KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 27
Nĩkĩ Twaĩle Kũmũkĩa Yeova?
“Nzama [kana, ndũũ] ya Yeova yĩ na ala mamũkĩaa.” —SAV. 25:14.
WATHI 8 Yeova Nĩ Wĩvitho Witũ
KWA ŨKUVĨ a
1-2. Kwosana na Savuli 25:14, no nginya twĩke ata ethĩwa nĩtũkwenda kũtuma ndũũ na Yeova?
WĨSŨANĨA nĩ nguma syĩva waĩle kwĩthĩwa nasyo nĩ kana ũendeee kwĩthĩwa na ndũũ ngamu na mũndũ ũngĩ? Nĩvatonyeka ũkasya anyanya aseo maĩle kwendana na kũtetheanĩsya. Ti laisi ũsũanĩe kana wia nĩ nguma ya vata mũnyanya waĩle kwĩthĩwa nayo. Ĩndĩ o tondũ ĩandĩko ya mũsingi ya ĩsomo yĩĩ yaĩtye, no nginya ala mekwenda kũtuma ndũũ na Yeova ‘mamũkĩe.’—Soma Savuli 25:14.
2 O na twĩthĩwe tũmũthũkũmĩte Yeova ĩvinda yĩasavĩte ata, ithyonthe nĩtwaĩlĩte kũmũkĩa. Ĩndĩ kwʼo kũmũkĩa Ngai nĩ kwĩka ata? Tũtonya kwĩmanyĩsya ata kũmũkĩa? Na tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kũmũkĩa Ngai twasũanĩa ngelekanyʼo ya Ovatia, ũla waĩ mũsyaĩĩsya wa nyũmba, ngelekanyʼo ya Mũthembi Mũnene Yeoiata, na ya Mũsumbĩ Yeoasi?
KWʼO KŨMŨKĨA NGAI NĨ KWĨKA ATA?
3. Elesya kĩla kĩtumaa tũkwatwa nĩ wia na ũndũ wia ũsu ũtonya kũtũtethya.
3 No tũkwatwe nĩ wia twamanya kana nĩtũtonya kũlika mũisyonĩ mũna. Wia wa mũthemba ũsu no wĩthĩwe wĩ mũseo nũndũ no ũtũtetheesye tũkeka motwi maseo. Kwa ngelekanyʼo, wia no ũtũsũvĩe tũikatembeele vakuvĩ mũno na mũvaũũko wa kĩĩma nũndũ no tũngʼokele vo. Kũkĩa kũũmĩa no kũtume tũsemba tũkĩĩte mũisyo mũna. O na kũkĩa kwananga ũnyanya witũ na mũndũ twendete no kũtũsiĩĩe tũikawete kana twĩke ũndũ ũtaĩle.
4. Satani endaa twĩke ata?
4 Satani endaa andũ mamũkĩe Yeova o ũndũ makĩaa kĩndũ kĩthũku. Endaa methĩwe na woni ta ũla Elivasi waĩ nawʼo wa kana Yeova nĩ Ngai wendete kwĩyĩĩvanĩsya, wĩkalaa e mũthatu, na tũyĩsa kũmwendeesya o na vanini. (Yovu 4:18, 19) O na endaa tũmũkĩe Yeova mũno vyũ nginya tũeke kũmũthũkũma. Ĩndĩ nĩ kana twĩvathane na kĩtei kĩu, nĩtwaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito tũmũkĩe Ngai ũndũ vaĩlĩte.
5. Kwʼo kũmũkĩa Ngai nĩ kwĩka ata?
5 Mũndũ ũmũkĩĩte Ngai ũndũ vaĩlĩte ethĩawa amwendete, na ndendaa kwĩka kĩndũ o na kĩmwe kĩkwananga ngwatanĩo ĩla wĩ nayo nake. Yesũ ‘nĩwamũkĩĩte Ngai.’ (Aevl. 5:7) Ndamũkĩĩte ũndũ mũndũ ũtonya kũkĩa kĩndũ kĩthũku. (Isa. 11:2, 3) Vandũ va ũu, nĩwamwendete mũno na nĩwendaa kũmwĩwʼa. (Yoa. 14:21, 31) O ta Yesũ, nĩtwĩthĩawa na kĩkĩo kya Yeova na nĩtũmũnengete ndaĩa nene nũndũ we nĩ mũĩ, nũtwendete, aatĩĩaa ũsili wa katĩ, na e vinya. O na ĩngĩ, nũndũ Yeova nũtwendete mũno vyũ, nĩtwĩsĩ nĩwendaa kwona twĩĩka ata yĩla watũmanyĩsya kĩla twaĩle kwĩka. No tũmũthatye kana tũkatanĩthya ngoo yake.—Sav. 78:41; Nth. 27:11.
NO TWĨMANYĨSYE KŨMŨKĨA NGAI
6. Nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩka tũkemanyĩsya kũmũkĩa Ngai? (Savuli 34:11)
6 Tũisyaawa twĩsĩ kũmũkĩa Yeova; no nginya twĩmanyĩsye kũmũkĩa. (Soma Savuli 34:11.) Ũndũ ũmwe ũtonya kũtũtetheesya nĩ kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa wũmbi. O ũndũ tweeloela “syĩndũ ila syoombiwe” na tweeyonea ũĩ wa Ngai, vinya wake, na ũndũ ũtwendete mũno wĩana, nowʼo tũmũnengae ndaĩa na tũkamwenda mũnango. (Alo. 1:20) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Adrienne aisye, “Yĩla neeloela wũmbi wa Yeova na neeyonea ũndũ wĩ ũĩ wingĩvĩte, kĩu nĩkĩnzengʼasya na kĩkatuma nĩmanya kana nĩwe wĩsĩ kĩla kĩseo kwakwa.” Kũvindĩĩsya maũndũ ta asu kwatumie atwʼa ũũ: “Ndikwenda kwĩka ũndũ o na wĩva ũtonya kwananga ngwatanĩo yakwa na Yeova nũndũ nĩwe wanengie thayũ.” Wĩona ata ũkosa ĩvinda kyumwa kĩĩ ũsũanĩe kĩndũ kĩna Yeova woombie? Kwĩka ũu nĩkũũtuma ũmũnenga ndaĩa na ũimwenda mũnango.—Sav. 111:2, 3.
7. Mboya ĩtonya kũtũtetheesya ata tũmũkĩe Yeova?
7 Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtũtetheesya tũkamũkĩaa Ngai nĩ kũvoya tũteũtĩĩa. O ũndũ twamũvoya Yeova mũnango, nowʼo tũmũmanyaa nesanga. Kĩla ĩvinda twamũkũlya atũnenge vinya wa kũmĩĩsya ĩtatwa, nĩtũlilikanaa ũndũ vinya wake ũte maela. Yĩla twamũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũtũnenga Mwana wake ta mũthĩnzĩo, nĩtũlilikanaa ũndũ ũtwendete mũno wĩana. Na yĩla twamũvoya na kĩthingʼĩĩsyo atũtetheesye thĩnanĩ mũna, nĩtũlilikanaa ũndũ wĩ ũĩ wingĩvĩte. Mboya ta isu nitumaa tũmũnenga Yeova ndaĩa mũnango. Na nitumaa tũtwʼa vyũ kũlea kwĩka kĩndũ o na kĩmwe kĩtonya kwananga ũnyanya witũ nake.
8. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũendeee kũmũkĩa Ngai?
8 No tũendeee kũmũkĩa Ngai tweemanyĩsya ngewa syĩ Mbivilianĩ sya ala maĩ ngelekanyʼo nzeo na ala maĩ ngelekanyʼo nthũku. Ekai tũneenee athũkũmi elĩ ma Yeova maĩ aĩkĩĩku, namo nĩ Ovatia, ũla waĩ mũsyaĩĩsya wa andũ ma nyũmba ya Mũsumbĩ Aavu, na Mũthembi Mũnene Yeoiata. Ĩtina, nĩtũkwona kĩla tũkwĩmanyĩsya ngewanĩ ya mũndũ ũmwe mbeenĩ walũmanĩtye na Yeova ĩndĩ mũthya aeka kũmũthũkũma, nake nĩ Mũsumbĩ Yeoasi wa Yuta.
ĨTHĨWA NA ŨKŨMBAŨ, O TA OVATIA
9. Ovatia atethekie ata nũndũ wa kũmũkĩa Yeova? (1 Asumbĩ 18:3, 12)
9 Ĩvinda ya mbee yĩla Mbivilia ĩwetete Ovatia b yaĩtye ũũ: “Ovatia amũkĩĩte Yeova mũno.” (Soma 1 Asumbĩ 18:3, 12.) Wia ũsu wamũtethisye ata? Mbee, nĩwatumie amanyĩka ta mũndũ ũneenaa wʼo na wa kwĩkwatwʼa, na nĩkyo kĩtumi mũsumbĩ wamwiie aũngamĩe nyũmba yake. (Sianĩsya na Neemia 7:2.) O na ĩngĩ, wia ũsu nĩwatumie ethĩwa na ũkũmbaũ mwingĩ, na ĩsu nĩ nguma yamũtethisye mũno vyũ. Twĩasya ũu nũndũ ekalaa ĩvinda yĩla Mũsumbĩ Aavu wasumbĩkĩte, na aĩ mũsumbĩ mũthũku nũndũ “eekaa ũla Yeova wonaa wĩ ũthũku kũvĩtũka [asumbĩ] onthe ala maĩ mbee wake.” (1 Asu. 16:30) O na ĩngĩ, mũka wa Aavu, ũla weetawa Yeseveli, athaithaa Mbaali na amũmenete Yeova mũno vyũ nginya atata kũvetanga ũthaithi wa wʼo ũsumbĩnĩ wa mbaĩ ĩkũmi wa Isilaeli. O na nĩwooaie athani aingĩ ma Ngai. (1 Asu. 18:4) Vate nzika, Ovatia amũthaithaa Yeova ĩvindanĩ yaĩ yũmũ mũno.
10. Ovatia oonanisye ata kana aĩ na ũkũmbaũ mwingĩ?
10 Ovatia oonanisye ata kana aĩ na ũkũmbaũ mwingĩ? Yĩla Yeseveli wambĩĩie kũmantha athani ma Ngai nĩ kana amoae, Ovatia oosie 100 katĩ woo amavitha “mĩongo ĩtano, mĩongo ĩtano, ngunganĩ, na [amaathĩasya] imũtũ na manzĩ.” (1 Asu. 18:13, 14) Keka Yeseveli nĩwamanyie kĩu Ovatia waendeesye, ethĩwa amũaie. Nĩ wʼo kana Ovatia no watelemaa nũndũ ndendaa kũkwʼa. Ĩndĩ we amwendete Yeova vamwe na andũ make kwĩ thayũ wake mwene.
Mwana-a-asa wĩ na ũkũmbaũ ũkũtwaĩa athaithi ala angĩ lĩu wa kĩ-veva, o na kũtwʼĩka wĩa witũ nũkũnĩtwe maluvuku (Sisya kalungu ka 11) d
11. Athũkũmi ma Yeova ũmũnthĩ maatĩĩaa ata ngelekanyʼo ya Ovatia? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
11 Ũmũnthĩ, athũkũmi aingĩ ma Yeova mekalaa nthĩ wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku. Nĩmonanasya kana nĩmanengete silikalĩ ndaĩa, ĩndĩ o ta Ovatia, ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu endwa maiekaa kũmũthaitha Yeova o na vanini. (Mt. 22:21) Monanasya kana nĩmamũkĩĩte Ngai kwa kũmwĩwʼa we vandũ va kũmewʼa andũ. (Meko 5:29) Nũndũ wa ũu, nĩmaendeeaa kũtavanyʼa ũvoo mũseo na nĩmatũmĩaa ũĩ nĩ kana mombane vamwe. (Mt. 10:16, 28) O na nĩmatataa kũĩkĩĩthya kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo nĩmakwata lĩu wa kĩ-veva. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wa Africa wĩtawa Henri, ũla wĩkalaa nthĩ wĩa witũ wakũnĩtwe maluvuku kwa kavinda. Ĩvindanĩ yĩu, nĩweeyumisye atwaĩae athaithi ala angĩ lĩu wa kĩ-veva. Aandĩkie ũũ: “Nyie nĩ nthoni. Na kwoou ndi na nzika kana kũmũnenga Yeova ndaĩa mũno nĩkwʼo kwatumie nĩthĩwa na ũkũmbaũ ũla nendaa.” We nũkwona ta ũtonya kwĩthĩwa na ũkũmbaũ ta ũsu Henri waĩ nawʼo? No wĩthĩwe nawʼo weemanyĩsya kũmũkĩa Ngai.
LŨMANYʼA NA YEOVA, O TA MŨTHEMBI MŨNENE YEOIATA
12. Mũthembi Mũnene Yeoiata na mũka moonanisye ata kana nĩmalũmanĩtye na Yeova vyũ?
12 Mũthembi Mũnene Yeoiata nĩwamũkĩĩte Yeova, na kĩu nĩkyatumie alũmanyʼa nake na ekĩa angĩ vinya matwaĩĩsye ũthaithi wa wʼo. Kĩu kyoonekie ũtheinĩ yĩla mwĩĩtu wa Yeseveli weetawa Athalia weetwʼĩkĩthisye mũsumbĩ ku Yuta. Andũ nĩmamũkĩĩte Athalia mũno, na maĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩka ũu. Twĩasya ũu nũndũ ndaĩ na tei o na vanini, na endete ũnene mũno nginya atata kũaa esũkũũe onthe aĩ nũndũ nĩmo maĩ matonya kũtiĩwa kĩvĩla kya ũsumbĩ! (2 Mav. 22:10, 11) Mwĩsũkũũe ũmwe weetawa Yeoasi ndaaũawa nũndũ mũka wa Yeoiata, ũla weetawa Yeosaveathi, nĩwamũvonokisye. Yeosaveathi na mũũme nĩmavithie kana kau na maendeea kũkasũvĩa. Nũndũ wa kĩu meekie, nĩmatumie mũvĩa wa Ndaviti ũendeea kumĩlya asumbĩ. Yeoiata nĩwalũmanĩtye na Yeova na ndaatata kũmũkĩa Athalia o na vanini.—Nth. 29:25.
13. Yĩla Yeoasi waĩ na myaka mũonza, Yeoiata oonanisye ĩngĩ ata kana nĩwalũmanĩtye na Yeova?
13 Yĩla Yeoasi waĩ na myaka mũonza, Yeoiata nĩwoonanisye ĩngĩ kana nĩwalũmanĩtye na Yeova. Mũthenya ũmwe nĩwekalile nthĩ eeka mũvango. Mũvango ũsu wathi nesa, Yeoasi, ũla waĩ nzyawa ya Ndaviti, nĩwesaa kũtwʼĩka mũsumbĩ. Ĩndĩ wathi naĩ, Yeoiata ndaĩ alea kũawa. Ũseo, Yeova nĩwamaathimie mũvango ũsu waaĩla. Yeoiata nĩwatetheanĩisye na makavuteni na Alivai matwʼĩkĩthya Yeoasi mũsumbĩ na mooaĩthya Athalia. (2 Mav. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Ĩtina wa ũu, Yeoiata nĩwatianĩie “ũtianĩo katĩ wa Yeova na mũsumbĩ na andũ, atĩ makeethĩwa andũ ma Yeova.” (2 Asu. 11:17) O na ĩngĩ, nĩwaiie “asũvĩi ma mĩomonĩ mbingĩlonĩ sya nyũmba ya Yeova, nĩ kana kũikalike ũmwe ũla ũte mũtheu ũndũnĩ o na wĩva.”—2 Mav. 23:19.
14. Yeoiata ataĩiwe ata nũndũ wa kũmũtaĩa Yeova?
14 Navu tenange Yeova aĩtye ũũ: “Ala mandaĩaa ngamataĩa.” Na vate nzika, nĩwamũtuvie Yeoiata. (1 Sam. 2:30) Kwa ngelekanyʼo, nĩwaandĩkĩthisye Mbivilianĩ maũndũ maseo ala mũthembi ũsu mũnene weekie kwondũ wa kũtũmanyĩsya. (Alo. 15:4) Na yĩla wakwie, nĩwamũnengie ndaĩa ya mwanya ya kũthikwa “ndũanĩ ya Ndaviti katĩ wa asumbĩ, nĩkwĩthĩwa nĩwamekie Isilaeli nesa, o na kwa Ngai na nyũmba yake.”—2 Mav. 24:15, 16.
O ta Mũthembi Mũnene Yeoiata, ekai kũmũkĩa Ngai kũtume tũtetheesya ana-a-asa maitũ (Sisya kalungu ka 15) e
15. Ngewa ya Yeoiata yĩtũmanyĩsya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
15 Ngewa ya Yeoiata no ĩtũtetheesye ithyonthe tũkemanyĩsya kũmũkĩaa Ngai. Asyaĩĩsya Aklĩsto no maatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeoiata kwa kwĩthĩwa me metho mone ũndũ matonya kũsũvĩa ĩĩthya ya Ngai. (Meko 20:28) O na no ĩtetheesye ala akũũ makamanya kana yĩla maendeea kũmũkĩa Yeova na maendeea kũlũmanyʼa nake, no amatũmĩe kwĩanĩsya ieleelo syake. We ndaekaa kũlũngana namo aĩ nĩkwĩthĩwa nĩ akũũ. Amũika namo no masũanĩe ũndũ Yeova wakuie Yeoiata na maiatĩĩa ngelekanyʼo yake kwa kwonanasya kana nĩmanengete ala akũũ ndaĩa, na mũno mũno ala mamũthũkũmĩte Yeova me aĩkĩĩku kwa myaka mingĩ. (Nth. 16:31) Mũthya, ithyonthe no twĩmanyĩsye ũndũ wa vata twasũanĩa ũndũ ala makavuteni na Alivai makwatie mbau Yeoiata. Ekai tũlũmanyʼe vyũ na “ala matongoetye” kwa kũmewʼa.—Aevl. 13:17.
NDŨKETHĨWE ŨILYE TA MŨSUMBĨ YEOASI
16. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Mũsumbĩ Yeoasi ndeelũmĩtye?
16 Yeoiata nĩwatetheeisye Mũsumbĩ Yeoasi eethĩwa e mũsumbĩ mũseo. (2 Asu. 12:2) Nũndũ wa ũu, yĩla waĩ wa mũika nĩwendaa kũmwendeesya Yeova. Ĩndĩ yĩla Yeoiata wakwie, Yeoasi nĩweethukĩĩisye anene me mbee ũsumbĩnĩ o na kau matwʼĩkĩte akaĩi ma mũĩkĩĩo. Vaendie ata? We na andũ ala maĩ ungu wake nĩmambĩĩie ‘kũthũkũma Aselimu na mĩvwʼanano.ʼ (2 Mav. 24:4, 17, 18) O na kau Yeova nĩwaũmĩiwʼe mũno nĩ ũndũ ũsu, nĩwaendeeie “[kũtũma] athani kwoo, mamaete ĩngĩ [kwake], ĩndĩ matyaaĩtĩkĩla kwĩthukĩĩsya.” O na mayaaĩthukĩĩsya mwana wa Yeoiata weetawa Nzekalia, c ũla waĩ mwathani wa Yeova, mũthembi, na waĩ mũndũ wa mũsyĩ wa Yeoasi. Na kũthũkya ũvoo, Mũsumbĩ Yeoasi nĩwooaĩthisye Nzekalia, o na kũtwʼĩka we mwene oovoetwʼe nĩ mũsyĩ wa ũ Nzekalia.—2 Mav. 22:11; 24:19-22.
17. Nĩ kyaũ kyamũkwatie Yeoasi?
17 Yeoasi ndaaendeea kũmũkĩa Yeova, na maũndũ mayaathi nesa. Yeova aĩtye: “Ala mambũthasya makatalwa ta vathei.” (1 Sam. 2:30) Nguthu nini ya ita sya Asilia nĩyasindie “nguthu nene mũno” ya ita sya Yeoasi, na atiwa “e mũwau mũno,” kana, e na mawũũmĩsye manene. Ĩtina wa Asilia kũthi, Yeoasi nĩwooaiwe nĩ athũkũmi make mwene nũndũ wa kũaa Nzekalia. Mũsumbĩ ũsu aĩ mũthũku mũno nginya andũ moona ataĩlĩte kũthikwa “ngunganĩ vala vathikawa asumbĩ.”—2 Mav. 24:23-25.
18. Kwosana na Yelemia 17:7, 8, tũtonya kwĩka ata tũikethĩwe tũilye ta Yeoasi?
18 Ngelekanyʼo ya Yeoasi yĩtũmanyĩsya kyaũ? Ailye ta mũtĩ wĩ na mĩi ĩtalikĩte nthĩ mũno, ũla wĩthĩawa wĩkwatĩtye kĩtina kyawʼo kĩũtwʼĩĩke. Yĩla Yeoiata wakwie, ũla nĩwe wamũtwʼĩĩkaa, Yeoasi nĩwambĩĩie kwĩthukĩĩsya akaĩi ma mũĩkĩĩo na aeka kũlũmanyʼa na Yeova. Ngelekanyʼo ĩsu yĩtũtetheesya kwona kana tũyaĩlĩte kũmũkĩa Yeova aĩ no kwĩthĩwa andũ maitũ ma mũsyĩ kana Aklĩsto ala angĩ nĩmatwiĩe ngelekanyʼo nzeo. Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa twĩ alũmu kĩ-veva, no nginya tũmwende Yeova na tũimũnenga ndaĩa. Na kĩla kĩtonya kũtũtetheesya nĩ kwĩmanyĩsya ithyĩ ene tũteũtĩĩa, kũvindĩĩsya, na kũvoya.—Soma Yelemia 17:7, 8; Ako. 2:6, 7.
19. Yeova endaa twĩke ata?
19 Yeova ndendaa twĩanĩsye maũndũ maingĩ tũtatonya. Kĩla wendaa twĩke kĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Mũtavanʼya 12:13, yĩla yaĩtye: “Kĩa Ngai, na kwata mĩao yake; nũndũ ũu nĩwʼo ũndũ wʼonthe waĩlĩte kwĩkawa nĩ mũndũ.” Yĩla twamũkĩa Ngai, tũkeethĩwa tũtonya kũlũmanyʼa nake o ta Ovatia na Yeoiata, o na maũndũ mathi ata ĩvinda yũkĩte. Vai kĩndũ kĩkananga ũnyanya witũ na Yeova.
WATHI 3 Yeova Nĩwe Vinya Witũ na Wĩkwatyo Witũ
a Ndeto “wia” ĩtũmĩĩtwe Maandĩkonĩ kũelesya maũndũ me kĩvathũkanyʼo. Kwosana na kĩla kĩũneenewa, no yonanyʼe kũtelema, kũnengane ndaĩa nene, kana kwĩthĩwa na kĩkĩo. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya twĩthĩwe na wia ũla ũtonya kũtũthangaasya twĩthĩwe na ũkũmbaũ na tũilũmanyʼa na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ.
b Ovatia ũũ e kĩvathũkanyʼo na mwathani Ovatia, ũla watwĩe myaka maana maingĩ ĩtina wa ũu na wesie kũandĩka ĩvuku ya Mbivilia yĩla yĩtanĩwʼe na ĩsyĩtwa yake.
c Ĩandĩko ya Mathayo 23:35 yaĩtye kana Nzekalia aĩ mwana wa Valakia. Vawetawa kana Yeoiata nũtonya kwĩthĩwa aĩ na masyĩtwa elĩ, o ta andũ angĩ mawetetwe Mbivilianĩ. (Sianĩsya Mathayo 9:9 na Maliko 2:14.) Kana noĩthwa Valakia aĩ ũmae wa Nzekalia kana ũmwe wa aa-ũmae.
d MAELESYO MA VISA: Visa wonanĩtye mwana-a-asa watwaĩa athaithi angĩ lĩu wa kĩ-veva, o na kũtwʼĩka wĩa witũ nũkũnĩtwe maluvuku.
e MAELESYO MA VISA: Mwĩĩtu-a-asa wa mũika ũkũmanyĩwʼa nĩ mwĩĩtu-a-asa mũkũũ kũtavanyʼa atũmĩĩte simũ; mwana-a-asa mũkũũ ũkũiĩa angĩ ngelekanyʼo nzeo kwa kũtavanyʼa na ũkũmbaũ kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ; mwana-a-asa wĩ na ũtũĩka ũkũmanyĩsya angĩ ũndũ matonya kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ.
