MŨTHENYA ũmwe mũsikalĩ wa KGB * andavisye ũũ angalĩkĩle: “We ndwĩ tei o na vanini!” Asyokie ambĩa: “Watiie kelĩtu kaku na kĩveti kyaku kĩ kĩito maithĩna. Nũũ ũkamamanthĩaa lĩu na aimasũvĩa? Ekana na maũndũ ala ũendeesye na ũyĩnũka!” Nĩvo nakwa namwĩie: “Aiee, ndyaatia andũ makwa. Ninyw’ĩ mwangwatie! Mũngwatĩe kĩ?” Nake anzũngĩlile ambĩa, “O na kavaa keka ũkwatĩwe ĩvĩtyo yĩngĩ ti kwĩthĩwa wĩ Ngũsĩ.”

Twaneenanisye na mũsikalĩ ũsu mwakanĩ wa 1959 nĩ selinĩ ĩmwe yaĩ taoninĩ ya Irkutsk, Russia. Ekai nĩmũtavye nĩkĩ nyie na kĩveti kyakwa, Maria, tweeyũmbanĩtye ‘kũthĩnw’a kwondũ wa ũlũngalu,’ na moathimo ala tũkwatĩte nũndũ wa kwĩkala twĩ aĩkĩĩku.—1 Vet. 3:13, 14.

Nasyaiwe mwaka wa 1933 ũtũinĩ wa Zolotniki, nthĩ ya Ukraine. Mami aĩ na mwĩĩtu masyaanĩw’e na e na mũũme maĩ Ngũsĩ. Mũthenya ũmwe mwakanĩ wa 1937, nĩmookie kũtũkethya maumĩte France na matũtiĩa ĩvuku yeetawa Government na yĩngĩ yeetawa Deliverance, ala maumĩthiw’e nĩ Watch Tower Society. Tata asoma mavuku asu nĩwambĩĩe kũĩkĩĩa Ngai ĩngĩ. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana mwakanĩ wa 1939, nĩwavinyĩĩiwe nĩ ũwau, ĩndĩ atanakw’a eeie Mami atĩĩ: “Ũw’o wĩ vaa. Manyĩsya syana ũw’o ũũ.”

Twĩ Mwei wa 4, 1951, silikalĩ nĩyambĩĩie kũthamya Ngũsĩ ila syaĩ ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa sua ya USSR ĩitwaĩte Siberia. Nyie, Mami, vamwe na kĩvĩsĩ kĩinawa kĩtawa Grigory, nĩtwaumiw’e West Ukraine. Twaendie na ngalĩ ya mwaki ũasa wa maili mbee wa 3,700 (kĩlomita 6,000) tũikaavika taoni ya Tulun, Siberia. Ĩtina wa syumwa ilĩ nake mwanake mũkũũa wĩtawa Bogdan nĩwavikiw’e kambinĩ yaĩ taoninĩ ya Angarsk, ĩla yĩ vakuvĩ na Tulun. Nake atw’ĩĩwe kyovo kya myaka 25 kya kũthũkũmĩthw’a wĩa mũmũ.

Nyie, Mami, vamwe na Grigory nĩtwatavasya andũ ala maĩ vakuvĩ na Tulun ũvoo mũseo, ĩndĩ yaĩ no nginya tũtũmĩe kĩlĩko. Ta kwa ngelekany’o, twakothaa kũkũlya andũ, “Vaa ve mũndũ ũkũta ng’ombe?” Twakitya ũmwe, twamũtavasya ũndũ ng’ombe yũmbĩtwe kwa nzĩa ya ũsengy’o. Ĩtina wa ũu vayaĩ vinya kwĩthĩa twambĩĩie kũea ngewa ĩũlũ wa Mũmbi. Ĩndĩ twĩkalangĩte, mathangũ ma kũnyaĩĩkya maũvoo nĩmaandĩkie kana Ngũsĩ sya Yeova itinie kũthi iikũlya ĩũlũ wa ng’ombe, ĩndĩ kĩla iũmantha nĩ malondu! Na o w’o ki, nĩtwakwatisye andũ mailyĩ ta malondu! Nĩtwatanĩaa mũno kwĩmanyĩsya Maandĩko na andũ auu na alau, ala maĩ kĩsionĩ kĩu. Sua ũũ taoni ya Tulun yĩ kĩkundi kĩ atavany’a mbee wa 100.

Kĩveti kyakwa, Maria, kyemanyĩĩisye ũw’o Ukraine ĩvinda yĩla Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe waĩ mũvyũ. Maria e wa myaka 18, mũsikalĩ ũmwe wa KGB nĩwambĩĩe kũmũthĩny’a aimwenda, na atata kũmũthing’ĩĩsya meke ũlaalai ĩndĩ amũlea vyũ. Mũthenya ũmwe enũka, eethĩie ũla mũndũ eyĩilĩĩle kĩtandanĩ kyake. Maria eekie ũsemba. Mũsikalĩ ũsu athatie mũno na amwĩa nũkũmũtwaa seli ovwe nũndũ wa kwĩthĩwa nĩ Ngũsĩ. Ũu nĩw’o vaendie. Mwakanĩ wa 1952 Maria nĩwatw’ĩĩiwe kyovo kya myaka ĩkũmi. Eew’aa ta Yosevu, ũla wooviwe nũndũ wa kũlũmany’a na Ngai. (Mwa. 39:12, 20) Ndeleva ũla waumisye Maria kotinĩ amũtwaa yela amwĩie: “Ndũkakĩe. Ve aingĩ maendaa yela na mayĩsa kuma mataaĩyanangĩa ĩsyĩtwa.” Ndeto isu syamwĩkĩie vinya mũno.

Kuma mwaka wa 1952 nginya 1956, Maria ekalile kambinĩ ya wĩa mũmũ ĩla yaĩ vakuvĩ na taoni ya Gorkiy (ũmũnthĩ yĩtawa Nizhniy Novgorod), Russia. Anengetwe wĩa wa kũkũa mĩtĩ o na ĩla kũthithu vyũ. Kĩu nĩkyatumie akwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ, ĩndĩ mwakanĩ wa 1956 nĩwathaiw’e na athi Tulun.

Ĩla mwana-a-asa ũmwe tweethĩawa nake Tulun wandavisye kana ve mwĩĩtu-a-asa ũkĩte, noosie kĩsululu na nathi kũmũthaũa sitengyi nĩmũkuĩĩsye mĩio. Ngoo yakwa yendie Maria o ĩla namwonie oou. Ĩndĩ navatethisye wĩa mwingĩ mũno ayĩsa ũtw’ĩka nĩwambenda. Twatwaanie mwaka wa 1957. Mwaka ũithela, nĩtwakwatie kelĩtu kaitũ ka mbee kala ketawa Irina. Ĩndĩ o na ndyaaĩkalany’a nako ĩvinda yĩana ũndũ. Neekĩiwe mbĩnĩ mwaka wa 1959 nũndũ wa kũtumbĩthya mavuku ma Mbivilia. Naminie nusu mwaka nĩvingĩwe vandũ nĩ weka. Kĩla kyandethisye ndikathĩnĩke ĩvinda yĩu yonthe nĩ kũvoya ndeũtĩĩa, kwina mbathi sya Ũsumbĩ, na kũsũanĩa ũndũ ndonya kũtavany’a nesa kũlekw’a.

Nĩ vau yela, mũndũũme ũmwe nĩwookie kũngũlya makũlyo. Avikie vandũ angũthũkĩa na wasya mũtũlu ambĩa, “Twĩmũkinyangĩa nthĩ ta mbĩa tũmũmine vyũ!” Nakwa namũsũngĩa: “Yesũ aisye kana ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ ŨKATAVANW’A kwa mbaĩ syonthe, na vai mũndũ ũtonya kũũngamya wĩa ũsu.” Mũndũũme ũsu eew’a ũu, oonie vandũ va kũndelemya, nĩ kavaa ambĩsũve nĩkaĩe mũĩkĩĩo wakwa. Kĩu nĩkyo nĩwetie mwambĩĩonĩ wa ngewa ĩno. Ĩla kĩu nakyo kyaemelile, nĩnatw’ĩĩwe kwovwa myaka mũonza kambinĩ ya wĩa mũmũ, ĩla yaĩ vakuvĩ na taoni ya Saransk. Ndanamba ũvika kambinĩ ĩsu nĩnakwatie ũvoo kana kelĩtu kaitũ ka kelĩ, Olga, kaĩ kanasyawa. O na kau naĩ vaasa vyũ na kĩveti kyakwa na twĩlĩtu twakwa, neew’aa nakwata ũkiakĩsyo nalilikana kana nyie na Maria nĩtwalũmanĩtye na Yeova.

Mũthenya ũmwe kwa mwaka, Maria nĩwaumaa Tulun akoka Saransk kũmbona. Kuma Tulun kũthi Saransk na kũsyoka na ngalĩ ya mwaki kwakuaa mĩthenya 12. Kĩla mwaka andeteae mbuti nzaũ. Asyokaa akavitha makaseti ma Mũsyaĩĩsya ala ma mĩtũkĩ itiinyonĩ sya mbuti isu. Mwaka ũmwe ũtakola nĩ ũla Maria wookie kũmbona e na twĩlĩtu twitũ twĩlĩ. Kwasũanĩa mũyo ũla neewie ĩla namonie na natũmĩa ĩvinda namo!

Nathaiw’e mwaka wa 1966, na twĩ ana twathamĩĩa taoninĩ ya Armavir, ĩla yĩ vakuvĩ na Black Sea.  Imwana sitũ ilĩ, Yaroslav na Pavel, syasyaĩwe kũu.

Twekalangile o vanini na asikalĩ ma KGB mooka kũvekesa mũsyĩ witũ maimantha mavuku ma Mbivilia. Mamanthie kĩla vandũ o na kũla twaiĩte ũĩthyo wa ng’ombe. Mũthenya ũmwe mamanthie nginya manyala na ngũa syoo syatw’ĩka sya kĩtoo kĩthei. Maria amew’ĩie tei mũno nũndũ kũyaĩ kwenda kwoo, meekaa kũatĩĩa mwĩao. Kwoou nĩwamekĩĩie kĩw’ũ kya matunda, na amanenga kĩndũ kya kũvangũla kĩtoo, vamwe na kĩw’ũ, na taũlo. Ĩla mũnene woo wavikie, asikalĩ asu nĩmamũtavisye ũndũ makuwa nesa. Makwata nzĩa mathi, mũnene ũsu atũkĩlĩilye kw’oko ew’ĩte mũyo. Ũtanu witũ waĩ kwona ũseo wa ‘kũkĩlya ũthũku vinya na ũseo.’—Alo. 12:21.

O na kau asikalĩ asu nĩmakothaa mũno kũka kwitũ, tũyaaeka kũtavany’a kĩsionĩ kĩu kya Armavir. O na nĩtwatatie kwĩkĩa vinya kakundi ka atavany’a kala kaĩ taoninĩ yĩ o vau vakuvĩ yĩtawa Kurganinsk. Nĩw’aa mũyo mũno kwona Armavir ve ikundi thanthatũ, na Kurganinsk ve inya.

Myakanĩ ĩsu ve mavinda twaleelaa kĩ-veva. Ĩndĩ nĩnĩmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ nĩwatũmĩie ana-a-asa aĩkĩĩku matũlũnga, na matũtetheesya twalũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ nake. (Sav. 130:3) Ĩtatwa yĩngĩ yetu yaĩ kũthũkũma vamwe na andũ matũmĩtwe nĩ KGB, na makalika kĩkundinĩ o na tũteũmanya. Andũ asu moonekaa me kĩthito, na mayatĩĩaa ũtavany’a. O na amwe nĩmanengiwe ĩanda ũseũvyonĩ. Ĩndĩ nĩtwesie kũmekuũa na twamamanya.

Mwakanĩ wa 1978, Maria nĩwaitavie ĩngĩ e na myaka 45. Ayĩitava aĩ na ũwau mũthũku wa ngoo, na matakĩtalĩ moonaa atevĩta, kwoou matata kũmũsesenga aumye ĩvu yĩu. Ĩndĩ Maria ndaaĩtĩkĩla. Nũndũ wa ũũ matakĩtalĩ amwe matindaa mamũatĩĩe kĩla vandũ sivitalĩ ĩla waĩ makuĩte singano mayenda kũmũtonya ndawa nĩ kana asyae kana kate kaviku. Nĩ kana Maria asũvĩe kana kake, eekie kũkĩla auma ĩ sivitalĩ.

Anene ma KGB matwĩie tume taoninĩ ĩsu vyũ. Kwoou nĩtwathamĩĩe ndũanĩ ĩmwe yĩ vakuvĩ na taoni ya Tallinn, ĩla yĩ kĩsionĩ kya Estonia. Ĩvinda yĩu kĩsio kĩu kyaĩ ungu wa USSR. Kĩvathũkany’o na ndeto sya ila ndakĩtalĩ, twĩ kũu Tallinn, Maria asyaie nesa kavĩsĩ kaseo kate na ũndũ, kala twaketie Vitaly.

Nĩtwesie kuma Estonia twathi ngalĩko ya Nezlobnaya, ĩla yĩ ngalĩko ya ĩtheo ya nthĩ ya Russia. Nĩtwatavanasya taoninĩ ila syatũthyũlũlũkĩte nũndũ syaĩ na andũ aingĩ matembeaa kũu maumĩte isionĩ syĩ kĩvathũkany’o sya Russia, o na kau tweekaa ũu twĩtũĩe. Andũ asu mookaa kũu maimantha ũiiti, ĩndĩ amwe maumaa vo me na wĩkwatyo wa kũkwata thayũ ũtathela.

Nĩtweekĩie kĩthito kingĩ mũno twatetheesya syana sitũ imwende Yeova na iyĩthĩwa na wendi wa kũmũthũkũma. Nĩtwakothaa kũthokya ana-a-asa mũsyĩ, namo nĩmatetheeisye mũno syana sitũ. Ũmwe twathokasya nĩ mwana-a-mwaitũ, Grigory, ũla waĩ mũsyaĩĩsya wa kũthyũlũlũka kuma 1970 nginya 1995. Ithyonthe nĩtwew’aa mũyo twamwona nũndũ ekalaa e mũtanu na aĩ mathekany’a. Ĩla twathokewa nĩtwakothaa kũthaũka mathaũ ma maũndũ me Mbivilianĩ. Na nũndũ wa ũu, syana sitũ syeanie syendete mũno ngewa ila syĩ Mbivilianĩ.

 Mwakanĩ wa 1987, mwana witũ ũla wĩtawa Yaroslav, nĩwathamĩĩie taoninĩ ya Riga, nthĩ ya Latvia, vala waĩ atonya kũtavany’a na ũthasyo. Ĩndĩ ĩla wesie kũlea kũthũkũma na ita, nĩwooviwe mwaka ũmwe na nusu na atwaiwe yela kenda syĩ kĩvathũkany’o. Ngewa ila namũtavĩtye ĩũlũ wa ĩla nyie naĩ mwove, nĩsyamũnengie vinya wa kũmĩĩsya. Tũendeangĩe nĩwoosie ũvainia. Mwakanĩ wa 1990 mwana witũ, Pavel, ũla waĩ na myaka 19 ĩvinda yĩu, aisye nũkwenda kũkũna ũvainia kĩthamanĩ kya Sakhalin, kĩla kĩ ngalĩko ya ĩũlũ ya Japan. Mbeenĩ tũyendaa kũmũlekya. Kĩthama kĩu kyaĩ na atavany’a 20 tũ, na kyaĩ ũasa wa maili mbee wa 5,500 (kĩlomita 9,000) kuma vala twatwĩe. Nĩtwesie kũmwĩtĩkĩlya athi na ũsu waĩ ũtwi mũseo. Andũ ma kĩthama kĩu nĩmeethukĩĩisye ũvoo wa Ũsumbĩ. Ĩtina wa myaka o mĩnini, ikundi nyanya nĩsyaambĩĩiw’e kũu. Pavel ekalile Sakhalin nginya mwaka wa 1995. Kũvika ĩvinda yĩu, ũla twatiĩtwe nake mũsyĩ no ĩlumaita yitũ, Vitaly. Endete kũsoma Mbivilia kuma e kana. Vitaly oosie ũvainia e wa myaka 14, na nakũna ũvainia nĩ nake kwa ĩvinda ya myaka ĩlĩ. Twatanĩie ta kĩ! Vitaly atw’ĩkie vainia wa mwanya e na myaka 19, na ĩvinda yĩu nĩw’o waumie mũsyĩ.

Navu ĩtina mwakanĩ wa 1952, mũsikalĩ ũmwe wa KGB eeie Maria atĩĩ: “Maũndũ no elĩ: ũkaĩe mũĩkĩĩo waku, kana wovwe myaka ĩkũmi. Naku woovwa, ũkesa kũthaw’a wakũie na ũte mũndũ wĩta waku.” Ĩndĩ kũyaathi ũu. Twĩthĩĩtwe na anyanya matwendete, ta Ngai witũ mũĩkĩĩku, Yeova, syana sitũ, na angĩ aingĩ ala twakwatie mwanya wa kũmamanyĩsya ũla w’o. Nĩ na Maria nĩtwakwatie mwanya wa kũtembea kũla syana sitũ syatũmĩtwe. Nĩtwatanĩaa mũno kwona ala matetheeiw’e nĩ syana sitũ kũmũmanya Yeova mayĩw’a mũyo nũndũ wa kĩthito kyoo.

Mwakanĩ wa 1991 silikalĩ nĩyanengie Ngũsĩ sya Yeova mwanya wa kũtethya wĩa woo. Ũthasyo ũsu nĩwatumie ana-a-asa mongela kĩthito wĩanĩ wa kũtavany’a. O na nĩngũlilikana kĩkundi kitũ kĩithooa mbasi ya kũendaa isionĩ na taoninĩ ila syĩ vakuvĩ kĩla wikendi.

Nĩndũngaa mũvea kwona Yaroslav na mũka, Alyona, na Pavel na mũka, Raya, me Mbetheli, nake Vitaly na mũka, Svetlana, me wĩanĩ wa kũthyũlũlũka. Mwĩĩtu witũ ũla mũkũũ, Irina, na andũ make mekalaa Germany. Mũũme, ũla wĩtawa Vladimir, na imwana syoo itatũ, nĩ atumĩa ma kĩkundi. Nake mwĩĩtu witũ, Olga, ekalaa nthĩ ya Estonia na nũngũnĩaa simũ kĩla ĩvinda. Ĩndĩ nĩ na kyeva kũweta kana kĩveti kyakwa, Maria, nĩkyakwie 2014. Neteele mũno kũmwona ĩla wĩthayũũkw’a! Ũmũnthĩ nĩkalaa taoninĩ ya Belgorod, na ana-a-asa ala me vaa nĩ ũtethyo mũnene kwakwa.

Myaka ĩla nĩmũthũkũmĩte Yeova ĩmanyĩĩtye kana kũlũmany’a nake kũi laisi, ĩndĩ mũuo ũla ũkũnengae ndũelekanw’a na kĩndũ kĩngĩ o na kĩva. Moathimo ala nĩ na Maria twakwatie nũndũ wa kũlũmany’a na Yeova nĩ maingĩ kwĩ ũndũ nataĩaa. USSR ĩtanamba kũvalũka mwaka wa 1991, atavany’a ala maĩ kĩsionĩ kĩĩ mathonokete 40,000 o vanini. Ũmũnthĩ, nthĩ ila syaĩ ungu wa Soviet Union syĩ na atavany’a mbee wa 400,000! Yu nĩ na myaka 83, na nĩ o mũtumĩa kĩkundinĩ kitũ. Ĩvinda yonthe Yeova nĩwĩthĩĩtwe ainenga vinya wa kũmĩĩsya. Vate nzika, Yeova nũngathimĩte mũno.—Sav. 13:5, 6.