1. Nĩ kyaũ Yeova wavuanisye mũũndanĩ wa Eteni ĩũlũ wa mũmaitha witũ?

ATAMU nĩweesĩ nesa vyũ kana nzoka iineenaa. Kwoou nũtonya kwĩthĩwa amanyie kana nzoka ĩla yaneenie na Eva yatũmĩĩtwe nĩ kyũmbe kya veva. (Mwa. 3:1-6) Na ti ta ve ũndũ o na ũmwe e na mũka meesĩ ĩũlũ wa kyũmbe kĩu. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Atamu mwene nĩwatwie kũleana na Ĩthe wake wa ĩtunĩ o esĩ nesa ũndũ ũkwĩka, na eekwatany’a na kyũmbe kĩu o na ũtakĩsĩ atw’ĩka mũlei. (1 Tim. 2:14) Vau kwa vau Yeova nĩwambĩĩe kũvuany’a mũmaitha ũsu mũthũku watumie Atamu na Eva malika naĩnĩ, na athana kana akaanangwa. Ĩndĩ Yeova asyokie athana kana kyũmbe kĩu kyatũmĩie nzoka kĩikaaĩsa kũtw’ĩka nĩkyaanangwa, kĩkamesya vinya na kĩithĩny’a ala mamwendete.—Mwa. 3:15.

2, 3. Nĩkĩ Yeova ũtonya kwĩthĩwa ataaweta maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Satani Masia atokĩte?

² Nũndũ Yeova e ũĩ, ndaaona ve kĩtumi kya kũweta ĩsyĩtwa ya mũlaĩka ũsu waleanile nake. * O na ĩtina wa myaka ta 2,500 kuma ũlei wambĩĩa, nĩw’o Ngai watwie kũweta ĩsyĩtwa yĩla yĩeleetye ũndũ mũmaitha ũsu ũilyĩ. (Yovu 1:6) Nĩkyo kĩtumi wĩthĩaa Maandĩkonĩ ma Kĩevelania no mavuku atatũ mawetete  ĩsyĩtwa “Satani,” yĩla ũalyũlo wayo nĩ “Mũvinganĩsya.” Mavuku asu nĩ 1 Mavinda, Yovu, na Nzekalia. Nĩkĩ Ngai ũtaaweta maũndũ maingĩ ĩũlũ wa mũmaitha ũsu witũ nginya ĩla Masia wesie kũka?

³ Veonekana kana Yeova ndendaa kũtinda aikathĩĩa Satani kwa kũandĩkĩthya Maandĩkonĩ ma Kĩevelania ũvoo mwingĩ ĩũlũ wake na maũndũ ala weekaa. Na kĩtumi kĩnene nũndũ Yeova aandĩkĩthisye Maandĩko asu nĩ kana matetheesye andũ mamũmanye Masia na maimũatĩĩa. (Luka 24:44; Aka. 3:24) Ĩla Masia wesie kũvika na andũ mamũmanya, Yeova nĩwamũtũmĩie vamwe na amanyĩw’a make kũtũvuanĩsya maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Satani na alaĩka ala meekwatanisye nake. * Nzĩa ĩsu Yeova watũmĩie yaĩ nzeo nũndũ akatũmĩa Yesũ na etĩkĩw’a mauta kwananga Satani na aatĩĩi make.—Alo. 16:20; Ũvu. 17:14; 20:10.

4. Nĩkĩ tũtaĩlĩte kũtelema mũno nũndũ wa Ndevili?

⁴ Mũtũmwa Vetelo etĩte Satani ũla Ndevili “mũnyambũ ũkũluma,” nake Yoana amwĩtĩte “mũkũnga” na “nzoka.” (1 Vet. 5:8; Ũvu. 12:9) Ĩndĩ kĩu kĩyaĩlĩte kũtũtelemya mũno nũndũ ve maũndũ Ndevili ũtatonya kwĩka. (Soma Yakovo 4:7.) Yeova, Yesũ, na alaĩka ala aĩkĩĩku me vamwe naitũ. Na kwa vinya woo, no tũsinde mũmaitha ũsu witũ. Ĩndĩ no twende kũmantha ũsũngĩo wa makũlyo aa atatũ: We Satani e ũtonyi wĩana ata? Atataa kwasya angĩ ata? Na nĩ kyaũ ũtatonya kwĩka? Ekai tũneenee makũlyo asu na tũyona nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya.

5, 6. Nĩkĩ silikalĩ sya andũ itatonya kũete moalyũku ala andũ mendaa kwona mũno?

⁵ Ve nguthu ya alaĩka yalikanile na Satani ũleinĩ wake. Mbua ya ĩvinda ya Noa ĩtanamba kua nĩwavotie kũkenga alaĩka amwe metwaĩe aka. Mbivilia nĩtũmĩĩte ngelekany’o yĩĩkĩĩthĩtye ũndũ ũsu. Yaĩtye kana mũkũnga ũla wavalũkile kuma ĩtunĩ wakusisye kĩlungu kya katatũ kya ndata sya ĩtunĩ waivalũkya kũũ nthĩ. (Mwa. 6:1-4; Yuta 6; Ũvu. 12:3, 4) Ĩla alaĩka asu meevathũlile na ana ala angĩ ma Ngai, manengie Satani mwanya wa kũmatongoesya. Ĩndĩ ndũkese kũsũanĩa asu ta alaĩka meekie kwosana oou kĩtumbo mathokoe syũmbe ila ingĩ. Satani ambĩĩsye ũsumbĩ wake ũkwenda kwĩkala Ũsumbĩ wa Ngai, na eetw’ĩkĩthya mũsumbĩ. Satani e naku wĩthĩawa atenekee, avangĩte ndaimoni syake nesa, akainenga mokũmũ, na akaitw’ĩkĩthya asumbĩki ma nthĩ ĩno.—Aev. 6:12.

⁶ Satani atũmĩaa ũsumbĩki ũsu wake kũtwaa silikalĩ sya andũ ũndũ ũkwenda. Kĩu kyoonekie nesa ĩvinda yĩla Satani woonisye Yesũ “mosumbĩ onthe ma nthĩ” na amwĩa: “Nĩngũũnenga ũkũmũ ũũ w’onthe, na ndaĩa syamo: nũndũ nĩnanengiwe; nakwa nĩngũmũnenga o ũla ngwenda.” (Luka 4:5, 6) Ĩndĩ o na kau Satani nũtataa kũtongoesya mosumbĩ ma andũ naĩ, kwĩ silikalĩ mbingĩ itataa mũno kwĩka laiaa syoo nesa. O na kwĩ asumbĩki amwe masumbĩkaa me na wendi wa kũtetheesya andũ. Ĩndĩ vai silikalĩ o na ĩmwe kana mũsumbĩki o na wĩva ũtonya kũete moalyũku ala andũ mendaa kwona mũno.—Sav. 146:3, 4; Ũvu. 12:12.

7. Satani atũmĩaa ata ndĩni sya ũvũngũ, viasala sya nthĩ ĩno, o ũndũ ũtũmĩaa silikalĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)

⁷ Ve kĩndũ kĩngĩ Satani na ndaimoni syake matũmĩaa eka silikalĩ nĩ kana makenge ‘nthĩ yonthe.’ Nĩmatũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ na viasala sya nthĩ ĩno. (Ũvu. 12:9) Satani atũmĩaa ndĩni sya ũvũngũ  kũnyaĩĩkya ũvũngũ ĩũlũ wa Yeova. Na eka ũu, we Ndevili nĩ ta ũtw’ĩte kũĩkĩĩthya kana no andũ anini vyũ meũtiwa mesĩ ĩsyĩtwa ya Ngai. (Yel. 23:26, 27) Nũndũ wa ũu kwĩ andũ amwe me ngoo ntheu masũanĩaa methaitha Ngai, na kaĩ makengetwe makambĩĩa kũthaitha ndaimoni. (1 Ako. 10:20; 2 Ako. 11:13-15) Satani no ũnyaĩĩkasya ũvũngũ aitũmĩa viasala sya nthĩ ĩno. Kwa ngelekany’o, nthĩ ĩno ĩkothaa kũmanyĩsya andũ kana kĩla kĩtonya kũtuma mekala me atanu nĩ kũsembany’a na mbesa na kũmantha malĩ mbingĩ. (Nth. 18:11) Ala maĩkĩĩaa ũvũngũ ũsu matũmĩaa thayũ woo w’onthe maithũkũma “ũthwii” vandũ va kũmũthũkũma Ngai. (Mt. 6:24) Na mũthya ethĩwa ve ĩvinda mamwendete Ngai, wendi wa malĩ ũnyitaa wendo ũsu vyũ ũkaũmina.—Mt. 13:22; 1 Yoa. 2:15, 16.

8, 9. (a) Nĩ maũndũ meva elĩ ma vata tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa Atamu, Eva, na ala alaĩka alei? (b) Kũmanya ũndũ Satani wĩ ũtonyi wĩana kũtũtethasya ata?

⁸ Ve maũndũ ta elĩ ma vata tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa Atamu, Eva, na ala alaĩka alei. Mbee, ngalĩko no ilĩ, na kwoou no nginya tũtw’e twĩthi ngalĩko yĩva. No nginya tũtw’e twĩenda kũthi ngalĩko ya Yeova na tũilũmany’a nake, kana twĩenda kwĩkwatany’a na nguthu ya Satani. (Mt. 7:13) Kelĩ, ala mathi ngalĩko ya Satani monaa ũseo wa kavinda. Kwa ngelekany’o, Atamu na Eva nĩmakwatie mwanya wa kwĩtw’ĩĩa ũla ũseo na ũla ũthũku, nasyo ndaimoni nĩsyakwatie ũkũmũ wĩana ũna wa kũtongoesya silikalĩ sya andũ. (Mwa. 3:22) Ĩndĩ kĩla ĩvinda ala mathi ngalĩko ya Satani makwataa wasyo mũnene o na kũte ũseo o na wĩva ũla matonya kũsũanĩa Satani ta wamanenga.—Yovu 21:7-17; Aka. 6:7, 8.

⁹ Kũmanya ũndũ Satani wĩ ũtonyi wĩana kũtũtethasya ata? Kũtumaa twĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa silikalĩ sya andũ, na kũtumaa twongela kĩthito kitũ kya kũtavany’a. Nĩtwĩsĩ kana Yeova endaa tũnenge silikalĩ ndaĩa. (1 Vet. 2:17) Endaa tũatĩĩe mĩao ĩla twĩkĩĩwe nĩ silikalĩ ethĩwa ndĩleanĩte na myolooto yake. (Alo. 13:1-4) Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana no nginya twĩvathane vyũ na maũndũ ma siasa. Tũyĩsa kũkwata mbau kyama o na kĩva kya siasa kana mũtongoi o na wĩva. (Yoa. 17:15, 16; 18:36) Kũmanya kana Satani eenda kwanangĩa Yeova ĩsyĩtwa na ndekwenda andũ maiyĩmanya, kũtumaa twĩthĩwa na wendi mwingangĩ wa kũmanyĩsya angĩ ũw’o ĩũlũ wa Ngai witũ. Twĩw’aa yĩ ndaĩa nene mũno kwĩtanĩw’a na Yeova na kũtũmĩa ĩsyĩtwa yake, nũndũ nĩtwĩsĩ kana kũmwenda kũtũeteae moathimo maingĩ kũte ala tũtonya kũkwata twenda mbesa na malĩ.—Isa. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

10-12. (a) Satani atonya kwĩthĩwa atũmĩie mawũĩ ata kũkwatya alaĩka amwe? (b) Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa alaĩka ala mavalũkile?

¹⁰ Satani nĩwĩsĩ ũndũ ũtonya kũtũmĩa ũtonyi wake akwatye ala angĩ. Kwa ngelekany’o, nũtũmĩaa mawũĩ kũtata angĩ meke ũndũ ũkwenda. O na ĩngĩ nũtataa kũthĩny’a angĩ nĩ kana mavika mwĩso meke ũndũ ũkwenda.

¹¹ Kwasũanĩa ũndũ Satani watũmĩie mawũĩ kũkenga alaĩka aingĩ. Ndalea kwĩthĩwa amasomie kwa ĩvinda ĩasa nĩ kana amanye etũmĩa ũseleke wĩva amakusĩĩsye ngalĩko yake. Ĩla wesie kũkwatya alaĩka amwe na meetĩkĩla kũtwaa aka, masyaie mamũndũ manene ala mambĩĩe kũthĩny’a andũ ala angĩ. (Mwa. 6:1-4) O vamwe na kũmatata metwaĩe aka, nũtonya kwĩthĩwa ongelile kũmatha kana nĩmatonya kwĩsa kwĩthĩwa na ũtonyi wa kũsumbĩka andũ onthe. Kĩeleelo kya Satani kĩtonya kwĩthĩwa kyaĩ kũvĩngĩĩsa maũndũ nĩ kana ũla ‘ũsyao wa mũndũ mũka’ ndũkaumĩle. (Mwa. 3:15) Ĩndĩ o na Satani akethĩwa avangĩte ata, Yeova nĩwakulumanilye maũndũ ĩla waetie ĩla mbua. Mbua ĩsu yaanangie mĩvango yonthe ĩla Satani na ndaimoni methĩwa maĩ nayo ĩvinda yĩu.

¹² Ngewa ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ? Ndũkaavũthĩĩsye kĩtei kya ũlaalai kana ngathĩĩo. Lilikana kana alaĩka ala mesie kwĩkwatany’a na Satani maĩ mekalĩte na Ngai kwa ĩvinda yĩasa o na tũtesa kũtaĩa. Ĩndĩ o na kũtw’ĩka alaĩka onthe mekalaa vakuvĩ na Ngai, aingĩ nĩmaekie mawendi mathũku malika ngoonĩ na meana. O ta ũu, nĩtũtonya kwĩthĩwa tũminĩte myaka mĩongo yĩana ũna twĩ kĩlungunĩ kya ũseũvyo wa Ngai kya kũũ nthĩ. Ĩndĩ o na twĩ vandũ vaseũvĩte ũu, mawendi mathũku no malike ngoonĩ sitũ. (1 Ako. 10:12) Nĩkyo kĩtumi twaĩlĩte kwona wĩ ũndũ wa vata vyũ kwĩkalaa kĩla ĩvinda tũisisya ngoo sitũ, tũileana na mosũanĩo mathũku, na tũitata vyũ tũikakwatwe nĩ ngathĩĩo.—Aka. 5:26; soma Akolosai 3:5.

13. Nĩ kĩtei kĩngĩ kĩva Satani ũtũmĩaa, na tũtonya kwĩka ata ndakatũkwatye?

¹³ Satani nĩwĩsĩ kana andũ nĩmendaa kũmanya maũndũ makonetye ũwe, na kwoou kĩu nĩ kĩtei kĩngĩ ũtũmĩaa. Ũmũnthĩ nũtataa mũno kũtũmĩa ndĩni sya ũvũngũ na maũndũ ma kwĩtanĩthya nĩ kana okĩlĩlye andũ wendi wa kũmanya maũndũ ma ndaimoni. Sinema, mathaũ ma kombiũta, na syĩndũ ingĩ ta isu itumaa andũ mona maũndũ ma ũwe ta maseo mũno. Tũtonya kwĩka ata tũikakwatw’e nĩ Satani ũndũnĩ ũsu? Tũikatalĩthye ũseũvyo wa Ngai ta ũkesa kũtũandĩkĩa vandũ masyĩtwa ma maũndũ ala maseo ma kwĩtanĩthya na ala mathũku. Ũndũ ũla kĩla ũmwe witũ waĩle kwĩka nĩ kũmanyĩsya wasya wake wa ngoo kũatĩĩa myolooto ya Ngai. (Aevl. 5:14)  Ĩndĩ tũkeekaa motwi maseo twaatĩĩa ũla ũtao mũtũmwa Vaulo watũnengie. Atwĩie nĩtũmwende Ngai tũte na “wangangan’yo.” (Alo. 12:9) Kwoou no twĩkũlye-ĩ, ‘Mo maũndũ ala nĩtanĩthasya namo no matume noneka ta nĩ mwangangany’a? Amanyĩw’a ma Mbivilia kana masyokeo makwa makaelya kwona kĩla ngwĩtanĩthya nakyo, no masye nĩnĩatĩĩaa kĩla nĩmanyĩasya angĩ?’ Tweekĩa kĩthito twĩke kĩla tũtavasya angĩ, ũkeethĩaa ti laisi tũkwatw’e nĩ mawũĩ ma Satani.—1 Yoa. 3:18.

14. Satani atonya kũtũthĩny’a ata, na tũtonya kwĩka ata ndakatũvalũkye?

¹⁴ Ũndũ ũla ũngĩ Satani wĩkaa nĩ kũtũthĩny’a na kũtũtelemya nĩ kana tũeke kũlũmany’a na Yeova. Kwa ngelekany’o, no atume silikalĩ ikũna maluvuku wĩa witũ wa kũtavany’a. Kana o akatuma ala tũthũkũmaa namo kana ala tũsomaa namo matũneenea naĩ nũndũ wa kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia. (1 Vet. 4:4) Na no atume andũ ma mũsyĩ mambĩĩa kũtũtũla ngoo tũikathi maũmbanonĩ, o na kau no kwĩthĩwa mayĩka ũu mate na ũthũku naitũ. (Mt. 10:36) Tũtonya kwĩka ata Satani ndakatũvalũkye na maũndũ asu? Ũndũ wa mbee nĩ kwĩkala twĩsĩ kana nũndũ Satani nũkwatĩtye kaũ naitũ, ndaema kũtũthĩny’a. (Ũvu. 2:10; 12:17) Ũndũ wa kelĩ nĩ kũelewa nĩkĩ Satani ũtũthĩnasya. Aasya tũmũthũkũmaa Yeova o ĩla maũndũ maitũ maendeee nesa. Kwosana nake, tũkavinyĩĩwa tũilea kũmũtia Ngai. (Yovu 1:9-11; 2:4, 5) Ũndũ wa katatũ nĩ kũmanya kana no nginya tũmwĩkwatye Yeova atũnenge vinya. Manya kana nde ĩndĩ ũkatũtia.—Aevl. 13:5.

15. Satani no atũlasimĩthye kwĩka kĩndũ tũtekwenda? Elesya.

¹⁵ Satani ndesa kũlasimĩthya andũ meke kĩla matekwenda. (Yak. 1:14) Andũ aingĩ ũmũnthĩ mekaa kwenda kwa Satani mateũmanya. Ĩndĩ mũndũ esa kwĩmanyĩsya ũw’o wĩthĩaa no nginya atw’e eenda kũthũkũma ũũ. (Meko 3:17; 17:30) Ethĩwa nĩtwatw’a kwĩka kwenda kwa Ngai, vai ũndũ Satani wĩsa kwĩka akatũlasimĩthya tũmũtie Ngai.—Yovu 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Nĩ kyaũ kĩngĩ Satani na ndaimoni syake matatonya kwĩka? (b) Nĩkĩ vai vata wa kũkĩa kũmũvoya Yeova na wasya?

¹⁶ Ve maũndũ angĩ Satani na ndaimoni mateka. Kwa ngelekany’o, vai vandũ Maandĩko mawetete kana no mamanye kĩla kĩ akilinĩ kana ngoonĩ sitũ. No Yeova na Yesũ meĩtwe me na ũtonyi ũsu. (1 Sam. 16:7; Mko. 2:8) Ĩndĩ nata ĩũlũ wa ndeto ila tũneenaa kana mboya ila tũvoyaa na wasya? No tũkĩe atĩ Ndevili kana ndaimoni syake meew’a tũivoya nĩmeũtwanangĩa mĩvango yitũ? Aiee, tũyaĩle. Nĩkĩ? Tũikĩaa kwĩka maũndũ maseo ũthũkũminĩ wa Yeova atĩ nũndũ twĩona Ndevili ta ũtonya kwona kĩu tũkwĩka. No ta ũu na kũvoya. Tũyaĩlĩte kũkĩa kũvoya na wasya atĩ nũndũ twĩona Ndevili ta ũtonya kũtwĩw’a. Mbivilianĩ ve ngewa mbingĩ sya athũkũmi ma Ngai mavoyie na wasya, na vai kĩndũ kyonanasya kana athũkũmi asu nĩmakĩaa kũvoya na wasya mayona Ndevili ta ũtonya kũmew’a. (1 Asu. 8:22, 23; Yoa. 11:41, 42; Meko 4:23, 24) Tweekĩa kĩthito vyũ tũtũmĩe ũneeni ũla Yeova wendete na tũyĩka maũndũ ala wendete, no twĩkale tũte na nzika kana ndakamwĩtĩkĩlya Ndevili atũlikye thĩnanĩ ũkatũnyamasya tene na tene.—Soma Savuli 34:7.

¹⁷ Nĩtwaĩle kwĩkala tũmwĩsĩ mũmaitha witũ, ĩndĩ tũi na vata wa kũtelema nũndũ wake. O na kau twĩ ene naĩ, twĩ na Yeova no tũmũsinde Satani. (1 Yoa. 2:14) Twamũsiĩĩa akatũkĩa. (Yak. 4:7; 1 Vet. 5:9) Ũmũnthĩ Satani endete kũsyĩmana mũno na amũika. Nĩ kyaũ amũika matonya kwĩka mamũsiĩĩe Ndevili me alũmu? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩsũngĩĩte ĩkũlyo yĩu.