1. Nĩ ũndũ wĩva wa mwanya ũtũtanĩthasya mũno?

TWĨ na ũtanu mwingĩ mũno kwona wongeleku ũla wĩthĩĩtwe ũseũvyonĩ wa Yeova! Mwaka mũvĩtu, andũ ma Yeova nĩmanamanyĩisye Mbivilia andũ mbee wa 10,000,000. Ũu wĩonany’a kana vate nzika andũ ma Yeova nĩmaekete kyeni kyoo kĩkene. Kwasyoka ĩngĩ ũsũanĩe ĩũlũ wa andũ milioni mbingĩ ala tũnathokisye ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. Mooka ũmbanonĩ ũsu nĩmanamanyie ĩũlũ wa wendo ũla Ngai woonanisye ĩla wanenganie nthembo ya wovosyo.—1 Yoa. 4:9.

2, 3. (a) Nĩ ũndũ wĩva ũtesa kũtũsiĩĩa tũikekale ta “syeni kũũ nthĩ”? (b) Twasũanĩa ndeto sya Yesũ ila syĩ nthĩnĩ wa Mathayo 5:14-16, nĩ kyaũ tũũneenea ĩsomonĩ yĩĩ?

² Andũ ma Yeova ĩũlũ wa nthĩ yonthe maneenaa ithyomo syĩ kĩvathũkany’o. Ĩndĩ kĩu kĩitũvataa kũmũtaĩa Ĩthe witũ, Yeova, twĩ ngwatanĩo. (Ũvu. 7:9) O na tũtw’ĩke tũneenaa kĩthyomo kĩva kana twĩkalaa va, ithyonthe no twĩthĩwe “ta syeni kũũ nthĩ.”—Avi. 2:15.

³ Nĩtwĩthĩĩtwe na wongeleku mwingĩ, nĩtũtanĩaa kwĩkala twĩ ngwatanĩo, na nĩtwĩkalaa tũsyaĩĩsye kĩ-veva. Maũndũ asu onthe matumaa Yeova ataĩwa, na kwa nzĩa ĩsu tũituma andũ menda  kũmanya ũw’o. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũmanya ũndũ tũtonya kũeka kyeni kitũ kĩkene maũndũnĩ asu atatũ.—Soma Mathayo 5:14-16.

4, 5. (a) O vamwe na kũtavany’a, nĩ ũndũ ũngĩ wĩva ũtumaa kyeni kitũ kĩkena? (b) Ve ũseo mwaũ wa kwĩthĩwa twĩ andũ me ngoo nzeo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 21.)

⁴ Ĩkasetinĩ ya The Watch Tower ya Ĩtuku 1, Mwei wa 6, 1925, vaĩ na kĩlungu kyaĩ na kyongo, “Kyeni o na Kũtw’ĩka kwĩ Kĩvindu.” Kĩlungu kĩu kyawetete ũũ: “Vai mũndũ wĩsa kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kwa Mwĩaĩi mĩthenya ĩno ĩtiele . . . ate o atũmĩie nesa mwanya ũla wĩ naw’o aeke kyeni kyake kĩkene.” Ĩkaseti yĩu yongelile kwasya: “Nĩ kana eke ũu no nginya atavye andũ onthe ma nthĩ ũvoo mũseo, na ayĩthĩwa na mwĩkalĩle wa kyeni.” Kĩu kĩonany’a nesa kana nzĩa ĩmwe ya kũeka kyeni kitũ kĩkene nĩ kũtavany’a ũvoo mũseo na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. (Mt. 28:19, 20) O na ĩngĩ, mwĩkalĩle witũ wa Kĩklĩsto no ũmũtaĩe Yeova. Ala twĩthĩaa ĩla tũũtavany’a na ala matwonaa tũitavany’a methĩawa masyaĩĩsye mwĩkalĩle witũ. Kwoou twamakethya twĩ asanzamũku na tweethĩwa na ũthyũ mũtanu, nĩmonaa twĩ andũ ma mũthemba wĩva na tũthaithaa Ngai ũilyĩ ata.

⁵ Yesũ eeie amanyĩw’a make atĩĩ, “Mũkĩlika nyũmba, mĩkethyei.” (Mt. 10:12) Andũ ma kĩsio kĩla Yesũ na atũmwa make matavanasya, nĩmathokasya andũ o na matamesĩ. Ũmũnthĩ kĩthĩo kĩu nĩkyathelile kũndũ kwingĩ. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, kwĩthĩwa wĩ mũthalĩku ĩla ũkũelesya mwene nyũmba nĩkĩ wamũthokea no kũtume ew’a e mwĩanĩe na ayĩusya o na ethĩwa nĩeĩthatĩte. Mavinda maingĩ nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kwambĩĩsya ngewa na mũndũ nĩ kũmũkethya wĩ mũtanu. Ũu now’o vethĩawa vailyĩ ĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa meũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ maitũmĩa kakalĩ ka mavuku. Ĩla ũũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ, nũtonya kwĩthĩwa wonete kana andũ nĩmendeeaw’a ĩla moona wamakethya wĩ mũtanu. Kĩu o na no kĩtume matũthengeea na mayosa ĩvuku. O na ĩngĩ, nĩ laisi kũneena na ala mooka ethĩwa twĩoneka twĩ andũ aseo me na ngoo nthalĩku.

6. Mwana-a-asa ũmwe mũkũũ na mũka mekĩte ata nĩ kana maikaeke kũtavany’a?

⁶ Ve mwana-a-asa ũmwe mũkũũ na mũka mekalaa England mathĩnaw’a nĩ mwĩĩ mũno ũkethĩa nĩmekũemwa nĩ kũtavany’a nyũmba na nyũmba. Nũndũ wa ũu, monete nĩ kavaa makatavanasya o vau nza wa nyũmba yoo. Maiaa mesa yĩ na mavuku vau nza saa ila asyai mokaa kwosa syana syoo sukulu yĩ o vau vakuvĩ. Asyai aingĩ nĩmaendaa kũsisya nĩ kyaũ kĩthĩawa mesanĩ ĩsu, na nũndũ wa ũu nĩmosete mavuku kauta. Nĩmosete kovi siana ũna sya Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi, Ĩvuku ya 1 na ya 2, na mbulosua kauta. Mwĩĩtu-a-asa vainia wĩthĩawa kĩkundinĩ kyoo nũendaa kũtavany’a namo. Asyai asu nĩmonete kana mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwĩthĩawa e mũtanu na mwana-a-asa ũsu mũkũũ na mũka me kĩthito kya kwenda kũtethya andũ. Ũndũ ũsu nũtumĩte mũsyai ũmwe ambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia.

7. Ũtonya kũtethya ala mathamĩĩe kĩsionĩ kyenyu ata?

⁷ Myakanĩ ya mĩtũkĩ, andũ aingĩ makĩĩte mathĩna kwoo nĩmethĩĩtwe maithamĩĩa nthĩ ingĩ. Ũtonya kwĩka ata ũtethye andũ ta asu mamũmanye Yeova, na maimanya kĩeleelo kyake? No wambĩĩe na kwĩmanyĩsya ngethi sya andũ asu ma mbaĩ syĩ kĩvathũkany’o makĩĩe kĩsionĩ kyenyu. No ũtũmĩe ĩla vulongulamu yĩtawa JW Lugha kwĩka ũu. Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kwĩmanyĩsya ndeto siana ũna sya kĩthyomo kyoo ũtonya kũtũmĩa wambĩĩe ngewa namo. Na ĩndĩ no ũmony’e kĩsese kitũ kya jw.org, na ũimony’a vitio na mavuku ma kĩthyomo kyoo ala me vo.—Kũt. 10:19.

8, 9. (a) Maũmbano maitũ ma katĩ katĩ wa kyumwa matũtetheeasya ata? (b) Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syumasye maelesyo nesa ũmbanonĩ?

 ⁸ Nũndũ Yeova nũtwendete, nĩwĩkĩte mĩvango twĩthĩawe na Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto ũla ũtũtetheeasya twĩthĩwe atavany’a aseango. Maũndũ maseo ala twĩmanyĩasya ũmbanonĩ ũsu nĩmatwĩkĩaa vinya nĩ kana wĩthĩe tũi na wia ĩla tũũsyokea andũ na kũmamanyĩsya Mbivilia.

⁹ Andũ aingĩ ala mooka ũmbanonĩ ya mbee nĩmaseng’aa kwona syana sitũ iyumya maelesyo. Asyai, tetheesyai syana syenyu itũmĩae ndeto syumĩte ngoonĩ iyumya maelesyo. Syeeka ũu ikeethĩawa iieka kyeni kyasyo kĩkene. Maelesyo ma syana maumĩte ngoonĩ nĩmatumĩte andũ amwe mamanya kana ũũ nĩw’o ũw’o.—1 Ako. 14:25.

10. Ũthaithi wa mũsyĩ ũtetheeasya ata kũlũlũmĩlya ngwatanĩo?

¹⁰ Nzĩa ĩngĩ ya kũeka kyeni kitũ kĩkene nĩ kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ kĩkundinĩ na mũsyĩ. Ũndũ ũmwe asyai matonya kwĩka makeanĩsya kĩu nĩ kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kwĩka Ũthaithi wa Mũsyĩ mateũtĩĩa. Aingĩ nĩmanyuvaa mũthenya ũmwe kwa mwei meloele vulongulamu ya JW Broadcasting. Mwamina kũmĩloela, mwĩona ata mũkaneeneaa ũndũ mũtonya kũtũmĩa maũndũ ala mweemanyĩsya? Ĩla mũsyai ũtwaĩĩsye ũthaithi wa mũsyĩ, nĩwaĩle kũlilikana kana ũndũ ũtonya kũmanyĩsya kana kanini tiw’o ũtonya kũmanyĩsya mwana ũneananga. Kwoou tata mũno ũtetheesye kĩla ũmwe nthĩnĩ wa mũsyĩ waku atetheke nĩ maũndũ ala mũũneenea ũthaithinĩ wa mũsyĩ.—Sav. 148:12, 13.

11-13. Kĩla ũmwe atonya kũlũlũmĩlya ngwatanĩo kĩkundinĩ ata na aitetheesya angĩ maeke kyeni kyoo kĩendeee kũkena?

¹¹ Amũika matonya ata kũlũlũmĩlya ngwatanĩo kĩkundinĩ na maitetheesya angĩ maeke kyeni kyoo kĩendeee kũkena? Ethĩwa wĩ wa mũika, wĩona ata ũkatuma ndũũ na ala akũũ kĩkundinĩ? No ũmakũlye makũelesye maũndũ ala meyoneete myakanĩ ĩla methĩĩtwe maimũthũkũma Yeova. Kĩu no kĩkwake mũno, na kĩikũtetheesya we vamwe namo mũtw’e vyũ kũendeea kũeka kyeni kyenyu kĩkene. Na ithyonthe no twĩyumye kĩla ĩvinda tũthokasye ala eũ mooka Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ mew’e me eanĩe me maũmbanonĩ. Kwĩka ũu nĩkũlũlũmĩlasya ngwatanĩo yitũ na kũituma aeni maeka kyeni kyoo kĩkene. Maũndũ ala ũtonya kwĩka nĩ ta kũmakethya wĩ mũtanu, na kũmony’a vala matonya kwĩkala.  O na no ũmonany’e na angĩ nĩ kana maikekwate ũeni mũno.

¹² Ethĩwa nĩwanengwa kĩanda kya kũkwatĩĩa ũmbano wa ũtavany’a, no ũtetheesye ala akũũ matanĩe kũtavany’a. Ĩkĩĩthya kana me na kĩsio kya kũtavany’a kĩmaĩle. Ĩla ve vata, no ũvange mũndũ mũkũũ athi na mũndũ wa mũika wĩ na vinya ũtonya kũmũtetheesya. Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kũsũanĩa ũndũ ũtonya kũtethya ala me na mathĩna ma mwĩĩ na mathĩna angĩ mamasiĩĩaa kwĩanĩsya maũndũ maingĩ. Kũsũanĩa mavata ma ala angĩ na kwĩkala wĩ metho ũmaelewe no kũtetheesye amũika na andũ akũũ, ala eũ na ala ma tene, matavany’e ũvoo mũseo na kĩthito.—Ali. 19:32.

¹³ Mũandĩki ũmwe wa Savuli aandĩkie atĩĩ: “Sisyai, ũndũ ũseo ũnenevete na ũndũ ũseũvĩte ana-a-asa mekalan’ya vamwe me ũmwe!” (Soma Savuli 133:1, 2.) Nũndũ Aisilaeli maĩ athaithi ma Yeova, nĩmatethekaa mũno mekalany’a vamwe nũndũ nĩmeekĩanaa vinya. Ũndũ ũsu waĩ ũtonya kũelekanw’a na mauta ala metĩkĩaw’a mũndũ mũtwe. Mauta asu manyungaa nesa na nĩmoololoasya kĩkonde. Wĩona ata ũkatw’a kũthangaasya angĩ na ũilũlũmĩĩlya ngwatanĩo ĩla yĩthĩawa katĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa? Ethĩwa nĩwĩkaa ũu, wĩ wa kũkathwa mũno. No ũtate ‘ũnenevange ngoonĩ,’ kana kwa ndeto ingĩ wongelange kĩthito kya kũthangaasya angĩ na ũyĩkaa ũu kĩla ĩvinda.—2 Ako. 6:11-13.

14. Ũtonya kwĩka ata kyeni kyaku kĩkene ũtũinĩ?

¹⁴ Ũtonya kwĩka ata nĩ kana kyeni kya ũw’o wa Mbivilia kĩendeee kũkena mũnango ũtũinĩ? Ndeto syaku nzeo na meko maku maseo no itume mũtũi endeew’a nĩ ũw’o. Ĩkũlye atĩĩ: ‘Atũi makwa mambonaa ata? Masisya mũsyĩ wakwa na nza yakwa nĩmonaa nĩ mũtheu na nĩvangĩte nesa? No nĩtwe mũtũi mũseo na ũtethasya angĩ?’ Na ĩla ũkũea ngewa na Aklĩsto ala angĩ, wĩona ata ũkamakũlya ũndũ kwĩka angĩ nesa na kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo kũtumĩte andũ ma mũsyĩ, atũi, ala mathũkũmaa namo, kana o ala masomaa namo mendeew’a nĩ ũw’o? Nĩvatonyeka makaũtavya maũndũ ma ũkwĩkĩa vinya mũno.—Aev. 5:9.

15. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩkalaa tũsyaĩĩsye?

¹⁵ No nginya tũsũanĩe ũndũ twonaa maũndũ ethĩwa nĩtũkwenda kyeni kitũ kĩendeee kũkena mũnango. Mavinda kauta Yesũ eeie amanyĩw’a make atĩĩ: “Syaĩĩsyai.” (Mt. 24:42; 25:13; 26:41) Tũkethĩwa tũĩkĩĩaa kana ũla “thĩna mũnene” ũkooka mũthenya ũmwe, ĩndĩ ndũkoka twĩ thayũ, tũyĩsa kwona vata wa kũtavany’a kĩla ĩvinda mwanya waumĩla. (Mt. 24:21) Na vathi ũu, kyeni kitũ kĩkaendeeaa kũsikĩĩa vandũ va kũkena ũtũinĩ, na nĩvatonyeka kĩkesa kũthela vyũ.

16, 17. Waĩle kwĩka ata nĩ kana ndũkaeke kũsyaĩĩsya?

¹⁶ Mĩthenya ĩno ya mĩisyo ĩendeee kũthũkĩĩa. Kwoou kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kũendeea kũsyaĩĩsya. Yeova akoosa ĩtambya ĩvinda yĩla yaĩle vyũ. Ũsu nĩ ũndũ tũte na nzika naw’o. (Mt. 24:42-44) Ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ, kĩla ũtonya kwĩka no kũendeea kũmĩĩsya na kwĩkala ũsyaĩĩsye. Somaa Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya na ũiendeea kũvoya ũte kũeka. (1 Vet. 4:7) Eka ngelekany’o nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mamũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ me atanu iũtethye. No ũkwate ngelekany’o ĩmwe nzeo ĩkasetinĩ ya Kĩswaili ya Mũsyaĩĩsya ya Matukũ 15, Mwei wa 4, 2012, ĩthangũ ya 18-21 kĩlungunĩ kĩ na kyongo, “Miaka Sabini ya Kushikilia Upindo wa Nguo ya Mtu Aliye Myahudi.”

¹⁷ Ĩthĩwa na kĩthito kingĩ kya kũmũthũkũma Yeova, na ũitindanasya na andũ matonya kũũtethya. Weeka ũu ũkekalaa wĩ na ũtanu mwingĩ, na ũkoonaa ĩvinda yĩendete mĩtũkĩ. (Aev. 5:16) Ana-a-asa ala maĩ kw’o myaka 100 mĩvĩtu maĩ na kĩthito kingĩ mũno, na nĩmeanĩisye maũndũ maingĩ. Ĩndĩ ũmũnthĩ twĩanĩasya maũndũ maingĩ kwĩ asu tũtongoew’e  nĩ Yeova. Kyeni kitũ nĩkĩkenete vyũ kwĩ ũndũ mũndũ o na wĩva waĩ esa kũsũanĩa!

18, 19. Atumĩa ma kĩkundi matũtetheeasya ata tũendeee kũmũthũkũma Yeova na kĩthito? Nengane ngelekany’o.

¹⁸ Kũmanya kana Yeova no etĩkĩle ũthũkũmi witũ o na kũtw’ĩka twĩ andũ me na naĩ nĩkwĩkĩaa mũĩkĩĩo witũ vinya mũno. Nũndũ wa ũu, Yeova nũtũnengete “mĩthĩnzĩo” ĩla nĩ atumĩa ma kĩkundi. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kũĩkĩĩthya kana nĩtwĩtĩkĩlaa ũtethyo woo. (Soma Aeveso 4:8, 11, 12.) Na nũndũ wa ũu, ĩla wĩona mũtumĩa aũthokea, wĩtũmĩa mwanya ũsu ũmwĩthukĩĩsye nesa na ũiatĩĩa ũtao ũla ũkaũnenga.

¹⁹ Ve atumĩa elĩ ma England makũnĩiwe simũ nĩ mwana-a-asa ũngĩ na mũka me na mathĩna mũtwaanonĩ woo. Mũka aasya mũũme ndamũtetheeasya mũno maũndũnĩ ma kĩ-veva. Mũũme nake nĩweetĩkĩlile kana ndaĩ mũmanyĩsya mũseo na ndeekaa mĩvango mĩseo ya ũthaithi wa mũsyĩ. Atumĩa asu nĩmatũmĩie ngelekany’o ya Yesũ matetheesya mwana-a-asa ũsu na mũka. Yesũ nĩwasũvĩaa amanyĩw’a make na nĩwathĩnĩkĩaa mavata moo. Atumĩa asu meekĩie mwana-a-asa ũsu vinya ekae oou. Na masyoka meekĩa mũka vinya nake omĩĩasye mũũme o ũndũ Yesũ woomĩĩasya amanyĩw’a make. O na ĩngĩ atumĩa asu nĩmamanengie motao maseo ma kũmatetheesya mekae ũthaithi wa mũsyĩ mateũtĩĩa. (Aev. 5:21-29) Maiminũkĩlya nĩmakathie mũũme nũndũ wa kĩthito kyake. Mamũthangaaisye ndakakw’e ngoo, ĩndĩ aendeee kwĩkwatya kana veva mũtheu nũũmũtetheesya aũngamĩe mũsyĩ wake nesa maũndũnĩ ma kĩ-veva. Atumĩa asu nĩmoonanisye kana nĩmamendete na kana maĩ na ngoo nzeo, na kĩu nĩkyatetheeisye mũsyĩ woo mũno.

20. Kũeka kyeni kitũ kĩkene kũetae moseo meva?

²⁰ Mũandĩki wa Savuli aisye, “Nĩ mũathime kĩla mũndũ ũla ũkĩaa Yeova, ũla ũkinyaa nzĩanĩ syake.” (Sav. 128:1) Tũekaa kyeni kitũ kĩkene kwa kũthokya angĩ mamũthaithe Ngai, kwĩka maũndũ matonya kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ, na kwĩkalaa tũsyaĩĩsye. Tweeka maũndũ asu, tũkekalaa twĩ atanu. Namo ala angĩ makoonaa mawĩa maitũ maseo na maimũtaĩa Ĩthe waitũ.—Mt. 5:16.