1-2. Nzatoki aĩ ũũ? (1 Mavinda 12:​22, 26-28)

 KWAKŨNA visa ũndũ ũũ. Ve nguthu ya aũme mbee wa 340,000 moombanĩte mamũtwʼĩkĩthye Ndaviti mũsumbĩ wa Isilaeli yonthe. Aũme asu mekalile tũlimanĩ twĩ mavia twĩ vakuvĩ na Eviloni kwa mĩthenya ĩtatũ maitheka, maiea ngewa, na mayina na ũtanu mbathi sya kũmũtaĩa Yeova. (1 Mav. 12:39) Nguthunĩ ĩsu vaĩ mwanake wa mũika weetawa Nzatoki, na ti andũ aingĩ maĩ matonya kũmanya kana aĩ vo. O na ũu wĩ o vo, Yeova nĩwaĩkĩĩthisye kana nĩtwamanya aĩ vo. (Soma 1 Mavinda 12:​22, 26-28.) We Nzatoki aĩ ũũ?

² Nzatoki aĩ mũthembi na athũkũmaa na Mũthembi Mũnene Aviathali. O na ĩngĩ, Ngai nĩwamũnengete ũĩ mwingĩ na ũtonyi wa kũelewa kwenda kwake. (2 Sam. 15:27) Yĩla andũ menda ũtao mũseo, nĩmamũkũlasya. O na ĩngĩ, aĩ mũndũũme wĩ ũkũmbaũ. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwĩmanyĩsya ũndũ Nzatoki woonanisye e na ũkũmbaũ.

3. (a) Nĩkĩ athaithi ma Yeova maĩlĩte kwĩthĩwa na ũkũmbaũ? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo, Satani nũendeee kwongela kĩthito kyake kya kũkita andũ ma Ngai. (1 Vet. 5:8) Kwoou nĩtwaĩle kwĩthĩwa na ũkũmbaũ o tweteele Yeova anange Satani na nthĩ ĩno yake nthũku. (Sav. 31:24) Ekai twone maũndũ atatũ tũtonya kwĩka tũkethĩwa na ũkũmbaũ, o ta Nzatoki.

KWATA MBAU ŨSUMBĨ WA NGAI

4. Nĩkĩ andũ ma Yeova maĩle kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana makwate mbau Ũsumbĩ wake? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ Nũndũ twĩ andũ ma Ngai, nĩtũkwataa mbau Ũsumbĩ wake  na ngoo yonthe, ĩndĩ mavinda maingĩ nĩtwendaa ũkũmbaũ wa kwĩka ũu. (Mt. 6:33) Kwa ngelekanyʼo, nũndũ tũtwĩe nthĩnĩ wa nthĩ nthũku, nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana tũatĩĩe myolooto ya Yeova na tũitavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. (1 Ath. 2:2) O na ĩngĩ, nthĩ ĩno ĩendeee kũaanĩka mũnango nũndũ wa maũndũ ma siasa, na kwoou mavinda maingĩ nĩtwendaa ũkũmbaũ nĩ kana tũikakwate mbau ngalĩko o na ĩmwe. (Yoa. 18:36) Andũ aingĩ ma Yeova nĩmakwatĩtwe nĩ mathĩna ma mbesa, makavũwa, kana makekwʼa yela nũndũ wa kũlea kwĩlikya maũndũnĩ ma siasa kana itanĩ.

5. Nĩkĩ Nzatoki waaĩlĩte kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana akwate mbau Ndaviti?

⁵ Nzatoki ndaathi Eviloni aĩ no kana atanĩe kwona Ndaviti aitwʼĩkĩthwʼa mũsumbĩ. Aendie evotoete mĩio ya kaũ na eyũmbanĩtye kũkita. (1 Mav. 12:38) Nĩweeyũmbanĩtye kũatĩĩa Ndaviti kaũnĩ na kũkita amaitha ma Aisilaeli. We aĩ mwanake ũte na ũtũĩka wa kũkita, ĩndĩ aĩ na ũkũmbaũ mwingĩ mũno.

6. Nĩ kwa nzĩa yĩva Ndaviti waiĩe Nzatoki ngelekanyʼo nzeo ya kũatĩĩa? (Savuli 138:3)

⁶ We mũthembi ta Nzatoki ethĩwa eemanyĩĩsye va kwĩthĩwa na ũkũmbaũ? Athyũlũlũkĩtwe nĩ aũme maĩ na vinya na maĩ ngũmbaũ. Na tũi na nzika kana ngelekanyʼo yoo nĩyamũtethisye mũno. Kwa ngelekanyʼo, nũndũ Ndaviti aĩ ngũmbaũ ya kaũ, Aisilaeli onthe nĩmamũkwatie mbau na ngoo yonthe. (1 Mav. 11:​1, 2) Mavinda onthe Ndaviti nĩwamwĩkwatasya Yeova nĩ kana amũtetheesye okite amaitha make. (Sav. 28:7; soma Savuli 138:3.) O na vaĩ aũme angĩ ngũmbaũ Nzatoki waĩ atonya kũatĩĩa ngelekanyʼo syoo, ta Yeoiata na mwana wake Mbenaia, ũla waĩ ngũmbaũ ya kaũ, o vamwe na makavuteni 22 ala maendanasya na Ndaviti. (1 Mav. 11:​22-25; 12:​26-28) Aũme asu onthe nĩmatwʼĩte vyũ kũmũtwʼĩkĩthya Ndaviti mũsumbĩ na kũmũsũvĩa.

7. (a) Nĩ ngelekanyʼo sya aaũ ũmũnthĩ itonya kũtũmanyĩsya kwĩthĩwa na ũkũmbaũ? (b) O tondũ vitio yonanĩtye, ngelekanyʼo ya Mwana-a-asa Nsilu yĩũmanyĩsya kyaũ?

 ⁷ Yĩla twavindĩĩsya ngelekanyʼo sya ala makwatĩte mbau Ũsumbĩ wa Yeova me na ũkũmbaũ, kĩu nĩkĩtumaa twĩthĩwa na vinya na ũkũmbaũ. Yĩla Mũsumbĩ witũ, Klĩsto Yesũ, wathingʼĩĩawʼa elikye siasanĩ sya nthĩ ĩno ya Satani, nĩwaleile e mũlũmu. (Mt. 4:​8-11; Yoa. 6:​14, 15) Kĩla ĩvinda nĩwamwĩkwatasya Yeova amũnenge vinya. O na ũmũnthĩ, twĩ na ngelekanyʼo mbingĩ sya ana-a-asa ma mũika ala maleete kwĩlikya itanĩ kana kũkwata mbau maũndũ ma siasa. Wĩona ata ũkasoma ĩũlũ woo nthĩnĩ wa jw.org? a

TETHEESYA ANA-A-ASA MAKU

8. Nĩ ĩndĩĩ atumĩa matonya kwendeka methĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana matetheesye ana-a-asa moo?

⁸ Andũ ma Yeova nĩmendete kũtethanyʼa. (2 Ako. 8:4) Ĩndĩ mavinda amwe, nĩmendaa ũkũmbaũ nĩ kana meke ũu. Kwa ngelekanyʼo, yĩla kaũ waumĩla, atumĩa nĩmethĩawa mesĩ kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa me na vata wa kwĩkĩwa vinya, kũtwʼĩĩkwa, o na nĩvatonyeka makenda kũtetheewʼa makwate lĩu wa kĩ-veva na mavata ma lasima. Na nũndũ nĩmamendete, nĩmalikasya mathayũ moo mũisyonĩ nĩ kana manengane ũtethyo ũla ũkwendeka. (Yoa. 15:​12, 13) Meeka ũu, methĩawa mayonanyʼa me na ũkũmbaũ, o ta Nzatoki.

9. O tondũ ĩandĩko ya 2 Samueli 15:​27-29 yonanĩtye, Ndaviti akũlilye Nzatoki eke ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ Ve ĩvinda thayũ wa Ndaviti waĩ mũisyonĩ. Mwana wake, ũla weetawa Avisalomu, nĩwatwʼĩte vyũ kũmũvena ũsumbĩ. (2 Sam. 15:​12, 13) Kwoou aaĩlĩte kuma Yelusaleme ate kweteela. Eetie athũkũmi make na amea: “Ũkĩlai, tũindũke; ethĩwa tĩ ũu vatikethĩwa ũmwe waitũ ũkavonoka aume kwʼokonĩ kwa Avisalomu.” (2 Sam. 15:14) Yĩla mambĩĩie kũmbũũka mathi, Ndaviti oonie ve na vata wa mũndũ atiwe nĩ kana akamũtavasya mĩvango ya Avisalomu.  Kwoou nĩwakũlilye Nzatoki na athembi angĩ masyoke Yelusaleme nĩ kana mekale kũu ta athiani. (Soma 2 Samueli 15:​27-29.) Maaĩlĩte kwĩthĩwa me metho mũno. Kĩu Ndaviti wamakũlilye meke kyaĩ kĩlikye thayũ woo mũisyonĩ. Na kĩtumi nũndũ Avisalomu aĩ mũngʼendu na nĩweeyendete mũno nginya amũvũnyanĩa ĩthe wake. Kwasũanĩa ũndũ wĩthĩwa eekanie na Nzatoki na athembi ala angĩ ta keka nĩwamanyie kĩla maendeesye!

10. Nzatoki vamwe na ala waĩ namo masũvĩie Ndaviti ata?

¹⁰ Ndaviti nĩweekie mũvango e na Nzatoki na mũnyanyae ũngĩ walũmanĩtye nake weetawa Usiai. (2 Sam. 15:​32-37) Usiai eetũngie ekwata mbau Avisalomu na amũnenga ũtao ĩũlũ wa ũndũ ũkũkita Ndaviti, na kĩu nĩkyanengie Ndaviti ĩvinda ya kwĩyũmbanyʼa ũndũ ũvithũkĩwa. Ĩtina wa ũu, Usiai nĩwatavisye Nzatoki na Aviathali ĩũlũ wa mũvango ũsu. (2 Sam. 17:​8-16) Na ĩndĩ aũme asu elĩ nĩmamũtavisye Ndaviti ĩũlũ wa mũvango wa Avisalomu. (2 Sam. 17:17) Na nũndũ Nzatoki na athembi ala angĩ nĩmatetheeiwʼe nĩ Yeova, nĩmasũvĩie thayũ wa Ndaviti.—2 Sam. 17:​21, 22.

11. Tũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Nzatoki yĩla tũũtetheesya ana-a-asa maitũ?

¹¹ Ethĩwa nĩtwakũlwʼa tũtetheesye ana-a-asa maitũ mavindanĩ ma mũisyo, tũtonya ata kwĩthĩwa na ũkũmbaũ o ta Nzatoki? (1) Atĩĩa myolooto. Mavindanĩ ta asu, nĩ ũndũ wa vata tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Atĩĩa myolooto ĩla wanengwa nĩ ovisi wenyu wa ũvonge. (Aevl. 13:17) Atumĩa maĩlĩte kũsiasya ĩngĩ na ĩngĩ matambya ala maĩlĩte kwoswa mũisyo ũtanaumĩla, o vamwe na myolooto ila ĩnenganĩtwe nĩ ũseũvyo yonanĩtye kĩla twaĩle kwĩka yĩla mũisyo waumĩla. (1 Ako. 14:​33, 40) (2) Ĩthĩwa na ũkũmbaũ ĩndĩ ũyĩkala wĩ metho. (Nth. 22:3) Tũmĩa kĩlĩko. Ĩka kĩla ũtonya nĩ kana wĩkale wĩ mũsũvĩĩku. (3) Mwĩkwatye  Yeova. Lilikanaa kana Yeova endaa wĩkale wĩ mũsũvĩĩku wĩ na ana-a-asa ala angĩ. Na no aũtetheesye ũkanenga ana-a-asa maku ũtethyo ũte kwĩlikya mũisyonĩ.

12-13. Ngewa ya Viktor na Vitalii yaũmanyĩsya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹² Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya ana-a-asa metawa Viktor na Vitalii, ala matwaĩaa athaithi ala angĩ kĩwʼũ na lĩu nthĩ ya Ukraine. Viktor aĩtye: “Nĩtwamanthie lĩu kĩla vandũ. Kaingĩ tũyĩka ũu, nĩtweewʼaa andũ mayathangana vakuvĩ na vala tũĩ. Ĩndĩ ve mwana-a-asa ũmwe wanenganie lĩu wake ta mĩvothi. Lĩu ũsu nĩwatethisye atavanyʼa aingĩ kwa ĩvinda yĩasa. Yĩla twavakĩĩaa lĩu ũsu ĩlolinĩ, ve mbomu yavalũkile mita 20 (vuti 66) kuma vala twaĩ, ĩndĩ ĩyaatũĩka. Mũthenya ũsu wʼonthe, nĩnamwĩsũvie Yeova anenge ũkũmbaũ nĩ kana nĩendeee kũtetheesya atavanyʼa ala angĩ.”

¹³ Nake Vitalii aĩtye: “Ũndũ ũsu nĩwendaa ũkũmbaũ mwingĩ. Savalĩ yakwa ya mbee yaĩ ya masaa 12. Kyalonĩ kĩu kyonthe naendie ndimũvoya Yeova.” Vitalii aĩ na ũkũmbaũ, ĩndĩ no wekalaa e metho. Ongelete kwasya: “Nĩnaendeeie kũmũvoya Yeova anenge ũĩ na aindetheesya kũmanya kana ve maũndũ ndatonya. Nesĩlaa lelũnĩ o ila syĩtĩkĩlĩtwʼe nĩ ala me na ũkũmũ. Nĩndethekete mũno kwĩyonea ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa mathũkũmaa me ngwatanĩo. Nĩmavetaa syĩndũ ila syĩ lelũnĩ, makavakĩĩa na kumya syĩndũ sya ũtethyo ĩlolinĩ, na nĩmatũnengae lĩu na vandũ va kũthyũmũa yĩla twĩ savalĩnĩ.”

ENDEEA KŨLŨMANYʼA NA YEOVA

14. Tũtonya kwĩwʼa ata yĩla mũndũ twendete waeka kũlũmanyʼa na Yeova?

¹⁴ Ĩtatwa yĩla yĩ vinya vyũ yĩtonya kũtũkwata thayũnĩ nĩ kwona mũndũ wa mũsyĩ kana mũnyanya witũ aimũtia Yeova. (Sav. 78:40; Nth. 24:10) Na o ũndũ ngwatanĩo yitũ na mũndũ ũsu ĩlũmĩte, nowʼo vethĩawa ve vinya kũmĩĩsya. Ethĩwa nũkwatĩtwe nĩ ũndũ ta ũsu, ngelekanyʼo ya Nzatoki no ĩkwĩkĩe vinya.

15. Nĩkĩ Nzatoki waaĩlĩte kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ kana aendeee kũlũmanyʼa na Yeova? (1 Asumbĩ 1:​5-8)

¹⁵ Nzatoki nĩwaendeeie kũlũmanyʼa na Yeova yĩla mũnyanyae, Aviathali, waekie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku. Ũndũ ũsu weekĩkie mũthyanĩ wa ũsumbĩ wa Ndaviti. Yĩla waĩ mũkũũ na akilyĩ kũkwʼa, mwana wake weetawa Atoniya nĩwatatie kwĩtwʼĩkĩthya mũsumbĩ, o na kau Yeova athanĩte kana Solomoni nĩwe ũkatwʼĩka mũsumbĩ. (1 Mav. 22:​9, 10) Aviathali atwie kũkwata mbau Atoniya. (Soma 1 Asumbĩ 1:​5-8.) Kĩu kyoonanisye kana ndalũmanĩtye na Ndaviti o na ndalũmanĩtye na Yeova. Kwatata kũvindĩĩsya ũndũ Nzatoki waũmĩie na atũlĩka ngoo mũno wĩana. Mathũkũmĩte ĩmwe myaka mbee wa 40 me athembi. (2 Sam. 8:17) Masũvĩaa ĩmwe “ĩsandũkũ ya Ngai.” (2 Sam. 15:29) Mbeenĩ, aũme asu nĩmamũkwete Ndaviti mbau ta we mũsumbĩ woo na nĩmeekie maũndũ maingĩ ũthũkũminĩ wa Yeova.—2 Sam. 19:​11-14.

16. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatetheeisye Nzatoki aendeee kũlũmanyʼa na Yeova na Ndaviti?

¹⁶ Nzatoki aendeeie kũlũmanyʼa na Yeova o na kau Aviathali nĩweekie ũtwi mũthũku. Ndaviti ndaaĩthĩwa na nzika o na vanini kana Nzatoki nũkũendeea kũlũmanyʼa nake. Yĩla mĩvango ya Atoniya yavuaniwʼe, Ndaviti anyuvie Nzatoki, Nathani, na Mbenaia metĩkĩsye Solomoni mauta ethĩwe mũsumbĩ. (1 Asu. 1:​32-34) Nzatoki nĩweekĩiwe vinya na athangaawʼa nĩ athaithi aĩkĩĩku ma Yeova, ta Nathani na angĩ ala mamũkwete mbau Mũsumbĩ Ndaviti. (1 Asu. 1:​38, 39) Na yĩla Solomoni watwʼĩkie mũsumbĩ, anyuvie Nzatoki ethĩwe e mũthembi mũnene vandũ va Aviathali.—1 Asu. 2:35.

17. Ũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Nzatoki ethĩwa mũndũ wendete nĩwaeka kũlũmanyʼa na Yeova?

 ¹⁷ Ũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Nzatoki? Ethĩwa mũndũ wendete nĩwanyuva kũmũtia Yeova, mwonyʼe Yeova kana nũlũmanĩtye nake. (Yos. 24:15) We akaũnenga vinya na akatuma wĩthĩwa na ũkũmbaũ. Onanyʼa kana nũmwĩkwatĩtye kwa kũmũvoya na kũlea kwĩvathana na athaithi ala malũmanĩtye nake. Yeova nĩwonaa ũĩkĩĩku waku wĩ wa vata na akaũtuva nũndũ wawʼo.—2 Sam. 22:26.

18. Ngewa ya Marco na Sidse yaũmanyĩsya kyaũ?

¹⁸ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wĩtawa Marco na mũka, Sidse, ala eĩtu moo elĩ matiie ũwʼo. Marco aĩtye: “Kuma yĩla syana syaku syasyawa, ũsyendaa mũno vyũ. Wĩkaa kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũisũvĩe iikakwatwe nĩ mũisyo. Kwoou yĩla syanyuva kũmũtia Yeova, nĩũũmĩaa mũno ngoonĩ.” Ongelete kwasya: “Ĩndĩ Yeova ndaatũtia. Nũĩkĩĩthasya kana yĩla nyie nde na vinya, kĩveti kyakwa kĩ nawʼo, na yĩla kĩveti kyakwa kĩte na vinya, nyie nĩ nawʼo.” Nake Sidse aĩtye: “Tũyĩthĩwa twaavota kũmĩĩsya ta keka Yeova ndaatũnenga vinya ũla twendaa. Nĩnaũmĩie mũno na noonaa eĩtu maitũ maekie kũmũthũkũma Yeova nũndũ wa mavĩtyo makwa. Kwoou nĩnamũtavisye ũndũ neewʼaa. Ĩtina wa mĩthenya yĩana ũna twĩ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, mwĩĩtu-a-asa tũtoonanĩte kwa myaka mingĩ nĩwookie vala nĩĩ, ambilĩĩla moko ituonĩ, anzisya metho, na ambĩa: ‘Sidse, lilikana kana ti mavĩtyo maku.’ Nũndũ Yeova nũndetheesye, nĩnĩvotete kũmũthũkũma nĩ mũtanu.”

19. Ũtwʼĩte kwĩka ata?

¹⁹ Yeova endaa athaithi make onthe methĩwe na ũkũmbaũ, o ta Nzatoki. (2 Tim. 1:7) Ĩndĩ ndendaa twĩkwatye vinya witũ. Vandũ va ũu, endaa tũmwĩkwatye. Kwoou wesa kwĩyĩthĩĩla ũndũnĩ ũkwenda ũkũmbaũ, mwĩkwatye. No wĩkale ũte na nzika kana akatuma wĩthĩwa na ũkũmbaũ, o ta Nzatoki!—1 Vet. 5:10.