Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Sara * aĩtye: “Nyie nũmbĩtwe nĩ nthoni na nĩw’aa ndatonya kwĩyĩĩkĩĩa mũno. Kwoou nĩw’aa nde mwĩanĩe yĩla nĩ na andũ meyĩĩkĩĩaa mũno na makwatĩĩaa mawoni moo. Ĩndĩ nĩw’aa nĩ mwĩanĩe yĩla nĩ na mũndũ mũuu na wĩnyivĩtye. O na nĩthĩawa ndonya kũtavya mũndũ ta ũsu ũndũ ngwĩw’a na mathĩna ala nĩ namo. Anyanya makwa ala anene mailye ũu.”

Ndeto sya Sara syoonany’a kana andũ mendete kũtuma ndũũ na andũ auu. O nake Yeova nĩwendete andũ auu. Na nĩkyo kĩtumi Ndeto yake ĩtwĩkĩaa vinya ĩkasya: “Ĩvw’ĩkei . . . ũuu.” (Ako. 3:12) Ĩndĩ no twĩkũlye-ĩ, ‘Mũndũ mũuu ethĩawa ailye ata? Yesũ oonanisye ata kana aĩ mũuu? Na nguma ĩsu ĩtonya kũtuma twĩthĩwa twĩ atanu ata?’

Ũuu nĩ nguma ĩkwatĩkanaa yĩla mũndũ weethĩwa endete mũuo. Mũndũ mũuu ekalanasya na ala angĩ nesa na nũmew’ĩaa tei. O na yĩla wathata, nĩwĩsiĩĩaa na aitũnganga ngoo.

Ũuu wonanasya kana mũndũ e ũkũmbaũ. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩtũmĩĩtwe Mbivilianĩ kũelesya “ũuu” yatũmĩkaa kũelesya mbalasi yosiwe kĩthekanĩ na yamanyĩw’a kwĩka kĩla ĩkũtavw’a. O na kau mbalasi ĩsu yĩ o na vinya mwingĩ, yĩkaa kũmanyĩw’a ũndũ ĩtonya kũtũmĩa vinya ũsu nesa. O ta ũu, naĩ ĩla twatiĩwe ĩtumaa twenda kwĩka maũndũ mataĩle, ĩndĩ ũuu nũtũtetheeasya tũmanye kwĩsiĩĩa na kwĩkalany’a nesa na ala angĩ.

Nĩvatonyeka ũkasya, ‘Nyie nũmbĩtwe nde mũuu.’ Nũndũ twĩkalĩte nthĩ yĩ andũ makwatĩĩaa mawoni moo na mate wũmĩĩsyo, ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwĩkala tũuĩtye. (Alo. 7:19) Kwoou no nginya twĩkĩe kĩthito twĩthĩwe twĩ auu, ĩndĩ veva mũtheu wa Yeova ũkatũtetheeasya kwĩthĩwa na nguma ĩsu. (Aka. 5:22, 23) Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe twĩ auu?

Ũuu nĩ nguma yendeeasya andũ. O tondũ Sara waweta, twĩw’aa twĩ eanĩe yĩla twĩ na mũndũ mũuu. Yesũ nĩ ngelekany’o nzeo vyũ ya mũndũ waĩ mũuu na weekaa angĩ nesa. (2 Ako. 10:1) O na syana ila itamwĩsĩ syeew’aa syĩ mbĩanĩe syĩ nake.​—Mko. 10:13-16.

Ũuu nũtũsũvĩaa na ũkasũvĩa ala twĩ namo. Ethĩwa twĩ auu, tũikakusaa ngoo na mĩtũkĩ kana kwĩka maũndũ tũthatĩte. (Nth. 16:32) Na nũndũ wa ũu, tũikathĩnĩkaa nũndũ wa kwĩthĩwa nĩtũũmĩisye  ala angĩ, na mũno mũno ala twendete. Namo ala angĩ nĩmasũvĩĩkaa nũndũ yĩla twesiĩĩa, tũimaũmĩasya.

O na kau Yesũ aĩ na ianda ngito na ekalaa akwatene mũno, nĩweethĩawa e mũuu kwa andũ onthe. Ĩvindanĩ yĩu andũ aingĩ nĩmang’ang’anaa mũno nũndũ wa kũkuĩthw’a mĩio mĩito, na nĩmendaa kũthũmũw’a. No nginya andũ asu methĩwe matanie mũno yĩla Yesũ wameie: “Ũkai kwakwa . . . nũndũ nyie nĩ mũuu na nĩ wĩnyivyo ngoonĩ”!​—Mt. 11:28, 29.

Tũtonya kwĩthĩwa twĩ auu ta Yesũ ata? Nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai tũmanye ũndũ Yesũ wekalanasya na andũ ala angĩ, na ũndũ weekaa yĩla wakwatwa nĩ maũndũ momũ. Na ĩndĩ yĩla twakwatwa nĩ maũndũ meũtuma tũemwa nĩ kwĩkala tũuĩtye, nĩtwaĩle kũtata tũatĩĩe ngelekany’o yake. (1 Vet. 2:21) Ekai twone maũndũ atatũ matetheeisye Yesũ ekala e mũuu.

Yesũ aĩ na wĩnyivyo ngoonĩ. Yesũ aisye kana we nĩ ‘mũuu na e wĩnyivyo ngoonĩ.’ (Mt. 11:29) Mbivilia ĩwetaa nguma isu syelĩ syĩ vamwe nũndũ ũuu nũthengeanĩe mũno na wĩnyivyo. (Aev. 4:1-3) Nĩkĩ?

Wĩnyivyo nũtũsũvĩaa tũikekuae ta twĩ ma vata mũno kana tũikathokoekae mana. We Yesũ eekie ata yĩla wailĩĩilwe maũndũ mate ma w’o nĩ andũ mayasya e “ĩtomo” na ‘anyusaa mbinyu mbingĩ’? Ambie kũmasũngĩa auĩtye amea “ũĩ nũtalĩlawa ũlũngalu nĩ mawĩa maw’o,” na asyoka aeka mwĩkalĩle wake ũmaĩkĩĩthye kana ndeto syoo nĩ sya ũvũngũ.​—Mt. 11:19.

Ethĩwa mũndũ nĩwaũneenea naĩ kana aneenea naĩ mbaĩ yaku na ũndũ waeiwe, wĩona ata ũkatata kũmũsũngĩa ũuĩtye? Peter, ũla nĩ mũtumĩa wa kĩkundi nthĩ ya South Africa, aĩtye, “Yĩla neew’a nĩthilĩkĩte nũndũ wa kĩndũ mũndũ wandavya, nĩkũlasya, ‘Keka nĩ Yesũ eka ata?’” Aendeee kwasya: “Nĩnĩmanyĩĩtye kwonaa nde wa vata mũno kwĩ ala angĩ.”

Yesũ nĩwaeleawa kana andũ nĩ ene naĩ. Amanyĩw’a make nĩmendaa kwĩka kĩla kyaĩle, ĩndĩ nũndũ maĩ ene naĩ, mavinda amwe nĩmaemawa. Kwa ngelekany’o, ũtukũ wa mũthya Yesũ atanamba kũawa, nĩwakũlilye Vetelo, Yakovo, na Yoana mekale masyaĩĩsye vamwe nake, ĩndĩ mayaaĩka ũu. Yesũ oonanisye nĩwamaeleiwe yĩla waisye kana “veva nũkwenda, ĩndĩ mwĩĩ nĩ mwonzu.” (Mt. 26:40, 41) Nũndũ nĩwaeleiwe atũmwa make, ndaamathatĩa.

Mandy nĩ mwĩĩtu-a-asa watindĩaa kumany’a ala angĩ, ĩndĩ yu nũtataa ũndũ ũtonya aatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ ya kwĩkala auĩtye. Aĩtye, “Nĩnĩtataa kũlilikana kana ithyonthe twĩ ene naĩ, na nĩnĩkĩaa kĩthito none nguma nzeo ila andũ ala angĩ me nasyo, o ũndũ Yeova wĩkaa.” Kw’o kũmanya ũndũ Yesũ weew’ĩaa andũ ĩnee nũndũ wa mawonzu moo no kũtũtetheesye tũkethĩawa twĩ auu yĩla twĩ na ala angĩ?

Yesũ aekaa maũndũ mokonĩ ma Ngai. Yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwoomĩĩisye maũndũ maingĩ mataĩle weekawa nĩ andũ. Nĩmamwosaa naĩ, nĩmamũmenete, na nĩmamũthĩnasya. Ĩndĩ o na vailye ũu, ekalaa auĩtye nũndũ ‘eenenganĩte mokonĩ ma Ũla ũsilaa kwa ũlũngalu.’ (1 Vet. 2:23) Yesũ nĩweesĩ nesa vyũ kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ nũkũmũtetheesya omĩĩsye, na ĩvinda yavika akoosea ĩtambya asu mamwosaa naĩ.

Yĩla twathata na twambĩĩa kwĩyũkitĩa nũndũ wa kwĩkwa ũndũ ũtaĩle, nĩvatonyeka tũkeka maũndũ mathũku matonya kũtuma twambĩĩa kwĩlila ĩtina. Na nũndũ wa ũu, Maandĩko matũlilikanĩtye kana “ũthatu wa mũndũ ndũetae ũlũngalu wa Ngai.” (Yak. 1:20) Kwoou, o na ethĩwa twĩ na kĩtumi kĩseo kya kũthata, tũyaĩlĩte kwĩyũkitĩa nĩkwĩthĩwa nĩvatonyeka tũkeka maũndũ mataĩlĩte nũndũ twĩ ene naĩ.

Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Cathy wa nthĩ ya Germany eesilasya, ‘Nalea kwĩyũkitĩa, vai mũndũ ũkambũkitĩa.’ Ĩndĩ yĩla weemanyĩisye kũmũĩkĩĩa Yeova, nĩwavĩndũie woni ũsu vyũ. Aĩtye: “Yu ndisembeaa kwĩyũkitĩa. Nĩkaa maũndũ nĩuĩtye nũndũ nĩnĩsĩ Yeova ndakaema kwĩsa kũlũnga maũndũ.” Ethwa ve ĩvinda weekiwe maũndũ mataĩlĩte, waatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ya kũekaa maũndũ mokonĩ ma Ngai ũkekalaa ũuĩtye.

Yesũ nĩwoonanisye kana twenda kwĩkala twĩ atanu, no nginya twĩthĩwe twĩ auu. Aisye: “Nĩ atanu ala auu.” (Mt. 5:5) Ekai twone ũndũ ũuu ũtonya kũtũtetheesya maũndũnĩ aa maatĩĩe.

Kwĩthĩwa twĩ auu nĩkũolangaa mathĩna mũtwaanonĩ. Robert, ũla nĩ mwana-a-asa kuma nthĩ ya Australia, aĩtye: “Nĩnĩũmĩĩtye kĩveti kyakwa mavinda maingĩ kwa kũneena ndeũsũanĩa. Ĩndĩ wamina kũweta ndeto itaĩle ũthilĩkĩte, vai ũndũ wĩka ũkaitũnga. Nathĩnĩkaa mũno noona ũndũ ndeto syakwa syakĩũmĩasya.”

“Ithyonthe nĩtũlulutĩkaa mavinda maingĩ” ũneeninĩ witũ, na kũneena ndeto tũtesilĩtye no kũtume mũtwaano wĩthĩwa na mathĩna. (Yak. 3:2) Yĩla maũndũ meethĩwa mailye ũu, ũuu nũtũtetheeasya tũkethĩwa twĩ avoo na tũitũmĩa ũĩmĩ witũ nesa.​—Nth. 17:27.

Robert nĩweekĩie kĩthito eemanyĩsya kwĩsiĩĩa na kwĩkalaa e mũvoo. Onete moseo meva nũndũ wa kwĩka ũu? Aĩtye: “Yĩla nalea kũkwatĩanĩa na kĩveti kyakwa, nĩnĩtataa nĩkĩthukĩĩsye nesa, nĩneene nĩuĩtye, na nditata ndikathate. Yu nĩkalanasya nesa nakyo.”

Ũuu nũtumaa twĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na ala angĩ. Andũ ala mathataa na mĩtũkĩ mayĩthĩawa na anyanya aingĩ. Ĩndĩ ũuu nũtũtetheeasya “kũendeea kwĩthĩwa na . . . ngwatanĩo ya mũuo.” (Aev. 4:2, 3) Ũla Cathy twaweta aĩtye, “Yĩla neethĩwa nĩ mũuu, nĩndanĩaa kwĩkalany’a na andũ ala angĩ o na kau kwĩkalany’a na andũ amwe ti laisi.”

Ũuu nũtumaa twĩthĩwa na mũuo wa kĩlĩko. Mbivilia ĩkonanĩtye “ũĩ ũla wumaa ĩũlũ” na ũuu na mũuo. (Yak. 3:13, 17) Mũndũ mũuu ethĩawa na “ngoo nduu.” (Nth. 14:30) Martin, ũla weekĩie kĩthito ethĩwe na nguma ya ũuu, aĩtye, “Yu nditindĩaa kũthing’ĩĩsya andũ meke maũndũ ũndũ ngwenda, na kĩu kĩtumĩte nĩthĩwa nĩ na ũtanu na mũuo wa kĩlĩko.”

Nĩvatonyeka ũkethĩa no nginya twĩkĩe kĩthito kingĩ nĩ kana twĩthĩwe twĩ auu. Mwana-a-asa ũmwe aĩtye, “Kũneena kala ka w’o, kũvika o na ũmũnthĩ ve mavinda nĩthilĩkaa mũno.” Ĩndĩ Yeova ndalea kũtũtetheesya tũsinde thĩna ũsu nũndũ nĩwe ũtwĩkĩaa vinya tũendeee kwĩthĩwa twĩ auu. (Isa. 41:10; 1 Tim. 6:11) ‘Akatũmanyĩsya vyũ’ na ‘akatuma twĩthĩwa na vinya.’ (1 Vet. 5:10) Na ĩtina wa ĩvinda, tũkeethĩwa tũtonya kũatĩĩa “ũuu na ũseo wa Klĩsto” o ta mũtũmwa Vaulo.​—2 Ako. 10:1.