KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 19
Wendo na Ũsili wa Katĩ Yĩla Twakwatwa Nĩ Maũndũ Mathũku
“We ndwĩ Ngai ũla ũtanaw’a nĩ ũthũku: ũthũku ndũkatũa naku.”—SAV. 5:4.
WATHI 142 Kũlũmya Wĩkwatyo Witũ
KWA ŨKUVĨ *
1-3. (a) Kwosana na Savuli 5:4-6, Yeova ew’aa ata ĩũlũ wa ũthũku? (b) Nĩkĩ tũtonya kwasya kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kũyosanĩte na “mwĩao wa Klĩsto”?
YEOVA NGAI nũmenete ũvuku w’onthe. (Soma Savuli 5:4-6.) Kwoou no nginya ethĩwe amenete mũno kwona syana iitũmĩwa maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ũndũ ũsu nĩ mũvuku na nĩ naĩ nthũku mũno! O naitũ Ngũsĩ syake nĩtũmenete mũno kwona syana iitũmĩwa maũndũnĩ asu. Tũyĩsa kwĩtĩkĩlana na kĩndũ ta kĩu kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto.—Alo. 12:9; Aevl. 12:15, 16.
2 Vate nzika, kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kũyosanĩte o na vanini na “mwĩao wa Klĩsto.” (Aka. 6:2) Nĩkĩ? O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, mwĩao wa Klĩsto nĩ kyonthe kĩla Yesũ wamanyĩisye kwa ndeto na meko. Mũsingi wa mwĩao ũsu nĩ wendo, na mwĩao ũsu nũtumaa tũatĩĩa ũsili wa katĩ. Aklĩsto ma w’o matongoeaw’a nĩ mwĩao ũsu, na nĩmatataa kũkua syana kwa nzĩa ikwĩw’a syĩ ũsũvĩonĩ na syendetwe vyũ. Ĩndĩ mũndũ ũkũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa ayĩsũanĩa o we mwene, na ũsu nĩ ũndũ mũthũku mũno ũtumaa kana kew’a kate ũsũvĩonĩ na katendetwe.
3 Ũndũ wa kũmakya nĩ kana ũsu nĩ thĩna mũnene ũnyaĩĩkĩte mũno nthĩ yonthe, na Aklĩsto ma w’o nĩ amwe maũmĩĩtw’e nĩw’o. Nĩkĩ? “Andũ athũku” na ala metusaa aseo nĩmesĩte kwingĩva na nĩmatonya kwĩlikya kĩkundinĩ. (2 Tim. 3:13) O na ĩngĩ, amwe nĩmatw’ĩkĩte Ngũsĩ ĩndĩ ũyĩthĩa nĩ angangany’a, na nũndũ wa ũu, nĩmalikĩtwe nĩ mĩmeo mĩthũku ya ũlaalai na makatũmĩa syana kwĩanĩsya mĩmeo ĩsu. Ekai twone nĩkĩ kũtũmĩa syana maũndũnĩ asu nĩ naĩ ngito. Ĩtina nĩtũkwona matambya ala atumĩa mosaa naĩ ngito ta ĩsu yeekwa, na tũyona ũndũ asyai matonya kũsũvĩa syana syoo. *
NĨ NAĨ NGITO MŨNO
4-5. Nĩkĩ ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ wĩthĩawa akeka naĩ?
4 Kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kumĩlasya thĩna wa ĩvinda yĩasa. Kĩu kĩtumaa syana ila syeekwa ũu, ala ma mũsyĩ, na ana-a-asa na eĩtu-a-asa matiwa na thĩna mwingĩ. Ĩsu yĩthĩawa yĩ naĩ ngito mũno.
5 Mũndũ ũkũtũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa aikeka naĩ. * Nĩ naĩ kũũmĩsya andũ angĩ na kũtuma mekala na thĩna. Na nengĩ o tondũ ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yonanĩtye, ũla weeka kana maũndũ asu ethĩawa akaũmĩsya mũno vyũ. Kana kau kethĩawa kamũĩkĩĩe, na kwoou akeka ũndũ ũsu mũthũku atumaa kaemwa nĩ kũĩkĩĩa andũ ĩngĩ na kayĩkalaa ke na wia. Syana nĩsyaĩle kũsũvĩanwa na andũ asu mũno, na ila ikwatĩtwe nĩ mũisyo ũsu nĩsyaĩle kũtetheew’a na kũkiakiw’a.—1 Ath. 5:14.
6-7. Nĩkĩ ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ wĩthĩawa eeka kĩkundi na silikalĩ naĩ?
6 Ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa eeka kĩkundi naĩ. Mũndũ wĩ kĩkundinĩ eeka ũndũ ta ũsu nĩwanangĩaa kĩkundi ĩsyĩtwa. (Mt. 5:16; 1 Vet. 2:12) Ũndũ ta ũsu nĩwũmĩasya Aklĩsto milioni mbingĩ ala methĩawa me aĩkĩĩku na maendeee ‘kũkitĩa mũĩkĩĩo’ woo. (Yuta 3) Tũyĩsa kũnenga ũthei ala mekaa maũndũ mathũku mate kwĩlila nũndũ nĩmanangĩaa kĩkundi ĩsyĩtwa yakyo ĩseo.
7 Ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa eeka silikalĩ naĩ. No nginya kĩla Mũklĩsto “enyivĩsye ala me na ũkũmũ.” (Alo. 13:1) Twonanasya kana nĩtwĩnyivĩsye ala me na ũkũmũ kwa kũnenga ndaĩa mĩao ya nthĩ yitũ. Mũndũ wĩ kĩkundinĩ akatũla mĩao ya silikalĩ, ta kwa ngelekany’o, akatũmĩa kana naĩ, ethĩwa eeka silikalĩ naĩ. (Sianĩsya na Meko ma Atũmwa 25:8.) O na kau atumĩa ma kĩkundi mai na ũkũmũ wa kwosea andũ matambya ala maĩle kwoswa nĩ silikalĩ, mayĩsa kũseseea mũndũ watũmĩa kana naĩ ndakosewe matambya ma kĩ-mĩao. (Alo. 13:4) No nginya mwĩki ũsu wa naĩ akethe kĩla wavanda.—Aka. 6:7.
8. Yeova onaa ata mũndũ weeka ũngĩ naĩ?
8 Ũndũ ũla mũito nĩ kana ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ ethĩawa eeka Ngai naĩ. (Mwa. 39:9) Yĩla mũndũ weeka ũngĩ naĩ ethĩawa eeka Yeova naĩ. Kwasũanĩa Mĩao ĩla Ngai wanengete Aisilaeli. Mĩao ĩsu yaĩtye kana kũyĩa mũtũi kana kũmũvena na ũseleke, nĩ “kũmũvĩtanĩsya Yeova.” (Ali. 6:2-4) No ta ũu yĩla mũndũ wĩ kĩkundinĩ watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ethĩawa amũvĩtĩsya Ngai nũndũ ethĩawa akavena mũuo ũla keĩ naw’o kayĩw’a ke kasũvĩĩku. O na ĩngĩ, mũndũ ũsu nĩwanangĩaa Yeova ĩsyĩtwa mũno. Na nũndũ wa ũu, no nginya atalĩlwe mavĩtyo nũndũ ethĩawa eeka Ngai naĩ ngito.
9. Kwa myaka mingĩ ũseũvyo wa Yeova wĩthĩĩtwe ũitũmĩa Maandĩko kũmanyĩsya kyaũ, na nĩkĩ?
9 Kwa myaka mingĩ, ũseũvyo wa Yeova nĩwĩthĩĩtwe ũitũmĩa Maandĩko kũmanyĩsya maũndũ maingĩ makonetye ũndũ ũsu. Kwa ngelekany’o, makaseti ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni! nĩmaneeneete kĩla ala matũmĩĩtwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ maĩle kwĩka nũndũ wa thĩna ũla matiawa naw’o. O na nĩmaneeneete ũndũ angĩ matonya kũmakiakisya na kũmatethya, na ũndũ asyai matonya kũsũvĩa syana syoo. Namo atumĩa nĩmethĩĩtwe maimanyĩw’a nesa na Maandĩko ũndũ maĩle kwĩka naĩ ĩsu yeekwa. Na eka ũu, ũseũvyo nĩwĩthĩĩtwe ũyĩka moalyũku ĩũlũ wa matambya ala atumĩa maĩle kwosa yĩla makwata livoti ya mũndũ watũmĩa kana naĩ. Nĩkĩ? Nĩ kana wĩthĩe matambya ala mekwoswa nĩmosanĩte vyũ na mwĩao wa Klĩsto.
MATAMBYA ALA ATUMĨA MOSAA MŨNDŨ EEKA NAĨ NGITO
10-12. (a) Nĩ kyaũ atumĩa maĩle kũlilikana yĩla meũtetheesya mũndũ wĩkĩte naĩ ngito, na nĩ kyaũ mathĩnĩkĩaa mũno? (b) Kwosana na Yakovo 5:14, 15, atumĩa matataa mũno kwĩka ata?
10 Yĩla atumĩa meũtetheesya mũndũ wĩkĩte naĩ ngito, malilikanaa kana nĩmaĩle kũatĩĩa mwĩao wa Klĩsto. Kwosana na mwĩao ũsu, maĩle kũthĩnĩkĩa ĩĩthya me na wendo, na mayĩka kĩla Ngai wonaa kyaĩle matekwendeesya. Nũndũ wa ũu, ve maũndũ maĩle kwamba kũsũanĩa nesa makwata livoti ya mũndũ wĩkie naĩ ngito. Kĩla atumĩa mathĩnĩkĩaa mũno nĩ kũĩkĩĩthya kana ĩsyĩtwa ya Ngai nĩyekala yĩ ĩtheu. (Ali. 22:31, 32; Mt. 6:9) O na ĩngĩ, nĩmathĩnĩkĩaa mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me kĩkundinĩ. Mendaa methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai, na nĩmendaa kũtetheesya ala methĩwa maũmĩw’a nĩ naĩ yeekwa.
11 O vamwe na ũu, ethĩwa ũla wĩkĩte naĩ e kĩkundinĩ, nĩmendaa kũmanya kana nũkwĩlila na maitata kũmũtetheesya atũngĩĩe ngwatanĩo yake na Yeova. (Soma Yakovo 5:14, 15.) Mũklĩsto wĩthĩĩtwe na mĩmeo mĩthũku na ĩkatuma alika naĩnĩ ethĩawa e mũwau kĩ-veva. Na kĩu kĩonany’a kana aivika vau ndethĩawa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. * No tũelekany’e atumĩa na matakĩtalĩ. Nĩmatataa ũndũ matonya ‘mamũvosye ũsu mũwau [kana ũsu wĩkĩte naĩ].’ No mamũnenge ũtao wa Maandĩko ũtonya kũmũtetheesya akatũngĩĩa ngwatanĩo yake na Ngai, ĩndĩ ndesa kũtetheka ethĩwa ndekwĩlila kuma ngoonĩ.—Meko 3:19; 2 Ako. 2:5-10.
12 Kĩu kĩonany’a kana atumĩa manengetwe kĩanda kĩito mũno. Nĩmathĩnĩkĩaa mũno ĩĩthya yĩla Ngai ũmanengete. (1 Vet. 5:1-3) Mekaa ũu nũndũ mendaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo mew’ae me asũvĩĩku me kĩkundinĩ. Na nũndũ wa ũu, nĩmosaa ĩtambya na mĩtũkĩ makwata livoti ya mũndũ wĩkie naĩ ngito, ta kwa ngelekany’o, mũndũ ũtũmĩie kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Mekaa ata? Makũlyo ala me mwambĩĩonĩ wa kalungu ka 13, 15, na ka 17 nĩmasũngĩĩte.
13-14. Atumĩa nĩmaatĩĩaa mĩao ya silikalĩ ĩla ĩkonetye kũnengane livoti ĩũlũ wa mũndũ ũkũwetanĩw’a na kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ? Elesya.
13 Mo atumĩa nĩmaatĩĩaa mĩao ya silikalĩ ĩla ĩkonetye kũkũna livoti ĩũlũ wa mũndũ ũkũwetanĩw’a na kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ? Ĩĩ. Ethĩwa mĩao ya kwoo yaĩtye kana mũndũ nĩwaĩle kũtwaa livoti silikalĩnĩ atavw’a kana ve mũndũ ũkũtw’ĩkĩka nĩwĩkĩte ũu, nĩmaatĩĩaa mĩao ĩsu. (Alo. 13:1) Mĩao ta ĩsu ndĩtũlĩte mwĩao wa Ngai. (Meko 5:28, 29) Nĩkyo kĩtumi atumĩa maneenaa na ovisi wa ũvonge matekwananga ĩvinda meew’a kana ve Mũklĩsto wawetanĩw’a na ũndũ ũsu, nĩ kana mamanye kĩla maĩle kwĩka maiatĩĩa mĩao.
14 Atumĩa nĩmatavasya asyai vamwe na syana syoo ila syĩkĩtwe naĩ, na ala angĩ mesĩ ũndũ ũsu, kana me na ũthasyo wa kũlivoti mũndũ ũkũwetanĩw’a na naĩ ĩsu silikalĩnĩ. Ĩndĩ nata livoti ĩsu ĩkethĩwa yĩ ya mũndũ wĩ kĩkundinĩ na ũndũ ũsu ũyĩsa kũmanyĩka nĩ ala me nza? We Mũklĩsto ũla ũtwaie livoti ĩsu nĩwaĩle kwĩw’a ta wanangĩie Ngai ĩsyĩtwa? Aiee. Ũla weeka naĩ ĩsu nĩwe wanangĩaa Ngai ĩsyĩtwa.
15-16. (a) Kwosana na 1 Timotheo 5:19, nĩkĩ atumĩa mendaa ũkũsĩ wa andũ elĩ mainyiva nĩ kana maseũvye kamitii ya sila? (b) Atumĩa mekaa ata meew’a kana ve mũndũ kĩkundinĩ wĩthĩwa atũmĩie kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ?
15 Nĩkĩ kamitii ya sila ĩtamba kũseũvw’a vate ũkũsĩ wa andũ elĩ mainyiva? Nũndũ kĩu nĩkyo Mbivilia yaĩtye kĩkwe nĩ kana mũndũ atw’ĩĩwe sila wa katĩ. Mũndũ atesie kwĩneeny’a we mwene akasya ve naĩ wĩkĩte, nĩvendekaa ũkũsĩ wa andũ elĩ nĩ kana atumĩa makwate kĩtumi kĩanĩu kya kũseũvya kamitii ya sila. (Kũt. 19:15; Mt. 18:16; soma 1 Timotheo 5:19.) Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana mũndũ ndalivoti ũndũ ũsu silikalĩnĩ ate na ũkũsĩ wa andũ elĩ? Aiee. Vai vata wa ngũsĩ ilĩ maũndũnĩ makonetye ũtũli wa mĩao ya silikalĩ.
16 Atumĩa mamanya kana ve mũndũ kĩkundinĩ ũkũwetanĩw’a na kũtũmĩa syana naĩ, nĩmatataa ũndũ matonya maatĩĩe mĩao ya silikalĩ ĩla ĩkonetye kũkũna livoti ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na ĩndĩ maikunĩkĩla ũndũ ũsu maitũmĩa Maandĩko. Mũndũ akaĩa, atumĩa nĩmetaa ngũsĩ iĩkĩĩthye naĩ ĩsu. Vakwatĩkana o na ethĩwa no andũ elĩ, twambĩĩe na ũla waete livoti, na ũngĩ ũtonya kũĩkĩĩthya ũndũ ũsu kana ũngĩ wa mũthemba ũsu weekiwe nĩ ũsu ũsikatĩtwe, kamitii ya sila nĩseũvaw’a. * Ethĩwa vainakwatĩkana mũndũ wa kelĩ wa kumya ũkũsĩ, ũu ti kwasya kana ũla wa mbee eĩkaa kũkengana. O na atumĩa maaĩwa nĩ ũkũsĩ wa andũ elĩ wa kũĩkĩĩthya ũndũ ũsu, nĩmethĩawa mesĩ kana ũla ũkũwetwa nũtonya kwĩthĩwa ekĩte naĩ ngito ĩũmĩĩtye andũ angĩ mũno. Na nũndũ wa ũu, nĩmaendeeaa kũtetheesya ala methĩwa maũmĩĩtw’e nĩ ũndũ ũsu. O vamwe na ũu, nĩmasianasya mũno na mũndũ ũla ũkũwetanĩw’a na naĩ ĩsu nĩ kana masũvĩe kĩkundi kĩikakwatwe nĩ mũisyo ũla ũtonya kumĩla.—Meko 20:28.
17-18. Elesya wĩa ũla kamitii ya sila ĩtethasya.
17 Kamitii ya sila ĩtethasya wĩa mwaũ? Ndeto “sila” ndĩkwonany’a kana atumĩa nĩmatusaa kana mwĩki wa naĩ nĩwaĩle kwosewa matambya nĩ silikalĩ kana ndaĩle. Atumĩa mayĩlikasya maũndũnĩ makonetye mĩao ya nthĩ, ĩndĩ maekaa ũndũ ũsu mokonĩ ma silikalĩ. (Alo. 13:2-4; Tito 3:1) Sila ũla wĩthĩawa mokonĩ ma atumĩa nĩ kũtw’a kana mwĩki wa naĩ nĩwaĩle kũendeea kwĩkala kĩkundinĩ kana ndaĩle.
18 Yĩla atumĩa maseũvya kamitii ya sila, kĩanda kyoo kĩthĩawa kĩkonetye ngwatanĩo ya mũndũ na Ngai na Aklĩsto ala angĩ kĩkundinĩ. Matongoeaw’a nĩ Maandĩko kũtw’a kana ũla watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩwĩlilĩte kana ndelilĩte. Ethĩwa ndelilĩte nũtengawa, na kĩkundi kĩimanyĩthw’a ũndũ ũsu. (1 Ako. 5:11-13) Ethĩwa nĩwĩlilĩte, no aekwe kĩkundinĩ. Ĩndĩ atumĩa nĩmamũtavasya kana nĩvatonyeka akalea kwĩsa kũkwata kĩanda o na kĩmwe kĩkundinĩ. Nĩ kana atumĩa masũvĩe syana, no maneene kĩmbithĩnĩ na asyai ala me na syana nini kĩkundinĩ nĩ kana methĩwe me metho syana syoo iivulana na mũndũ wa mũthemba ũsu. Ĩndĩ mayĩka ũu, nĩmaĩle kwĩthĩwa me metho maikatume ala maũmĩĩtw’e nĩ ũndũ ũsu mamanyĩka.
ŨNDŨ ŨTONYA KŨSŨVĨA SYANA SYAKU
Asyai nĩmasũvĩaa syana syoo iikatũmĩwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kwa kũitaa ĩũlũ wa maũndũ asu kwosana na ũkũũ wasyo. Nĩmatũmĩaa ũvoo ũla ũseũvyo ũmanengete. (Sisya kalungu ka 19-22)
19-22. Asyai matonya kwĩka ata masũvĩe syana syoo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)
19 Nũũ wĩ na kĩanda kya kũsũvĩa syana iikaũmĩw’e? Nĩ mũsyai. * Syana nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai, kana kwa ndeto ingĩ, nĩ “ũtiĩwa kuma kwa Yeova.” (Sav. 127:3) Nĩ kĩanda kyaku ta mũsyai ũsũvĩe mũthĩnzĩo ũsu. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũsũvĩe syana syaku iikese kũtũmĩwa naĩ?
20 Mbee, tata wĩmanyĩsye ũvoo ũla ũkonetye maũndũ asu. Manya nĩ andũ ma mũthemba wĩva matonya kũtũmĩa syana maũndũnĩ asu, na nzĩa ila matũmĩaa kũikenga. Ndũkavũthĩĩsye maũndũ ala mekwoneka ta matonya kũete mũisyo. (Nth. 22:3; 24:3) Na ndũkolwe kana kaingĩ andũ ala mesaa kwĩka ũu methĩawa ne o andũ mesene na syana isu na imaĩkĩĩe.
21 Kelĩ, eaa ngewa na syana syaku nesa. (Kũt. 6:6, 7) Syĩthukĩĩasye nesa. (Yak. 1:19) Manya kana kaingĩ syana nĩsiemawa nĩ kũweta syatũmĩwa naĩ. Mwana nũtonya kwĩthĩwa ayona ta vate mũndũ wĩsa kũmũĩkĩĩa aweta. Kana ũla ũnamũtũmĩie naĩ akethĩwa amũtavĩtye kana aweta nũkũvonea naĩ. Weesikwa mwana waku nĩ ta wĩ na thĩna, mũkũlye makũlyo ũteũmũkalaata na ũimwĩthukĩĩsya nesa ayĩyĩelesya.
22 Katatũ, manyĩsya syana syaku. Itae ĩũlũ wa maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ĩndĩ ũyĩka ũũ ũsũanĩĩte ũkũũ wasyo na maũndũ ala itonya kũelewa. Imanyĩsye ũndũ syaĩle kwasya na kĩla syaĩle kwĩka mũndũ ambĩĩa kũikwatanga kwa nzĩa ĩtaĩle. Ve ũvoo mwingĩ ũseũvyo wa Ngai ũkũnengete ũtonya kũũtetheesya kũsũvĩa syana syaku.—Sisya ĩsandũkũ “ Ĩmanyĩsye na Ũimanyĩsya Syana Syaku.”
23. Ithyĩ twosaa ata kũtũmĩa syana naĩ, na twĩsũngĩwa ĩkũlyo yĩva ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?
23 Ithyĩ twĩ Ngũsĩ sya Yeova twonaa kũtũmĩa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kwĩ naĩ nthũku na ngito mũno. Ikundi sitũ itongoeaw’a nĩ mwĩao wa Klĩsto, na iyĩsa kũseseea andũ ala mekaa ũndũ ũsu maikakwatwe nĩ maũndũ ala matonya kũmakwata nũndũ wa naĩ yoo. Ĩndĩ tũtonya kwĩka ata tũtetheesye ala meekiwe naĩ ĩsu? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩsũngĩĩte.
WATHI 103 Atumĩa Nĩ Mĩthĩnzĩo Kĩkundinĩ
^ kal. 5 Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya kwona ũndũ tũtonya kũsũvĩa syana sitũ iikatũmĩwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Nĩtũkwona matambya ala atumĩa mosaa nĩ kana masũvĩe kĩkundi, na tũyona ũndũ asyai matonya kũsũvĩa syana syoo.
^ kal. 3 MAELESYO MA NDETO IMWE: Yĩla mũndũ watũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ethĩawa aikatũmĩa kwĩanĩsya wendi wake mũthũku. Kwa ngelekany’o, no akavukye, kana akamanyana nako kĩ-mwĩĩ kwĩsĩla mũnuka kana kwĩsĩla kĩtimba. O na no akakwatange mamutha ma ũsyai, nondo, kana kĩtimba, kana o akekany’a mĩkanĩlye ĩngĩ mĩthũku ta ĩsu. O na kau twana tũla twĩkawa maũndũ asu twingĩ nĩ twĩlĩtu, ve o tũmwana twingĩ twĩkĩtwe ũu. Na o na kau ala matũmĩaa syana maũndũnĩ asu makothaa kwĩthĩwa me aũme, aka amwe no mekaa ũu.
^ kal. 5 MAELESYO MA NDETO IMWE: Ĩsomonĩ yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe, yĩla tũũweta “ala maũmĩĩtw’e” kana “matũmĩĩtwe naĩ” twĩĩthĩwa tũineenea ala matũmĩĩtwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ me syana. Twĩasya ũu tũyenda kwonany’a kana kana kau nĩkaũmĩiw’e na katũmĩwa naĩ, na kayĩsa kũtũlwa mũtĩ nũndũ wa kĩu kĩkakwatĩte.
^ kal. 11 Ethĩwa mũndũ nĩweeka naĩ ngito nũndũ nĩ mwonzu kĩ-veva, ũu ti kwonany’a kana ndaĩle kũtalĩlwa ĩvĩtyo. Mwĩki wa naĩ nĩwe ũkuaa mũio wa naĩ yake na nĩwaĩle kumya ũtalo vala ve Yeova.—Alo. 14:12.
^ kal. 16 Atumĩa mayaĩle kwĩsa kwĩta kana mbee wa ũla ũkũtw’ĩka nũkatũmĩie naĩ maineena nake. Vandũ va kũneena nako, atumĩa no maneene na mũsyai kana mũndũ ũngĩ kamũĩkĩĩe na kamũtavĩtye kĩla kĩnaendeeie nĩ kana maikakaũmĩsye mũno.
^ kal. 19 O namo ala me syana syĩ mokonĩ moo o na kau ti mo maisyaĩte, me na kĩanda ta kĩu kya mũsyai.
