KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 22
Ũtao Mũseo Ũtonya Kũtũtetheesya Thayũnĩ
“Yeova nũnenganae ũĩ.”—NTH. 2:6.
WATHI 89 Ĩthukĩĩsye, Ĩthĩwa Mwĩwi, Ũathimĩke
KWA ŨKUVĨ *
1. Nĩkĩ ithyonthe tũkwenda ũĩ ũla wumaa kwa Ngai? (Nthimo 4:7)
ETHĨWA waaĩka ũtwi wa vata, vate nzika, nĩwavoyie ũkwate ũĩ, na waĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩka ũu. (Yak. 1:5) Mũsumbĩ Solomoni aandĩkie atĩĩ: “Ũĩ nĩ ũndũ ũnene mbee.” (Soma Nthimo 4:7.) Vate nzika, Solomoni ndaneeneaa o ũĩ w’onthe tu. Aneeneaa ũĩ ũla wumaa kwa Yeova Ngai. (Nth. 2:6) Ĩndĩ w’o ũĩ ũsu no ũtũtetheesye kũthĩnĩkĩa mathĩna ala matũkwataa ũmũnthĩ? Ĩĩ, no ũtũtetheesye, o tondũ tũkwona ĩsomonĩ yĩĩ.
2. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkwate ũĩ wa w’o?
2 Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũkwate ũĩ wa w’o nĩ kũsoma na kũatĩĩa momanyĩsyo ma aũme elĩ maĩ oĩ mũno. Wa mbee nĩ Solomoni. Mbivilia yaĩtye kana ‘Ngai nĩwamũnengie ũĩ na ũmanyi mwingĩ mũno.’ (1 Asu. 4:29) Na wa kelĩ nĩ Yesũ, ũla nĩwe mũndũ ũla mũĩ vyũ waaĩkala kũũ nthĩ. (Mt. 12:42) Kwathanĩtwe ũũ ĩũlũ wake: “Veva wa Yeova nũkekalaa ĩũlũ wake, veva wa ũĩ na ũmanyi.”—Isa. 11:2.
3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
3 Solomoni na Yesũ nĩmatũmĩie ũĩ ũla Ngai wamanengete kũtũnenga ũtao mũseo ĩũlũ wa maũndũ ma vata thayũnĩ. Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea atatũ katĩ wa asu, namo nĩ vata wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa mbesa, wĩa wa kĩ-mwĩĩ, na ĩũlũ witũ ene.
WONI ŨLA WAĨLE ĨŨLŨ WA MBESA
4. Vaĩ kĩvathũkany’o kyaũ katĩ wa ũkwati wa Solomoni na wa Yesũ?
4 Solomoni aĩ mũthwii mũno, na aĩ na mũsyĩ mwanake vyũ. (1 Asu. 10:7, 14, 15) Kĩvathũkany’o nake, Yesũ ndaĩ na syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ na ndaĩ na mũsyĩ wake. (Mt. 8:20) Ĩndĩ aũme asu elĩ maĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, nũndũ ũĩ woo waumĩte kwa Yeova Ngai.
5. Solomoni aĩ na woni wĩva mũseo ĩũlũ wa mbesa?
5 Solomoni nĩweesĩ kana mbesa nĩ “ũsũvĩo.” (Mũta. 7:12) Twĩ na mbesa twĩthĩawa tũtonya kũkwata syĩndũ ila sya lasima, na ingĩ ila tũkwenda. Ĩndĩ o na kũtw’ĩka Solomoni aĩ mũthwii mũno, nĩweesĩ kana ve maũndũ angĩ ma vata mũnango kwĩ mbesa. Kwa ngelekany’o, aandĩkie atĩĩ: “Nĩ kavaa kũnyuva syĩtwa ĩseo kwĩ mothwii manene.” (Nth. 22:1) O na nĩwasyokie asya kana andũ ala mendete mbesa maikothaa kwĩanĩw’a nĩ ila me nasyo. (Mũta. 5:10, 12) O na nĩwakanisye andũ maikaie wĩkwatyo woo w’onthe mbesanĩ, nũndũ o na ethĩwa singĩvĩte ata, no ithele na mĩtũkĩ.—Nth. 23:4, 5.
W’o woni witũ ĩũlũ wa maũndũ ma kĩ-mwĩĩ nũtũsiĩĩaa kũvĩtya mbee Ũsumbĩ? (Sisya kalungu ka 6-7) *
6. Yesũ aĩ na woni wĩva mũseo ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ? (Mathayo 6:31-33)
6 Yesũ aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Nĩwatanĩaa kũya na kũnyw’a. (Luka 19:2, 6, 7) O na kyama kya mbee kĩla weekie kyaĩ kya kũseũvya mbinyu, na aseũvisye mbinyu nzeo mũno. (Yoa. 2:10, 11) Na mũthenya ũla wakwie, eekĩĩte ngũa ya thooa mũnene. (Yoa. 19:23, 24) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩlya syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ imũsumbĩke. Eeie aatĩĩi make atĩĩ: “Vaiĩ mũndũ ũtonya kũthũkũma mavwana elĩ . . . Mũitonya kũmũthũkũma Ngai na Ũthwii.” (Mt. 6:24) Yesũ atũmanyĩisye kana twamantha Ũsumbĩ mbee, Yeova akaĩkĩĩthya nĩtwakwata kyonthe kĩla twĩ na vata nakyo.—Soma Mathayo 6:31-33.
7. Mwana-a-asa ũmwe atethekete ata nũndũ wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa mbesa?
7 Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmatethekete nũndũ wa kũatĩĩa ũtao mũseo ũla Yeova ũtũnengete ĩũlũ wa mbesa. Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwana-a-asa ũtatwaanĩte wĩtawa Daniel. Aĩtye, “Yĩla naĩ mũnini, nĩnatwie kana ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ wakwa ũkeethĩawa ne kũmũthũkũma Yeova.” Nũndũ Daniel nũtatĩte ekale ate kwĩyũmbĩĩa syĩndũ mbingĩ, nũvotete kũtũmĩa ĩvinda na ũmanyi wake maũndũnĩ me kĩvathũkany’o ma kĩ-veva. Ongelete kwasya: “Ndineena ũla w’o, ndyaaĩsa kwĩlila nũndũ wa ũtwi ũla neekie. Nĩnĩsĩ nĩthĩwa nĩkwataa mbesa mbingĩ ta kethĩwa nĩsyo naitw’ĩkĩthisye kĩndũ kĩla kya vata vyũ thayũnĩ. Ĩndĩ ndyĩthĩwa naakwata anyanya aseo ta ala nĩ namo ũmũnthĩ. Ta kethĩwa nasembanisye na mbesa, ndyĩsa kwĩthĩwa na ũtanu ũla nĩ naw’o ũmũnthĩ nũndũ wa kũvĩtya mbee Ũsumbĩ. Vai mbesa syĩsa kũelekanw’a na ũndũ Yeova ũmbathimĩte, o na ethĩwa singĩvĩte ata.” Vate nzika, nĩtũtethekaa mũno twatũnga ilĩko sitũ maũndũnĩ ma kĩ-veva, vandũ va kũitũnga mbesanĩ.
WONI ŨLA WAĨLE ĨŨLŨ WA WĨA WA KĨ-MWĨĨ
8. Twĩsĩ ata kana Solomoni aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa wa kĩ-mwĩĩ? (Mũtavan’ya 5:18, 19)
8 Solomoni aisye kana ũtanu ũla tũkwataa nũndũ wa kĩthito kitũ nĩ “mũthĩnzĩo wa Ngai.” (Soma Mũtavan’ya 5:18, 19.) Aandĩkie: “Wĩanĩ w’onthe ve ũtandĩthyo.” (Nth. 14:23) Solomoni nĩweesĩ nesa ũw’o wa ndeto isu. We aĩ mũthũkũmi wĩ kĩthito. Nĩwaakĩte nyũmba, akavanda mĩũnda ya mĩsavivũ, na akeseũvĩsya mĩũnda myanake na ndia sya manzĩ. O na nĩwaakie ndũa mbingĩ. (1 Asu. 9:19; Mũta. 2:4-6) Ũsu waĩ wĩa mũmũ, na vate nzika, nĩwamũeteie ũtanu wĩana ũna. Ĩndĩ we ndeekwatasya maũndũ asu me moka mamũetee ũtanu. Ve maũndũ angĩ maingĩ weekie kwondũ wa Yeova. Kwa ngelekany’o, nĩwaũngamĩie wĩa wa kwaka ĩkalũ yanake kwondũ wa kũmũthaithĩaa Yeova, yĩla yakuie myaka mũonza kũthela! (1 Asu. 6:38; 9:1) Ĩtina wa kũtethya mawĩa ma kĩla mũthemba, eethĩie kana maũndũ ma kĩ-veva nĩ ma vata mũno vyũ kwĩ maũndũ ma kĩ-mwĩĩ. Aandĩkie: “Ũũ nĩw’o mũminũkĩlyo wa ũvoo; w’onthe nĩwĩw’ĩkĩte: Kĩa Ngai, na kwata mĩao yake.”—Mũta. 12:13.
9. Yesũ aĩkĩĩthisye ata kana ndanasumbĩkwa nĩ wĩa wa kĩ-mwĩĩ?
9 Yesũ aĩ mũthũkũmi wĩ kĩthito mũno. Yĩla waĩ mũnini, aĩ vundi wa mbwaũ. (Mko. 6:3) Vate nzika, asyai make mailea kwĩthĩwa matũngaa mũvea mũno nũndũ wa kũmatetheesya kwĩanĩsya mavata ma mũsyĩ woo ũla waĩ mũnene. Na nũndũ ndaĩ na naĩ, aĩ atonya kũseũvya syĩndũ nzeo vyũ, na kwoou nĩvatonyeka andũ aingĩ makethĩwa mendeeaw’a mũno nĩ syĩndũ ila waseũvasya! No nginya ethĩwe atanĩaa wĩa wake mũno. Ĩndĩ o na kau aĩ mũthũkũmi wĩ kĩthito, mavinda onthe nĩwaĩkĩĩthasya kana nĩwavatha ĩvinda ya kwĩka maũndũ ma kĩ-veva. (Yoa. 7:15) Ĩtina, yĩla wambĩĩie wĩa wa kũtavany’a, eeie ethukĩĩsya make atĩĩ: “Tethyai wĩa ti kwondũ wa lĩu ũla wanangĩkaa, ĩndĩ kwondũ wa lĩu ũla ũetae thayũ wa tene na tene.” (Yoa. 6:27) Na eka ũu, Ũtavany’anĩ wa Kĩĩmanĩ eeie andũ ũũ: “Ĩyiĩei ũthwii wenyu ĩtunĩ.”—Mt. 6:20.
Tũtonya kwĩka ata tũendeee kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa wa kĩ-mwĩĩ na maũndũ ma kĩ-veva? (Sisya kalungu ka 10-11) *
10. Amwe matonya kũkwatwa nĩ thĩna wĩva wĩanĩ?
10 Ũĩ wa Ngai nũtũtetheeasya kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa wa kĩ-mwĩĩ. Na nũndũ twĩ Aklĩsto, nĩtũmanyĩĩtw’e kũtethya “na kĩthito . . . , wĩa mũseo.” (Aev. 4:28) Kaingĩ ala matũandĩkĩte nĩmonaa ũĩkĩĩku witũ na kĩthito kitũ, na no matũtavye ũndũ mendeeaw’a nĩ ũthũkũmi witũ. Kĩu no kĩtume twambĩĩa kũthũkũma masaa maingangĩ nĩ kana tũtume methĩwa na woni mũseango ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, nĩ laisi tũkambĩĩa kũlekeleelya mĩsyĩ yitũ na maũndũ ma kĩ-veva. Vathi ũu, nĩtwaĩle kwĩka moalyũku nĩ kana twĩthĩwe na ĩvinda yingangĩ ya kwĩkaa maũndũ ala ma vata mũno.
11. Mwana-a-asa ũmwe eemanyĩisye kyaũ ĩũlũ wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa?
11 Mwana-a-asa ũmwe wa mũika wĩtawa William nĩwĩyoneete ũseo wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa. Ve ĩvinda William waandĩkĩtwe nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, na aĩtye: “[Mwana-a-asa ũsu] nĩ ngelekany’o nzeo ya mũndũ wĩthĩawa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa wĩa. Athũkũmaa na kĩthito kingĩ, na nĩwendetwe nĩ makasitoma make nũndũ amathũkũmaa nesa vyũ. Ĩndĩ masaa ma wĩa mathela, nũekanaa na wĩa na aitũnga kĩlĩko kyake mũsyĩnĩ wake na maũndũnĩ ma kĩ-veva. Na wĩsĩ kĩ? Nĩ ũmwe wa andũ ala atanu vyũ nĩsĩ!” *
WONI ŨLA WAĨLE ĨŨLŨ WITŨ ENE
12. Solomoni oonanisye ata kana aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wake mwene, na nĩ kyaũ kyatumie aeka kwĩthĩwa naw’o?
12 Yĩla Solomoni waĩ mũthaithi mũĩkĩĩku wa Yeova, aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wake mwene. E wa mũika, nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya, na kwoou nĩwamũkũlilye Yeova amũtongoesye. (1 Asu. 3:7-9) O na mwambĩĩonĩ wa ũsumbĩ wake, nĩweesĩ kana ngathĩĩo no itume mũndũ alika mũisyonĩ. Aandĩkie: “Ngathĩĩo nĩtongoeasya wanangĩko, na veva wa wĩng’athĩlĩlyo nũtongoeasya kũvalũka.” (Nth. 16:18) Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana ĩtina, Solomoni nĩwaemiwe nĩ kũatĩĩa ũtao ũsu wake. Ve ĩvinda walikilw’e nĩ ngathĩĩo na ambĩĩa kũvũthĩĩsya mĩao ya Ngai. Kwa ngelekany’o, mwĩao ũmwe waĩtye kana mũsumbĩ Mũevelania “ndakatwae aka aingĩ, ngoo yake ndĩkathyũũwe.” (Kũt. 17:17) Ĩndĩ Solomoni nĩwavũthĩĩisye mwĩao ũsu na atwaa iveti 700 na aka ngombo 300, na aingĩ moo mayamwĩsĩ Ngai! (1 Asu. 11:1-3) Noĩthwa Solomoni oonaa kĩu ta kĩtamũlikya thĩnanĩ. Ĩndĩ o na vethĩwe vailye ata, nĩwesie kũkwatwa nĩ maũndũ mathũku nũndũ wa kũlea kũmwĩw’a Yeova.—1 Asu. 11:9-13.
13. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twavindĩĩsya wĩnyivyo wa Yesũ?
13 Yesũ nĩwaendeeie kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wake mwene, o na nĩwaendeeie kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Atanamba kũka kũũ nthĩ, ve maũndũ maingĩ mũno maseo weanĩĩtye aimũthũkũma Yeova. Kwĩsĩla kwake, “syĩndũ ila ingĩ syonthe nĩsyoombiwe ĩtunĩ na kũũ nthĩ.” (Ako. 1:16) Yĩla wavatisawa, nũtonya kwĩthĩwa alilikanile maũndũ ala weanĩĩtye yĩla wekalaa na Ĩthe wake. (Mt. 3:16; Yoa. 17:5) Ĩndĩ ũmanyi ũsu ndwaatuma alikwa nĩ ngathĩĩo. O na ndaaĩnenevya mbee wa ala angĩ. Eeie atũmwa make kana ndaaũka kũũ nthĩ “kũthũkũmwa, ĩndĩ kũthũkũma na kũnengane thayũ wake wĩthĩwe wovosyo kwondũ wa aingĩ.” (Mt. 20:28) O na ĩngĩ, aisye kana ndaĩ atonya kwĩka ũndũ o na ũmwe kumana na ũtwi wake mwene. (Yoa. 5:19) Mwa Yesũ aĩ wĩnyivyo mwingĩ mũno! Na nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu.
14. Ngelekany’o ya Yesũ yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene?
14 Yesũ nĩwamanyĩisye aatĩĩi make kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa woo ene. Ĩvinda yĩmwe, amaĩkĩĩthisye atĩĩ: “Nzw’ĩĩ syonthe sya mũtwe wenyu nĩ ndale.” (Mt. 10:30) Ndeto isu no itũkiakisye mũno, na mũno mũno ethĩwa nĩtũkothaa kwona tũte ma vata. Syonanasya kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwendeeaw’a nĩ kĩla ũmwe witũ, na twĩthĩawa ma vata mũno methonĩ make. Nũndũ Yeova nũtwĩtĩkĩlĩtye twĩthĩwe athaithi make na nĩwendaa twĩĩthĩwa vo yĩla ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, tũyaĩle kwĩthĩwa na nzika kana nĩwonaa twĩ ma vata.
Kwĩsũanĩa mũno kũtonya kũtũvata moathimo meva? (Sisya kalungu ka 15) *
15. (a) Nĩ woni wĩva ĩũlũ witũ ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya yatwĩkĩie vinya twĩthĩwe naw’o? (b) O tondũ visa ila syĩ ĩthangũnĩ ya 24 syonanĩtye, kwĩsũanĩa mũno kũtonya kũtũvata moathimo meva?
15 Myaka ta 15 mĩvĩtu, ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya nĩyatwĩkĩie vinya twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene. Yaisye: “Vate nzika, tũyaĩle kwĩsũanĩa ta twĩ aseo mũno nginya tũlikwe nĩ ngathĩĩo; o na tũyaĩle kũsũanĩa ta twĩ vathei. Vandũ va ũu, twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene, na ũu nĩ kwasya, tũmanye ũtonyi witũ na mawonzu maitũ. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe aeleisye ũndũ ũsu atĩĩ: ‘Nyie ndyasya nĩ mũthũku mũno, o na ndyĩsa kwasya nĩ mũseo mũno. Ve maũndũ amwe nĩkaa nesa na angĩ ndekaa nesa, na kĩla mũndũ ailye oou.’” * Kĩu kĩonany’a nesa kana nĩtũtethekaa mũno tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene, kana tiw’o?
16. Nĩkĩ Yeova ũtũnengae ũtao mũseo?
16 Yeova atũmĩaa Ndeto yake kũtũnenga ũtao mũseo. Nũtwendete, na endaa twĩkale twĩ atanu. (Isa. 48:17, 18) Ũtwi ũla mũseo vyũ tũtonya kwĩka, na ũla ũtonya kũtũetee ũtanu wa w’o, nĩ kũendeea kwĩka maũndũ ala mamũtanĩthasya Yeova. Tweeka ũu, tũkesiĩĩanĩa na mathĩna ala makwataa ala matũngaa kĩlĩko kyoo kyonthe ũmanthĩnĩ wa mbesa na wĩanĩ woo, kana mesũanĩaa mũno. Kwoou ekai kĩla ũmwe witũ atw’e kwĩthĩwa e mũĩ na aitanĩthya ngoo ya Yeova!—Nth. 23:15.
WATHI 94 Kũtũnga Mũvea Nũndũ wa Ndeto ya Ngai
^ Solomoni na Yesũ maĩ na ũĩ mwingĩ mũno. Yeova Ngai nĩwe wamanengete ũĩ ũsu. Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ũtao wa Solomoni na Yesũ wa kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa mbesa, wĩa wa kĩ-mwĩĩ, na ĩũlũ witũ ene. O na nĩtũkwona ũndũ Aklĩsto amwe matethekete nũndũ wa kũatĩĩaa ũtao wa Mbivilia maũndũnĩ asu.
^ Sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “Ũndũ Ũtonya Kũtanĩa Wĩa Mũmũ,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 01/02/2015.
^ Sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “Biblia Inaweza Kukusaidia Upate Shangwe,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 01/08/2005.
^ MAELESYO MA VISA: John na Tom nĩ ana-a-asa elĩ ma mũika methĩawa kĩkundinĩ kĩmwe. John atũmĩaa ĩvinda yingĩ aisũvĩa ngalĩ yake. Nake Tom atũmĩaa ngalĩ yake kũtetheesya angĩ kũthi ũtavany’a na maũmbanonĩ ma kĩkundi.
^ MAELESYO MA VISA: John ethũkũma masaa mate ma wĩa. Ndendaa kũtũla ngoo ũla ũmũandĩkĩte. Kwoou yĩla wamũkũlya aseleangwe aithũkũma, nĩwĩtĩkĩlaa. Wĩoo o ũsu, Tom, ũla nĩ mũtetheesya wa kĩkundi, aendanĩtye na mũtũmĩa wa kĩkundi kwĩkĩa vinya mwĩĩtu-a-asa ũmwe. Ĩvinda ĩvĩtu, Tom nĩwaeleisye ũla ũmũandĩkĩte kana nũtũmĩaa masaa ma ĩ ya wĩoo mĩthenyanĩ ĩmwe kĩla kyumwa ayĩka maũndũ makonanĩtye na ũthaithi.
^ MAELESYO MA VISA: John esũanĩaa we mwene tu. Nake Tom avĩtasya maũndũ ma kĩ-veva mbee wa a make, na ũu nũtumĩte akwata anyanya aingĩ eũ aitetheesya wĩanĩ wa kũtũngĩĩa Nyũmba ya Maũmbano Manene.
