1. Wũmbi wonanasya ata kana Yeova nĩ mũlau?

O NA kau Yeova aĩ weka vyũ mbee wa atanambĩĩa kũmba, ndeesũanĩaa o we mwene. Vandũ va ũu, nĩwanengie alaĩka na andũ mũthĩnzĩo wa thayũ. Yeova, ũla nĩ “Ngai mũtanu,” nĩwendete kũnengane syĩndũ nzeo. (1 Tim. 1:11, NWT; Yak. 1:17) Na nũndũ nĩwendaa twĩthĩwe na ũtanu, nũtũmanyĩasya kwĩthĩwa twĩ alau.—Alo. 1:20.

2, 3. (a) Nĩkĩ ũlau ũtumaa twĩthĩwa twĩ atanu? (b) Twĩĩmanyĩsya kyaũ?

² Ngai oombie mũndũ na mũvw’ano wake. (Mwa. 1:27) Ũu nĩ kwasya, twoombiwe tũtonya kwonany’a nguma ta syake. Kwoou nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu na tũyĩw’a twĩ eanĩe, nĩtwaĩle kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova kwa kwĩthĩwa tũyendeew’a nĩ andũ ala angĩ na kwa kwĩthĩwa twĩ alau. (Avi. 2:3, 4; Yak. 1:5) Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa ũu nĩw’o Yeova woombie andũ. O na kau twĩ ene naĩ, no tũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova ya ũlau.

³ Mbivilia nĩtwonetye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa twĩ alau. Ekai tũsisye maũndũ amwe ala Maandĩko mamanyĩĩtye ĩũlũ wa ũlau. Nĩtũkwona ũndũ kwĩthĩwa twĩ alau kũtonya kũmwendeesya  Ngai, na ũndũ kũtũtetheeasya kũtethya wĩa ũla Ngai ũtũnengete. O na ĩngĩ, nĩtũũsisya ũndũ ũlau ũkonanĩtye na ũtanu witũ na nĩkĩ twaĩle kũendeea kwĩthĩwa na nguma ĩsu.

4, 5. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Yeova na Yesũ nĩ ngelekany’o nzeo sya ũlau?

⁴ Yeova nĩwendaa andũ maatĩĩe ngelekany’o yake, na kwoou nũtanaa yĩla tweethĩwa twĩ alau. (Aev. 5:1) O na ĩngĩ Ngai nĩwendaa twĩthĩwe twĩ atanu. Na ũu nĩ w’o nũndũ atũmbie kwa nzĩa ya ũsengy’a, na oomba nthĩ mbanake na kyonthe kĩla kĩ ĩũlũ wayo kwondũ witũ. (Sav. 104:24; 139:13-16) Kwoou nĩtũmũtaĩaa Yeova yĩla twatata ũndũ tũtonya nĩ kana angĩ methĩwe na ũtanu.

⁵ Aklĩsto ma w’o nĩmaatĩĩaa ngelekany’o nzeo vyũ ĩla Klĩsto watũtiĩie. Nĩwoonanisye ũndũ mũndũ ũtonya kwĩthĩwa e mũlau. Yesũ mwene aisye atĩĩ: “Mwana wa mũndũ ndaaũka kũthũkũmwa, ĩndĩ nĩ kũthũkũma, na kũnengane thayũ wake wĩthĩwe wovosyo kwondũ wa aingĩ.” (Mt. 20:28) Nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo wamathangaaisye Aklĩsto kwa kũmea atĩĩ: “Ĩthĩwai na kĩlilikano o ta kĩla Klĩsto Yesũ waĩ nakyo . . . Nĩwatiie kyonthe kĩla waĩ nakyo na oosa mũvw’ano wa ngombo.” (Avi. 2:5, 7, NWT) Nũseo kĩla ũmwe witũ akekũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩndonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ nesanga?’—Soma 1 Vetelo 2:21.

6. Yesũ atũmanyĩisye kyaũ kwĩsĩla ĩla ngelekany’o ya Mũsamalia mũseo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.)

⁶ Nĩtũmũtanĩthasya Yeova yĩla twaatĩĩa ngelekany’o nzeo vyũ ĩla we na Klĩsto matwiĩe. Twĩkaa ũu kwa kwendeew’a nĩ andũ ala angĩ na kũmantha nzĩa sya kũmatetheesya. Yesũ nĩwoonanisye nesa nthĩnĩ wa ĩla ngelekany’o ya Mũsamalia mũseo kana endaa aatĩĩi make matate ũndũ matonya kũtetheesya angĩ, o na ethĩwa nĩ ma wumo wĩva. (Soma Luka 10:29-37.) We nũũlilikana ĩkũlyo yĩla Yesũ wakũlilw’e na yatuma anengane ngelekany’o ĩsu? Mũyuti ũmwe amũkũlilye atĩĩ: “Mũtũi wakwa nũũ?” Ũsũngĩo wa Yesũ wĩonany’a no nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kwĩthĩwa twĩ alau ta Mũsamalia ũsu ethĩwa nĩtũkwenda kũmũtanĩthya Ngai.

7. Twonanasya ata kana nĩtũĩkĩĩe vyũ kana nzĩa ya Ngai ya kwĩka maũndũ nĩyo nzeo vyũ? Elesya.

⁷ Aklĩsto me na itumi mbingĩ sya kwĩthĩwa me alau. Kwa ngelekany’o, nguma ĩsu nĩkonanĩtye na ũndũ ũla Satani waumĩlilye mũũndanĩ wa Eteni. Ata? Satani aisye kana maũndũ no methĩwe me maseo kwa Atamu na Eva, o vamwe na kwa andũ onthe, ethĩwa makeesũanĩaa o mo ene na kũsembany’a na maũndũ ala meũmendeesya vandũ va kũmwĩw’a Ngai. Eva eesũanĩaa o we mwene na endaa kwĩthĩwa ailye ta Ngai. Nake Atamu eesũanĩaa o we mwene na endaa kwendeesya Eva vandũ va kũmwendeesya Ngai. (Mwa. 3:4-6) Maũndũ ala maumanie na ũtwi woo me ũtheinĩ. Mũndũ wĩsũanĩĩaa o we mwene ndesa kwĩthĩwa na ũtanu nongi. Yĩla tweethĩwa twĩ alau, twonanasya nĩtũĩkĩĩe vyũ kana nzĩa ya Ngai ya kwĩka maũndũ nĩyo nzeo vyũ.

8. Nĩkĩ Atamu na Eva maaĩlĩte kũsũanĩa ĩũlũ wa angĩ?

⁸ Ngai anengie Atamu na Eva motao ala maaĩlĩte kũmatetheesya masũanĩe ĩũlũ wa andũ ala angĩ, o na kau maĩ oka mũũndanĩ  wa Eteni. Yeova nĩwaathimie Atamu na Eva na amea mongoleke, mausũsye nthĩ, na kũmĩkĩlya vinya. (Mwa. 1:28) Mũmbi woo endaa andũ onthe ĩũlũ wa nthĩ methĩwe me atanu, na kwoou asyai maitũ ma mbee maaĩlĩte kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ũtanu wa syana ila mesaa kũsyaa. Atamu na nzyawa syake maaĩle kũseũvya nthĩ yonthe ĩtw’ĩke vandũ vaseo va kwĩkala. Ũsu waĩ wĩthĩwe wĩa mwingĩ mũno, na kwoou wendaa methĩwe na ngwatanĩo.

9. Nĩkĩ andũ maĩ matonya kũtanĩa kũtw’ĩkĩthya nthĩ vandũ vaseo va kwĩkala?

⁹ Andũ mate na naĩ maaĩle kũthũkũma me ngwatanĩo na Yeova nĩ kana matw’ĩkĩthye nthĩ yonthe vandũ vaseo va kwĩkala na maianĩsya kwenda kwake. Kwĩka ũu nĩkw’o kwesaa kũtuma malika ũthũmũonĩ wake. (Aevl. 4:11) Kwasũanĩa ũndũ wĩa ũsu wesaa kũtuma mew’a me eanĩe na me atanu! Kwĩyumya kwondũ wa ala angĩ kwĩthĩwa kwatumie maathimwa mũno na mekala me eanĩe mũno.

10, 11. Tũtonya kwĩka ata twĩanĩsye wĩa witũ wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a?

¹⁰ Ũmũnthĩ Yeova anengete andũ make wĩa wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. Nĩ kana tũtethye wĩa ũsu, nĩtwaĩle kwĩthĩwa tũisũanĩa ĩũlũ wa andũ ala angĩ. Na tũtonya kũendeea na wĩa ũsu ethĩwa twĩĩka ũu nĩkwĩthĩwa nĩtũmwendete Ngai na mũtũi.

¹¹ Ĩvindanĩ ya atũmwa, Vaulo aisye kana we na Aklĩsto ala angĩ maĩ “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” nũndũ wa wĩa ũla matethasya wa kũvanda na kũnyithya mbeũ sya ũla w’o ĩũlũ wa Ũsumbĩ. (1 Ako. 3:6, 9) O naitũ ũmũnthĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” kwa kwĩyumya tũtũmĩe ĩvinda yitũ, malĩ sitũ, na vinya witũ wĩanĩ wa kũtavany’a ũla tũnengetwe nĩ Ngai. Ĩsu nĩ ndaĩa nene ta kĩ!

12, 13. Nĩ moathimo meva maumanaa na wĩa wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a?

¹² Kwĩyumya tũtũmĩe ĩvinda yitũ na vinya witũ wĩanĩ wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a nĩkũetae ũtanu mwingĩ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ala methĩĩtwe na amanyĩw’a ma Mbivilia me na maendeeo mawetaa kana nĩ maũndũ manini matonya kũtuma methĩwa na ũtanu ta ũla methĩawa naw’o. Nĩtũtanaa mũno twoona amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia maitanĩa kũmanya kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, mayĩthĩwa na mũĩkĩĩo, mayĩka moalyũku, na mayambĩĩa kũtavya angĩ ũw’o ũla memanyĩĩtye. O nake Yesũ nĩwatanie mũno oona ala atavany’a 70 watũmĩte makatavany’e “masyoka me atanu” nũndũ wa maũndũ maseo ala meeyoneie.—Luka 10:17-21.

¹³ Ana-a-asa na eĩtu-a-asa nthĩ yonthe nĩmatanaa mũno moona ũvoo mũseo ũitetheesya andũ thayũnĩ woo. Sũanĩa ĩũlũ wa Anna, mwĩĩtu-a-asa wa mũika ũte mũtwae,  ũla wongelile ũthũkũmi wake kwa kũthamĩĩa kĩsionĩ kya Eastern Europe kĩla kĩ na vata mũnene wa atavany’a. * Mwĩĩtu-a-asa ũsu aĩtye ũũ, “Kũũ kwĩ andũ aingĩ mũno mekwenda kwĩmanyĩsya Mbivilia, na ũndũ ũsu nũmbendeeasya mũno.” Asyokete akasya: “Ũthũkũmi wakwa ũndanĩthasya mũno. Navika mũsyĩ, ndyĩthĩawa na ĩvinda ya kũsũanĩa ĩũlũ wa mathĩna makwa. Vandũ va ũu, nĩsũanĩaa ĩũlũ wa mathĩna na mawĩmakĩo ma andũ ala nĩmanyĩasya Mbivilia. Nĩmanthaa nzĩa sya kũmekĩa vinya na kũmatetheesya. Na ndi na nzika kana ‘kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.’”—Meko 20:35.

14. Ũtonya ata kũtanĩa ũtavany’a o na ethĩwa no andũ anini mekwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo?

¹⁴ No twĩthĩwe na ũtanu twanenga andũ mwanya wa kwĩw’a ũvoo mũseo o na ethĩwa mo ene nĩmatonya kũnyuva kũlea kwĩthukĩĩsya. Na kĩtumi nũndũ wĩa witũ ũvw’anene na wa mwathani Esekieli, ũla weeiwe nĩ Yeova atĩĩ: “Ũkamatavya ndeto syakwa, ethĩwa makeew’a, kana matikew’a.” (Esek. 2:7; Isa. 43:10) Kwoou o na ethĩwa andũ amwe maikwĩthukĩĩsya ũvoo witũ, Yeova nĩwonaa kĩthito kitũ kĩ kya vata. (Soma Aevelania 6:10.) Mũtavany’a ũmwe aĩ na woni mũseo mũno ũndũnĩ ũsu. Aandĩkie ũũ ĩũlũ wa ũthũkũmi wake, “Nĩtũvandĩte, tũkanyithya, na tũkavoya twĩ na wĩkwatyo kana Yeova akatuma ala mekwendeew’a meka maendeeo.”—1 Ako. 3:6.

15. Twaĩle kwony’a ũlau o ala matũngaa mũvea? Elesya.

¹⁵ Yesũ endaa tũkwate ũtanu kwa kwĩthĩwa twĩ alau. Andũ aingĩ nĩmew’aa mũyo twamony’a ũlau. Aisye atĩĩ: “Nenganei, nenyu mũkanengwa; kĩthimi kĩseo, kĩlate, kĩthingithye, na kĩtĩkĩlĩlye, makamũnenga kĩthũinĩ kwenyu. Nĩkwĩthĩwa kĩthimo kĩla mũthimaa, nokyo mũkathimĩwa.” (Luka 6:38) Ti onthe matũngaa mũvea nũndũ wa kwĩthĩwa twĩ alau, ĩndĩ ala makiitwa nĩ ũlau witũ o namo nĩmasukumawa kwĩthĩwa me alau. Kwoou, endeea kwĩthĩwa wĩ  mũlau, o na ethĩwa andũ nĩmeũtũnga mũvea kana maitũnga mũvea, nĩkwĩthĩwa o kĩko kĩmwe kya ũlau nĩkĩtonya kũete moseo maingĩ.

16. Nĩ kyaũ kyaĩle kũtũsukuma twĩthĩwe twĩ alau?

¹⁶ Andũ ala methĩawa me alau mainenganae nĩ kana o namo manengwe. Yesũ asũanĩaa ũndũ ũsu yĩla wamanyĩisye ũũ: “Wavoka mboka, mete ala ngya, na ala me ithu, na ala mathuaa, na ililinda: naku ũkeethĩwa mũathime; nũndũ mati na kĩndũ kya ũkũĩva.” (Luka 14:13, 14) Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũla wĩ itho ĩlau akaathimwa.” Na ĩsyokete ĩkasya: “Kũathimwa nĩ ũla ũlilikanaa ngya.” (Nth. 22:9; Sav. 41:1) Kwoou nĩtwaĩle kũnengane nũndũ nĩtũtanaa mũno yĩla twatetheesya angĩ.

17. Nĩ nzĩa syĩva sya kũnengane itonya kũtuma wĩthĩwa na ũtanu?

¹⁷ Yĩla Vaulo watũmĩie ndeto sya Yesũ ila syaĩtye kana “kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa,” Vaulo aneenaa ĩũlũ wa kũnengane syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, o vamwe na kwĩkĩa angĩ vinya, kumya ũtao, na kũtetheesya ala me na mavata ta asu. (Meko 20:31-35) Kwĩsĩla ndeto na ngelekany’o yake, Vaulo atũmanyĩisye kwĩyumya ithyĩ ene tũtũmĩe ĩvinda yitũ, vinya witũ, o vamwe na kwenda ala angĩ na kũmathĩnĩkĩa.

18. Andũ aingĩ ala mekaa ũkunĩkĩli maĩtye ata ĩũlũ wa ũlau?

¹⁸ Andũ ala mekaa ũkunĩkĩli ĩũlũ wa mĩkalĩle ya andũ methĩĩte kana ũlau nũtumaa andũ methĩwa me atanu. Livoti ĩmwe yaĩtye kana “andũ maasya yĩla meeka angĩ nesa ũtanu woo nĩwongelekaa mũno.” O na ĩngĩ, andũ ala mekaa ũkunĩkĩli maasya kũtetheesya angĩ nĩkũtumaa mũndũ “ew’a e wa vata na e na kĩtumi kĩseo” kya kwĩkala thayũ, “nũndũ nĩkwĩanĩasya mavata ala ma lasima ma mũndũ.” Nĩkyo kĩtumi mavinda maingĩ asomi mathuthasya andũ meyumye wĩanĩ wa kũtetheesya angĩ nĩ kana ũtanu woo wongeleke na mayĩthĩwa mate na mathĩna maingĩ ma mwĩĩ. Ũndũ ũsu ndũmaseng’asya ala metĩkĩlaa kana Mbivilia nĩ Ndeto ya Yeova, Mũmbi wa andũ wĩ wendo.—2 Tim. 3:16, 17.

19, 20. Wĩ na itumi syĩva sya kwĩthĩwa wĩ mũlau?

¹⁹ Ti ũndũ wĩ laisi kũendeea kwĩthĩwa twĩ alau nũndũ tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ mesũanĩaa o mo ene mate kũsũanĩa ĩũlũ wa ala angĩ. Ĩndĩ Yesũ aisye kana mĩao ĩlĩ ĩla mĩnene vyũ nĩ kũmwenda Yeova na ngoo yitũ yonthe, thayũ witũ w’onthe, kĩlĩko kitũ kyonthe, na vinya witũ w’onthe, na kũmwenda mũtũi o ũndũ twĩyendete. (Mko. 12:28-31) O tondũ twoona ĩsomonĩ yĩĩ, ala mamwendete Yeova nĩmaatĩĩaa ngelekany’o yake. Yeova na Yesũ nĩ alau. Na mendaa o naitũ twĩthĩwe twĩ alau, nũndũ ũu nũtumaa tũkwata ũtanu wa w’o. Twatata ũndũ tũtonya twĩthĩwe twĩ alau kwelekela Ngai na mũtũi, tũkamũtaĩa Yeova na ithyĩ ene tũkatetheka na tũitethya angĩ.

²⁰ Ndũema kwĩthĩwa ũendeee kũtata ũndũ ũtonya wĩyumye ũtetheesye angĩ, na mũno mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku. (Aka. 6:10) Waendeea kwĩka ũu, andũ makakwenda na kũũtũngĩaa mũvea, na ũu ũkatuma wĩthĩwa wĩ mũtanu. Ĩandĩko ya Nthimo 11:25 yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ mũlau akeethĩwa mũnou; na ũla ũnyithasya angĩ akanyithw’a mwene.” Vate nzika, kũnengane, kwĩthĩwa na tei, na ũlau nĩ nguma itonya kwonanw’a kwa nzĩa mbingĩ thayũnĩ na ũthũkũminĩ wa Mũklĩsto, na ũu nũetae moathimo maingĩ. Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩũneenea nzĩa isu.