KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 34
Ũndũ Ũtonya Kũmanyĩa Kĩanda Kyeũ
“Nũndũ Ngai nĩ mũlũngalu, ndesa kũlwa nĩ wĩa wenyu na wendo ũla mwoonanisye kwondũ wa ĩsyĩtwa yake.”—AEVL. 6:10.
WATHI 38 Akakũne Vinya
KWA ŨKUVĨ *
1-3. Nĩ maũndũ ta meva matonya kũtuma ianda sya athũkũmi ma ĩvinda yonthe ivĩndũka?
MWANA-A-ASA wĩtawa Robert na mũka wĩtawa Mary Jo measya: “Ĩtina wa kũtanĩa ũmisonalĩ myaka 21, asyai maitũ me ana nĩmakwatiwe nĩ mathĩna ma mwĩĩ. Nĩtwatanĩie kũthi tũkamasũvĩe. Ĩndĩ kũthama vala ngoo sitũ syaĩ syendie nĩkwatumie tũkũnĩka.”
2 Nake William na Terrie measya: “Yĩla twamanyie kana mathĩna ma mwĩĩ maiũtwĩtĩkĩlya tũendeee na kĩanda kitũ, nĩtwaĩie. Wendi witũ kuma tene waĩ kũmũthũkũma Yeova twĩ nthĩ ya ũeninĩ, ĩndĩ yu kĩu kĩyaĩ kĩtonyeka.”
3 Mwana-a-asa wĩtawa Aleksey easya: “Nathũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge na nĩtweesĩ kana amaitha maitũ nĩmavangĩte kũũvinga. Ĩndĩ yĩla moosie ĩtambya yĩu na kwatw’ĩkĩkana nĩtũkuma Mbetheli, no twatelemile.”
4. Twĩneenea makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?
4 Eka asu, ve athũkũmi ngili mbingĩ ma ĩvinda yonthe ma Mbetheli na angĩ mate ma Mbetheli makwatĩte ianda nzaũ. * Ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu aĩkĩĩku nĩmatonya kwĩw’a maiemwa nĩ kũtia ianda syoo nũndũ nĩmanasyendete mũno. Nĩ kyaũ kĩtonya kũmatetheesya mamanyĩe moalyũku asu? Ũtonya kũmatetheesya ata? Mosũngĩo ma makũlyo asu no matũtetheesye ithyonthe tũmĩanĩsye na moalyũku ala matonya kũtũkwata.
ŨNDŨ ŨTONYA KWĨKA MAŨNDŨ MAVĨNDŨKA
Nĩkĩ athũkũmi ma ĩvinda yonthe matonya kũthĩnĩka yĩla meũtia kĩanda kyoo? (Sisya kalungu ka 5) *
5. Kũkwata kĩanda kyeũ kũtonya kũtuma maũndũ maitũ mekala ata?
5 Twĩthĩwe twĩ Mbetheli kana twĩ ũthũkũminĩ ũngĩ wa mwanya, nĩtũtonya kwĩthĩwa twendete mũno andũ ala twĩ namo, o na kũla tũtũmĩtwe. Vakesa kumĩla ũndũ ũũtuma tũthama, tũiema kũkũnĩka. Twathi, nĩtũkosaa mũno ala twatia na nĩtwĩw’aa tũimamakĩa, na mũno mũno ethĩwa twauma nũndũ wa kũthĩnw’a nĩ amaitha maitũ. (Mt. 10:23; 2 Ako. 11:28, 29) Eka ũu, mavinda maingĩ kũkwata kĩanda kyeũ kana o na kũsyoka mũsyĩ kũtumaa wĩthĩana na kĩthĩo kyeũ. Kwa ngelekany’o, Robert na Mary Jo measya: “Twaĩ twoolilwe nĩ kĩthĩo kya kwitũ, na twaĩ twoolilwe nĩ kũtavany’a na kĩthyomo kitũ. O na kau twasyokie mũsyĩ, tweew’aa ta twĩ aeni.” Kĩngĩ kĩtonya kũvĩngĩĩsa angĩ nĩ kũkwata ngalama mateĩvangĩĩe. No matuanĩwe nĩ nthĩ, makethĩwa matesĩ kĩla kĩatĩĩe, na makakw’a ngoo. Matonya kũtetheka ata?
Nĩ ũndũ wa vata mũno tũmũthengeee Yeova na tũimwĩkwatya (Sisya kalungu ka 6-7) *
6. Tũtonya kwĩka ata tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova?
6 Endeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. (Yak. 4:8) Tũtonya kwĩka ũu ata? Kwa kũmwĩkwatya, nũndũ nĩwe “ũla wĩw’aa mboya.” (Sav. 65:2) Ĩandĩko ya Savuli 62:8 yaĩtye: “Mũtulũĩlei ngoo syenyu.” Yeova nũtonya “kwĩka maũndũ maingĩ mũno kũvĩtũka ala tũvoyete na kũsũanĩa.” (Aev. 3:20) Ndeanĩawa no kũtũnenga kĩla twamũvoya. No atũtetheesye kwa nzĩa tũteĩtaĩĩe, o na tũteĩ twĩsa kũmĩsũanĩa.
7. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova? (b) Ĩandĩko ya Aevelania 6:10-12 yonanĩtye ũseo wĩva wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku?
7 Somaa Maandĩko kĩla mũthenya na ũimavindĩĩsya nĩ kana ũendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Mwana-a-asa ũmwe waĩ misonalĩ easya, “Ĩthĩwa na mũvango mũseo wa ũthaithi wa mũsyĩ na kwĩyũmbanĩsya maũmbano o tondũ ũneekaa wĩ kũla ũnaĩ.” O na ĩngĩ, ĩkĩa kĩthito kingĩ ũndũ vatonyeka wĩanĩ wa kũtavany’a kĩkundinĩ kĩla ũthamĩĩe. Yeova ndesa kũlwa nĩ ala maendeee kũmũthũkũma me aĩkĩĩku, o na ethĩwa maitonya kwĩka maũndũ onthe ala maneekaa.—Soma Aevelania 6:10-12.
8. Ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa 1 Yoana 2:15-17 itonya kũũtetheesya ata ndũkeyũmbĩĩe syĩndũ mbingĩ?
8 Ndũkeyũmbĩĩe syĩndũ mbingĩ. Ndũketĩkĩlye maũndũ ma nthĩ ĩno ya Satani ‘maũnyite’ wĩthĩe ndũmũthũkũma Yeova. (Mt. 13:22) Ndũketĩkĩlye nthĩ ĩno kana anyanyau na andũ ma mũsyĩ maũthing’ĩĩsye ũsembany’e na mbesa, o na ethĩwa meĩka ũu mate na ũthũku. (Soma 1 Yoana 2:15-17.) Mwĩkwatye Yeova nĩkwĩthĩwa nĩwe ũtwathĩte kũtwĩanĩĩsya mavata maitũ onthe “ĩvinda yĩla yaĩle,” methĩwe nĩ ma kĩ-veva, nĩ ma ngoonĩ, kana nĩ ma kĩ-mwĩĩ.—Aevl. 4:16; 13:5, 6.
9. Kwosana na Nthimo 22:3, 7, nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩvathana na makoani mate ma lasima? Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩke motwi maseo?
9 Ndũkakove syĩndũ ite sya lasima. (Soma Nthimo 22:3, 7.) Kũthama kwĩ ngalama mbingĩ, na nĩ laisi mũno kwĩlikya makoaninĩ. Kwoou nĩ kana ndũkelikye makoaninĩ maingĩ, ndũkakove syĩndũ ũte na vata mũnene nasyo. Yĩla twĩ na thĩna mũnene, ta kwa ngelekany’o, yĩla twawasya, nĩtũtonya kũsaanĩw’a twĩkova mbesa iana ata. Mavinda ta asu, lilikana kana “mboya, o vamwe na kwĩsũvana,” no iũtetheesye wĩke ũtwi mũseo. Yeova no asũngĩe mboya syaku kwa kũũnenga mũuo ũla ‘ũkasũvĩaa ngoo yaku na kĩlĩko kyaku,’ nĩ kana ũũtetheesye kwĩka ũtwi mũseo ũuĩtye.—Avi. 4:6, 7; 1 Vet. 5:7.
10. Tũtonya kũkwata anyanya angĩ ata?
10 Tuma ndũũ na andũ matonya kũkwaka. Tavya anyanya maku ũndũ ũkwĩw’a na mathĩna ala wĩ namo, na mũno mũno neena na ala makomanĩte na maũndũ ala ũkomanĩte namo. Kwĩka ũu no kũũtetheesye ndũkakw’e ngoo. (Mũta. 4:9, 10) Anyanya ala ũnaĩ namo ũthũkũminĩ ũla ũnaĩ, meendeea kwĩthĩwa me o anyanya maku. Na nũndũ yu wĩ vandũ vangĩ, nĩwaĩlĩte kũmantha anyanya angĩ. Ĩndĩ lilikana kana nĩ kenda ũkwate anyanya, no nginya wĩthĩwe wĩ na ũnyanya. Ũtonya kũkwata anyanya angĩ ata? Tavya ala angĩ maũndũ maseo ala wĩyoneete ũimũthũkũma Yeova. Kwĩka ũu nĩkũũmatetheesya mone ũndũ ũtanĩaa kũmũthũkũma. O na ethĩwa amwe kĩkundinĩ maikũelewa nĩkĩ wendete ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe mũno wĩana ũu, amwe no makwende nũndũ wa ngelekany’o yaku nzeo na maitw’ĩka anyanyau. O na vailye ũu, ndũkatinde ũneenete ĩũlũ waku mwene kana maũndũ ala wĩanĩĩtye, na ndũkatinde ũineenea maũndũ ala maũtũlĩte ngoo.
11. Mũtonya kwĩka ata mũendeee kũtanĩa mũtwaano wenyu?
11 Ethĩwa mũnatiie kĩanda kyenyu nũndũ ũmwe wenyu e na mathĩna ma mwĩĩ, ndũkamũtũle mũtĩ. Kana ethĩwa nue wĩ na mathĩna ma mwĩĩ, ndũkeyĩandũe kana wambĩĩe kwona ta ũkoseie ũla ũtwaanĩte nake. Lilikana kana mwĩ “mwĩĩ ũmwe,” na inyw’elĩ mweevĩtie mbee wa Yeova mwasya mũkasũvĩanaa mavinda onthe o na kwathi ata. (Mt. 19:5, 6) Ethĩwa mũnatiie kĩanda kyenyu nĩkwĩthĩwa kĩveti kyaku nĩkĩnaitavie mũtavangĩte, ĩkĩĩthyai mwana wenyu nĩwamanya kana nĩwe wa vata mũno kwĩ ũthũkũmi ũla mũneethĩawa naw’o. Mũtavyei ĩngĩ na ĩngĩ kana mũmwonaa ta “ĩtuvi” mũnengetwe nĩ Ngai. (Sav. 127:3-5) Ĩndĩ mũikolwe nĩ kũmũtavya moathimo ala mwakwatie yĩla mwaĩ ũthũkũminĩ wenyu. Kwĩka ũu no kũmũtetheesye atũmĩe thayũ wake ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe o ũndũ mweekie.
ŨNDŨ ALA ANGĨ MATONYA KŨTETHEESYA
12. (a) Tũtonya kũtetheesya ata ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe maendeee na ianda syoo? (b) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana wĩthĩe nĩ laisi kwoo kũmanyĩa kĩanda kyeũ?
12 Ikundi mbingĩ na Aklĩsto aingĩ nĩmaĩlĩte kũkathwa nũndũ nĩmatataa ũndũ matonya matetheesye ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe maendeee na ianda syoo. Kwa ngelekany’o, nĩmamekĩaa vinya maendeee ũthũkũminĩ ũla maĩ, makamatetheesya na mbesa kana syĩndũ ingĩ ila me na vata nasyo, kana makamatetheesya kũsũvĩa andũ moo ma mũsyĩ. (Aka. 6:2) Ethĩwa amwe me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩmatũmwa kĩkundinĩ kyenyu, ndũkone ta manathũkũmaa naĩ kana ta mekie kũnengwa ũkany’o. * Vandũ va ũu, matetheesye nĩ kana wĩthĩe nĩ laisi kwoo kũmanyĩa kĩanda kĩu kyeũ. Mathokye wĩ mũthangaau na ũimakatha nũndũ wa wĩa ũla matethetye, o na ethĩwa yu tũĩ mathĩna ma mwĩĩ nĩmeũmavĩngĩĩsa. Ĩkĩa kĩthito ũmamanye. O na ĩngĩ, sisya ũndũ ũtonya kũtetheka nĩ ũmanyi woo, ũtũĩka woo, na maũndũ ala meyoneete.
13. Tũtonya kũtetheesya ata ala makwata kĩanda kyeũ kĩkundinĩ kitũ?
13 Ala makwata kĩanda kyeũ kĩkundinĩ kyenyu nĩmatonya kwenda ũmatetheesye maũndũnĩ mana ma vata, ta kwa ngelekany’o, kũmantha nyũmba na wĩa, kũmanya ũndũ matonya kũkwata ngalĩ sya kũthi kũndũ, na maũndũ angĩ ta asu. O na no mende ũmatetheesye kũmanya ũndũ matonya kwĩka maũndũ amwe ta kũĩva koti kana kũĩvĩa mbesa sya inisualenzi. Na ũndũ ũla mũnene nĩ kana, waĩle kũmony’a nũũmaelewa vandũ va kũmakua ta andũ ma kwĩw’ĩwa tei. No kwĩthĩwa maing’ang’ana na mathĩna ma mwĩĩ kana makethĩwa mawaĩtye mũndũ wa mũsyĩ. O na no methĩwe na kyeva nũndũ wa kũkw’ĩĩwa. * Na eka ũu, no kwĩthĩwa yĩla me oka methĩawa mayĩmakĩa malilikana ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala manatiie kũla manaĩ. Mũndũ nũkuaa ĩvinda ayĩsa kũtw’ĩka nĩweew’a e mwĩanĩe nũndũ ĩvindanĩ yĩu ethĩawa atesĩ eĩsa kumya mũthya nata.
14. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe atetheeiw’e nĩ atavany’a ata amanyĩe kĩsio kĩla waĩ anatũmwa?
14 Kavindanĩ kau matanamba kũmanyĩa, no matetheke mũno moona ngelekany’o yaku nzeo na ũndũ ũũmatw’ĩĩka. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe watũmĩtwe nthĩ ya ũeninĩ na akekala kũu myaka mingĩ easya: “Nĩ ũthũkũminĩ wakwa kũu, neethĩawa na amanyĩw’a ma Mbivilia kĩla mũthenya. Yĩla nakwatie kĩanda kyeũ kĩsionĩ kĩngĩ, waĩ ũndũ wĩ vinya nĩ ũtavany’anĩ kwona mũndũ nĩsomea ĩandĩko, kana nĩmwony’a vitio. Ĩndĩ atavany’a ala neethĩie kĩkundinĩ nĩmanthokasya nĩthi namo yĩla meũsyokea andũ, kana meũmanyĩsya amanyĩw’a. Kwona ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maĩ na kĩthito na ũkũmbaũ, na ũndũ mamanyĩasya amanyĩw’a ma Mbivilia me na maendeeo, kwatumie nambĩĩa kwĩthĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa kĩsio kitũ. O na nĩneemanyĩisye kwambĩĩsya ũneenany’a na andũ. Maũndũ asu onthe matumie nambĩĩa kwĩthĩwa na ũtanu ĩngĩ.”
ENDEEA KWĨKĨA KĨTHITO ŨSONGE NA MBEE!
Mantha nzĩa sya kwongelanga ũthũkũmi waku kĩsionĩ kya kwenyu (Sisya kalungu ka 15-16) *
15. Ũtonya kwĩka ata ũkwate mosyao maseo kĩandanĩ kyeũ kĩla wakwata?
15 No ũkwate mosyao maseo kĩandanĩ kyeũ kĩla wakwata. Ndũkese kũsũanĩa ta ũnatethasya wĩa mũthũku kĩandanĩ kĩla kya tene, kana wone yu ta ũte wa vata. Sũanĩa ũndũ Yeova ũendeee kũũtetheesya na ndũkaeke kũtavany’a. Atĩĩa ngelekany’o ya ala Aklĩsto aĩkĩĩku ma ĩvinda ya atũmwa. “Ala manyaĩĩkiw’e maendie nthĩ ĩsu yonthe maitavany’a ũvoo mũseo wa ĩla ndeto.” (Meko 8:1, 4) Waendeea kũtavany’a na kĩthito, no ũkwate mosyao maseo. Kwa ngelekany’o, yĩla mavainia amwe malũngilw’e nthĩ ĩmwe, mathamĩĩie nthĩ ĩngĩ yĩ vakuvĩ yaĩ na vata mũnene wa atavany’a ma kĩthyomo kyoo. Myei mĩvũthũ ĩithela, nĩmambĩĩisye tũkundi na andũ aingĩ mũno mambĩĩa kũmbana namo.
16. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũtanĩe kĩanda kyaku kyeũ?
16 Mbivilia yaĩtye: “Ũtanu wa Yeova nĩ vinya wenyu.” (Nee. 8:10) Twaĩlĩte kwĩthĩwa na ũtanu mwingĩ nĩkwĩthĩwa twĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova, ĩndĩ ti nũndũ wa kĩanda kĩla tũnengetwe, o na ethĩwa tũkyendete ata. Kwoou ethĩwa nũkwenda kwĩkala na ũtanu, endeea kũendany’a na Yeova, ũmwĩkwatye aũnenge ũĩ, aũtongoesye, na aikũtw’ĩĩka. Na ndũkolwe kana wesie kwenda kĩanda kĩla ũnaĩ nakyo nũndũ nĩwatatie ũndũ ũtonya ũtetheesye andũ ala waĩ namo. Kwoou, ĩkĩa kĩthito kingĩ ũndũ ũtonya kĩandanĩ kyaku kyeũ, na nũkwona ũndũ Yeova ũkũũtetheesya ũkyende.—Mũta. 7:10.
17. No nginya twĩkale twĩsĩ ata ĩũlũ wa kĩanda kĩla tũnengetwe?
17 No nginya twĩkale twĩsĩ kana tũkamũthũkũmaa Yeova tene na tene, ĩndĩ kĩanda kĩla tũnengetwe no kya kavinda. No kwĩthĩwa tũkakwata kĩanda kyeũ yĩla Ngai ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ. Ũla mwana-a-asa wĩtawa Aleksey tũwetie tũyambĩĩa nde na nzika kana moalyũku ala ũkomanĩte namo nĩmaendeee kũmũmbany’a kwondũ wa ĩvinda yĩu. Easya atĩĩ: “Mavinda onthe nĩneesĩ kana Yeova e vo na nthĩ nzaũ nĩ ya w’o, ĩndĩ nekalaa ngew’a Yeova ta ũte ũkuvĩnĩ na nthĩ nzaũ ta yĩ vaasa. Ĩndĩ yu nonaa Yeova e o vaa mbee wakwa, na nĩw’aa sitengyi ĩla ĩatĩĩe kyalonĩ kĩĩ kyakwa no nthĩ nzaũ.” (Meko 2:25) Kwoou o na twĩthĩwe tũnengetwe kĩanda kĩva, nĩtũendeee kũendany’a na Yeova. Ndakatũtia nongi, ĩndĩ akatũtetheeasya tũtanĩe kwĩka kyonthe kĩla tũtonya ũthũkũminĩ wake, o na twĩthĩwe twĩ va.—Isa. 41:13.
WATHI 90 Ĩkĩanai Vinya
^ kal. 5 Mavinda amwe, maũndũ nĩmatonya kwĩkĩka makatuma ana-a-asa na eĩtu-a-asa me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe matia kĩanda kyoo kana makanengwa kĩanda kĩngĩ kyeũ. Ĩsomo yĩĩ yĩneeneete mathĩna ala makomanaa namo, na kĩla kĩtonya kũmatetheesya mamanyĩe yĩla maũndũ mavĩndũka. O na nĩyĩwetete kĩla ala angĩ matonya kwĩka mamekĩe vinya na maimatw’ĩĩka, vamwe na myolooto ĩtonya kũtũtetheesya ithyonthe yĩla maũndũ maitũ mavĩndũka.
^ kal. 4 O na ĩngĩ, ana-a-asa aingĩ me na ianda nĩmatiĩaa ana-a-asa aninangi mawĩa moo mavikya myaka mĩna. Sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “Inyw’ĩ Aklĩsto Ala Akũũ, Yeova Nĩwonaa Ũĩkĩĩku Wenyu wĩ wa Vata,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 9, 2018, na “Endeea Kwĩthĩwa na Mũuo wa Kĩlĩko, o na Maũndũ Maalyũka,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 10, 2018.
^ kal. 12 Atumĩa ma kĩkundi kĩla manaĩ maĩle kũandĩka na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka valũa ũeleetye ĩũlũ woo, nĩ kana ĩvinda yĩasa yĩikavĩte matekwĩanĩsya ianda syoo me mavainia, atumĩa, kana atetheesya ma kĩkundi.
^ kal. 13 Sisya ĩkaseti ya Amkeni! Na. 3 ya 2018, yĩla yĩ na kyongo, “Kukabiliana na Huzuni ya Kufiwa.”
^ kal. 57 MAELESYO MA VISA: Mwana-a-asa ũũ na mũka meĩ amisonalĩ nthĩ ya ũeninĩ, ĩndĩ yu nĩmeũthĩnĩka maitiana na kĩkundi kĩla maneethĩawa.
^ kal. 59 MAELESYO MA VISA: Mwana-a-asa ũsu na mũka nĩmasyoka nthĩ ya kwoo, na memũvoya Yeova na kĩthing’ĩĩsyo amatetheesye kũmĩanĩsya na mathĩna ala me namo.
^ kal. 61 MAELESYO MA VISA: Yeova nĩwamatetheesya mesa kũsyokea ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe. Metũmĩa kĩthyomo kĩla meemanyĩisye me amisonalĩ kũtavya andũ ala mathamĩĩe kĩsionĩ kya kĩkundi kyoo ũvoo mũseo.
