1-2. Nĩ kwa nzĩa yĩva Mũklĩsto ũtonya kũelekanwʼa na nyũmba ndũlu mũno? (1 Akolintho 15:58)

 MŨTHYANĨ wa myaka ya 1970, nyũmba ndũlu mũno ya ngolova 60 nĩyaakiwe taoninĩ ya Tokyo, Japan. Andũ mamĩsisya masengʼaa kana nĩkũendeea kũũngama nũndũ wa ithingitho sya nthĩ ila syĩthĩawa mũno taoninĩ ĩsu. Maingyinia meekie ata nĩ kana wĩthĩe nyũmba ĩsu ndĩvalũka? Mamyakie yĩ ndũmu mũno ĩndĩ ĩtonya kweeka vanini ĩteũvalũkwʼa nĩ ithingitho isu. Aklĩsto mailye ta nyũmba ĩsu. Kwa nzĩa yĩva?

² Mũklĩsto nĩwaĩlĩte kwĩthĩwa e mũlũmu ĩndĩ ĩvindanĩ o yĩu ayĩthĩwa atonya kũalyũkana na maũndũ. Nĩwaĩlĩte kwĩthĩwa alũmanĩtye na mĩao na myolooto ya Yeova ateũthingithĩka. (Soma 1 Akolintho 15:58.) Ndethĩawa atonya kũtatĩka na mĩtũkĩ, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye ‘kwĩthukĩĩsya,’ kana kwĩthĩwa e mwĩwi. O na vailye ũu, “nĩwĩtĩkĩlaa mawoni,” kana kwa ndeto ingĩ, nũalyũkanaa na maũndũ yĩla vatonyeka kana vendeka eke ũu. (Yak. 3:17) Mũklĩsto wĩmanyĩĩtye kwĩthĩwa na woni ta ũsu ndakwatĩĩaa mũno mawoni make kana kũatĩĩa mwĩmbĩsĩ. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩka twĩthĩwe tũtathingithĩka. O na nĩtũkwona nzĩa itano Satani ũtũmĩaa kwonzya ũtwi witũ na tũyona ũndũ tũtonya kũikĩlya vinya.

3. Nĩ mĩao yĩva Mũnengani Mũnene wa Mĩao ũnenganĩte ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa 15:28, 29?

³ Kĩla ĩvinda, Mũnengani Mũnene wa Mĩao, Yeova, nũnengae  andũ make mĩao yĩ ũtheinĩ. (Isa. 33:22) Kwa ngelekanyʼo, nzama ĩla ĩtongoesye ya ĩvindanĩ ya atũmwa nĩyawetie maũndũ atatũ Aklĩsto matonya kwĩka makekala me alũmu: (1) kũlea kũthaitha mĩvwʼanano na kũmũthaitha Yeova e weka, (2) kũnenga ndaĩa ũtheu wa nthakame, na (3) kũatĩĩa myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ ya mwĩkalĩle. (Soma Meko ma Atũmwa 15:28, 29.) Aklĩsto ũmũnthĩ matonya kwĩthĩwa me alũmu ata maũndũnĩ asu?

4. Tũtonya ata kũmũthaitha Yeova e weka? (Ũvuanyʼo 4:11)

⁴ Nĩtwĩvathanaa na mĩvwʼanano na tũmũthaithaa Yeova e weka. Yeova eeaĩe Aisilaeli mamũthaithe e weka. (Kũt. 5:6-10) O na yĩla Yesũ watatawa nĩ Ndevili, amũtavisye ũtheinĩ kana no nginya tũmũthaithe Yeova e weka. (Mt. 4:8-10) Kwoou tũithaithaa mĩvwʼanano. O na tũithaithaa andũ, ta atongoi ma ndĩni, ma kĩ-siasa, kana andũ ala makumawʼa mũno maũndũnĩ ma mathaũ kana ma kũtanĩthya andũ, tũimona ta ngai. Tũũngamaa ngalĩ ya Yeova na tũimũthaitha e weka nũndũ “nĩwoombie syĩndũ syonthe.”—Soma Ũvuanyʼo 4:11.

5. Nĩkĩ twĩwʼaa mwĩao wa Yeova ũla ũkonetye thayũ na nthakame?

⁵ Nĩtwĩwʼaa mwĩao wa Yeova ũla ũkonetye thayũ na nthakame. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova aĩtye nthakame nĩyo thayũ, na amĩnenganĩte ta mũthĩnzĩo wa vata mũno. (Ali. 17:14) Yĩla Yeova wanengie andũ ya mbee mwanya maye nyama, ameie maikaye nthakame. (Mwa. 9:4) Nĩwatũngĩlĩĩile mwĩao ũsu yĩla wanengae Aisilaeli ĩla Mĩao ya Mose. (Ali. 17:10) O na nĩwatũmĩie nzama ĩla ĩtongoesye ya ĩvindanĩ ya atũmwa kũtavya Aklĩsto onthe ‘mevathane na nthakame.’ (Meko 15:28, 29) Nĩtũatĩĩaa mwĩao ũsu yĩla tũkwĩka motwi makonetye ũiiti. b

6. Twĩkaa ata tũatĩĩe myolooto ya Yeova ya mwĩkalĩle?

⁶ Nĩtũatĩĩaa vyũ myolooto ya Yeova ya mwĩkalĩle. (Aevl. 13:4) Mũtũmwa Vaulo atũtaie atwĩa ‘nĩtũaeʼ mamutha maitũ ma mwĩĩ, na ũu nĩ kwasya, nĩtwose matambya ala maĩle nĩ kana twĩvathane vyũ na mawendi mathũku ma mwĩĩ. Tũisiasya kana kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtonya kũtũlikya ũlaalainĩ. (Ako. 3:5; Yovu 31:1) Yĩla twatatwa, vau kwa vau nĩtwĩvathanaa na mesilya kana meko matonya kwananga ũnyanya witũ na Ngai.

7. Twaĩle kũtwʼa kwĩka ata, na nĩkĩ?

⁷ Yeova endaa twĩthĩwe twĩ ‘ewi kuma ngoonĩ.’ (Alo. 6:17) Mavinda onthe kĩla ũtũtavasya nĩkyo kĩthĩawa kyaĩlĩte vyũ, na tũyĩsa kũnyuva nĩ mĩao yĩva tũkũatĩĩa kana tũte atĩĩa. (Isa. 48:17, 18; 1 Ako. 6:9, 10) Nĩtwĩkĩaa kĩthito tũmwendeesye na tũyĩthĩwa na woni ta wa mũandĩki wa Savuli, ũla waisye: “Nĩnelekelye ngoo yakwa kwĩka myamũlo yaku tene na tene, o kũvika mũminũkĩlyo.” (Sav. 119:112) Ĩndĩ Satani nũtataa kwonzya ũtwi witũ. Atũmĩaa nzĩa syĩva?

8. Satani ekaa ata nĩ kana onzye ũtwi witũ?

⁸ Kũthĩnwʼa. Ndevili atumaa tũũmĩwʼa kana tũtĩswʼa nĩ kana onzye ũtwi witũ. Kĩeleelo kyake nĩ ‘kũtũmelya,ʼ kana kwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova. (1 Vet. 5:8) Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmatĩsiwʼe, mavuwa, na mooawa nũndũ wa kũtwʼa kũũngama  na ũlũmu. (Meko 5:27, 28, 40; 7:54-60) O na ũmũnthĩ, Satani no ũendeee kũtuma tũthĩnwʼa. Kĩu nĩkyonekete nesa Russia na nthĩ ingĩ kũla ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ manyamaawʼa mũno vyũ nĩ ala meũmavĩnga, kana makathĩnwʼa kwa nzĩa ingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo.

9. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho na maũĩ mevithanĩtye.

⁹ Maũĩ mevithanĩtye. O vamwe na kũtũthĩnyʼa, Satani nũtũmĩaa “maũĩ.” (Aev. 6:11) Kwoona ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wĩtawa Bob, ũla wakomie sivitalĩ nĩ kana athĩnzwe. Atavisye matakĩtalĩ o na kwathi ata, ndeĩtĩkĩla kwĩkĩwa nthakame. Ũla wamũthĩnzaa nĩweetĩkĩlile ũtwi wake. Ĩndĩ ũtukũ wa mũthya nĩ kana akathĩnzwe, ndakĩtalĩ ũngĩ nĩwamũthokeie ĩtina wa andũ make ma mũsyĩ kwĩnũka. Amwĩie ndeĩkĩwa nthakame, ĩndĩ yĩĩthĩwa vo ũndũ yendeka. Nĩvatonyeka ndakĩtalĩ ũsu akethĩwa asũanĩaa kana Bob nũtonya kũvĩndũa woni wake nũndũ andũ make ma mũsyĩ mayaĩ vakuvĩ. Ĩndĩ aendeeie kwĩthĩwa e mũlũmu, na aweta kana ndakekĩwe nthakame o na kwathi ata.

10. Nĩkĩ mosũanĩo ma andũ nĩ kĩtei? (1 Akolintho 3:19, 20)

¹⁰ Mosũanĩo ma andũ. Tũkambĩĩa kwona maũndũ na kĩthimo kya mũndũ, no tũeme kũmwĩwʼa Yeova na mĩao yake. (Soma 1 Akolintho 3:19, 20.) Kaingĩ, “ũĩ wa nthĩ ĩno” ũtumaa andũ matamwĩwʼa Ngai. Aklĩsto avũthũ ma Velikamo na Thiatila nĩmaatĩĩaa mĩtuo ya andũ ala mamathyũlũlũkĩte, ala mathaithaa mĩvwʼanano na maĩ na mwĩkalĩle mũvuku. Yesũ amanengie ũkanyʼo mũvyũ nũndũ nĩmomĩĩasya ũlaalai katĩ woo. (Ũvu. 2:14, 20) Ũmũnthĩ, ala matũthyũlũlũkĩte no matũthingʼĩĩsye tũatĩĩe mawoni mataĩle. Andũ ma mũsyĩ na anyanya no moneke ta meũtũthĩnĩkĩa, ĩndĩ maitũthingʼĩĩsya tũlee mĩao ya Yeova. Kwa ngelekanyʼo, no matwĩe kana kũatĩĩa mawendi maitũ ti ũndũ, na myolooto ya Mbivilia ĩũlũ wa mĩkalĩle nĩyavĩtiwe nĩ ĩvinda.

11. Nĩ kana tũendeee kũũngama twĩ alũmu, nĩ kyaũ twaĩle kwĩvathana nakyo?

¹¹ Mavinda amwe, nĩtũtonya kwona myolooto ĩla tũnengetwe nĩ Yeova ta ĩtatoetye. O na nĩtũtonya kũtatĩka “[tũvĩtũke] maũndũ ala maandĩke.” (1 Ako. 4:6) Atongoi ma ndĩni ma ĩvinda ya Yesũ nĩmeekaa ĩvĩtyo yĩu. Nũndũ wa kwongela mĩao yoo ene ĩla Mĩaonĩ, nĩmakuĩthisye andũ mũio mũito. (Mt. 23:4) Yeova atũnengae myolooto yĩ ũtheinĩ atũmĩĩte Ndeto yake na ũseũvyo wake. Tũi na vata wa kwongela maũndũ angĩ myolootonĩ ĩsu ũtũnengae. (Nth. 3:5-7) Kwoou tũivĩtũkaa maũndũ ala maandĩkĩtwe Mbivilianĩ kana tũkaseũvĩsya athaithi ala angĩ tũmĩao maũndũnĩ matonya kwĩyĩkĩa motwi.

12. Satani atũmĩaa ata “ũvũngũ mũthei”?

¹² Ũvũngũ. Satani atũmĩaa “ũvũngũ mũthei” na “maũndũ ma mũsingi ma nthĩ ĩno” kwasya na kũaanyʼa andũ. (Ako. 2:8) Ĩvindanĩ ya atũmwa, maũndũ asu maĩ ta mawoni ma andũ mate maĩkĩĩthye, momanyĩsyo ma Ayuti mataumanĩte na Maandĩko, na ũmanyĩsyo wa kana no nginya Aklĩsto maatĩĩe Mĩao ya Mose. Maũndũ asu maĩ ma ũvũngũ nũndũ nĩmatumaa andũ mamũtia Yeova, ũla nowe e weka ũtonya kũtũnenga ũĩ wa wʼo. Ũmũnthĩ, Satani atũmĩaa isese sya maũvoo na sya kũea ngewa kũnyaĩĩkya maũvoo mate na mũsingi na mate  ma wʼo ma atongoi ma kĩ-siasa. Ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, nĩtũneeyoneie kĩu nesa. c Ngũsĩ sya Yeova ila syethukĩĩisye myolooto ĩla twanengawe nĩ ũseũvyo witũ, nĩsyeevathanie na mawĩmakĩo mate ma lasima ala makwatie ala meethukĩĩisye maũvoo mate ma wʼo.—Mt. 24:45.

13. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩsũvĩa tũikelelũkwʼe?

¹³ Kwelelũkwʼa nĩ maũndũ. Twaĩlĩte kwĩkalaa tũlilikene “maũndũ ala ma vata.” (Avi. 1:9, 10) Yĩla tweelelũkwʼa nĩ maũndũ, no twanange ĩvinda yingĩ na vinya twaĩle kũtũmĩa maũndũnĩ ala ma vata. Maũndũ ma kĩla mũthenya, ta kũya, kũnywʼa, kwĩtanĩthya, na wĩa, no matwelelũkye twamaeka matwʼĩke nĩmo ma vata vyũ. (Luka 21:34, 35) Eka ũu, kĩla mũthenya nĩtũkwataa maũvoo maingĩ ĩũlũ wa ithokoo ila iendeee na maũndũ ma siasa. Nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩthya tũinelelũkwʼa nĩ maũndũ asu. Tũkeka ũu, no twambĩĩe kũkwata mbau ngalĩko ĩmwe ngoonĩ na ilĩkonĩ sitũ. Satani atũmĩaa nzĩa isu syonthe twaweta ayenda kwonzya ũtwi witũ wa kwĩka kĩla kyaĩle. Ekai twone ũndũ tũtonya kũmũvĩnga na tũyĩkala twĩ alũmu.

14. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva ũtonya kũtũtetheesya tũendeee kũũngama ngalĩ ya Yeova twĩ alũmu?

¹⁴ Sũanĩa nĩkĩ weeyumisye ũmũthũkũme Yeova na wavatiswa. Weekie ũu nũndũ wendaa kwĩthĩwa ngalĩ ya Yeova. Kwalilikana nĩ kyaũ kyakũĩkĩĩthisye kana nĩwakwata ũwʼo. Nĩwamũmanyie Yeova na wambĩĩa kũmũnenga ndaĩa na kũmwenda ta Ĩthe waku wa ĩtunĩ. Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu nĩkwatumie wĩlila. Nĩwaekie kwĩka maũndũ ala Yeova ũmenete na wambĩĩa kwĩkaa ala mamwendeeasya. Nĩweewie wausya wamanya kana Ngai nũkũekeete. (Sav. 32:1, 2) O na nĩwambĩĩie kũendaa maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto na kũelesya angĩ maũndũ ala weemanyĩasya. Na yu nũndũ wĩ Mũklĩsto wĩyumĩtye na akavatiswa, nũkwatĩte nzĩa ya  thayũ na nũtwʼĩte vyũ kũendeea kũkinyĩla vo.—Mt. 7:13, 14.

15. Nĩkĩ kũsoma Ndeto ya Ngai na kũmĩvindĩĩsya nĩ kwa vata?

¹⁵ Soma Ndeto ya Ngai na ũimĩvindĩĩsya. O ũndũ mũtĩ ũtonya kwĩthĩwa wĩ mũlũmu ethĩwa mĩi yawʼo nĩlikĩte mũthanganĩ vyũ, nowʼo tũtonya kwĩthĩwa twĩ alũmu twaĩkĩĩa vyũ kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai. O ũndũ mũtĩ waendeea kwĩana, nowʼo mĩi yawʼo ĩlikaa nthĩ mũnango na kũnyaĩĩka kũasa. Yĩla twasoma Ndeto ya Ngai na twamĩvindĩĩsya, nĩtũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ na tũkeyĩĩkĩĩthya vyũ kana nzĩa sya Yeova nĩsyo nzeo. (Ako. 2:6, 7) Kwavindĩĩsya ũndũ myolooto, ũtao, na ũsũvĩo ũla Yeova wanengae athũkũmi make ma ĩvinda ĩvĩtu wamatethisye. Kwa ngelekanyʼo, Esekieli aĩ metho yĩla mũlaĩka wathimaa ĩkalũ ya ngelekanyʼo yĩla wooniwʼe woninĩ. Woni ũsu nĩwamwĩkĩie vinya; o naitũ no ũtũmanyĩsye maũndũ ma vata ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kũlũmanyʼa na ũthaithi mũtheu wa Yeova. d (Esek. 40:1-4; 43:10-12) Na nĩtũtethekaa yĩla twoosa ĩvinda twĩmanyĩsye na tũivindĩĩsya maũndũ maliku ma Ndeto ya Ngai.

16. Bob atethekie ata nũndũ wa kwĩthĩwa na ngoo ĩlũmĩte? (Savuli 112:7)

¹⁶ Ĩthĩwa na ngoo ĩlũmĩte. Mũsumbĩ Ndaviti nĩwoonanisye ũndũ wamwendete Yeova mũno wĩana yĩla wainie atĩĩ: “Ngoo yakwa nĩlũmĩte, ame Ngai.” (Sav. 57:7) O naitũ no twĩthĩwe na ngoo ĩlũmĩte, ĩmwĩkwatĩtye Yeova vyũ. (Soma Savuli 112:7.) Kwasũanĩa ũndũ kĩu kyatethisye ũla Bob twamũweta. Yĩla wataviwʼe kana nthakame nĩkwiwa vakuvĩ ũndũ vethĩwa vata, asũngĩie vau kwa vau asya ethĩwa ve kĩndũ kĩkwĩsa kũtuma ongelwa nthakame, nũkuma sivitalĩnĩ ĩsu o na ate kũtindĩa. Ĩtina Bob aisye, “Ndyaĩ na nzika na ĩtambya yĩla nesaa kwosa, o na ndyamakawʼa nĩ kĩla kĩtonya kumĩla.”

17. Ngelekanyʼo ya Bob yĩtũmanyĩsya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

 ¹⁷ Bob aĩ mũlũmu nũndũ nĩweekĩte ũtwi wa kwĩka ũu ĩvinda yĩasa o na ataathi sivitalĩ. Mbee, nĩwendaa kũmũtanĩthya Yeova. Kelĩ, nĩweemanyĩĩtye nesa kĩla Mbivilia na mavuku maitũ mawetete ĩũlũ wa ũtheu wa thayũ na nthakame. Na Katatũ, nĩwaĩkĩĩe vyũ kana kwĩtĩkĩla Yeova amũtongoesye kwesaa kũmũetee moathimo ma tene na tene. O naitũ no twĩthĩwe na ngoo ĩlũmĩte o na twakomana na mawetu meva.

18. Ngelekanyʼo ya Mbalaka yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kũmũĩkĩĩa Yeova? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹⁸ Mũĩkĩĩe Yeova. Kwoona ũndũ Mbalaka watethekie nũndũ wa kũmũĩkĩĩa Yeova. O na kau kũyaĩ ngao kana matumo nthĩ yonthe ya Isilaeli, Yeova amwĩie nathi akokite na ita nene sya Akanaani, ila syaĩ na mĩio myai ya kaũ na syaũngamĩwe nĩ kavuteni weetawa Sisela. (Asi. 5:8) Mwathani mũndũ mũka weetawa Ndevola amwĩie Mbalaka natheee vandũ vatindimalu akakomane na Sisela na makasya make ma kaũ 900. O na kau kũkitĩa vandũ ta vau kwesaa kwĩthĩwa kwĩ kũseo kwa Sisela na ita syake, Mbalaka nĩweewie mwĩao ũsu. Yĩla asikalĩ matheeie Kĩĩmanĩ kya Tavoli, Yeova nĩwauisye mbua mbingĩ mũno. Makasya ma Sisela makwamie ndakanĩ na Yeova amũnenga Mbalaka ũsindi. (Asi. 4:1-7, 10, 13-16) O ta ũu, Yeova akatũnenga ũsindi twamũĩkĩĩa na twaatĩĩa myolooto ĩla ũtũnengae atũmĩĩte ũseũvyo wake.—Kũt. 31:6.

19. Nĩkĩ ũkwenda kũũngamaa wĩ mũlũmu?

¹⁹ Nthĩ ĩno nthũku ĩtesie kwanangwa, no nginya tũngʼangʼane nĩ kana twĩkale twĩ alũmu. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Vet. 3:17) Ekai tũtwʼe kũlea kwĩkangwʼa kũũ na kũũ nĩ kũthĩnwʼa, maũĩ mevithanĩtye, mosũanĩo ma andũ, ũvũngũ, na kwelelũkwʼa nĩ maũndũ. (Aev. 4:14) Na nĩtũũngamei na ũlũmu tũimũthũkũma Yeova na tũyĩatĩĩa mĩao yake tũte kũthingithĩka. O na ĩngĩ, tũyaĩlĩte kũkwatĩĩaa mũno mawoni maitũ. Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe nĩtũkwona ũndũ Yeova na Yesũ ne ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu.