1. O tondũ ĩandĩko ya Savuli 18:46 yonanĩtye, Ndaviti amũelekanilye Yeova na kyaũ?

 NTHĨNĨ wa nthĩ ĩno tũtwĩe, ve maũndũ maingĩ maumĩlaa matataĩĩwe na no mavĩndũe thayũ witũ vyũ. Tũtũngaa mũvea ta kĩ kũmanya kana no tũmwĩkwatye Yeova Ngai atũtetheesye! Ĩsomo ĩvĩtu yĩtũlilikanĩtye kana Yeova nĩ Ngai wĩ thayũ na mavinda onthe wĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya. Yĩla twoona aitũtetheesya, kĩu kĩtũĩkĩĩthasya kana “Yeova e thayũ.” (Soma Savuli 18:46.) Ĩndĩ ĩtina wa Ndaviti kũweta ndeto isu, amwĩtie Ngai “ĩvia yakwa.” Nĩkĩ wamũelekanilye Yeova, ũla nĩ Ngai wĩ thayũ, na kĩndũ kĩte thayũ ta ĩvia?

2. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũkwona nĩkĩ Yeova ũelekanĩtwʼe na ĩvia na kĩla kĩu kĩũtũmanyĩsya ĩũlũ wake. O na nĩtũkwĩmanyĩsya ũndũ tũtonya kũmũtwʼa Ĩvia yitũ. Mũthya, nĩtũũneenea ũndũ tũtonya kũatĩĩa nguma syake, ila itumaa ethĩawa ailye ta ĩvia.

NĨKĨ YEOVA ŨELEKANĨTWʼE NA ĨVIA?

3. Mbivilia ĩkothaa kũtũmĩa ndeto “ĩvia” ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

³ Mbivilia ĩtũmĩaa ndeto “ĩvia” kwa nzĩa ya ngelekanyʼo kũtũtetheesya kũelewa nguma imwe Yeova wĩthĩawa nasyo. Kaingĩ, ndeto ĩsu ĩkothaa kũtũmĩwa nĩ athũkũmi make maimũtaĩa nũndũ wa nguma syake ĩte maela. Ĩvinda ya mbee yĩla Yeova wĩtĩtwe “Ĩvia” nĩ ĩandĩkonĩ ya Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 32:4. Nake Aana aivoya aisye atĩĩ: “Kũti ĩvia o na yĩva ta Ngai waitũ.” (1 Sam. 2:2) Ũngĩ nĩ Avakuki, ũla wamwĩtie Yeova “Ĩvia” yakwa. (Ava. 1:12) Na ĩndĩ mũandĩki wa Savuli ya 73 amwĩtie Ngai “ĩvia ya ngoo yakwa.” (Sav. 73:​26, NWT) O nake Yeova mwene  nĩwĩyĩtĩte ĩvia. (Isa. 44:8) Ekai yu tũneenee nguma itatũ sya Yeova ila itumaa ethĩwa ailye ta ĩvia na tũyona ũndũ tũtonya kũmũtwʼa ‘Ĩvia yitũ.’—Kũt. 32:31.

4. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kwasya Yeova nĩ Wĩvitho witũ? (Savuli 94:22)

⁴ Yeova nĩ Wĩvitho witũ. O ũndũ ĩvia ĩnene yĩtonya kũseseea mũndũ yĩla kwĩ kĩuutani kĩnene, nowʼo Yeova ũtũsũvĩaa mavindanĩ ma thĩna. (Soma Savuli 94:22.) Na nũtũtetheeasya tũsũvĩe ngwatanĩo yitũ nake nĩ kana ndĩkanangĩke tene na tene. Na ti ũu wʼoka: Nũtwathĩte kana akavetanga maũndũ onthe ala matumaa twĩkala tũte na mũuo na tũte asũvĩĩku.—Esek. 34:​25, 26.

5. Yeova atonya ata kũtwʼĩka Wĩvitho witũ?

⁵ Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũmũtwʼe Yeova Wĩvitho witũ nĩ kũmũvoya. Yĩla twamũvoya, nũtũnengae “mũuo wa Ngai” ũla ũsũvĩaa ngoo sitũ na ilĩko sitũ. (Avi. 4:​6, 7) Kwasũanĩa ngewa ya mwana-a-asa wĩtawa Artem, ũla wooviwe nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. E yela, ve mũnene ũmwe wamũkũlasya makũlyo mavinda maingĩ, akamũkua naĩ, na akamũtĩsya. Aisye: “Kĩla ĩvinda wambĩta angũlye makũlyo, neewʼaa nambĩĩa kũthĩnĩka. . . . Mavinda onthe, nĩnamũvoyaa Yeova. Nĩnamũkũlasya andetheesye nĩkale nĩuĩtye na ndyĩthĩwa na ũĩ. O na kũtwʼĩka nĩwanthĩnisye mũno, nĩnavotie kwĩkala nĩuĩtye. . . . Na nũndũ Yeova nĩwandetheetye, neewʼaa ta nĩũngye ĩtina wa ũkũta wa ĩvia.”

6. Nĩkĩ tũtonya kũmwĩkwatya Yeova mavinda onthe? (Isaia 26:​3, 4)

⁶ Yeova nĩ wa kwĩkwatwʼa. O ta ĩvia yĩlũmĩte vandũ vamwe, Yeova ethĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya kĩla ĩvinda. No tũmũĩkĩĩe nũndũ we nĩ “ĩvia ya tene na tene.” (Soma Isaia 26:​3, 4.) Kĩu kĩonanyʼa kana mavinda onthe akeanĩasya mawatho make, akeewʼaa mboya sitũ, na akatũnengae ũtethyo ũla tũkwenda nũndũ eendeea kwĩthĩwa e thayũ. O na ĩngĩ, no tũmwĩkwatye nũndũ nũlũmanasya na ala mamũthũkũmaa. (2 Sam. 22:26) Ndakesa kũlwa nĩ maũndũ ala twĩkaa na mavinda onthe akatũtuvaa.—Aevl. 6:10; 11:6.

7. Tũkatethekaa ata yĩla twamwĩkwatya Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁷ Tũtusaa Yeova Ĩvia yitũ yĩla twamwĩkwatya kĩla ũndũnĩ. Nĩtũĩkĩĩaa kana twamwĩwʼa o na yĩla maũndũ mate laisi, nĩtũkũunĩka. (Isa. 48:​17, 18) Na o ũndũ tweeyonea aitũtetheesya, kĩu nĩkĩtumaa tũmũĩkĩĩa mũnango. Tweeka ũu, tũkeethĩwa tũtonya kũmĩanĩsya na mathĩna o na meva ala meũtũkwata. Yĩla twakwatwa nĩ maũndũ meũtuma twĩwʼa vate mũndũ wĩsa kũtũtethya, mavinda maingĩ nĩtwĩyoneaa kana Yeova nĩ wa kwĩkwatwʼa. Mwana-a-asa wĩtawa Vladimir aĩtye: “Ĩvinda yĩla natũmĩie nĩ lũmande nĩyo ĩvinda yĩla neewie ngwatanĩo yakwa na Yeova yĩ nzeo vyũ. Nĩneemanyĩisye kũmũĩkĩĩa mũnango nũndũ naĩ weka, na nowe e weka waĩ atonya kũndetheesya nũmĩĩsye.”

8. (a) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Yeova ndaalyũkaa? (b) Tũtethekaa ata nũndũ Ngai nĩ Ĩvia yitũ? (Savuli 62:​6, 7)

⁸ Yeova ndaalyũkaa. We ailye ta ĩvia ĩnene  yĩla yĩkalaa vandũ vamwe yĩte kũsonga. Ndaalyũkaa na kĩeleelo kyake kĩyĩsaa kũvĩndũka. (Mal. 3:6) Yĩla Atamu na Eva maleanile na Yeova mũũndanĩ wa Eteni, ndaavĩndũa kĩeleelo kyake kwondũ wa andũ. Na o tondũ mũtũmwa Vaũlo waandĩkie, Yeova “ndatonya kwĩkaĩa mwene.” (2 Tim. 2:13) Kĩu kĩonanyʼa kana o na kwathi ata kana o na andũ meeka ata, Yeova ndakesa kũvĩndũka, o na ndakesa kũalyũla kĩeleelo kyake kana myolooto yake. Nũndũ Ngai witũ ndaalyũkaa, nĩtwĩsĩ kana no tũmwĩkwatye atũtangĩĩe na aitũtetheesya tũmĩĩsye ĩvinda yũmũ yĩla yũkĩte.—Soma Savuli 62:​6, 7.

9. Ngewa ya Tatyana yĩũmanyĩsya kyaũ?

⁹ Tũmũtusaa Yeova Ĩvia yitũ yĩla twavindĩĩsya nguma syake na kĩeleelo kĩla wĩ nakyo kwondũ wa nthĩ na andũ. Kwĩka ũu no kũtũtetheesye tũkekala tũuĩtye yĩla twakomana na motato. (Sav. 16:8) Mwĩĩtu-a asa wĩtawa Tatyana nĩweeyoneie kĩu yĩla watwʼĩĩwe kyovo kya nyũmba nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Aĩtye: “Ndyaĩ na mũndũ ũndetheesya. Mbeenĩ, ũndũ ũsu ndwaĩ laisi o na vanini. Kaingĩ neewʼaa ngwʼĩte ngoo.” Ĩndĩ yĩla Tatyana weeyoneie ũndũ ĩtatwa yĩla yamũkwatĩte yakonanĩtye na kĩeleelo kya Yeova kwondũ wa andũ, kĩu nĩkyamũtetheeisye kwĩkala auĩtye na akwata vinya wa kũendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku. Aendeee kwasya: “Kũelewa nĩkĩ nakwatĩtwe nĩ ũndũ ũsu nĩkwandetheeisye kũlilikana kana kũmũthaitha Yeova nĩkwʼo kwatumie nĩyĩthĩĩla vau. Kĩu nĩkĩndetheesye ngaeka kũsũanĩa ĩũlũ wakwa mwene.”

10. Tũtonya ata kũmũtwʼa Yeova Ĩvia yitũ ũmũnthĩ?

¹⁰ O mĩtũkĩ, nĩtũũkomana na motato momũ, na makatuma twendeka tũmwĩkwatye Yeova mũnango kwĩ tene. Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩyĩĩkĩĩthya kana Yeova akatũnenga kyonthe kĩla tũkwenda nĩ kana tũmĩĩsye twĩ aĩkĩĩku. Tũtonya kwĩka ũu ata? Soma ngewa sya athũkũmi make ma tene na ma ĩvindanĩ yĩĩ. Sisya wone ũndũ Ngai woonanisye nguma syake, ila itumaa ethĩwa ailye ta ĩvia, nĩ kana atwʼĩĩke athũkũmi make. Vindĩĩsya ngewa isu. Kwĩka ũu no kũũtetheesye ũtwʼe Yeova Ĩvia yaku.

ATĨĨA NGUMA SYA YEOVA ILA ITUMAA ETHĨWA AILYE TA ĨVIA

11. Nĩkĩ tũkwenda kũatĩĩa nguma sya Yeova ila itumaa ethĩwa ailye ta ĩvia? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “ Mũvango Ana-a-asa ma Mũika Maĩle Kwĩthĩwa Nawʼo.”)

¹¹ Nĩtwaneenea nguma sya Yeova ila itumaa ethĩwa ailye ta ĩvia. Ekai yu twone ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na nguma ta isu. O ũndũ tweekĩa kĩthito twĩthĩwe nasyo, nowʼo tũkethĩawa tũtonya kũlũlũmĩĩlya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Kwa ngelekanyʼo, Yesũ anengie Simoni ĩsyĩtwa Keva (ũalyũlo wayo nĩ, “Vetelo”), yĩla yonanasya “Kĩlungu kya Ĩvia.” (Yoa. 1:42) Kĩu kyoonanasya kana akakiakiasya na ailũlũmĩĩlya ala me kĩkundinĩ. Atumĩa ma kĩkundi maelekanĩtwʼe na “muunyĩ wa ĩvia ĩnene.” Kĩu kyonanasya ũndũ masũvĩaa ala me kĩkundinĩ. (Isa. 32:2) Ĩndĩ ithyonthe no tũthangaanyʼe  yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ta sya Yeova.—Aev. 5:1.

12. Elesya ũndũ tũtonya kwĩthĩwa twĩ wĩvitho kwa angĩ.

¹² Ĩthĩwa wĩ wĩvitho kwa angĩ. Mavinda amwe, no twĩthĩwe twĩ wĩvitho kwa ana-a-asa maitũ yĩla makomana na mathĩna ta ithokoo, kaũ, kana mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. Na o ũndũ maũndũ maendeee kũthũkĩĩa “mĩthenyanĩ [ĩno] ya mũminũkĩlyo,” vate nzika, tũkeethĩawa na myanya mingangĩ ya kũtetheanĩsya. (2 Tim. 3:1) O na ĩngĩ, no tũkiakisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ na tũituma mewʼa mendetwe. Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka ũu nĩ kũmatetheesya mewʼe ta me mũsyĩ yĩla mooka Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, na kĩu no kĩtume mona kĩkundi ta vandũ mathĩnĩkĩawa na makathangaawʼa. Twĩkalĩte nthĩ yusĩe andũ makuaa ala angĩ naĩ, na kĩu no kĩtume ana-a-asa maitũ mewʼa maitavĩwe na matendetwe. Kwoou yĩla mooka maũmbanonĩ, twĩenda kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmekĩe vinya na tũimonyʼa kana nĩtũmendete.

13. Atumĩa matonya ata kũtwʼĩka vandũ va kwĩvitha va angĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹³ Atumĩa no matwʼĩke vandũ va kwĩvitha yĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwatwa nĩ maũndũ momũ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla makwatwa nĩ mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ kana mendeka kũkwata ũiiti na mĩtũkĩ, atumĩa nĩmosaa ĩtambya na mĩtũkĩ mamatetheesye. O na ĩngĩ, nĩmamatetheeasya kĩ-veva. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa makeewʼaa me eanĩe maithi kũkũlya mũtumĩa amatetheesye ethĩwa nĩmesĩ amaneenasya nesa, nũmethukĩĩasya, na nũtataa kũelewa ũndũ mekwĩwʼa. Nguma ta isu imatetheeasya makewʼa mendetwe, na kĩu kĩtumaa mona ve laisi kũatĩĩa ũtao wumĩte Mbivilianĩ ũla mũtumĩa mũna ũtonya kũmanenga.—1 Ath. 2:​7, 8, 11.

14. Tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ ma kwĩkwatwʼa?

 ¹⁴ Ĩthĩwa wĩ wa kwĩkwatwʼa. Twĩenda angĩ methĩwe matonya kũtwĩtya ũtethyo, na mũno mũno yĩla makwatwa nĩ thĩna. (Nth. 17:17) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe twĩ ma kwĩkwatwʼa? No twĩkĩe kĩthito twĩthĩawe na nguma sya Kĩklĩsto, ta kwĩanĩsya kĩla twathana na kũtata ũndũ tũtonya tũatĩĩe saa. (Mt. 5:37) O na ĩngĩ, no tũtetheesye angĩ yĩla twoona ve vata. Kwongela ũu, no tũĩkĩĩthye nĩtweanĩsya ianda sitũ kĩkundinĩ tũatĩĩe myolooto ĩla tũnengetwe.

15. Kĩkundi kĩtethekaa ata yĩla atumĩa meethĩwa me ma kwĩkwatwʼa?

¹⁵ Kĩkundi nĩkĩtethekaa yĩla atumĩa meethĩwa me ma kwĩkwatwʼa. Ata? Atavanyʼa mewʼaa me eanĩe yĩla mamanya kana no maneene kĩla ĩvinda na atumĩa ma kĩkundi, ta mũsyaĩĩsya wa kĩkundi kyoo kya ũtavanyʼa. O na ĩngĩ, mewʼaa mendetwe yĩla mamanya kana atumĩa nĩmethĩawa meyũmbanĩtye kũmatetheesya. Na yĩla atumĩa manengane ũtao wumĩte Mbivilianĩ na mavukunĩ ala tũnengetwe nĩ ngombo ndĩkĩĩku vandũ va kũatĩĩa mawoni moo ene,  athaithi ala angĩ nĩmamaĩkĩĩaa mũnango. O na ĩngĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmethĩawa matonya kũĩkĩĩa mũtumĩa ethĩwa nĩmesĩ ndavuanasya maũndũ moo ma kĩmbithĩ na nĩwĩanĩasya kĩla wathana.

16. Ithyĩ ene na ala angĩ tũtethekaa ata yĩla tweeka kĩla kyaĩlĩte?

¹⁶ Ĩka kĩla kyaĩlĩte. No twĩthĩwe twĩ ngelekanyʼo nzeo kwa ala angĩ ethĩwa tũkamwĩwʼaa Yeova maũndũnĩ onthe na ethĩwa tũkekaa motwi maseo mosanĩte na myolooto ya Mbivilia. Yĩla twalũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ na tweethĩwa na ũmanyi wa wʼo, twĩthĩawa twĩ alũmu mũnango nthĩnĩ wa ũla wʼo. Nũndũ wa ũu, tũikethĩawa twĩ andũ ma mĩtwe ĩlĩ, mate alũmu, na mekawʼa kũũ na kũũ o laisi nĩ momanyĩsyo ma ũvũngũ na mawoni ma nthĩ ĩno. (Aev. 4:14; Yak. 1:​6-8) O na ĩngĩ, kũmũĩkĩĩa Yeova vamwe na mawatho make kũtũtetheeasya twĩkale tũuĩtye yĩla twakwata ũvoo ũte mũseo. (Sav. 112:​7, 8) Eka ũu, nĩtwĩthĩawa tũtonya kũtetheesya ala makwatwa nĩ motato.—1 Ath. 3:​2, 3.

17. Atumĩa matonya ata kũtetheesya ana-a-asa kwĩkala mauĩtye na me na mũĩkĩĩo mũlũmu?

¹⁷ Atumĩa maĩlĩte kwĩthĩwa na wĩtingʼo maũndũnĩ onthe, me na kĩlĩko kĩanĩu, me mũvango, na matakwatĩĩaa mũno mawoni moo. Aũme asu nĩmatetheeasya ala angĩ kĩkundinĩ mekale mauĩtye na me alũmu mũĩkĩĩonĩ nũndũ ‘nĩmalũmasya vyũ ĩla ndeto.’ (Tito 1:9; 1 Tim. 3:​1-3) Yĩla atumĩa meethĩwa me ngelekanyʼo nzeo na mathĩnĩkĩa atavanyʼa onthe, nĩmamatetheeasya maendae maũmbanonĩ mateũtĩĩa, maendae ũtavanyʼa, na mayĩmanyĩasya mo ene. Na yĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa makomana na maũndũ meũtuma makwatwa nĩ kĩũũyũ, atumĩa nĩmamekĩaa vinya mamwĩkwatye Yeova na maisũanĩa mawatho make.

18. Nĩkĩ tũkwenda kũmũtaĩaa Yeova na kũendeea kũmũthengeea? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “ Kĩla Ũtonya Kwĩka Ũmũthengeee Yeova Mũnango.”)

¹⁸ Ĩtina wa kũvindĩĩsya nguma sya mwanya ila Yeova wĩthĩawa nasyo, no twasye ũũ Mũsumbĩ Ndaviti waisye: “Nataĩwe Yeova ĩvia yakwa.” (Sav. 144:1) Mavinda onthe no tũmwĩkwatye Yeova. O na yĩla tũkakũa, twĩ na mũĩkĩĩo kana mavinda onthe akaendeea kũtũtetheesya twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo nake. Kwa wʼo, no twasye Yeova “nĩ Ĩvia yakwa.”—Sav. 92:​14, 15.