“ŨVOO waku? Mũendeee ata?”

Vate nzika nĩwĩla kũtũmĩa ngethi ta ĩsu. Na nĩvatonyeka ũkethĩwa wakethisye mũndũ na kw’oko kana ũkamũkumbatĩa ũimũkethya. Ngethi iivw’ananaa na maũndũ ala andũ mekaa maikethany’a me kĩvathũkany’o, ĩndĩ ũw’o nĩ kana ngethi no ngethi, o na ethĩwa andũ mekethany’a ata. Kũema kũkethany’a kana kũema kwĩtĩkĩĩsya ngethi nĩkũtonya kũtuma mũndũ oneka ta ũtendete ala angĩ, kana ta wĩ kĩvũthya.

Ĩndĩ ti andũ onthe mendete kũkethany’a. Amwe nĩmaemawa nĩ kũkethany’a nũndũ me nthoni kana monaa me andũ mate maana. Angĩ nĩmaemawa nĩ kũkethya andũ ma mbaĩ ingĩ kana andũ me syĩthĩo syĩ kĩvathũkany’o na syoo. O na amwe nĩmaemawa nĩ kũkethya ala angĩ nũndũ me kĩvĩla kĩ ĩũlangũ kana ĩtheango kwĩ mo. Ĩndĩ kũkethya mũndũ, o na ethĩwa no ngethi nguvĩ, nĩkũtonya kũmũkiita mũno.

Ĩkũlye atĩĩ: ‘Ngethi yĩ vata mwaũ? Na Ndeto ya Ngai ĩmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa ngethi?’

Ĩla mũtũmwa Vetelo wathokisye Kolinelio, mũndũ wa mbee ũte Mũyuti kũtw’ĩka Mũklĩsto, aisye atĩĩ: “Ngai ti mwendeesya wa andũ.” (Meko 10:34) Ĩtina wa ĩvinda asyokie aandĩka kana Ngai “endaa onthe mavikĩe ũalyũlonĩ wa ngoo.” (2 Vet. 3:9) No tũsũanĩe ĩandĩko yĩu ta yĩkonetye ala mekwĩmanyĩsya ũw’o me oka. Ĩndĩ Vetelo no wasyokie atavya Aklĩsto ũũ: “Taĩai andũ onthe. Endai ana-a-asa.” (1 Vet. 2:17) Kwoou wĩona ata? Tyo ũseo tũkakethasya ala angĩ o na ethĩwa nĩ ma mbaĩ yĩva, kĩthĩo kĩva, kana maeetwe ata? Ĩsu nĩ nzĩa ĩmwe ya kũmony’a kana nĩtũmendete na nĩtũmanengete ndaĩa.

Mũtũmwa Vaulo eeie Aklĩsto ala me kĩkundinĩ atĩĩ: “Ĩtĩkĩlanai ene kwa ene, o ũndũ Klĩsto nake wamwĩtĩkĩlile inyw’ĩ.” (Alo. 15:7) Vaulo nĩwawetie kwa nzĩa ya mwanya ana-a-asa ‘ala mamũkiakiisye.’ Ethĩwa Vaulo nĩweekĩie ana-a-asa vinya ĩvindanĩ yĩu, nĩ mbee mũno ithyĩ ĩvindanĩ yĩĩ Satani ũteũnenga andũ ma Ngai mwanya o na vanini!—Ako. 4:11; Ũvu. 12:12, 17.

Ngewa ila syĩ Maandĩkonĩ nĩsyonanĩtye kana kũkethya ala angĩ nĩkwĩanĩasya maũndũ maingĩ eka o kũtuma mũndũ ew’a e mwĩanĩe.

Yĩla ĩvinda ya kũthamya thayũ wa Mwana wa Ngai kuma ĩtunĩ nginya ĩvunĩ ya Meli yavikie, Yeova nĩwatũmie mũlaĩka aneene nake. Mũlaĩka ũsu ambĩĩe ngewa yake ũũ: “Wakya, ũla wonew’e ũseo mũno.” Nake Meli eew’a ũu “aũũya mũno” nũndũ ndeesĩ nĩkĩ mũlaĩka ũkũneena nake. Ĩla mũlaĩka woonie ũu atavisye Meli atĩĩ: “Eka ũkĩa, Meli: nũndũ nĩwonew’e ũseo kwa Ngai.” Na ĩndĩ amũelesya kana kwaĩ kwenda kwa Ngai asyae Masia. Meli nĩwaekie kũũũya na asũngĩa mũlaĩka ũsu amwĩa atĩĩ: “Sisya, nyie nĩ ngombo ya Mwĩaĩi; nĩwĩthĩwe kwakwa o ta ndeto syaku.” Ndeto isu syoonanisye kana Meli nĩweeyũmbanĩtye kwĩka kwenda kwa Ngai.—Luka 1:26-38.

Waĩ ũndũ wa ndaĩa mũlaĩka ũsu kũtũmwa nĩ Yeova, ĩndĩ ndaaona ta kĩvũthya kũthi kũneena na mũndũ wĩ na naĩ. Ambĩĩe na ngethi. Ve kĩndũ tũtonya kwĩmanyĩsya vau? Nĩtwaĩle kwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kũkethya ala angĩ na kũmathangaasya. Kũtũmĩa ndeto mbũthũ nĩkũtoetye kũmekĩa vinya na kũituma mew’a me ma vata ũseũvyonĩ.

Vaulo nĩwamanyanie na andũ aingĩ ikundinĩ ila syaĩ Asia Nini na Europe. Valũanĩ ila waandĩkie nĩwawetie andũ na masyĩtwa na amakethya. Ũndũ ũsu tũwonaa nesa twasisya Alomi kĩlungu kya 16. Vaulo nĩwatũmĩie Aklĩsto aingĩ ngethi. Kwa ngelekany’o, nĩwawetie Voevi, “mwĩĩtu-a-asa waitũ,” na eekĩa ana-a-asa vinya  ‘mamwose nthĩnĩ wa Mwĩaĩi, o ũndũ atheu maĩlwe, na ĩngĩ mamũtethye ũndũnĩ o na wĩva ũla wĩĩthĩwa e na vata naw’o.’ O na ĩngĩ Vaulo nĩwakethisye Vilisika na Akwila na asya atĩĩ: “Nĩ na mũvea kwoo, na tii nyie nyioka, ĩndĩ makanisa onthe ma Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ vamwe nakwa.” Ti asu me oka, ĩndĩ nĩwakethisye angĩ tũtamesĩ ũmũnthĩ. Asu nĩ andũ ta “Evaeneto mwendwa wakwa” vamwe na “Tilivena na Tilivosa, ala matethasya wĩa wa Mwĩaĩi.” Nĩ w’o vyũ kana Vaulo nĩwakethasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa.—Alo. 16:1-16.

Kwasũanĩa ũndũ matanie mamanya kana Vaulo ndaaũlwa nĩ nguma syoo nzeo. No nginya ndũũ yoo na Vaulo yĩthĩwe yalũlũmĩile. Na yĩla Aklĩsto ala angĩ meewie ngethi isu no nginya methĩwe meekĩiwe vinya maendeee kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwoou kũkethya mũndũ na kũmwony’a kana no ũmũlilikanaa, vamwe na kũmũkatha, nĩkũlũlũmĩlasya ũnyanya na ngwatanĩo ya athaithi aĩkĩĩku ma Ngai.

Yĩla Vaulo wavikie kĩlĩndĩnĩ kya Vutiolo na ambata elekele Lomi, Aklĩsto ma kũu nĩmatheeie makomane nake. Akililye amona me vaasa mokĩte, “amũtũngĩa Ngai mũvea, na ngoo yalũlũmĩla.” (Meko 28:13-15) Ve mavinda wĩthĩaa kĩla tũtonya kwĩka no kũkĩlĩlya mũndũ kw’oko kana o kũmũthekya. Ĩndĩ o na ũu wĩ w’oka nũtoetye kũthangaasya mũndũ. Kwa ngelekany’o, no ũthangaasye mũndũ ũkwĩw’a atũlĩkĩte ngoo kana ũte mũtanu.

Ve ĩvinda mũmanyĩw’a Yakovo wanengie Aklĩsto ũtao mũito. Amwe moo nĩmatw’ĩkĩte ilaalai sya kĩ-veva kwa kũtw’ĩka anyanya ma nthĩ. (Yak. 4:4) Ĩndĩ kwoona ũndũ Yakovo wambĩĩe valũa wake:

“Yakovo, ngombo ya Ngai na ya Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto, valũa ũũ wakwa wivikĩe ila mbaĩ ĩkũmi na ilĩ syĩ Ũnyaĩĩkyonĩ, nĩ ngethi.” (Yak. 1:1) Ala maandĩkĩwe valũa ũsu mayaaĩw’a vinya kwĩtĩkĩla ũkany’o wa Yakovo nũndũ nĩmoonie amakethetye, kwonany’a kana onthe maĩ andũ metĩkĩlĩtwe nĩ Ngai. Ũu wĩonany’a kana kwamba kũkethya mũndũ no kwololosye maũndũ mũtanamba kũneenea ũndũ mũito.

Ngethi ĩla ĩtonya kũkiita mũndũ yaĩle kwĩthĩwa yumĩte ngoonĩ, na ĩyonany’a kana twĩ na wendo wa w’o, o na ethĩwa nĩ nguvĩ. Nĩtwaĩle kũkethya mũndũ o na ethĩwa twĩona ta ũtakwetye ũu. (Mt. 22:39) Kwa ngelekany’o, mũthenya ũmwe ve mwĩĩtu-a-asa wa Ireland wavikie Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ũmbano ũkilyĩ kwambĩĩa. Ailika Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ mwana-a-asa ũmwe amũvĩndũkĩie amũthekya na amwĩa: “Ũvoo? Nĩnatana mũno kũkwona.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu eekie o kũvĩta ekala nthĩ.

Ĩtina wa syumwa siana ũna mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwaendie kũneena na ũla mwana-a-asa na amũtavya kana aĩ na ũndũ waendeee kũthĩnany’a naw’o mũsyĩ. Amwĩie: “Mũthenya ũsu neew’aa nĩthatĩte mũno. O na natielye o vanini nĩeme kũka maũmbanonĩ. Ndililikana maũndũ maingĩ ala maneeneiwe ũmbanonĩ, ĩndĩ ndyũlwa nĩ ngethi yaku. Yatumie nĩw’a nĩmũthokye vyũ. Mwa nĩ mũvea.”

Mwana-a-asa ũsu ndeesĩ ũndũ ngethi yake nguvĩ yatethisye. Aĩtye: “Yĩla wangeleisye ũndũ ngethi ĩsu nguvĩ yamũkiitie, neewie mũyo mũno nũndũ nĩnoosie ĩtambya yĩu. Kĩu kyatumie o nakwa nĩw’a nesa mũno.”

Solomoni aandĩkie atĩĩ: “Ĩkya kĩmũtũ kyaku ĩũlũ wa manzĩ; nũndũ ũkakyona ĩtina wa mĩthenya mingĩ.” (Mũta. 11:1) Twekalaa twĩsĩ kana kũkethany’a nĩ kwa vata, na mũno mũno kũkethya ana-a-asa, kĩu kĩkatũtethasya mũno na kĩkatethasya ala angĩ. Ekai tũlilikanae kĩla ĩndĩ kana ngethi nĩ ya vata mũno.