Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

Kĩla ũthi nthĩnĩ wa ũvoo ũla wĩ vo

KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 22

Tata Waĩlye Nzĩa Syaku sya Kwĩmanyĩsya!

Tata Waĩlye Nzĩa Syaku sya Kwĩmanyĩsya!

“[Ĩkĩĩthyai] nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.”—AVI. 1:10.

WATHI 35 Ĩkaa Maũndũ Ala ma Vata Vyũ

KWA ŨKUVĨ *

1. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma amwe matethĩwa na wendi wa kwĩmanyĩsya?

ŨMŨNTHĨ ti laisi kwĩanĩsya mavata ala ma lasima. No nginya ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ mathũkũme masaa maingĩ nĩ kana makwate lĩu, ngũa, na vandũ va kwĩkala. O na angĩ manoaa mũno nũndũ matũmĩaa masaa maingĩ kĩla mũthenya kũthi na kũsyoka kuma wĩanĩ. Na angĩ makũnaa ivalũa syĩ vinya nĩ kana masũvĩe mĩsyĩ yoo. Kũituka, ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu methĩawa manoete vyũ! Methĩawa mavinyie vyũ ũkethĩa o na mai na wendi wa kwĩmanyĩsya.

2. We wĩmanyĩasya ĩndĩĩ?

2 Ĩndĩ ũw’o nĩ kana, no nginya tũmanthe ĩvinda ya kũsoma na kwĩmanyĩsya nesa Ndeto ya Ngai, na mavuku ala angĩ maitũ. Kwĩka ũu nĩ kwa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda ngwatanĩo yitũ na Yeova ĩlũlũmĩĩle na tũyĩsa kũkwata thayũ ũtathela! (1 Tim. 4:15) Amwe nĩmaamũkaa kwakya tene kĩla mũthenya nĩ kana memanyĩsye nũndũ kwĩthĩawa kũte na kelele na ilĩko syĩthĩawa iuĩtye. Namo angĩ nĩmamanthaa ĩvinda matanamba kũkoma nĩ kana memanyĩsye na maivindĩĩsya kĩla meemanyĩsya.

3-4. Nĩ moalyũku meva mekĩtwe makonetye ũvoo ũla tũkwataa, na nĩkĩ?

3 Vate nzika, nũkwĩtĩkĩla kana kũmantha ĩvinda ya kwĩmanyĩsya nĩ kwa vata. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Twaĩlĩte kwĩmanyĩsya kyaũ? Nũtonya kũsũanĩa, ‘Twĩ na syĩndũ mbingĩ mũno sya kwĩmanyĩsya. O na ndyamba kũkwata ĩvinda ya kũisoma syonthe.’ Amwe nĩmethĩawa matonya kũsoma mavuku onthe na kwĩloela vitio syonthe, ĩndĩ kwa angĩ ũu ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi. Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyĩsĩ ũndũ ũsu. Na nĩkyo kĩtumi ĩnoonie vata wa kũolanga ũvoo ũla ũtumbĩthaw’a na ũla wĩkĩawa kĩsesenĩ kana nthĩnĩ wa apps sitũ.

4 Kwa ngelekany’o, yu tũitumbĩthasya Kitabu cha Mwaka cha Mashahidi wa Yehova, nũndũ maũndũ maingĩ ma kwĩkĩa vinya ala maneethĩawa vo, yu mekĩawa kĩsesenĩ kya jw.org® na makoka na JW Broadcasting® kĩla mwei. O na ĩngĩ ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya andũ onthe na ya Amkeni! matumbĩthaw’a o katatũ kwa mwaka. Moalyũku asu mayĩkĩtwe nĩ kana tũkwate mwanya wa kwĩka maũndũ maitũ ene. Ĩndĩ mekĩtwe nĩ kana tũkwate mwanya wa kũsũanĩĩa nesa “maũndũ ala ma vata.” (Avi. 1:10) Ekai yu twone ũndũ tũtonya kũmanya maũndũ ala ma vata, na ũndũ tũtonya kwĩka nĩ kana tũtetheke mũnango yĩla tũkwĩmanyĩsya Mbivilia.

MANYA MAŨNDŨ ALA MA VATA

5-6. Nĩ mavuku meva twaĩlĩte kwĩmanyĩasya nesa?

5 Mo maũndũ ala ma vata nĩ meva? Nĩtwaĩlĩte kũtũmĩaa ĩvinda kĩla mũthenya kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. Ilungu sya Mbivilia ila syĩthĩawa ivangĩtwe kĩla kyumwa ineenewe ũmbanonĩ yu iyĩthĩawa syĩ mbingĩ. Ũu wĩkĩtwe nĩ kana tũkwate ĩvinda yingangĩ ya kũvindĩĩsya kĩla twasoma na tũyĩka ũkunĩkĩli mũnango. Kĩeleelo kitũ kĩyaĩlĩte kwĩthĩawa o kũsoma na kũmina ilungu isu, ĩndĩ nĩ kũsoma na kũvindĩĩsya ũndũ itonya kũtũtetheesya thayũnĩ na kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yitũ vamwe na Yeova.—Sav. 19:14.

6 Nĩ maũndũ angĩ meva twaĩle kwĩmanyĩsya nesa? Nũseo tũkeyũmbanasya nesa kwondũ wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi, na ilungu syonthe sya ũmbano wa katĩ katĩ wa kyumwa. O na ĩngĩ nĩtwaĩlĩte kũsomaa kĩla ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya na ya Amkeni!

7. Nĩkĩ tũtaĩle kũkw’a ngoo ethĩwa tũitonya kũvindĩĩsya ũvoo w’onthe ũla wĩ kĩsesenĩ kitũ na nthĩnĩ wa JW Broadcasting?

7 Kwĩka ũu nĩ kwa vata. Ĩndĩ nũtonya kwĩthĩwa ũyĩkũlya-ĩ, ‘Nata ĩũlũ wa ũvoo mwingĩ ũla wĩthĩawa kĩsesenĩ kitũ kya jw.org na JW Broadcasting? Ndonya kũũvindĩĩsya ata w’onthe?’ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩĩ: Twasye nĩwathi ũtelinĩ ũuaa malĩu maingĩ me kĩvathũkany’o, nĩ kana wĩthĩe mũndũ alika eĩka kũĩva mbesa ila ivangĩĩwe, na ĩndĩ aiya kyonthe kĩla ũkwenda. Vaitonyeka ũkasama malĩu onthe ũtelinĩ ũsu. Ĩndĩ ũsakũaa o malĩu amwe katĩ wa ala me vo. O ta ũu, weethĩwa ũtatonya kũvindĩĩsya ũvoo w’onthe ũla wĩ kĩsesenĩ, mwa ndũkakw’e ngoo. Soma mavuku ala ũtonya, kana wĩloele vitio o ila ũtonya. Yu ekai tũneenee kĩla kyendekaa yĩla mũndũ ũkwĩmanyĩsya, na ũndũ tũtonya kwĩka nĩ kana tũtetheke mũnango.

KWĨMANYĨSYA NĨKWENDAA KĨTHITO!

8. Nĩ maũndũ meva ũtonya kwĩka yĩla ũkwĩyũmbanĩsya Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, na kwĩka ũu kũũtethasya ata?

8 Yĩla ũkwĩmanyĩsya, nũseo ũkavindĩĩsya kĩla ũũsoma nĩ kana wĩmanyĩsye ũndũ wa vata. Ti o kũsoma mĩtũkĩ kĩlungu kĩna na kũkululĩĩla mosũngĩo. Kwa ngelekany’o, yĩla ũkwĩyũmbany’a kwondũ wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, amba kũsoma ũvoo ũla wĩ ungu wa kyongo, “Kwa Ũkuvĩ,” mwambĩĩonĩ wa ĩsomo. Ĩtina wa ũu, vindĩĩsya kyongo kya ĩsomo, syongo nini, o vamwe na makũlyo ma kũsyokeleela. Na ĩndĩ ũisoma ĩsomo yĩu nesa na kavola. O na ĩngĩ ndũkolwe nĩ kũvindĩĩsya sendenzi ĩla yĩthĩawa yonanĩtye kĩla kĩneenewe kalungunĩ. Mavinda maingĩ ĩkothaa kwĩthĩwa ne yo ya mbee kalungunĩ. Ũendeee kũsoma, tata wone ũndũ kĩla kalungu kakwatĩanĩe na kyongo kĩnini, na ũndũ kakwatĩanĩe na ĩsomo yĩu yonthe. O na ĩngĩ, tata ũmanye ndeto kana maũndũ angĩ ala ũteũmaelewa nesa nĩ kana wĩke ũkunĩkĩli mũnango.

9. (a) Nĩkĩ twaĩlĩte kũsũanĩĩa maandĩko nesa yĩla tũendeee kwĩyũmbanĩsya Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, na tũtonya kwĩka ũu ata? (b) Kwosana na ĩandĩko ya Yosua 1:8, nĩ kyaũ kĩngĩ twaĩlĩte kwĩka eka o kũsoma maandĩko?

9 Yĩla tũkwĩmanyĩsya Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya kĩkundinĩ twĩthĩawa tũyĩmanyĩsya Mbivilia. Kwoou, ũendeee kwĩyũmbany’a, sũanĩĩa nesa maandĩko onthe, na mũno mũno ala twĩĩtwe tũsome. Sisya wone ũndũ maũndũ ala manene maandĩkonĩ asu makwatĩanĩe na maũndũ ala maeleetw’e kalungunĩ. O na ĩngĩ, vindĩĩsya maandĩko asu wone ũndũ matonya ũkũtetheesya thayũnĩ.—Soma Yosua 1:8.

Asyai, ony’ai syana syenyu ũndũ itonya kwĩmanyĩasya (Sisya kalungu ka 10) *

10. Kwosana na ĩandĩko ya Aevelania 5:14, nĩkĩ asyai maĩlĩte kũtũmĩa ĩvinda ũthaithinĩ wa mũsyĩ kwony’a syana ũndũ itonya kwĩmanyĩsya na kwĩka ũkunĩkĩli?

10 Kwa w’o, asyai nĩmendaa syana syoo itanĩe Ũthaithi wa Mũsyĩ kĩla kyumwa. Ĩndĩ o na kau nũseo makethĩawa mavangĩte kĩla mekũneenea ũthaithinĩ wa mũsyĩ, ti nginya kĩla kyumwa makathĩnĩkaa maimantha ũndũ wa mwanya kana wa kũtanĩthya mũno wa kwĩka. O na kau nĩvatonyeka mũkeloela JW Broadcasting Ũthaithinĩ wa Mũsyĩ, kana mavinda kwa mavinda mũkeka ũndũ wa mwanya ta kũseũvya ĩla ngalawa ya ĩvinda ya Noa, nĩ ũndũ wa vata asyai makony’a syana syoo ũndũ syaĩlĩte kwĩmanyĩasya. Kwa ngelekany’o, nĩsyaĩlĩte kũmanyĩw’a ũndũ syaĩlĩte kwĩyũmbanĩasya maũmbano, kana kwĩka ũkunĩkĩli ĩũlũ wa ũndũ mũna ũnaumĩlile syĩ sukulu. (Soma Aevelania 5:14.) Syana syatũmĩa ĩvinda kwĩmanyĩsya ũvoo mũna kuma Mbivilianĩ yĩla syĩ mũsyĩ, ikeethĩawa itonya kwĩthukĩĩsya nesa maũmbanonĩ ma kĩkundi na maũmbanonĩ manene, o na yĩla kũte maũndũ ma kũtanĩthya ta vitio. O na vailye ũu, asyai nĩmaĩlĩte kũlilikana kana maĩle kũsisya ũkũũ wa syana na ũtonyi wasyo wa kũkwatya maũndũ nĩ kana mamanye metũmĩa ĩvinda yĩana ata kũimanyĩsya.

11. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twony’e amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia ũndũ matonya kwĩmanyĩsya nesa me oka?

11 Amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia o namo nĩmaĩle kwonw’a ũndũ matonya kwĩmanyĩsya nesa. Mambĩĩa kwĩmanyĩsya, nĩtũtanaa twoona makululĩĩle ũsũngĩo mavukunĩ moo, na meyũmbanĩtye kwondũ wa maũmbano ma kĩkundi. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩlĩte kũmamanyĩsya ũndũ matonya kwĩka ũkunĩkĩli na kwĩmanyĩsya nesa me oka. Twamatetheesya, makeethĩawa matonya kwĩyĩkĩa ũkunĩkĩli yĩla makwatwa nĩ mathĩna na kũmanya ũndũ mekwĩka, vandũ va kũsembea kũkũlya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ mamatetheesye.

ĨMANYĨSYE WĨ NA KĨELEELO

12. Twaĩlĩte kwĩmanyĩsya twĩ na ieleelo ta syĩva?

12 Ethĩwa ndwendete kwĩmanyĩsya, nĩvatonyeka ũkasũanĩa ndũkesa kũtanĩa kwĩka ũu. Ĩndĩ ũw’o nĩ kana no ũtanĩe kwĩmanyĩsya. Ambĩĩa kwa kwĩmanyĩsya o ndatĩka nini, na ĩndĩ ũithi wongelete ĩvinda o kavola kwa kavola. Ĩmanyĩsye wĩ na kĩeleelo. Lilikana kana kĩeleelo kitũ kĩnene kya kwĩmanyĩsya kĩthĩawa nĩ kũmũthengeea Yeova mũnango. O na ĩngĩ no twĩmanyĩsye nĩ kana tũkwate ũsũngĩo wa ĩkũlyo tũnakũlilw’e twĩ ũtavany’anĩ, kana tũmanye ũndũ tũtonya kũthĩnĩkĩa thĩna twĩ naw’o.

13. (a) Elesya ũndũ mũndũ wa mũika ũtonya kwĩka nĩ kana atetee mũĩkĩĩo wake e sukulu. (b) Ũtonya kũatĩĩa mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa Akolosai 4:6 ata?

13 We wĩ mũndũ wa mũika wĩ sukulu? Nĩvatonyeka ala ũsomaa namo makaũthekeea nũndũ ndwinaa wathi wa kĩvendela. No wĩthĩwe ũyenda kũmaelesya ũtũmĩĩte Mbivilia nĩkĩ ũtainaa wathi ũsu, ĩndĩ ũyĩw’a ve vinya kwĩka ũu. Kwoou waĩlĩte kwĩka ata? Kwĩmanyĩsya no kũũtetheesye mũno. No wĩmanyĩsye wĩ na ieleelo ii ilĩ: (1) kwĩyĩĩkĩĩthya nesa ki nĩkĩ ũtaĩle kwĩlikya maũndũnĩ ma nthĩ ĩno na (2) kwĩmanyĩsya ũndũ ũtonya kũtetea ũla w’o nesanga. (Yoa. 17:16; 1 Vet. 3:15) No wambĩĩe kwa kwĩkũlya-ĩ, ‘Nĩkĩ syana ila nĩsomaa nasyo syonaa twaĩlĩte kwina wathi wa kĩvendela?’ Na ĩndĩ ũyĩka ũkunĩkĩli nesa vyũ ũtũmĩĩte mavuku maitũ. Weeka ũu, ũkeethĩa o na ti ũndũ wĩ vinya mũno kũtetea mũĩkĩĩo waku. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ andũ aingĩ mainaa wathi wa kĩvendela nũndũ mataviw’e nĩ mũndũ manengete ndaĩa kana nĩmaĩle kwĩka ũu. Wamantha ũndũ ũmwe kana o maũndũ elĩ, nũtonya kũtetheesya mũndũ wĩ na ngoo nzeo.—Soma Akolosai 4:6.

ĨTHĨWA NA WENDI WA KŨENDEEA KWĨMANYĨSYA

14-16. (a) Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũelewe ĩvuku ĩna ya Mbivilia nesanga? (b) Maandĩko ala monanĩtw’e matonya ũkũtetheesya ata ũelewe ĩvuku ya Amosi nesa? (O na ĩngĩ sisya ĩsandũkũ, “ Manya Nesanga Andũ Ala Mawetetwe Mbivilianĩ.”)

14 Twasye ũmbanonĩ ũla ũatĩĩe tũkasoma ĩvuku yĩmwe katĩ wa mavuku ala manini maandĩkiwe nĩ athani, na ũyĩthĩa ndwĩsĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa mwathani ũsu. Mbee, no wende kũmanya maũndũ maingangĩ ala mwathani ũsu waandĩkie. Ũtonya kwĩka ũu ata?

15 Ũndũ wa mbee ĩkũlye-ĩ: ‘Nĩsĩ kyaũ ĩũlũ wa mũandĩki wa ĩvuku yĩu? We aĩ ũũ, ekalaa va, na athũkũmaa wĩa mwaũ?’ Weemanyĩsya maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa mũandĩki ũsu, no ũelewe nesa nĩkĩ watũmĩaa ndeto na ngelekany’o ila ũandĩkĩte ĩvukunĩ yake. Yĩla ũũsoma Mbivilia, sisya wone ndeto ila ieleetye ũndũ mũandĩki ũsu wailye.

16 Ũndũ wa kelĩ, tata ũmanye ĩvuku yĩu yaandĩkiwe ĩvindanĩ yĩva. Kũsisya Orodha ya Vitabu vya Biblianthĩnĩ wa Biblia Takatifu—Tafsiri ya Ulimwengu Mpya nĩũkũtethya. O na ĩngĩ, no ũsisye kyati kĩla kĩeleetye ĩũlũ wa athani na asumbĩ nthĩnĩ wa Nyongeza A6. Ethĩwa ĩvuku yĩla ũkwĩmanyĩsya nĩ ya wathani, kũmanya maũndũ ala maendeee ĩvuku yĩu yĩyĩandĩkwa nĩũkũtetheesya. No wĩkũlye-ĩ, ‘Mwathani ũsu atũmĩtwe akatetheesye andũ matie mĩendele yĩkũ mĩthũku? Naaũ angĩ mekalĩte ĩvindanĩ yake?’ Nĩ kana ũkwate ũvoo wĩanĩte, nĩwaĩlĩte kũsisya mavukunĩ angĩ ma Mbivilia. Kwa ngelekany’o, nĩ kana ũelewe kĩla kyaendeee yĩla mwathani Amosi waĩ thayũ, no ũtetheke wasoma mĩsoa ya 2 Asumbĩ na ya 2 Mavinda ĩla yĩeleetye ĩandĩko ya Amosi 1:1. * O na ĩngĩ no ũsome wathani wa Osea, ũla ũtonya kwĩthĩwa aĩ thayũ ĩvindanĩ ya Amosi. Kũsoma maandĩko asu nĩũkũtetheesya ũelewe nesa ũndũ maũndũ mailye ĩvindanĩ ya Amosi.—2 Asu. 14:25-28; 2 Mav. 26:1-15; Osea 1:1-11; Amo. 1:1.

SŨANĨĨA O NA TŨMAŨNDŨ TŨLA TŨNINI

17-18. Ũtũmĩĩte ngelekany’o ila syĩ tũlungunĩ tũũ kana yaku mwene, elesya ũndũ kũsũanĩĩa o na tũmaũndũ tũla tũkwoneka twĩ tũnini kũtonya kũtuma mũndũ atanĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia.

17 Yĩla tũũsoma Mbivilia, nũseo tũkethĩawa na wendi wa kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ. Kwa ngelekany’o, twasye wĩsoma wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Nzekalia kĩlungu kya 12, kĩla kĩeleetye ĩũlũ wa kĩkw’ũ kya Yesũ. (Nzek. 12:10) Wavika mũsoanĩ wa 12, nũkwona kana “mũvĩa wa nyũmba ya Nathani” waĩ ũmete mũno nũndũ wa kĩkw’ũ kya Masia. Vandũ va kũsoma o ũvĩtĩte na mĩtũkĩ, ũngama vanini na ũyĩkũlya: ‘Mũvĩa wa nyũmba ya Nathani ũkonanĩtye ata na Masia? Ve ũndũ ndonya kũkwata ũvoo mwingangĩ?’ Kwĩka ũkunĩkĩli mũnango nĩũkũtetheesya. * (Sisya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 8, 2017, ĩth. 32, kal. 4.) Kĩu kĩtuma wenda kũmanya maũndũ maingangĩ! Nĩ w’o, nĩwĩthĩĩtwe wĩsĩ wathani ũla ũwetete kana Yesũ akauma nzyawanĩ ya Ndaviti. (Mt. 22:42) Ĩndĩ Ndaviti aĩ na ana mbee wa 20. We tyo wendeew’a kũmanya kana katĩ wa ana asu, Nzekalia awetie kana nyũmba ya Nathani yaĩ na kĩtumi kĩnenange kya kũmeta nũndũ wa kĩkw’ũ kya Yesũ?

18 Kwasũanĩa ngelekany’o ĩngĩ. Kĩlungunĩ kya mbee kya Luka, tũsomaa kana yĩla mũlaĩka Kavilieli wamũthokeie Meli, amũtavisye akasyaa kavĩsĩ. Asyokie amwĩa atĩĩ: “Ũsu akeethĩwa e mũnene na akeetwa Mwana wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe, na Yeova Ngai akamũnenga kĩvĩla kya ũsumbĩ kya Ndaviti ĩthe wake, na akasumbĩka e Mũsumbĩ ĩũlũ wa nyũmba ya Yakovo tene na tene.” (Luka 1:32, 33) Mũndũ nũtonya kũvindĩĩsya mũno ndeto sya mbee ila Kavilieli wawetie ĩũlũ wa Yesũ kana akeetwa “Mwana wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe.” Ĩndĩ ayũlwa nĩ kũsũanĩa ndeto ila wasyokie aweta kana Yesũ “akasumbĩka e Mũsumbĩ.” Kwoou no twĩkũlye-ĩ, ‘We Meli atonya kwĩthĩwa aeleiwe ndeto isu sya Kavilieli ata? Nũtonya kwĩthĩwa aeleiwe Kavilieli ta woonanasya Yesũ aĩ asumbĩke vandũ va Mũsumbĩ Elote, kana vandũ va ũmwe wa ala maĩ masumbĩke ĩtina wa Elote?’ Keka Yesũ nĩwatw’ĩkie mũsumbĩ, Meli ethĩwa akwatie kĩanda kya mwanya kya kwĩthĩwa nyinyia wa mũsumbĩ na mũsyĩ wake w’onthe ũyĩkalaa nyũmbanĩ ya kĩ-ũsumbĩ. Ĩndĩ vaiĩ vandũ o na vamwe vonanĩtye kana Meli aaĩthĩwa na mosũanĩo ta asu yĩla waneenaa na Kavilieli. O na vaiĩ vandũ Mbivilianĩ vonanĩtye kana nĩwakũlilye Yesũ emũnenga kĩanda kya mwanya Ũsumbĩnĩ wake tondũ ala amanyĩw’a make elĩ meekie. (Mt. 20:20-23) Ngewa ĩsu yĩtũĩkĩĩthya nesa vyũ kana Meli aĩ mũndũ mũka wĩ wĩnyivyo mwingĩ mũno!

19-20. Kwosana na ĩandĩko ya Yakovo 1:22-25 na 4:8, twaĩlĩte kwĩmanyĩasya Mbivilia twĩ na ieleelo syĩva?

19 Lilikana kana kĩeleelo kitũ kĩnene kya kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na mavuku ala angĩ maitũ nĩ kũmũthengeea Yeova mũnango. O na ĩngĩ, twĩmanyĩasya nĩ kana tũmanye ‘ũndũ tũilye’ na tũimanya moalyũku ala twaĩlĩte kwĩka nĩ kana tũmwendeesye Ngai. (Soma Yakovo 1:22-25; 4:8.) Kwoou, kĩla ĩvinda tũyambĩĩa kwĩmanyĩsya nĩtwaĩlĩte kũmwĩsũvaa Yeova atũtetheesye na veva wake mũtheu, nĩ kana tũtetheke nĩ kĩla tũkwĩmanyĩsya na tũimanya kũla twaĩlĩte kwĩka moalyũku.

20 Ekai ithyonthe tũtate ũndũ tũtonya twĩthĩwe ta mũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Ngai, ũla mũandĩki wa Savuli waisye ũũ ĩũlũ wake: ‘Ũtanu wake wĩ mĩaonĩ ya Yeova; na asũanĩaa mĩao yake mũthenya na ũtukũ. Na ũndũ o na wĩva wĩkaa nĩwaĩlaa.’—Sav. 1:2, 3.

WATHI 88 Manyĩsye Nzĩa Syaku

^ kal. 5 Nũndũ Yeova nĩ mũlau, nũtũnengete vitio mbingĩ sya kwĩloela, na mavuku maingĩ ma kũsoma na kwĩmanyĩsya. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtetheesya kĩla ũmwe witũ amanye ũndũ ũtonya kũamũa kĩla ũkwĩmanyĩsya, na ũndũ ũtonya kwĩka atetheke mũnango yĩla ũkwĩmanyĩsya.

^ kal. 16 Wenda kwona maandĩko asu, sisya nthoo ila iandĩkĩtwe na namba nini mũsoanĩ ũsu wa Amosi 1:1, nthĩnĩ wa Tafsiri ya Ulimwengu Mpya.

^ kal. 17 Kwa ngelekany’o, no ũsisye nthoo ila iandĩkĩtwe na namba nini mũsoanĩ ũsu nthĩnĩ wa Tafsiri ya Ulimwengu Mpya. Vau nũkwĩthĩa wĩĩtwe ũsisye ĩandĩko ya 2 Samueli 5:13, 14, yĩla yonanĩtye kana Nathani aĩ mwana wa Mũsumbĩ Ndaviti. Na ĩngĩ nũkwona ĩandĩko ya Luka 3:23, 31, yĩla yonanĩtye kana Yesũ aĩ wa mũvĩa wa Nathani kwĩsĩla kũla kwĩ Meli.

^ kal. 63 MAELESYO MA VISA: Asyai mayony’a syana syoo ũndũ itonya kũmbany’a Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya.

^ kal. 65 MAELESYO MA VISA: Mwana-a-asa ayĩka ũkunĩkĩli ĩũlũ wa mwathani Amosi. Visa ila syĩ vu ĩtina sionany’a maũndũ ala mwana-a-asa ũsu ũkũvindĩĩsya aendeee kũsoma Mbivilia.