1. Tũtonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya Ĩthe witũ wĩ wendo, Yeova?

YEOVA nũtwendete mũno. (Yoa. 3:16) Naitũ nĩtwendaa kũatĩĩa ngelekany’o yake. Kwoou nĩtũtataa ‘kwĩw’ĩa tei [andũ onthe], kwĩthĩwa na wendo wa ana-a-asa, o vamwe na ĩnee.’ Twaĩle kwonany’a nguma isu mũno mũno kwa “ana-a-asa maitũ nthĩnĩ wa mũĩkĩĩo.” (1 Vet. 3:8; Aka. 6:10) Yĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ makwatwa nĩ mathĩna, nĩtwendaa kũmatetheesya.

2. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Onthe ala mendaa kwĩthĩwa athaithi ma Yeova maiema kũkwatwa nĩ mathĩna. (Mko. 10:29, 30) Mathĩna ala tũkomanaa namo nĩmatonya kwongeleka o ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengeee. Tũtonya kũtethany’a ata? Ekai tũsũanĩe kĩla ngewa ya Loto, Yovu, na ya Naomi ĩtonya kũtũmanyĩsya. O na nĩtũũneenea mathĩna amwe ana-a-asa na eĩtu-a-asa methĩawa namo ũmũnthĩ, na tũyona ũndũ tũtonya kũmatetheesya momĩanĩsye namo.

3. Nĩ ũtwi wĩva mũthũku Loto weekie wonanĩtw’e ĩandĩkonĩ ya 2 Vetelo 2:7, 8, na maũndũ maendie ata?

³ Ũtwi ũla Loto weekie wa kũthi kwĩkala Sotomo waĩ mũthũku, nũndũ ndũa ĩsu yaĩ na andũ me mĩkalĩle mĩthũku mũno. (Soma 2 Vetelo 2:7, 8.) Kĩsio kĩu kyaĩ na maendeeo maingĩ, ĩndĩ Loto nĩwoonie thĩna mwingĩ yĩla wathamĩĩie vo. (Mwa. 13:8-13; 14:12) Mũka nũtonya kwĩthĩwa endie ndũa ĩsu mũno kana ekali amwe mayo nginya  aema kũmwĩw’a Yeova. Akwie yĩla Ngai wauisye mwaki na mũvĩlĩtĩ ndũanĩ ĩsu. Kwasyoka ũsũanĩe ĩũlũ wa ala eĩtu elĩ ma Loto. Meevaĩtw’e nĩ aũme makw’ĩĩe ku Sotomo. Nyũmba ya Loto nĩyavĩe na malĩ yake. Na waĩ ũndũ wa kyeva mũno kũmanya mũka o nake nĩwaanangwa. (Mwa. 19:12-14, 17, 26) We Yeova nĩwekĩisye Loto ngoo ĩvindanĩ yĩu ya mathĩna asu? Aiee.

4. Yeova oonanisye ata kana nĩwoomĩĩisye Loto? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁴ O na kũtw’ĩka Loto atwie kũtũa ndũanĩ ya Sotomo, Yeova nĩwamwĩw’ĩie ĩnee na atũma alaĩka mathi makamũtangĩĩe e na mũsyĩ wake. Ĩndĩ yĩla alaĩka mavikie na meea Loto ekalaate aume ndũanĩ ĩsu, ndaaosa ĩtambya na mĩtũkĩ. Ambie ‘kwĩkalanga.’ Alaĩka asu meekie kũmũkwata kw’oko nĩ kana mamumaalye ndũanĩ ĩsu e na mũsyĩ wake. (Mwa. 19:15, 16) Nĩvo ĩndĩ mamwĩie akĩĩe iĩmanĩ. Ĩvindanĩ yĩu vandũ va kũmwĩw’a Yeova, akũlilye etĩkĩlw’e asembe ndũanĩ yaĩ vakuvĩ. (Mwa. 19:17-20) Yeova nĩwamũmĩĩisye na amwĩthukĩĩsya na amwĩtĩkĩlya athi ndũanĩ ĩsu. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, Loto nĩwambĩĩe kũkĩa e ndũanĩ ĩsu waendie, na eethĩa nde na ũndũ ũngĩ ate o kũthi ila iĩmanĩ watavĩtw’e nĩ Yeova athi. (Mwa. 19:30) Maũndũ asu meonany’a kana Yeova nĩwamũmĩĩisye mũno! Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake ata?

5-6. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Ngai ata tũitũmĩa ũtao ũla wĩ nthĩnĩ wa 1 Athesalonika 5:14?

⁵ Mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa nũtonya kwĩka ũtwi mũthũku o ta Loto, na aikwatwa nĩ mathĩna maito. Ũndũ ta ũsu ũkekĩka, twĩka ata? Nĩtũtonya kũtatĩka tũkasya eketha kĩla wavandie. Na nengĩ, ũu no w’o. (Aka. 6:7) Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩtũnganga. Nũseo tũkeka o tondũ Yeova weekanie na Loto. Eekie ata?

⁶ Yeova atũmie ala alaĩka makatavye Loto aume Sotomo, na maimũtetheesya kũvonoka. O ta ũu, o naitũ nĩtwaĩle kũkany’a mwana-a-asa twoona ailika mũisyonĩ. Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka nĩ kũmũtetheesya. O na aema kũtũmĩa na mĩtũkĩ ũtao wa Mbivilia ũla tũũmũnenga, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Twaĩle kwĩka ta ala alaĩka elĩ. Vandũ va kũmwĩkĩsya moko na tũieka kũmũtetheesya, nĩtwaĩle kũsũanĩa nĩ matambya meva tũtonya kwosa tũkamũtetheesya. (1 Yoa. 3:18) No tũtw’e kũmũkwata kw’oko kwa nzĩa ya ngelekany’o, na ũu nĩ kwasya, tũmũtetheesye atũmĩe ũtao ũla twamũnenga.—Soma 1 Athesalonika 5:14.

7. Twaĩle kwona ana-a-asa maitũ ata o tondũ Yeova woonaa Loto?

⁷ Yeova ethĩwa asyaisye mavĩtyo ma Loto. Ĩndĩ vandũ va kwĩka ũu, esie kũveveea mũtũmwa Vetelo aandĩke kana Loto aĩ mũndũ mũlũngalu. Nĩtũtanaa mũno kũmanya kana Yeova nũtũekeaa mavĩtyo maitũ! (Sav. 130:3) Ithyĩ no tũatĩĩe ngelekany’o ĩsu ya Yeova? Ĩĩ. Yĩla tweekĩa kĩthito twone moseo ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, twĩthĩawa tũtonya kũmomĩĩsya mũnango. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũtuma metĩkĩla tũmatetheesye.

8. Tũkeekaa ata ethĩwa nĩtũkwĩw’ĩa ala angĩ ĩnee?

⁸ Kĩvathũkany’o na Loto, Yovu ndaalika thĩnanĩ nũndũ wa kwĩka ũtwi mũthũku. Ĩndĩ nĩwakwatiwe nĩ mathĩna manene. Nĩwaaisye malĩ yake, awaa, na aeka kũnengwa ndaĩa kĩsionĩ tondũ wanengawe navu mbeenĩ. Ũndũ wa kũmakya nĩ  kana e na mũka nĩmakw’ĩĩwe nĩ syana syoo syonthe. O na nĩwaneeneiwe maũndũ ma ũvũngũ nĩ ala andũ atatũ meetusaa anyanyae. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva watumie akiakisya asu ma ũvũngũ maema kũmwĩw’ĩa ĩnee? Mayaatata o na vanini kũelewa thĩna wake nesa. Nũndũ wa kĩtumi kĩu, meekie kwĩyusũĩĩsya maũndũ moo, na mamũtũla mũtĩ o na mateũmwĩw’ĩa tei. Tũtonya kwĩsiĩĩa tũikeke ĩvĩtyo ta yĩu ata? Nũseo tũkekalaa twĩsĩ kana no Yeova e weka wĩsĩ nesa maũndũ ala makwatĩte mũndũ. Kwoou ĩthukĩĩsye nesa mũndũ ũla ũkũthĩna. Tata ũelewe ũndũ mũndũ ũsu ũkwĩw’a. Weeka ũu, ũkeethĩwa ũtonya kwĩw’ĩa mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa tei nesa vyũ.

9. Nĩ ũndũ wĩva tũtakeka ethĩwa twĩ na ĩnee, na nĩkĩ?

⁹ Ethĩwa nĩtũkwĩw’ĩa ala angĩ ĩnee, tũikanyaĩĩkya ngewa nthũku ĩũlũ wa mathĩna moo. Mũndũ wĩ nzukũ ndakaa kĩkundi; ekaa kũkyananga. (Nth. 20:19; Alo. 14:19) Yĩla ũkwĩka ũu, ndethĩawa ayĩka nesa, ĩndĩ ethĩawa ateũsũanĩa ala angĩ. Nũndũ wa ũu, ndeto syake nitonya kũũmĩsya mũndũ ũla wĩ na thĩna. (Nth. 12:18; Aev. 4:31, 32) Kwoou nũseo mũno tũkatata kwona nguma nzeo ila mũndũ wĩ nasyo, na tũisũanĩa ũndũ tũtonya kũmũtetheesya omĩĩsye mathĩna make.

10. Ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Yovu 6:2, 3 syĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁰ Soma Yovu 6:2, 3. Mavinda amwe Yovu ‘nĩwavulũkaa ndeto.’ Ĩndĩ ĩtina nĩwesie kwĩtĩkĩla kana ndeto imwe waneeneete iyaĩ sya w’o. (Yovu 42:6) Ũmũnthĩ mũndũ wĩ na thĩna mwingĩ nũtonya kwĩka ta Yovu. No ambĩĩe kũneena ndeto  isaanĩtye, na ĩndĩ ĩtina ayĩsa kwĩlila nĩkĩ waisye ũu. Twaĩle kwĩka ata? Vandũ va kũmwosa naĩ, twaĩle kũmwĩw’ĩa ĩnee. Lilikana kana ti kwenda kwa Yeova tũkwatwe nĩ mathĩna ala matũkwataa ũmũnthĩ. Kwoou yĩla mũthũkũmi wa Yeova mũĩkĩĩku wĩ na thĩna mwingĩ waneena ateũsũanĩa, nĩtwaĩle kũmũelewa. O na akaweta maũndũ mate ma w’o ĩũlũ wa Yeova kana ĩũlũ witũ, tũyaĩle kũmũthatĩa mĩtũkĩ kana kũmũtũla mũtĩ.—Nth. 19:11.

11. Atumĩa maatĩĩaa ngelekany’o ya Eliu ata yĩla meũnengane ũtao?

¹¹ Mavinda amwe mũndũ ũkũng’ang’ana na thĩna mũna nĩwĩthĩawa aĩle kũnengwa ũtao kana kũlũngwa. (Aka. 6:1) Atumĩa matonya kwĩka ũu ata? Maĩle kũatĩĩa ngelekany’o ya Eliu, ũla wamwĩthukĩĩisye Yovu nesa na amwĩw’ĩa tei. (Yovu 33:6, 7) Eliu ambie kũelewa Yovu nesa atanamũnenga ũtao. Atumĩa ala maatĩĩaa ngelekany’o ya Eliu nĩmambaa kwĩthukĩĩsya mũndũ nesa, na maitata kũelewa thĩna wake. Meeka ũu, nĩmatonya kũmũvikĩa ngoo yĩla meũmũnenga ũtao.

12. Naomi eewie ata yĩla wakw’ĩĩwe nĩ mũũme na ana make elĩ?

¹² Naomi aĩ mũndũ mũka mũĩkĩĩku wamwendete Yeova. Ĩndĩ yĩla wakw’ĩĩwe nĩ mũũme na ana make elĩ, nĩwendie kũsenzya ĩsyĩtwa yake yĩtw’ĩke “Mala,” yĩla ũalyũlo wayo nĩ “Ũũ.” (Lu. 1:3, 5, 20, 21) Ũla mũka-a-mwana wa Naomi weetawa Luthi alũmanilye nake mathĩnanĩ make onthe. Luthi nĩwamũtetheeisye akwata syĩndũ ila waĩ na vata nasyo na nĩwamũkiakiisye. Atũmĩie ndeto nzeo sya kuma ngoonĩ aineena na Naomi amwony’a nũmwendete na e vamwe nake.—Lu. 1:16, 17.

13. Nĩkĩ twaĩle kũtw’ĩĩka ũla wakw’ĩĩwa nĩ mũũme kana mũka?

¹³ Yĩla mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wakw’ĩĩwa nĩ mũũme kana mũka, nĩtwaĩle kũmũtw’ĩĩka. No tũelekany’e andũ matwaanĩte na mĩtĩ ĩlĩ ĩthengeanĩe. O ũndũ ĩanĩte, mĩi yayo nĩlikanaa. Mũtĩ ũmwe wakũwa na wooma, ũla ũngĩ nũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna maingĩ mũno. O ta ũu, yĩla mũndũ wakw’ĩĩwa nĩ mũũme kana mũka, nũtonya kũthĩnĩka mũno kwa ĩvinda yĩasa. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Paula * nĩwakw’ĩĩwe nĩ mũũme atataĩĩe. Aĩtye: “Neewie maũndũ makwa maalamũkana, na neew’a nathelelwa nĩ vinya vyũ. Twaĩ ndũũ mũno. Namũtavasya maũndũ onthe. Yĩla nĩ mũtanu, nake nĩwatanaa, na nĩwangwataa kw’oko yĩla nĩ na mathĩna. Kĩla ĩvinda nĩwambĩthukĩĩasya ndimũelesya kĩla kĩũnthĩny’a. Neewie ta natilanw’a katĩ.”

14-15. Tũtonya kũkiakisya ata mũndũ ũkw’ĩĩwe nĩ mũũme kana mũka?

¹⁴ Tũtonya kũkiakisya ata mũndũ ũkw’ĩĩwe nĩ mũũme kana mũka? Ũndũ wa mbee na wa vata nĩ kũneena nake, o na ethĩwa wĩĩw’a ũte mwĩanĩe, na ũtesĩ kĩla ũtonya kũmũtavya. Ũla Paula twĩĩ tũnamũweta aĩtye: “Nĩnĩsĩ kana kĩkw’ũ nĩkĩtumaa andũ mew’a mate eanĩe. Makĩaa kũweta kĩndũ kĩtonya kũũmĩsya angĩ. Ĩndĩ kavaa ũkaweta kĩndũ kĩsaanĩtye kũte kũvindya.” Mũndũ wĩ na kyeva nũtonya kwĩthĩwa esĩ kana nĩtũtonya kũneena tũkavĩtũũkany’a ndeto. Paula aĩtye: “Neew’aa nesa mũno o na ethĩwa andũ matũmĩa ndeto nini ta, ‘Nĩ vole mũno nũndũ wa kũkw’ĩĩwa.’”

 ¹⁵ Nake William nĩwakw’ĩĩwe nĩ mũka myaka yĩana ũna mĩvĩtu. Aĩtye: “Nĩw’aa mũyo yĩla andũ meũweta maũndũ maseo meekiwe nĩ kĩveti kyakwa, nũndũ kĩu kĩndĩkĩĩthasya kana nĩmakyendete na nĩmakĩnengete ndaĩa. Yĩla andũ maea ngewa ta isu nĩw’aa natetheka mũno. Ndeto syoo ingiakiasya mũno nũndũ nĩnendete kĩveti kyakwa mũno, na tweekaa maũndũ maingĩ mũno ĩmwe.” Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Bianca wakw’ĩĩwe nĩ mũũme aeleetye: “Nĩw’aa nakiakiw’a yĩla ala angĩ mavoya nakwa, na manzomea ĩandĩko yĩmwe kana elĩ. Nĩw’aa neanĩwa neew’a maineena ĩũlũ wa mũũme wakwa, na mambĩthukĩĩsya ndimatavya ĩũlũ wake.”

16. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũkiakisya ala makw’ĩĩwe nĩ endwa moo? (b) Kwosana na Yakovo 1:27, tũnengetwe kĩanda kĩva?

¹⁶ Twaĩle kũendeea kũkiakisya ala makw’ĩĩwe nĩ endwa moo, o tondũ Luthi waendeeie kũlũmany’a na Naomi. Ũla Paula tũwetie aĩtye: “Mũũme wakwa akw’a oou, nĩnakiakĩiw’e mũno. Ĩndĩ ĩvinda yasonganga, andũ mekalile ta masyokea maũndũ moo. Ĩndĩ maũndũ makwa maalyũkile vyũ. Mũndũ ũla ũkw’ĩĩwe nĩwĩw’aa akiakiw’a mũno yĩla ala angĩ mamanya kana nĩmaĩle kũendeea kũmũtw’ĩĩka, o na vathelete myei kana myaka mingĩ kuma akw’ĩĩwa.” Vai mũndũ ũvw’ananaa na ũla ũngĩ. Amwe nĩmatonya kwĩtĩkĩlana na thĩna ũla me naw’o mĩtũkĩ. Ĩndĩ angĩ makilasya meeka kaũndũ meekaa  ĩmwe na ũla ũnakwie, makamũlilikana na mayĩw’a maũmĩa mũno. Mũndũ ũmwe ametaa kwa nzĩa yĩ kĩvathũkany’o na ũla ũngĩ. Ekai twĩkalae tũililikana kana Yeova nũtũnengete kĩanda kya kũkiakisya ala makw’ĩĩwe, na kana ĩsu nĩ ndaĩa nene ũtũnengete.—Soma Yakovo 1:27.

17. Nĩkĩ twaĩle kũkiakisya ala makolilwe nĩ ala matwaanĩte namo?

¹⁷ Eka ala makw’ĩĩwa, ve ala makolawa nĩ ala matwaanĩte namo, na kĩu kĩtumaa maũmĩa na maithĩnĩka mũno. Joyce, ũla watiiwe nĩ mũũme na oosana na mũndũ mũka ũngĩ, aĩtye: “Woo ũla neewie yĩla twathaisye mũtwaano witũ waĩ mwingĩ mũno o na kũte ũla nĩthĩwa neewie keka mũemewa eekie kũkw’a. Keka ooaiwe nĩ ũwau kana akisitendi, kũyĩthĩwa kwaĩ kwenda kwake. Ĩndĩ nĩwe mwene watwie kũndia. Mwa neewie ambĩka naĩ na ambũthĩĩsya mũno!”

18. Tũtonya kũmatetheesya ata ala makw’ĩĩwe kana matiiwe nĩ ala matwaanĩte namo?

¹⁸ Tweeka ala makw’ĩĩwe kana matiiwe nĩ ala matwaanĩte namo tũmaũndũ tũseo, twĩthĩawa tũimony’a kana nĩtũmendete. Nũndũ ĩvindanĩ yĩĩ me oka, me na vata wa kũkwata anyanya aseo. (Nth. 17:17) Ũtonya kũĩkĩĩthya ata kana wĩ mũnyanya woo? No ũmathokye mũĩsanĩe kaĩndũ. O na no ũmathokye mũketanĩthye ĩmwe kana mũkatavany’e ĩmwe. Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kũmathokya mavinda kwa mavinda ũthaithinĩ wenyu wa mũsyĩ. Weeka ũu, ũkamũtanĩthya Yeova mũno nũndũ ethĩawa “e vakuvĩ na ala matũlĩkĩte ngoo,” na nĩwe “mũsili wa aka ndiwa.”—Sav. 34:18; 68:5.

19. Ũtw’ĩte kwĩka ata ũisũanĩa ĩandĩko ya 1 Vetelo 3:8?

¹⁹ Ũsumbĩ wa Ngai ũkilyĩ ũnasumbĩka vaa nthĩ. Ĩvindanĩ yĩu, ‘mathĩna makoola.’ O na ĩngĩ “maũndũ ma mbee matikalilikanwa, o na matikalika kĩlilikanonĩ.” Tweteele ĩvinda yĩu na mea maingĩ mũno! (Isa. 65:16, 17) Ĩvinda yĩu yĩitw’ĩka nĩyavika, ekai tũendeee kwĩkĩana vinya, na tũyonany’a na ndeto na meko maitũ kana nĩtwendete ana-a-asa maitũ onthe.—Soma 1 Vetelo 3:8.