1, 2. (a) Nĩkĩ vai mũndũ ũtevw’ĩka ũla mũndũ mweũ? (b) Nĩ nguma syĩva sya ũla mũndũ mweũ iwetetwe ĩandĩkonĩ ya Akolosai 3:10-14?

KĨTHYOMONĨ kya mbee kĩla Mbivilia yaandĩkiwe nakyo, ndeto “mũndũ mweũ” itũmĩĩtwe kelĩ. (Aev. 4:24; Ako. 3:10) Mũndũ ũsu mweũ nĩ ũla ‘ũmbĩtwe na mũvw’ano wa Ngai.’ Vai mũndũ ũtevw’ĩka mũndũ ũsu mweũ. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ Yeova oombie andũ na kĩtũtya kyake na kwoou no twĩthĩwe na nguma ta syake.—Mwa. 1:26, 27; Aev. 5:1.

² Ĩndĩ nũndũ wa naĩ ĩla twatiĩwe nĩ asyai maitũ, nĩtũthĩnaw’a nĩ mawendi mathũku. O na no kwĩthĩwa tũkwatĩtwe nĩ mĩtuo mĩna mĩthũku nũndũ wa vala twĩanĩe. Ĩndĩ nũndũ Yeova e tei, no atũtetheesye tũkethĩwa na mwĩkalĩle ũla wendaa twĩthĩwe naw’o. Nĩ kana tũtw’e vyũ kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũsu, twĩneenea nguma siana ũna sya ũla mũndũ mweũ mũtũmwa Vaulo waveveewe kũandĩka ĩũlũ wake. (Soma Akolosai 3:10-14.) O na nĩtũkwona  ũndũ tũtonya kwonany’a nguma isu ũthũkũminĩ witũ.

3. Nĩ nguma ĩmwe yĩva yĩthĩawa na ũla wĩvw’ĩkĩte mũndũ mweũ?

³ Vaulo amina kũtwĩkĩa vinya twĩvw’ĩke ũla mũndũ mweũ, nĩwawetie nguma ĩmwe yonanasya nesa vyũ kana nĩtwĩvw’ĩkĩte mũndũ mweũ. Aeleisye kana mũndũ wa ũko ũsu nde kyende. Aisye kana nthĩnĩ wa mũndũ ũsu nĩ vandũ “vatatonyeka kwĩthĩwa Mũkiliki kana Mũyuti, kwaĩkwa kana kũlea kwaĩkwa, ũla ũte na ũmanyi kana Mũsithiani, ngombo kana ũla ũte ngombo.” * Nĩkĩ kĩkundinĩ vayaĩlĩte kũlika kĩvathũkany’o kya ngo, nthĩ, kana kĩlasi? Ũsũngĩo nĩ kana aatĩĩi ma w’o ma Klĩsto maĩlĩte kwĩthĩwa ‘me ũmwe.’—Ako. 3:11; Aka. 3:28.

4. (a) Athũkũmi ma Yeova maĩlĩte kũkua ala angĩ ata? (b) Nĩ ũndũ wĩva ũtonya kwananga ngwatanĩo ya Aklĩsto?

⁴ Twevw’ĩka mũndũ mweũ twĩthĩawa tũtonya kũnenga ndaĩa athaithi ala angĩ vamwe na ala mate Ngũsĩ, tũteũkũlya ũko woo kana kĩlasi kyoo. (Alo. 2:11) Ĩndĩ kwĩ nthĩ imwe kĩu kĩthĩawa kĩ vinya mũno. Kwasũanĩa ĩũlũ wa South Africa. O na ũmũnthĩ kwĩ Ngũsĩ mbingĩ mũno nthĩ ĩsu syĩkalaa kũndũ kũla tene kwavathĩtwe kwondũ wa andũ ma ũko mũna. Kwa ngelekany’o, kwĩ taoni ila tene syavathĩtwe kwondũ wa asũngũ, ingĩ kwondũ wa andũ aiũ, na ingĩ kwondũ wa nzyawa ila andũ aiũ masyaie na andũ ma ngo ingĩ. Kwoou nĩ kana Nzama Ĩla Ĩtongoesye yĩkĩe vinya ana-a-asa asu ‘maneneve ngoonĩ syoo,’ nĩyavĩtũkĩthisye mũvango wa mwanya kwĩ Mwei wa 10, 2013. Mũvango ũsu waĩ wa kũtetheesya ana-a-asa ma ngo syĩ kĩvathũkany’o mamanyane nesa. (2 Ako. 6:13) Mũvango ũsu wailyĩ ata?

5, 6. (a) Nĩ mũvango wĩva weekiwe nthĩ ĩmwe nĩ kana andũ ma Ngai malũlũmĩlye ngwatanĩo yoo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.) (b) Nĩ moseo meva monekete nũndũ wa mũvango ũsu?

⁵ Mũvango waĩ kana ana-a-asa ma ikundi ilĩ sya ithyomo syĩ kĩvathũkany’o kana ngo syĩ kĩvathũkany’o makoosaa wikendi imwe makatindany’a vamwe. Kĩu kyamanengae mwanya wa kũtavany’a vamwe, kũthi ĩmwe maũmbanonĩ, na kũthokany’a mĩsyĩ kwoo. Ikundi maana maingĩ niatĩĩe mũvango ũsu na ovisi wa ũvonge nũkwatĩte livoti nzeo mũno o na kuma kwa andũ mate Ngũsĩ. Kwa ngelekany’o, mũtavany’a ũmwe wa ndĩni aisye ũũ: “Nyie ndi Ngũsĩ, ĩndĩ nĩmwĩa wĩa wenyu wa kũtavany’a nĩ mũvange nesa, na mwĩ ngwatanĩo o na kũtw’ĩka mwĩ ma ngo syĩ kĩvathũkany’o.” Mũvango ũsu ũtethetye ata Ngũsĩ ila syĩ kũu?

⁶ Mũvango ũsu ũyambĩĩa, mwĩĩtu-a-asa wa mbaĩ ya Xhosa wĩtawa Noma nĩwakĩaa kũthokya kwake ana-a-asa asũngũ ma kĩkundi kya Kĩsũngũ nũndũ nde nyũmba nzeo. Ĩndĩ ĩla watavanisye na ana-a-asa na eĩtu-a-asa asũngũ na mamũthokya kwoo, aisye ũũ aseng’ete mũno: “Kaĩ asu no andũ taitũ!” Kwoou ĩla kĩkundi kyake kya kĩthyomo kya Xhosa kyavikĩiwe nĩ kyathĩ kya kũthokya ana-a-asa ala me kĩkundinĩ kya Kĩsũngũ, nĩwauie lĩu na athokya amwe. Ũmwe wathokisye nĩ mũtumĩa wa kĩkundi mũsũngũ. Noma aisye atĩĩ: “Kĩla kyanzeng’isye nĩ kwona ateũmakw’a nĩ kwĩkalĩla kĩleti.” Mũvango ũsu ũendeee South Africa nũtumĩte ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ matuma ndũũ na Aklĩsto angĩ aingangĩ. O na nũtumĩte matw’a kũendeea kũmanya Aklĩsto angĩ ma mbaĩ syĩ kĩvathũkany’o.

7. Ve vata mwaũ wa kwĩw’ĩaa ala angĩ ĩnee kĩla ĩvinda?

⁷ Twĩendeea kũkomana na matatwa  nginya ĩla nthĩ ĩno ya Satani yĩvetwa. Aingĩ maitũ nĩtwaĩawa nĩ wĩa tũthũkũma, nĩtũwaaa mowau manene, tũkathĩnw’a, tũkakwatwa nĩ mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, tũkasya malĩ nũndũ wa ing’endilĩ, kana tũkakwatwa nĩ mathĩna o angĩ me kĩvathũkany’o. Ĩndĩ nĩ kana tũtethany’e mathĩnanĩ asu, no nginya twĩw’ĩanĩe ĩnee kuma ngoonĩ. Ĩnee yĩu nĩyo yĩkatumaa twĩka ala angĩ maũndũ mekwonany’a kana nĩtũũmew’ĩa tei. (Aev. 4:32) Nguma isu ilĩ sya mũndũ mweũ ikatũtetheeasya twĩyĩelekany’e na Ngai na tũikiakisya ala angĩ.—2 Ako. 1:3, 4.

8. Ve moseo ta meva ma kwĩw’ĩa onthe kĩkundinĩ ĩnee na tei? Nengane ngelekany’o.

⁸ Tũtonya kwĩka ata tũkonany’a kana nĩtũkwĩw’ĩa tei mũnango ala maumĩte nthĩ ingĩ kana ala me na mathĩna kĩkundinĩ kitũ? Ũndũ ũla mũseo nĩ kũtuma ndũũ namo na kũmatetheesya mone kana nĩ ma vata kĩkundinĩ. (1 Ako. 12:22, 25) Ekai twone ngewa ya Dannykarl, ũla wathamĩĩe Japan aumĩte Philippines. Vala wakwatie wĩa ndakuawa ũndũ ala angĩ ma kũu makuawa. Ĩndĩ ekalangĩte nĩwaendie ũmbanonĩ ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova. Dannykarl easya: “Vakuvĩ onthe ala maĩ ũmbanonĩ ũsu maĩ andũ ma nthĩ ĩsu ya Japan, ĩndĩ manthokisye nesa mũno ta tweesene kuma tene.” Ana-a-asa asu nĩmaendeeie kũmwĩka nesa, na kĩu nĩkyamũnengie vinya wa kwĩka maendeeo. Dannykarl nĩwesie kũvatiswa na ũmũnthĩ nĩ mũtumĩa wa kĩkundi. Atumĩa ala angĩ monaa wĩ ũathimo mũnene mũno kwĩthĩwa na Dannykarl na mũka, Jennifer, kĩkundinĩ kĩu. Maasya ũũ ĩũlũ woo: “Asu nĩ mavainia mateyũmbĩlĩĩle maũndũ maingĩ na nĩ ngelekany’o nzeo ya andũ mambĩte kũmantha Ũsumbĩ.”—Luka 12:31.

9, 10. Nengane ngelekany’o syĩkwonany’a ũseo wa kwĩw’ĩa ala tũkwĩthĩa ũtavany’a ĩnee.

⁹ Wĩa wa kũtavany’a ũvoo wa Ũsumbĩ nũtũnengae mwanya mũseo wa kwĩka “andũ onthe nesa.” (Aka. 6:10) Ngũsĩ mbingĩ nĩsyĩw’ĩaa ĩnee ala mathamĩĩe nthĩ yoo, na nũndũ wa ũu nitataa mũno kwĩmanyĩsya kĩthyomo kyoo. (1 Ako. 9:23) Moathimo ala Ngũsĩ isu ikwatĩte nĩ maingĩ mũno. Kwa ngelekany’o, vainia wĩtawa Tiffany wa nthĩ ya Australia nĩweemanyĩisye kĩthyomo kya Kĩswaili nĩ kana atetheesye kĩkundi kya Kĩswaili kĩ taoninĩ ya kũu yĩtawa Brisbane. Kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩu kwaĩ vinya, ĩndĩ moathimo ala Tiffany ũkwatĩte nĩ maingĩ. Easya: “Ethĩwa nĩwĩkũlasya wĩĩka ata ũtanĩe ũtavany’a, enda ũtetheesye kĩkundi kya kĩthyomo kĩeni. Wĩw’aa ta wathi kũtembea kũndũ kũngĩ wĩ o vala ũĩ. Kwĩka ũu kũtumaa wĩyonea na metho a maku ngwatanĩo ya ũsengy’o ĩla twĩthĩawa nayo nthĩ yonthe.”

 ¹⁰ Kwasũanĩa ĩngĩ ĩũlũ wa mwana-a-asa ũmwe wa Japan, vamwe na mũka na mwĩĩtu woo, Sakiko. Mwĩĩtu ũsu woo easya: “Myakanĩ ya 1990 twakothaa kũkomana na andũ maumĩte Brazil ĩla tũũtavany’a. Matwĩthukĩĩasya nesa mũno o na angĩ nĩmaĩaa ĩla twamony’a maandĩko ta Ũvuan’yo 21:3, 4, kana Savuli 37:10, 11, 29 Mbivilianĩ ya kĩthyomo kyoo kya Portuguese.” Ĩndĩ Sakiko na asyai make mayaaĩanĩwa nĩ kĩu. Sakiko easya: “Kwona nzaa ĩla maĩ nayo ya kĩ-veva kwatumie twenda kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya Portuguese twĩ ta mũsyĩ.” Ĩtina wa ĩvinda nĩmatetheeisye kwambĩĩsya kĩkundi kya kĩthyomo kya Portuguese. Myakanĩ ĩla yaatĩĩe nĩmatetheeisye aingĩ ala mathamĩĩe kũu matw’ĩka athũkũmi ma Yeova. Sakiko easya atĩĩ: “Kwĩmanyĩsya Portuguese kũyaĩ ngũĩ, ĩndĩ moathimo ala twakwatie nĩ maingĩ kwĩ kĩthito kĩla tweekĩie. Tũmũtũngĩaa Yeova mũvea mwingĩ.”—Soma Meko ma Atũmwa 10:34, 35.

11, 12. (a) Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na kĩeleelo kĩseo ĩla tũkwĩkĩa kĩthito twĩvw’ĩke mũndũ mweũ? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩnyivĩtye?

¹¹ Tũyaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩvw’ĩke mũndũ mweũ aĩ nĩ kana tũtaĩwe nĩ andũ. Twaĩle kwĩka ũu nĩ kana tũmũtaĩe Yeova. Lilikana kana kĩla kyatumie mũlaĩka ũmwe avalũka nĩ kũkwatwa nĩ mĩtũlyo. (Sianĩsya na Esekieli 28:17.) Kwoou we wĩona mũndũ wĩ na naĩ ta ũtonya kũvalũkw’a mĩtũkĩ ata nĩ mĩtũlyo na ngathĩĩo? Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, nĩ ũndũ ũtonyeka tũkevw’ĩka wĩnyivyo. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya?

¹² Twenda kwĩkala twĩnyivĩtye, no nginya kĩla mũthenya tũmanthe ĩvinda ya kũvindĩĩsya kĩla twasoma Ndetonĩ ya Ngai. (Kũt. 17:18-20) Na mũno mũno twaĩlĩte kũvindĩĩsya maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye na ũndũ we mwene weenyivĩtye. (Mt. 20:28) O na athambisye maaũ ma atũmwa make nĩ wĩnyivyo ũla waĩ naw’o. (Yoa. 13:12-17) Ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka nĩ kũvoya Ngai kĩla ĩndĩ atũnenge veva wake nĩ kana ũtũnenge vinya wa kũvetanga wendi wa kwĩtũlya ĩũlũ wa ala angĩ.—Aka. 6:3, 4; Avi. 2:3.

13. Ve moathimo meva ma kwĩthĩwa twĩ na wĩnyivyo?

¹³ Soma Nthimo 22:4. Yeova endaa athũkũmi make onthe methĩwe na wĩnyivyo, na ve moathimo maingĩ mokanasya naw’o. Twekala twĩnyivĩtye, kĩkundi nĩkĩthĩawa na ngwatanĩo ndũmangu na mũuo mwingangĩ. O na ĩngĩ twatata twĩthĩwe twĩnyivĩtye vyũ, Ngai ndakalea kũtwony’a ũseo wake ũtathimĩka. Mũtũmwa Vetelo aisye atĩĩ: “Inyw’onthe ĩvotoei wĩnyivyo, mũtethan’ye inyw’ĩ kwa inyw’ĩ: nĩkwĩthĩwa Ngai nũsiĩĩaa ala mekwĩnenevya, ĩndĩ amanengae mumo [kana, “ũseo ũtathimĩka,” NWT] ala menyivasya.”—1 Vet. 5:5.

14. Nũũ wĩthĩĩtwe e ngelekany’o ĩla nzeo vyũ ya ũuu na wũmĩĩsyo?

¹⁴ Ũmũnthĩ andũ ala auu na me wũmĩĩsyo maitalawa ta ngũmbaũ. Ĩndĩ woni ũsu ti wa w’o o na vanini. Nguma isu ilĩ nĩ nzeo mũno na syumanĩte na Ngai ũla mwene vinya w’onthe. Vai ũngĩ wĩthĩĩtwe na ũuu na wũmĩĩsyo ta wa Yeova Ngai. (2 Vet. 3:9) Nũũlilikana ũndũ wasũngĩie makũlyo ma Avalaamu na Loto atũmĩĩte alaĩka? (Mwa. 18:22-33; 19:18-21) Na eka ũu, Yeova oomĩanĩisye na mbaĩ ya Isilaeli kwa ĩvinda ya myaka mbee wa 1,500 o na kũtw’ĩka ndyamwĩw’aa.—Esek. 33:11.

15. Yesũ oonanisye ata kana aĩ na ũuu na wũmĩĩsyo?

¹⁵ Yesũ aĩ “mũuu.” (Mt. 11:29) Amanyĩw’a make maĩ na mawonzu mana ĩndĩ nĩwamomĩĩisye mũno. Na ĩvinda yonthe waĩ kũũ nthĩ aitavany’a, nĩwoomĩĩisye o na kau  nĩwaneeneawa naĩ nĩ atongoi ma ndĩni. Aendeeie kũmĩĩsya na kwĩkala auĩtye kũvika ĩla wooaiwe. O na kũtw’ĩka e mũtĩnĩ wa mathĩna aĩ na kyalya kingĩ mũno, akũlilye Asa wake aekee ala mamũaie. Aisye kĩtumi nũndũ “matimanya ũndũ mekwĩka.” (Luka 23:34) Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo ta kĩ ya mũndũ waĩ na ũuu na wũmĩĩsyo o na e ĩtatwanĩ yetete ata!—Soma 1 Vetelo 2:21-23.

16. Nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩka tũkonany’a twĩ na ũuu na wũmĩĩsyo?

¹⁶ Tũtonya kwonany’a ata kana twĩ auu na twĩ wũmĩĩsyo? Vaulo nĩwawetie ũndũ ũmwe ĩla waandĩkĩe ana-a-asa make ndeto ii: “[Endeeai] kũmĩĩasya ũmwe kwa ũla ũngĩ, na kũekeanĩa ene kwa ene, ethĩwa mũndũ o na wĩva e na ũndũ na ũngĩ; o tondu Mwĩaĩi wamũekeie, inyw’ĩ nenyu ĩkaai o ta ũu.” (Ako. 3:13) Tũyĩsa kũatĩĩa mwĩao ũsu ethĩwa tũi auu na tũi wũmĩĩsyo. Ĩndĩ kũekea ala angĩ nĩkũlũlũmĩlasya ngwatanĩo ya kĩkundi na nĩkũmĩsũvĩaa ndĩkanangĩke.

17. Nĩkĩ ũuu na wũmĩĩsyo nĩ nguma sya vata?

¹⁷ Mũndũ ũkwĩtwa Mũklĩsto no nginya evw’ĩke ũuu na wũmĩĩsyo. No nginya twĩke ũu ethĩwa nĩtũkwenda twĩtangĩĩwa. (Mt. 5:5; Yak. 1:21) Na ũndũ ũla mũnene nĩ kana nguma isu nitumaa tũmũetee Yeova ndaĩa na ikatuma tũtetheesya angĩ meke oou.—Aka. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Kwenda ala angĩ kũkonanĩtye ata na kwĩthĩwa tũte kyende?

¹⁸ Nguma isu syonthe twaneenea nikonanĩtye mũno na wendo. Kwa ngelekany’o, mũmanyĩw’a Yakovo nĩwakanisye ana-a-asa make nũndũ wa kũkua ala athwii nesa kwĩ ngya. Awetie kana mwĩkalĩle ta ũsu nũvĩtũũkene na mwĩao ũũ ũkĩlĩte ĩla ĩngĩ yonthe: “Mwende ũngĩ o tondũ wĩyendete mwene.” Na ĩndĩ asya: “Ethĩwa mwĩendeesya andũ, nĩmũkwĩka naĩ.” (Yak. 2:8, 9) Ĩndĩ wendo nũtũtetheeasya tũikavathũle andũ nũndũ wa kĩsomo kyoo, ũko woo, kana kĩlasi kyoo. Kũneena ũla w’o, tũyĩsa kwĩtw’ĩkĩthya atĩ twĩ andũ mate kyende. No nginya twĩthĩwe tũilyĩ ũu kuma ngoonĩ.

19. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩvw’ĩke wendo?

¹⁹ O na ĩngĩ wendo “nĩwũmĩĩasya, na nĩwĩkaa moseo,” na “ndwĩkathĩĩaa.” (1 Ako. 13:4) No nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo, wĩnyivyo, na twende kwĩka angĩ ũseo nĩ kana tũvote kũendeea kũtavya atũi maitũ ũvoo wa Ũsumbĩ. (Mt. 28:19) O na nguma isu nitumaa twĩkalany’a nesa mũno na Aklĩsto onthe kĩkundinĩ. Ũathimo nĩ wĩva wa kwĩthĩwa na wendo ta ũsu? Ũtumaa ikundi syĩthĩwa na ngwatanĩo na nũndũ wa ũu Yeova nũtaĩawa. O na ĩngĩ kĩu nĩkĩtumaa andũ angĩ mendeew’a nĩ ũw’o. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩminĩĩe kũelesya ĩũlũ wa ũla mũndũ mweũ na ndeto ii itakananĩw’a: “Mbee wa maũndũ aa onthe ĩvw’ĩkei wendo, naw’o nĩ wovano wa wĩanĩu.”—Ako. 3:14.

20. (a) Twaĩlĩte kwĩkũlya makũlyo meva, na nĩkĩ? (b) Nĩ ĩvinda yĩva tweteele na mea?

²⁰ Kĩla ũmwe witũ aĩlĩte kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva ndonya kwĩka ngaumya mũndũ ũla wa tene na kũmwĩkya vaasa vyũ?’ Nĩtwaĩle kũthetheesya kũmũvoya Ngai atũtetheesye, na nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito tũekane na mawoni kana mwĩkalĩle ũla ũtonya kũtũvata Ũsumbĩ wa Ngai. (Aka. 5:19-21) O na nũseo twĩkũlye-ĩ, ‘Nĩnĩendeeaa kwĩkĩa kĩthito nĩtw’ĩkĩthw’e mweũ vevanĩ wa kĩlĩko kyakwa?’ (Aev. 4:23, 24) Twĩendeea kwĩkĩa kĩthito kya kwĩvw’ĩka mũndũ mweũ tũteũmumya nginya ĩla ũkethĩa tũiũthĩnw’a nĩ naĩ. Kwatata kũsũanĩa ũndũ tũkatanĩa kwĩkalany’a na andũ mevw’ĩkĩte mũndũ mweũ vate vandũ matialĩtye o na vamwe!