Nasyaiwe Matukũ 19, Mwei wa 5, 1940, taoninĩ ya Amioûn, Lebanon. Ĩtina wa myaka ĩte mingĩ, nĩtwathamĩĩie taoninĩ ya Tripoli. Kwitũ nĩtwendanĩte na twaĩ atanu, o na nĩtwamwĩsĩ Yeova Ngai na nĩtwamwendete. Kwitũ twĩ eĩtu atatũ na imwana ilĩ, na ninyie ĩlumaita. Asyai makwa mayavĩtasya mbee mũno kũmantha mbesa. Maũndũ ala twoonaa me ma vata nĩ kwĩmanyĩsya Mbivilia, kũthi maũmbanonĩ, na kũtetheesya angĩ mamũmanye Ngai.

Kĩkundinĩ kitũ vaĩ Aklĩsto meana ũna etĩkĩw’a mauta. Ũmwe woo aĩ Michel Aboud na nĩwe watwaĩĩasya ũmbano ũla tweetaa Funzo la Kitabu (Ĩmanyĩsyo ya Ĩvuku ya Kĩkundi). Eemanyĩisye ũw’o e New York, na ĩndĩ mwambĩĩonĩ wa myaka ya 1920 aũtwaa nthĩ ya Lebanon. Ndyĩsa kũlwa nĩ ũndũ watetheeisye eĩtu-a-asa elĩ ma mũika meetawa Anne na Gwen Beavor maumĩte Sukulu ya Ngileati. O na nĩwamanengete ndaĩa mũno. Eĩtu-a-asa asu nĩmatw’ĩkie anyanya maitũ aseo. Ĩtina wa myaka mingĩ, nĩnatanie mũno yĩla nakomanie na Anne nthĩ ya Amelika. Vatavĩtĩte ĩvinda yĩasa, nĩnasyokie nakomana na Gwen, ũla waĩ anatwawa nĩ Wilfred Gooch. Ĩvindanĩ yĩu, mathũkũmaa Mbetheli ya London, England.

Nĩ wa mũika, Ngũsĩ iyaĩ mbingĩ mũno Lebanon. Ĩndĩ twaĩ na kĩthito kya kũtavya andũ kĩla tweemanyĩĩtye Mbivilianĩ. Nĩtwatavanasya o na kũtw’ĩka atongoi amwe ma ndĩni nĩmatũvĩngaa. Ve maũndũ amwe matũkwatie nĩlilikanaa mũno.

Mũthenya ũmwe nĩ na mwĩĩtu tũsyaanĩw’e wĩtawa Sana nĩtwaendie kũtavany’a nyũmbanĩ ya ngolova yaĩ vandũ. Mũthembi ũmwe nĩwookie tũineena na andũ ala mekalaa ngolovanĩ ĩsu. No nginya vethĩwe ve mũndũ wamwĩtie. Nĩvo ĩndĩ wambĩĩie kũumanga Sana. Aluutile Sana avingilita atheeete nginya avaũmĩĩa. Mũndũ ũmwe oona ũu, nĩweetie volisi, na mooka, maĩkĩĩthya kana nĩwatetheew’a. Nake mũthembi ũsu mamũtwaie volisi, na yĩla mavikie vo methĩa kaĩ nĩeekuĩte ĩvuti! Mũnene wa asikalĩ amũkũlilye: “We wĩ ũũ? Wĩ mũtongoi wa ndĩni kana wĩ mũtongoi wa ing’endilĩ?”

Mũthenya ũngĩ nĩũlilikanaa mũno nĩ yĩla kĩkundi kitũ kyakomboie mbasi tũthi tũkatavany’e taoninĩ yaĩ vaasa. Twatanĩie kũtavany’a nginya yĩla mũthembi ũmwe wa kũu wamanyie kĩla twaendeesye na ookĩlya nduuthĩ. Twambĩĩe kũthĩnw’a, twakimangwa na mavia, na ĩthe-akwa nĩwaũmĩie. Nĩnĩlilikanaa ndyona ũthyũ wake usĩe nthakame. Asyokie mbasinĩ e na inyia-akwa, na ĩndĩ twamaatĩĩa twĩw’ĩte thĩna mwingĩ. Ĩndĩ ndyĩsa kũlwa nĩ ndeto ila inyia-akwa waneenie aendeee kũthambya ĩthe-akwa. Aisye: “Yeova, mwa maekee. Maiũmanya kĩla meĩka.”

Ĩvindanĩ yĩngĩ nĩtwenũkie nĩ kana tũkone andũ maitũ ma mũsyĩ. Twĩ kwa ũmae wakwa, nĩtweethĩanie na mũtongoi wa ndĩni wĩ nguma waĩ mbisovu. Mũtongoi ũsu nĩweesĩ kana asyai makwa nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Ĩvindanĩ yĩu naĩ o na myaka thanthatũ. Ĩndĩ nĩwambolootile na angũlya, “We ũemete kũvatiswa nĩkĩ?” Namwĩie kana nĩ o mũnini, na nĩ kana nĩvatiswe, nĩnaĩle kũmanya Mbivilia nesanga na ndyĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Ndaaendeew’a nĩ ũsũngĩo ũsu, na kwoou eeie ũmae wakwa kana nĩnamũvũthya.

Ĩndĩ maũndũ mathũku ta asu mayaĩ maingĩ. Andũ aingĩ ma Lebanon nĩ aseo na nĩmendete aeni. Kwoou nĩtwatanĩaa kũneenea Mbivilia na andũ mavinda maingĩ, na twaĩ na amanyĩw’a aingĩ ma Mbivilia.

Nĩ o sukulu, ve mwana-a-asa wa mũika waumie Venezuela ooka kũtembea Lebanon. Ookaa maũmbanonĩ kĩkundinĩ kitũ, na kwoou nĩwamanyanie na mwĩĩtu tũsyaanĩw’e wĩtawa Wafa. Nĩmesie kũtwaana na mathi kwĩkala Venezuela. Wafa nĩwatũandĩkĩaa valũa, na mavinda maingĩ eeaa ĩthe-akwa athamĩĩsye mũsyĩ witũ Venezuela. Amwĩaa ũu nũndũ eew’aa aitũkosa mũno. Ĩtina nĩtwesie kwĩtĩkĩla kũthama!

Twathamĩĩe Venezuela mwaka wa 1953 na twathi kwĩkala taoninĩ ya Caracas, vakuvĩ na nyũmba ya mũsumbĩ. Nũndũ naĩ o kĩmwana, nĩnatanaa mũno yĩla nesa kwona mũsumbĩ esĩle vau vakuvĩ akuĩtwe nĩ ndeleva wake.  Ĩndĩ asyai makwa nĩmakuie ĩvinda mayĩsa kũmanyĩa kwĩkala kũu, na mayĩsa kũmanyĩa kĩthyomo kya kũu, syĩthĩo sya kũu, malĩu, na nzeve ya kũu. Makililyĩ o kailĩ mekwĩw’a ta meũmanyĩa, ũndũ mũthũku weekĩka.

Ĩthe-akwa nĩwambĩĩe kwĩw’a naĩ. Twoonie wĩ ũseng’yo mũno nũndũ atwĩe e vinya, na ndaĩ na mathĩna ma mwĩĩ. O na tũyalilikanaa tũimwona e mũwau. Yĩla waendie sivitalĩ eethĩiwe na ũwau wa kanza, na atw’ĩka no athĩnzawa. Ĩndĩ ĩtina wa kyumwa kĩmwe, nĩwakwie.

Ve vinya kũelesya ũndũ tweewie twaũmĩa mũno wĩana yĩla ĩthe witũ wakwie, naitũ no ĩndĩ twaĩ tũnathamĩĩa nthĩ ĩsu. Nyie mwene naĩ o na myaka 13. Twatelemile mũno na twoonaa maũndũ maitũ ta maanangĩka vyũ. Inyia-akwa aĩ na ĩvinda yetu mũno kwĩtĩkĩlana na kĩu kyeekĩkie. Ĩndĩ twesie kwĩthĩa kana maũndũ maitũ maiũngamw’a nĩ kĩu, nake Yeova nĩwatũtetheeisye twakwata vinya. Naminie sekondalĩ nĩ na myaka 16, na neew’aa nĩ na mea maingĩ ma kũmanthĩa mũsyĩ witũ.

Tũendeangĩe oou, ũla mwĩĩtu tũsyaanĩw’e wĩtawa Sana nĩwatwaiwe nĩ Rubén Araujo. Rubén aĩ anauma Sukulu ya Ngileati na akoka Venezuela. Nĩmatwie kũthamĩĩa New York. Andũ maitũ nĩmatwie kana nĩnaĩle kũthi yunivasiti, na kwoou nĩnaendie kũsomea New York nĩ kana nĩkalae kwoo. Sana na mũũme nĩmandetheeisye mũno namũthengeea Yeova mũnango kavindanĩ kau nekalangile kwoo. Naendaa maũmbanonĩ kĩkundinĩ kya kĩthyomo kya Spanish kĩla kyaĩ Brooklyn, na kĩkundinĩ kĩu vaĩ ana-a-asa aingĩ maĩ aimu kĩ-veva. Nĩnamanyanie na elĩ na namenda mũno. Ũmwe aĩ Milton Henschel, nake ũla ũngĩ nĩ Frederick Franz, na onthe mathũkũmaa Mbetheli ya Brooklyn.

Mwaka wakwa wa mbee wa yunivasiti ũkilyĩ kũthela, nĩnambĩĩe kwĩkũlya kana kwa w’o nĩnatũmĩaa thayũ wakwa nesa. Nĩnasomete na ngasũanĩa mũno maũvoo maĩ ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya, makonetye kwĩthĩwa na mĩvango mĩseo ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩnoonaa ũndũ mavainia na athũkũmi ma Mbetheli ala maĩ kĩkundinĩ kitũ maĩ atanu, na nendie kwĩthĩwa o tamo. Ĩndĩ ndyaĩ mũvatise. Nĩnesie kũmanya kana kwĩyumya nĩmũthũkũme Yeova kwaĩ ũndũ wa vata mũno. Kwoou nĩneeyumisye, na ĩtina wa vau noosa ĩtambya ya vata ya kũvatiswa kwĩ Matukũ 30, Mwei wa 3, 1957.

Nũndũ naĩ nĩnamina kwosa ĩtambya yĩu ya vata, nĩnambĩĩe kũsũanĩa ĩtambya yĩngĩ ya vata naaĩlĩte kwosa, nayo nĩ kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Nĩnendaa mũno kwosa ĩtambya yĩu, ĩndĩ nĩnoonaa kana kwĩka ũu kũyĩĩthĩwa kwĩ laisi. Nesaa kũkwatanĩsya ata ũvainia na kĩsomo kyakwa kya yunivasiti? Valũa syavĩtũkanĩaa kĩsevenĩ nditata kũelesya inyia-akwa na ala tũsyaanĩw’e kana nĩnĩkĩte ũtwi wa kũũngamĩlya kĩsomo vau, nĩsyoke Venezuela, na ndyosa ũvainia.

 Nĩnasyokie Caracas, Venezuela, Mwei wa 6, 1957. Ĩndĩ nĩnoonaa kana mũsyĩ kwĩ thĩna. Nĩvendekaa mũndũ ũngĩ amanthe wĩa, akwatĩĩe mavata amwe mũsyĩ. Kwoou nĩnambĩĩe kũmanthĩthya ũndũ ndonya kũtethya. Nĩnakwatie wĩa vengi, ĩndĩ nĩnendaa mũno kũtw’ĩka vainia. Na kĩtumi nũndũ kĩu nĩkyo kyatumĩte nĩsyoka Caracas. Nĩnatwie kũkwatanĩsya wĩa na ũvainia. Nathũkũmaa vengi ĩvinda yonthe, na kavindanĩ o kau naĩ vainia, na neekie ũu kwa myaka kauta. Vai ĩvinda yĩngĩ thayũnĩ wakwa naaĩthĩwa nĩ na maũndũ maingĩ ma kwĩka ta ĩvinda yĩu, na ngethĩwa nĩ mũtanu mũno ũu!

Ve ũndũ ũngĩ wongeleeile ũtanu wakwa. Nĩnamanyanie na mwĩĩtu-a-asa mwanake wa kuma Germany wamwendete Yeova mũno, na ĩndĩ twatwaana. Mwĩĩtu-a-asa ũsu etawa Sylvia, na aĩ anathamĩĩa Venezuela e na asyai make. Nĩtwesie kũsyaa kamwana ketawa Michel (Mike), na kelĩtu ketawa Samira. Tũendeangĩe nĩnoosie kĩanda kya kũsũvĩa inyia-akwa. Na kwoou nĩwookie kwĩkalany’a naitũ. O na kau nĩnalasimĩkie kũeka ũvainia nĩ kana nĩanĩsye mavata ma andũ makwa, ndyaaolanga kĩthito kyakwa kya kũtavany’a. Yĩla maũndũ maitũ matwĩtĩkĩlya, nĩ na Sylvia nĩtwoosaa ũvainia mũtetheesya twĩ lũũsa.

Ũla ũndũ nĩwetie mwambĩĩonĩ wa kĩlungu kĩĩ naũsũanĩaa syana syakwa syĩ o sukulu. Na ũw’o nĩ kana naĩ mbesa mbingĩ, na nanengetwe ndaĩa mũno nĩ andũ ala angĩ mathũkũmaa vengi takwa. Ĩndĩ nendaa andũ mamanye ta nĩ mũthũkũmi wa Yeova. Nĩnakuie ĩvinda ndisũanĩa ũndũ ũsu. Kwoou nĩ na kĩveti kyakwa nĩtwesie kwĩkala nthĩ na tweeka masavu. Nĩtwoonie kana ngatw’a kũtia wĩa ũla nathũkũmaa, vengi ĩsu ĩnenga mbesa mbingĩ. Tũyaĩ na mathiĩ o na amwe, na kwoou twoonie kana tũkaolanga maũndũ maitũ, twĩthĩwa na mbesa mbingĩ sya kũtũsukuma kwa myaka mingĩ.

Yĩu ti ĩtambya yaĩ laisi, ĩndĩ kĩveti kyakwa na inyia-akwa nĩmangwatie mbau vyũ. Nĩnatanie mũno nasũanĩa kana nĩnakwata mwanya ũngĩ wa kũsyokea ũvainia. Ndyoonaa kĩndũ kĩnziĩĩa. Ĩndĩ tũtataĩĩe, ve ũvoo twakwatie watũsengy’a ithyonthe.

Mũthenya ũmwe ndakĩtalĩ witũ atwĩie kana Sylvia nĩ mũito. Kaũndũ kau katũseng’isye mũno. Nĩnatanie mũno, ĩndĩ nasyokie  nambĩĩa kũsũanĩa ũla ũtwi neekie wa kũtw’ĩka vainia. Neekũlilye yu vethi ata. Nĩtweetĩkĩlanile na ũalyũku ũsu na twambĩĩa kwĩyũmbanĩsya kũmesya kana kangĩ. Ĩndĩ no naseng’aa kana nĩngũvota kwĩthĩwa nĩ vainia.

Nĩtwasũanĩie ĩngĩ mũvango wakwa wa kũtw’ĩka vainia na twatw’a kũlũmany’a naw’o. Mwei wa 4, 1985, nĩtwakwatie kamwana ketawa Gabriel. O na vailye ũu, nĩnatiie wĩa ũla nathũkũmaa vengi na noosa ũvainia wa kĩla ĩvinda ĩngĩ twĩ Mwei wa 6, 1985. Ĩtina wa ĩvinda, nĩnatw’ĩkie ũmwe wa ala maĩ nthĩnĩ wa Kamitii ya Ovisi wa Ũvonge. Ĩndĩ ovisi ndwaĩ Caracas, na nũndũ wa ũu, naendaa mũendo wa maili ta 50 (kĩlomita 80) mala elĩ kana atatũ kĩla kyumwa.

Ovisi wa ũvonge waĩ taoninĩ yĩtawa La Victoria. Kwoou nĩtwatwie ta mũsyĩ tũthamĩĩe kũu nĩ kana twĩthĩwe vakuvĩ na ovisi ũsu. Ũsu waĩ ũalyũku mũnene mũno kwitũ ithyonthe. Nĩnĩtũngĩaa andũ makwa ma mũsyĩ mũvea mũno na nĩnĩmendete mũno. Nĩmangwatie mbau na mayaambalũkya. Mwĩĩtu tũsyaanĩw’e wĩtawa Baha nĩweetĩkĩlile kũsũvĩaa inyia witũ. Mike aĩ atwaanie ĩndĩ Samira na Gabriel mekalaa o naitũ mũsyĩ. Kwoou yĩla twathamĩĩe La Victoria, matiie anyanya moo Caracas. O na ĩngĩ, mwendwa wakwa, Sylvia, amanyĩĩte kwĩkalaa taoninĩ nene, ĩndĩ yu alasimĩkie kũmanyĩa kwĩkalaa kataoninĩ kanini. Na kĩla ũmwe witũ aĩ no nginya amanyĩe kwĩkalaa nyũmba nini kwĩ ĩla twekalaa. Kũneena ũla w’o, kũthamĩĩa La Victoria kũyaĩ laisi.

Ĩndĩ maũndũ nĩmavĩndũkie ĩngĩ. Gabriel nĩwatwaanie, nake Samira nĩwaumie mũsyĩ. Na ĩndĩ nĩ na Sylvia nĩtweetiwe Mbetheli mwaka wa 2007. Kũvika o na ũmũnthĩ, no vo tũĩ. Ũla mwana witũ mũkũũ wĩtawa Mike nĩ mũtumĩa wa kĩkundi na nĩ vainia e na mũka, Monica. O nake Gabriel nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, na ekalaa Italy e na mũka, Ambra. Samira nake nĩ vainia, na o vamwe na ũu, nũtetheeasya wĩa wa Mbetheli e o kwake nyũmba.

Nĩnĩkĩte motwi maingĩ manene thayũnĩ wakwa. Ĩndĩ ndyĩlilaa. Ngasyoka ĩtina nĩka motwi o asu ĩngĩ. Nĩnĩtũngaa mũvea nũndũ wa maũndũ ala onthe nĩanĩĩtye ũthũkũminĩ wa Yeova. Na myakanĩ ĩsu yonthe, nĩnonete kana nĩ ũndũ wa vata mũno vyũ kwĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu na Yeova. Twĩthĩwe twĩĩka motwi manene kana manini, Yeova no atũnenge mũuo ũla “ũvĩtũkĩte ũmanyi w’onthe.” (Avi. 4:6, 7) Nĩ na Sylvia nĩtũtanĩaa mũno kũthũkũma Mbetheli, na nĩtwonaa Yeova aathimĩte maũndũ onthe ala twĩkĩte thayũnĩ witũ, nũndũ tũmekaa tũsũanĩĩte kwenda kwake.