1. Nĩkĩ twaĩle kwĩw’a ũkany’o wa Yesũ?

YĨLA Yesũ wathanaa ĩũlũ wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo, aisye: “Ĩsũvĩei inyw’ĩ ene ngoo syenyu iikese kũemeewa nĩ . . . mawĩmakĩo ma thayũ.” Mawĩmakĩo ma thayũ nĩ kwĩmakĩa ĩũlũ wa maũndũ o ma kĩla mũthenya kana vala ũkumya mbesa itoetye sya kũkwĩkalya thayũ. (Luka 21:34) Nĩtwaĩle kwĩw’a ũkany’o ũsu. Nĩkĩ? Nũndũ ĩvindanĩ yĩĩ mathĩna ala matũkwataa nomo ala kĩla ũmwe ũkomanaa namo.

2. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ maitavĩawa nĩ mathĩna meva?

² Mavinda amwe, tũkomanaa na mathĩna meana ũna savalĩ ũmwe. Kwasũanĩa ngelekany’o ii iatĩĩe. Mwana-a-asa wĩtawa John * e na ũwau mũthũku wonzasya mwĩĩ (multiple sclerosis), na nĩwatelemile na athĩnĩka yĩla watiiwe nĩ mũka ĩtina wa kwĩthĩwa matwaanĩte kwa ĩvinda ya myaka 19. Tũendeangĩe eĩtu make elĩ nĩmaekie kũmũthũkũma Yeova. Namo Bob na Linda makwatiwe nĩ mathĩna angĩ kĩvathũkany’o. Nĩmaaisye mawĩa moo na nũndũ wa ũu, weethĩa mayĩĩvĩkya nyũmba yoo. Na eka ũu, Linda eethĩiwe na ũwau wa ngoo waĩ ũtonya kũmũaa, na ũwau ũngĩ wamũthĩnasya mũno (severe arthritis).

3. Ĩandĩko ya Avilivi 4:6, 7 yĩtũĩkĩĩthasya kyaũ?

³ Twĩ na mũĩkĩĩo kana Mũmbi witũ na Ĩthe witũ ũla ũtwendete, Yeova, nũeleawa nĩ ũndũ twĩw’aa yĩla twaitavĩwa nĩ mathĩna. Na nĩwendaa mũno kũtũtetheesya tũmĩanĩsye namo. (Soma Avilivi 4:6, 7.) Ndeto ya Ngai yĩ na ngewa mbingĩ syonanĩtye mathĩna amwe athũkũmi make momĩĩisye. O na nĩeleetye ũndũ Yeova  wamatetheeisye momĩĩsya. Ekai tũneenee amwe.

4. Eliya akomanie na mathĩna meva, na eew’aa ata ĩũlũ wa Yeova?

⁴ Eliya amũthũkũmaa Yeova ĩvinda yaĩ yetu, na nĩwakomanie na mathĩna manene. Mũsumbĩ Aavu aĩ ũmwe wa asumbĩ ma Isilaeli ala mataalũmany’a na Yeova, na atwaĩte mũndũ mũka mũthũku wathaithaa Mbaali weetawa Yeseveli. Asu elĩ matumie ũthaithi wa Mbaali ũnyaĩĩka Isilaeli, na nĩmooaie athani aingĩ ma Yeova. Ĩndĩ Eliya nĩwamavonokie. Ĩvindanĩ o yĩu, nĩkwookie yũa ĩthũku mũno, ĩndĩ nũndũ Eliya nĩwamwĩkwatisye Yeova, ndaaũawa nĩ yũa yĩu. (1 Asu. 17:2-4, 14-16) O na ĩngĩ nĩwamwĩkwatisye Yeova yĩla waendie kũkomana na athani na athaithi ma Mbaali. Eekĩie vinya Aisilaeli mamũthũkũme Yeova. (1 Asu. 18:21-24, 36-38) Eliya nĩwoonie nesa Yeova aimũkwata kw’oko mavindanĩ asu metu.

5-6. Ĩandĩko ya 1 Asumbĩ 19:1-4 yonanĩtye Eliya eew’aa ata, na Yeova eekie ata nĩ kana amũĩkĩĩthye nũmwendete?

⁵ Soma 1 Asumbĩ 19:1-4. Ĩndĩ Eliya nĩwalikilwe nĩ wia yĩla Yeseveli waisye nũkũmũaa. Nũndũ wa ũu, nĩwakĩĩe kĩsionĩ kya Mbeeli-sieva. Akwie ngoo mũno nginya “eevoyea akw’e.” Nĩkĩ weewie ũu? Eliya aĩ mwene naĩ na “aĩ mũndũ o taitũ.” (Yak. 5:17) Kwoou nĩvatonyeka akethĩwa eew’aa aitavĩwe nĩ mathĩna na anoete mũno. No kwĩthĩwa oonaa ta watethetye  wĩa wa mana aitetheesya andũ mamũsyokee Yeova, kana akethĩwa oonaa Isilaeli ta ĩtatetheka, na kana no we e weka wamũthaithaa Yeova. (1 Asu. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Nĩtũtonya kũsaanĩw’a mũno nĩ maũndũ asu Eliya wasũanĩaa. Ĩndĩ Yeova nĩwamũeleiwe.

⁶ Yeova ndaatetya Eliya nũndũ wa mosũanĩo asu waĩ namo. Vandũ va ũu, amũtetheeisye akwate vinya. (1 Asu. 19:5-7) Ĩtina, Yeova nĩwamũtetheeisye nesa alũnge mosũanĩo make yĩla wamwonisye vinya wake ũte maela. O na nĩwasyokie amũtavya kana nthĩ ya Isilaeli yaĩ na andũ 7,000 mataĩ maaĩtĩkĩla kũthaitha Mbaali. (1 Asu. 19:11-18) Maũndũ asu Yeova weekie nĩmatetheeisye Eliya kwona nesa kana nĩwamwendete.

7. Kũsũanĩa ũndũ Yeova watetheeisye Eliya kũtũĩkĩĩthasya kyaũ?

⁷ Ve thĩna ũkwĩw’a ũkũitavĩe? Kũmanya kana Yeova nĩwaeleiwe ũndũ Eliya weew’aa nĩkũtũkiakiasya mũno vyũ! Kĩu kĩtũĩkĩĩthasya kana nũeleawa yĩla mathĩna ala twĩ namo matũitavĩe mũno. Nĩwĩsĩ kĩla tũtonya na kĩla tũtatonya, na nĩwĩsĩ kĩla kĩ kĩlĩkonĩ na ngoonĩ. (Sav. 103:14; 139:3, 4) Twamwĩkwatya Yeova ũndũ Eliya wamwĩkwatĩtye, akatũtetheeasya mathĩnanĩ ala tũkwĩw’a matũitavĩe.—Sav. 55:22.

8. Yeova akaũtetheesya ata ũmĩanĩsye na thĩna?

⁸ Yĩla waitavĩwa nĩ thĩna, nĩ laisi ũkakw’a ngoo na ũyĩyĩĩtũka. Mavinda ta asu, nĩ ũseo ũkalilikana kana Yeova no aũtetheesye kũmĩanĩsya na thĩna. Atonya kũũtetheesya ata? Yeova nũkũthoketye ũmũtavye mathĩna maku, na ũndũ ũkwĩw’a. Nake ndalea kũũsũngĩa wamwĩkaĩla. (Sav. 5:3; 1 Vet. 5:7) Kwoou mũvoye kĩla ĩvinda na ũimũtavya mathĩna maku. Ndeneena naku ũndũ waneenie na Eliya, ĩndĩ akaneenaa naku kwĩsĩla Ndeto yake, Mbivilia, na ũseũvyo wake. Wasoma ngewa ila syĩ Mbivilianĩ no ũkwate ũkiakisyo, na ũyĩthĩwa na wĩkwatyo. O na ĩngĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no makwĩkĩe vinya.—Alo. 15:4; Aevl. 10:24, 25.

9. Mũnyanya ũmũĩkĩĩe atonya kũũtethya ata?

⁹ Yeova nĩweeaĩe Eliya anenge Elisa wĩa ũla watethasya. Nũndũ wa ũu, nĩwatumie akwata mũtindany’a mũseo waĩ atonya kũmũtetheesya omĩanĩsye na mathĩna ala matumaa akw’a ngoo. O ta ũu, twatavya mũndũ tũmũĩkĩĩe ũndũ tũkwĩw’a, no atũtetheesye kũkua mũio ũla tũkwĩw’a ngoo sitũ ikuĩte. (2 Asu. 2:2; Nth. 17:17) Ethĩwa ndũkwona ve ũmwe ũneena nake, kũlya Yeova aũtetheesye kũmantha Mũklĩsto mũima kĩ-veva ũtonya ũkwĩkĩa vinya.

10. Ngewa ya Eliya ĩtũnengae wĩkwatyo wĩva, na watho ũla wĩ nthĩnĩ wa Isaia 40:28, 29 ũtonya kũtũtethya ata?

¹⁰ Yeova nĩwatetheeisye Eliya oomĩanĩsya na mathĩna ala mamũitavĩe, na aendeea kũmũthũkũma kwa myaka mingĩ. Ngewa ĩsu ya Eliya nĩtũnengae wĩkwatyo. Mavinda amwe nĩtũkwatawa nĩ mathĩna manene ũkethĩa twĩĩw’a tũnoete mũno na tũitavĩwe ngoonĩ. Ĩndĩ twamwĩkwatya Yeova, ndalea kũtũnenga vinya wa kũendeea kũmũthũkũma.—Soma Isaia 40:28, 29.

11-13. Kwaendie ata yĩla athũkũmi atatũ ma Ngai maitavĩwe nĩ maũndũ?

¹¹ Ve angĩ mawetetwe Mbivilianĩ makwatiwe nĩ mathĩna maito. Ũmwe nĩ Aana. Aana nĩwoomĩĩisye nthoni nũndũ  wa kwĩthĩwa e ngũngũ, na eka ũu, mwĩue nĩwamũthekeeaa na akamũvũthĩĩsya mũno. (1 Sam. 1:2, 6) Maũndũ asu matumie athĩnĩka mũno nginya aĩa na aemwa nĩ kũya.—1 Sam. 1:7, 10.

¹² Ũngĩ nĩ Mũsumbĩ Ndaviti. Mavinda amwe Ndaviti nĩwaitavĩawa nĩ maũndũ. Kwasũanĩa mathĩna amwe mamũkwatie. Nĩweew’aa aiandũĩka mũno nũndũ wa mavĩtyo ala weekĩte. (Sav. 40:12) Nake mwana wake mwendwa Avisalomu nĩwamũng’endeie, na meko make mesa kũtuma akw’a. (2 Sam. 15:13, 14; 18:33) Na ĩndĩ ũmwe wa anyanya make anene vyũ nĩwamũvũnyanĩie. (2 Sam. 16:23–17:2; Sav. 55:12-14) Savuli mbingĩ ila Ndaviti waandĩkie syĩ na ndeto syonanĩtye ũndũ wakw’ĩte ngoo, na ũndũ wamwĩkwatĩtye Yeova ateũthingithĩka.—Sav. 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Na ĩndĩ ve mũandĩki ũmwe wa Savuli. Ĩtina wa ĩvinda, nĩwambĩĩie kwĩw’ĩa kĩwĩu andũ athũku. Nũtonya kwĩthĩwa aĩ nzyawa ya Mũlivai weetawa Asavu, na athũkũmaa “vala vandũ vatheu va Ngai.” Mũandĩki ũsu nĩwambĩĩie kũthĩnĩka mũno ngoonĩ, na kĩu kyatuma ekala ate mũtanu na ate mwĩanĩe. O na nĩwambĩĩie kwona moathimo ala mũndũ ũkwataa nũndũ wa kũmũthũkũma Ngai ta matatoetye.—Sav. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Ala athũkũmi atatũ ma Yeova metũtetheesya kũmanya kyaũ ĩũlũ wa kũmwĩkwatya Yeova atũtetheesye?

¹⁴ Athaithi asu atatũ ma Yeova nĩmamwĩkwatisye amatethye. Ata? Nĩmamũvoyie na kĩthing’ĩĩsyo mamũtavya kĩla kĩũmathĩny’a. O na nĩmamũtavisye mateũmũvitha kĩndũ nĩkĩ maitavĩwe. Na  mayaaeka kũthi vala Yeova wathaithĩawa.—1 Sam. 1:9, 10; Sav. 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Yeova nĩweew’ĩie kĩla ũmwe woo ĩnee na amũtethya. Kwa ngelekany’o, anengie Aana mũuo wa kĩlĩko. (1 Sam. 1:18) Nake Ndaviti aandĩkie: “Mathĩna nĩ maingĩ ala mũndũ mũlũngalu wĩ namo; ĩndĩ Yeova nũmũvonokasya kwamo onthe.” (Sav. 34:19) Na ũla mũandĩki wa Savuli nĩwesie kwona kana Yeova ‘nĩwamũkwatĩte kw’oko kwake kwa aũme,’ akĩmũtongoesya na ũtao wake. Ainie ũũ: “Nĩ ũseo kwakwa kũthengeea Ngai: Nĩnĩtw’ĩte Mwĩaĩi Yeova wĩvitho wakwa.” (Sav. 73:23, 24, 28) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Mavinda kwa mavinda tũiema kũitavĩwa nĩ mathĩna mana. Ĩndĩ no tũmĩanĩsye namo twavindĩĩsya ũndũ Yeova watetheeisye angĩ, twamũvoya tũmwĩkwatĩtye, na tweeka kĩla ũkwenda twĩke.—Sav. 143:1, 4-8.

16-17. (a) Nĩkĩ tũtaĩle kwĩvathana na Yeova na andũ make? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twose vinya?

¹⁶ Ve ũndũ ũngĩ wa vata ĩũlũ wa athũkũmi asu tũkwĩmanyĩsya. Tũyaĩle kwĩvathana na Yeova na andũ make. (Nth. 18:1) Kwasũanĩa ĩũlũ wa Nancy,  ũla waitavĩwe mũno yĩla mũũme wamũtiie. Aĩtye: “Nĩ matukũ maingĩ nekalaa ũkethĩa ndikwenda kwona mũndũ kana kũneena na mũndũ. Ĩndĩ o ũndũ naendeeie kwĩvathana na ala angĩ, now’o naendeeie kũkw’a ngoo.” Maũndũ maseũvangie yĩla Nancy wambĩĩie kũsisya ũndũ ũtonya kũtetheesya angĩ maĩ na mathĩna. Easya: “Yĩla meũndavya mathĩna moo nĩnamethukĩĩasya. Neethĩie kũmew’ĩa tei nĩkwatumaa nĩeka kwĩmakĩa mũno.”

¹⁷ Kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi no kũtwĩkĩe vinya. Kwĩka ũu kũnengae Yeova kĩtumi kĩngĩ kĩseo kya ‘kũtũtetheesya na kũtũkiakisya.’ (Sav. 86:17) Maũmbanonĩ asu nĩ vo ũtũmĩaa veva wake mũtheu, Ndeto yake, na andũ make kũtwĩkĩa vinya. Maũmbano matũnengae mwanya wa ‘kwĩkĩana vinya.’ (Alo. 1:11, 12) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Sophia aisye: “Yeova na ana-a-asa makwa nĩmo manengie vinya wa kũmĩĩsya. Noonaa maũmbano ma kĩkundi me ma vata mũno. Nĩsĩte kwĩthĩa kana o ũndũ neethĩwa na kĩthito ũtavany’anĩ na kĩkundinĩ, now’o nĩthĩawa ndonya kũmĩanĩsya nesanga na maũndũ ala ngwĩw’a mambitavĩe na mainthĩny’a.”

18. Yeova atũnengae kyaũ yĩla tũkw’ĩte ngoo?

¹⁸ Yĩla twakw’a ngoo, nĩtũlilikanae ũndũ ũũ: Yeova nũtwathĩte kũtũvetangĩa vyũ maũndũ onthe ala matũitavĩaa, na ĩvindanĩ yĩĩ nũtũtetheeasya kũmĩanĩsya namo. Atũnengae “wendi na ũtonyi” wa kũmĩĩsya yĩla tũkwĩw’a tũkw’ĩte ngoo na tũte na wĩkwatyo.—Avi. 2:13.

19. Ĩandĩko ya Alomi 8:37-39 yĩtũĩkĩĩthĩtye ata?

¹⁹ Soma Alomi 8:37-39. Mũtũmwa Vaulo atũĩkĩĩthĩtye kana vaiĩ kĩndũ kĩtonya kũtũvathana na wendo wa Ngai. Ĩndĩ tũtonya kũtetheesya ata ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala mekĩĩte kĩthito momĩanĩsye na mathĩna maito? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyonanĩtye ũndũ ngelekany’o ya Yeova ĩtonya kũtũtetheesya twĩw’ĩe ĩnee ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũimatw’ĩĩka yĩla maitavĩwe nĩ mathĩna.