1. Mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make ũtumaa mewʼa ata, na twaĩlĩte kũtwʼa kwĩka ata?

 ĨŨLŨ wa nthĩ ũmũnthĩ, ve mũuo wa mwanya andũ milioni mbingĩ maendeee kũtanĩa. Ala me na mũuo ũsu mewʼaa mauĩtye na me eanĩe vyũ. O na ĩngĩ, nĩmatwʼĩte kana maikaũtia. Na mendaa andũ aingĩ ũndũ vatonyeka moke maũtanĩe vamwe namo. Mũuo ũsu nĩ wĩva? Nĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make! a

2. Nĩkĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make nĩ wa mwanya mũno?

² Mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make nĩ wa mwanya mũno nũndũ nũtumaa mekala me eanĩe na me na ngwatanĩo, o na kũtwʼĩka matwĩe nthĩ ĩno nthũku ya Satani yusĩe andũ angʼendu na mamenanĩte. (1 Yoa. 5:19; Ũvu. 12:12) Ngai witũ nũtwendete na nĩwonaa ũndũ nthĩ ĩno yũmĩasya andũ, ĩndĩ nũĩkĩĩthasya athũkũmi make nĩ asũvĩĩku nĩ kana maendeee kũmũthũkũma me atanu. Ndeto yake ĩelekanĩtye mũuo ũsu na “vandũ va kũkĩĩa” na “mũũnda mũnyithye.” (Isa. 4:6; 58:11) Na nũndũ nũathimĩte ala makwatĩte mũuo ũsu, nĩmaendeee nesa o na kũtwʼĩka mekalĩte mĩthenyanĩ myũmũ ya mũminũkĩlyo.—Isa. 54:14; 2 Tim. 3:1.

3. Wathani ũla wĩ kĩlungunĩ kya 65 kya Isaia weanĩie ya mbee ĩndĩĩ?

³ Yeova nĩwatũmĩie mwathani Isaia kũelesya ũndũ maũndũ makethĩwa mailye kwa ala makwataa mũuo wake. Maũndũ  asu maeleetwʼe kĩlungunĩ kya 65 kya Isaia, na meanĩie ya mbee mwaka wa 537 mbee wa Klĩsto. Mwakanĩ ũsu, Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni nĩmathaiwʼe na masyoka kwoo. Yeova nĩwaathimie andũ make na amatetheesya kwaka ĩngĩ ndũa ya Yelusaleme na kũtũngĩĩa ĩkalũ, nĩ kana ũthaithi wa wʼo ũtwaĩĩwʼe kũu Isilaeli.—Isa. 51:11; Nzek. 8:3.

4. Wathani ũla wĩ kĩlungunĩ kya 65 kya Isaia ũendeee kwĩanĩa ata?

⁴ Wathani ũsu wa Isaia wambĩĩie kwĩanĩa ya kelĩ 1919 yĩla athaithi ma Yeova mathaiwʼe kuma Mbaviloni Ĩla Nene. Ĩtina wa ũu, mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make nĩwambĩĩie kũnyaĩĩka nthĩ yonthe o kavola kwa kavola. Atavanyʼa ma Ũsumbĩ me kĩthito nĩmambĩĩisye ikundi mbingĩ na meekĩa kĩthito methĩwe na nguma sya Kĩklĩsto. Aũme na aka, ala mbeenĩ maĩ angʼendu na maĩ na mĩtuo ĩilye ya nyamũ, nĩmatwʼĩe “kwĩvwʼĩka mwĩkalĩle mweũ ũla woombiwe kwosana na kwenda kwa Ngai.” (Aev. 4:24) Nĩ wʼo kana moathimo maingĩ Isaia wathanie makeanĩwʼa nesa yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya nthĩ nzaũ. Ĩndĩ o na ũmũnthĩ, nĩtũendeee kũtanĩa moathimo maingĩ. Ekai twone nĩ moathimo meva, na nĩkĩ tũtaĩle kwĩsa kũtia mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make.

ŨNDŨ ALA ME NA MŨUO ŨLA YEOVA ŨNENGANAE MEWʼAA

5. O tondũ watho ũla wĩ Isaia 65:13 wonanĩtye, tũtanĩaa kyaũ nũndũ wa kwĩthĩwa katĩ wa andũ ala Yeova ũnenganae mũuo wake?

⁵ Mewʼaa mavuũkĩtwʼe na maĩthĩtwʼe nesa. Wathani wa Isaia nĩwonanĩtye ũndũ ve kĩvathũkanyʼo kĩnenevete katĩ wa ala me na mũuo ũla Yeova ũnenganae na ala mate nawʼo. (Soma Isaia 65:13.) Yeova nĩwĩanĩasya mavata ma kĩ-veva ma athaithi make nesa vyũ. Nũtũnengete veva wake mũtheu, Ndeto yake, na lĩu mwingĩ wa kĩ-veva nĩ kana ‘tũĩsae, tũnyusae, na tũitanaa.’ (Sianĩsya na Ũvuanyʼo 22:17.) Kĩvathũkanyʼo vyũ naitũ, ala mate na mũuo ũsu methĩawa na ‘nzaa, waũni, [na] nĩmasonokawʼa.’ Mayĩanĩawʼa mavata moo ma kĩ-veva.—Amo. 8:11.

6. Mĩthĩnzĩo ĩla Yeova ũtũnengete ĩelekanĩtwʼe na kyaũ ĩandĩkonĩ ya Yoeli 2:​21-24, na ĩtonya kũtũtethya ata?

⁶ Mwathani Yoeli atũmĩie malĩu ma vata ta nganũ, mbinyu, na mauta ma mĩthata kwonanyʼa ũndũ Yeova ũtũnengae kyonthe kĩla tũkwenda nĩ kana tũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ, o vamwe na motao ala me Mbivilianĩ. (Yoe. 2:​21-24) Ekĩte ũu kwa kũtũnenga Mbivilia, mavuku maitũ, kĩsese kitũ, maũmbano ma kĩkundi, na maũmbano manene. Yĩla twatũmĩa kĩla mũthenya syĩndũ isu ũtũnengete, nĩtwaĩlaa kĩ-veva na tũkewʼa twavuũkwʼa.

7. Nĩ kyaũ kĩtũnengae “ũtanu wa ngoo”? (Isaia 65:14)

⁷ Mewʼaa me atanu na me eanĩe. Andũ ma Ngai ‘nĩmainaa na ũtanu’ nũndũ me na itumi mbingĩ sya kũmũtũngĩa mũvea. (Soma Isaia 65:14.) Twĩthĩawa na “ũtanu wa ngoo” nũndũ twĩ na ũwʼo ũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ, mawatho matũkiakiasya ala me Ndetonĩ ya Ngai, na wĩkwatyo mũlũmu ũla nthembo ya Klĩsto ĩtũnengae. Tũtanaa ta kĩ yĩla twaneenea maũndũ asu na athaithi ala angĩ!—Sav. 34:8; 133:​1-3.

8. Mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make ũtumaa methĩwa na nguma syĩva ilĩ sya mwanya?

⁸ Mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make ũtumaa methĩwa na nguma ilĩ sya mwanya, nasyo nĩ wendo na ngwatanĩo. “Ngwatanĩo ndũmu” ĩla twĩthĩawa nayo ĩtũtetheeasya kwona ũndũ maũndũ makethĩwa mailye nthĩ nzaũ, vala athũkũmi ma Yeova makatanĩa wendo na ngwatanĩo mbee wa ũndũ  meũtanĩa ũmũnthĩ. (Ako. 3:14) Mwĩĩtu-a-asa ũmwe nũeleetye kĩla wamanyie ĩũlũ wa andũ ma Yeova yĩla wakomanie namo ya mbee. Aĩtye: “Ndyeesĩ ũndũ ndonya kwĩkala nĩ mũtanu o na nthĩnĩ wa mũsyĩ wakwa. Neeyoneie wendo wa wʼo ya mbee yĩla nakomanie na Ngũsĩ sya Yeova.” Ũla ũkwenda kwa wʼo kwĩkala e mũtanu na e mwĩanĩe nĩwaĩlĩte kwĩsamĩa mũuo ũsu. O na ethĩwa nthĩ ĩno yonaa athũkũmi ma Yeova ata, methĩawa na ĩsyĩtwa yĩ ndaĩa methonĩ make na mũsyĩnĩ wake wʼonthe.—Isa. 65:15.

9. Ĩandĩko ya Isaia 65:​16, 17 yĩtwathĩte kyaũ ĩũlũ wa mathĩna ala matũkwataa?

⁹ Mewʼaa mauĩtye. Ĩandĩko ya Isaia 65:14 yaĩtye kana ala mate na mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make ‘nĩmaĩaa nũndũ wa kĩmako kya ngoo, na makakaya nũndũ wa woo wa veva.’ Ĩndĩ nata maũndũ onthe ala matumaa andũ ma Ngai mathĩna na methĩwa na woo? Mũthya ‘makoola na makavithwa ũndũ [Ngai] ũtatonya kũmona.’ (Soma Isaia 65:​16, 17.) Yeova akatũvetangĩa maũndũ asu onthe na tũikalilikanaa nongi ũndũ matumaa twĩwʼa.

10. Nĩkĩ ũtanĩaa kwĩthĩwa vamwe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁰ O na ũmũnthĩ, nĩtwĩwʼaa twausya yĩla twathi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, nũndũ twĩ vau tũithĩnĩkaa tũisũanĩa mathĩna ala me nthĩ ĩno nthũku. O na ĩngĩ, nĩtũtetheeasya athaithi ala angĩ mausye yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma sya ũsyao wa veva wa Ngai, ta wendo, ũtanu, mũuo, kwĩka angĩ nesa, na ũuu. (Aka. 5:​22, 23) Mwa nĩ ũathimo mũnene ta kĩ kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wa Ngai! Ala malea kũtia mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make makeeyonea aianĩsya watho wake wa kũete “matu meũ na nthĩ nzaũ.”

11. Kwosana na Isaia 65:​18, 19 mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make waĩle kũtuma twĩwʼa ata?

¹¹ Mewʼaa me athangaau na maĩle kũtũnga mũvea. Isaia nũsyokete akaelesya nĩkĩ twaĩlĩte kwĩthĩawa na ‘mũyo na kũtanĩaʼ mũuo ũla twĩ nawʼo. Kĩtumi nũndũ Yeova nĩwe ũwũmbĩte, kana kwa ndeto ingĩ, nĩwe Mwambĩlĩlya wawʼo. (Soma Isaia 65:​18, 19.) Kwoou ti ũsengyʼo kwona aitũtũmĩa kũtetheesya andũ maume ngwatanĩonĩ sya nthĩ ĩno, ila itesa kũmamanyĩsya ũwʼo ĩũlũ wake, na tũimatetheesya moke kũtanĩa mũuo ũsu ũtũnengete. Nĩtũtanaa mũno twasũanĩa ũndũ tũathimĩkaa nũndũ wa kwĩthĩwa tũmanyĩte ũwʼo na nĩtwĩthĩawa na mea ma kũtetheesya aingĩ maũmanye.—Yel. 31:12.

12. Mawatho ala maeleetwʼe nthĩnĩ wa Isaia 65:​20-24 matumaa wĩwʼa ata, na nĩkĩ?

 ¹² O na ĩngĩ, twasũanĩa wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo nũndũ wa kwĩthĩwa na mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make, nĩtũtũngaa mũvea na tũkewʼa twathangaa. Kwasũanĩa maũndũ onthe ala tũkeyonea na tũkeka twalika nthĩ nzaũ! Mbivilia yathanĩte ũũ: “Kũtikethĩwa kwʼo ĩngĩ kaũkenge ka mĩthenya, kana mũtũmĩa ũla ũtaaĩanĩsya mĩthenya yake.” ‘Tũkaakaa nyũmba, na kũtũa nthĩnĩ wasyo; na tũkavanda mĩũnda ya mĩsavivũ, na kũya ũsyao wayo.’ ‘Tũtikathĩnĩa wĩa mana’ nũndũ tũkeethĩwa twĩ “aathime ma Yeova.” Atwathĩte kana tũkekalaa twĩ asũvĩĩku, twĩ eanĩe, na twĩ na wĩa mũseo wa kũtethya. Eka ũu, atũtavĩtye kana ‘tũtanamba kũmwĩkaĩla’ akeethĩawa esĩ kwenda kwa kĩla ũmwe witũ na ‘akeanĩsya kwenda kwa kĩla kĩndũ kĩ thayũ.’—Isa. 65:​20-24; Sav. 145:16.

13. Ĩandĩko ya Isaia 65:25 yĩeleetye ata moalyũku ala andũ mekaa yĩla maambĩa kũmũthũkũma Yeova?

¹³ Mewʼaa me asũvĩĩku na mayĩthĩawa na wia. Veva wa Ngai nũtetheesye aingĩ maĩ na mĩtuo ĩilye ya nyamũ makeka moalyũku manene. (Soma Isaia 65:25.) Nĩmekĩĩte kĩthito kingĩ kya kũvetanga nguma nthũku ila maĩ nasyo. (Alo. 12:2; Aev. 4:​22-24) Nĩ wʼo kana andũ ma Ngai me o na naĩ na kwoou nĩmekũendeea kũvĩtya. Ĩndĩ Yeova nũtumĩte “andũ ma mĩthemba yonthe” methĩwa na ngwatanĩo ndũmu vyũ ĩla ĩtumaa mendana na mekalanyʼa nesa. (Tito 2:11) No Ngai Mwene Vinya Wʼonthe ũtonya kwĩka ũu!

14. Mwana-a-asa ũmwe aĩkĩĩthĩtye ata kana ndeto ila syĩ Isaia 65:25 nĩ sya wʼo?

¹⁴ Kwa wʼo andũ no maalyũle mĩkalĩle yoo vyũ? Kwasũanĩa ngewa ĩno. Ve mwanake ũmwe wekĩtwʼe yela mavinda meana ũna aitwʼĩka nĩwavikya myaka 20. Aĩ na mwĩkalĩle mũvuku mũno na aĩ mũngʼendu. Nĩwoovetwe nũndũ wa kũya ngalĩ, kũtũla kweene, na mavĩtyo angĩ manene. O na ekalaa eyumbanĩtye kũkita na ũla wamũkelana. Yĩla weewie ya mbee ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ na ambĩĩa kũendaa maũmbanonĩ maitũ, nĩwamanyie kana yu thayũ wake waĩ na kĩeleelo, nakyo kyaĩ kũtanĩa mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make. Ĩtina wa kũvatiswa, nĩwakothaa kũsũanĩa ũndũ ĩandĩko ya Isaia 65:25 yĩmũkonetye. Nĩwaalyũkĩte vyũ akaeka kwĩthĩwa e mwai ta mũnyambũ, na vandũ va ũu, akethĩwa e mũuu ta kalondu.

15. Nĩkĩ tũtetheeasya angĩ moke makwate mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make, na tũtonya kwĩka ũu ata?

¹⁵ Ĩandĩko ya Isaia 65:13 yambĩĩe na ndeto ii: “Kwondũ wa ũu mwĩaĩi Yeova easya atĩĩ.” Nawʼo mũsoa wa 25 ũminĩĩe na ndeto ii: “Easya ũu Yeova.” Kĩla ĩvinda mawatho make nĩmeanĩaa. (Isa. 55:​10, 11) Yu tũĩ, nĩtũendeee kũtanĩa mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make. Nĩwambĩĩisye mũsyĩ wĩ ngwatanĩo ya mwanya vyũ. Twĩkalanasya nesa mũno na andũ make na nĩtwĩwʼaa twĩ asũvĩĩku, o na kau twĩ o nthĩnĩ wa nthĩ ĩno nthũku. (Sav. 72:7) Nũndũ wa ũu, twĩenda kũtetheesya aingĩ ũndũ vatonyeka moke mũsyĩnĩ wa Yeova. No tũmatetheesye kwa kwĩkĩa kĩthito wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa.—Mt. 28:​19, 20.

ŨNDŨ TŨTONYA KŨTETHEESYA ANGĨ MENDEEWʼE NĨ MŨUO ŨLA TWĨ NAWʼO

16. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma andũ mendeewʼa nĩ mũuo ũla Yeova ũnenganae?

¹⁶ Kĩla ũmwe witũ e na kĩanda kya kũtetheesya angĩ mendeewʼe nĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make. No twĩanĩsye kĩanda kĩu twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova.  We ndalasimĩthasya andũ malike ũseũvyonĩ wake. Vandũ va ũu, ‘amakusasya’ na ngenda. (Yoa. 6:44; Yel. 31:3) Yĩla andũ ala me na ngoo nzeo meemanyĩsya nguma sya Yeova, kĩu nĩkĩtumaa menda kũmũthengeea. Ĩndĩ nguma na mwĩkalĩle witũ mũseo itonya kũtetheesya andũ ata mendeewʼe nĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make?

17. Tũtonya kũtetheesya angĩ ata mendeewʼe nĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make?

¹⁷ Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũtetheesye angĩ mendeewʼe nĩ mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make nĩ kwenda athaithi ala angĩ na kũmeka nesa. Yĩla ala eũ mooka maũmbanonĩ, twĩenda mewʼe ũndũ ala mataĩ etĩkĩli matonya kwĩthĩwa meewie mathi ya mbee kĩkundinĩ kya Kolintho. Mailea kwĩthĩwa maisye: “Vate nzika, Ngai e vamwe nenyu.” (1 Ako. 14:​24, 25; Nzek. 8:23) Kwoou no nginya tũendeee kũatĩĩa ũtao ũũ: “Ĩthĩwai na mũuo inywʼĩ kwa inywʼĩ.”—1 Ath. 5:13.

18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma andũ menda kũka ũseũvyonĩ witũ?

¹⁸ Mavinda onthe nĩtwaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twonae athaithi ala angĩ ũndũ Yeova ũmonaa. Twĩkaa ũu kwa kũsisya nguma syoo nzeo vandũ va mawonzu moo, ala mũthya makathela. No tũmine o nesa mathĩna ala twĩ namo katĩ witũ ethĩwa mavinda onthe tũkewʼanĩaa ‘tei na ĩnee, na tũiekeanĩa’ na ngenda. (Aev. 4:32) Tweeka ũu, tũkatuma ala mekwenda kwĩkalanyʼa na andũ meũmakua nesa mendeewʼa nĩ kũka matanĩe mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make. b

 NDŨKAAĨSE KŨTIA MŨUO ŨLA YEOVA ŨNENGAE ANDŨ MAKE

19. (a) O tondũ ĩsandũkũ “ Nĩmatiie Ũwʼo na Ĩtina Masyoka” yonanĩtye, amwe mawetete ata ĩtina wa kwĩtĩkĩla kũkwata ĩngĩ mũuo ũla Yeova ũtũnengae? (b) Twaĩle kũtwʼa kwĩka ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁹ Tũtũngaa mũvea ta kĩ kwĩthĩwa na mũuo ũla Yeova ũnengae andũ make! Mũuo ũsu nĩ wa mwanya mũno. Yu kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva, ve athaithi aingĩ ma Yeova maendeee kũũtanĩa. Ekai tũendeee kũtũnga mũvea nũndũ wa kwĩthĩwa na mũuo ũsu. Mũndũ o na wĩva ũkwenda kũvuũkwʼa kĩ-veva, kwĩkala e mwĩanĩe, auĩtye, na e mũsũvĩĩku no nginya atwʼe kũũkwata na kũlea kwĩsa kũũtia. Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩ metho mũno nũndũ Satani ekaa kyonthe kĩla ũtonya atũsesenge tũũtie. (1 Vet. 5:8; Ũvu. 12:9) Tũyaĩle kũmwĩtĩkĩlya atũsinde. Ekai twĩkĩe kĩthito kingĩ tũsũvĩe mũuo ũla tũnengetwe nĩ kana ndũkaaĩse kwanangĩka na ũiendeea kwĩthĩwa wĩ wa mwanya.