1. Ndaviti aisye ata ĩũlũ wa wĩnyivyo wa Yeova?

KWA w’o no twasye Yeova e wĩnyivyo? Ĩĩ, no twasye ũu. Ĩvinda yĩmwe Ndaviti aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: ‘Nũnengete ngao ya ũtangĩĩo waku; na ũuu waku [kana, wĩnyivyo waku] nũnenevetye.’ (2 Sam. 22:36; Sav. 18:35) Ndaviti aiandĩka ndeto isu nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa mũthenya ũla mwathani Samueli wookie mũsyĩ kwoo, nĩ kana etĩkĩsye mauta mũsumbĩ wa Isilaeli ũla waatĩĩe. Kwoo masyaĩtwe me ivĩsĩ nyanya, na nĩwe waĩ ĩlumaita. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwe wanyuviwe nĩ Yeova esumbĩka vandũ va Mũsumbĩ Saulo.—1 Sam. 16:1, 10-13.

2. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Tũi na nzika kana Ndaviti ndaĩ alea kwĩtĩkĩlana na ndeto sya mũandĩki ũmwe wa Savuli, ũla waisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “[Nĩwĩnyivasya] asisye syĩndũ syĩ ĩtunĩ na nthĩ . . . Nĩwũkĩlasya ngya kũmyumya kĩtoonĩ, na kũkĩlya ũla mũthĩni . . . nĩ kana amwĩkalye nthĩ vamwe na anene me mbee ũsumbĩnĩ.” (Sav. 113:6-8) Ĩsomonĩ yĩĩ twĩamba kwona mavinda mana Yeova woonanisye wĩnyivyo, nĩ kana twĩmanyĩsye maũndũ ma vata ĩũlũ wa nguma ĩsu. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa wĩnyivyo ngewanĩ ya Mũsumbĩ Saulo, mwathani Ndanieli, na Yesũ.

3. Yeova atũkuaa ata, na kĩu kĩĩkĩĩthasya kyaũ?

³ Nĩtwonaa nesa kana Yeova e wĩnyivyo twasũanĩa ũndũ ũkuaa athaithi make, o na kau mo nĩ ene naĩ. Nĩwĩtĩkĩlaa ũthaithi  witũ, na eka ũu, atũtalaa ta anyanyae. (Sav. 25:14) Nĩ kana Yeova atũvingũĩe nzĩa ya kũtw’ĩka anyanyae, we mwene nĩwatwie kũnengane Mwana wake ethĩwe nthembo kwondũ wa naĩ sitũ. Vate nzika, Yeova atwĩw’ĩie ĩnee yingĩ mũno!

4. Nĩ kyaũ Yeova ũtũnengete, na nĩkĩ?

⁴ Kwasũanĩa ũndũ ũngĩ wonanasya kana Yeova e wĩnyivyo. Nũndũ nĩwe Mũmbi, aĩ atonya kũvanga kana etũmba tũte na ũtonyi wa kwĩnyuvĩa kĩla tũkwenda kwĩka thayũnĩ. Ĩndĩ ndaaĩka ũu. Atũmbie na mũvw’ano wake na atũnenga ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ. O na kau twĩ andũ mate vala maĩ twaelekanw’a nake, endaa tũmũthũkũme kuma ngoonĩ nũndũ nĩtũmwendete na nĩtwĩsĩ nĩtũkũathimĩka twamwĩw’a. (Kũt. 10:12; Isa. 48:17, 18) Tũtũngaa mũvea ta kĩ twasũanĩa ũndũ ũsu Yeova wĩkĩte akonany’a kana e wĩnyivyo!

5. Nĩ kyaũ Yeova wĩkĩte kĩtũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwonany’a wĩnyivyo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁵ Kũsũanĩa ũndũ Yeova wĩkalanasya naitũ nĩkũtũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwonany’a wĩnyivyo. Vai ũngĩ wĩ ũĩ ta wa Yeova. Ĩndĩ we nĩwĩtĩkĩlaa kũtetheew’a mawĩa na nũatĩĩaa na ngenda mawoni ma angĩ. Kwa ngelekany’o, nĩweetĩkĩlilye Mwana wake amũtetheesye wĩanĩ wa wũmbi. (Nth. 8:27-30; Ako. 1:15, 16) O na ĩngĩ, Yeova nũnengae angĩ ũkũmũ wa kwĩka maũndũ mana o na kau nĩ mwene vinya w’onthe. Kwa ngelekany’o, nĩwanyuvie Yesũ atw’ĩke Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wake, na ĩvinda yũkĩte akanenga ala andũ 144,000 makasumbĩka vamwe na Yesũ ũkũmũ wĩana ũna. (Luka 12:32) Nĩ w’o, Yeova nĩwamanyĩisye Yesũ nĩ kana ethĩwe atonya kũkwatĩĩa kĩanda kya Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene. (Aevl. 5:8, 9) O na  nũmanyĩasya ala makasumbĩka na Yesũ ũndũ matonya kwĩanĩsya kĩanda kyoo, ĩndĩ ndakalikĩlĩĩla kĩla kaũndũ makethĩwa mayĩka wĩanĩ woo. Ethĩawa aĩkĩĩe kana makeanĩsya kwenda kwake.—Ũvu. 5:10.

6-7. Kũmanya kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũnengae angĩ mawĩa mana kwĩtũtethya ata?

⁶ Ethĩwa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũnengae angĩ ũkũmũ wa kwĩka maũndũ mana na we nde na vata wa kũtetheew’a maũndũnĩ, ithyĩ tyo twaĩle kwĩka ũu mũnango? Kwa ngelekany’o, wĩ na mũsyĩ kana wĩ mũtumĩa kĩkundinĩ? Atĩĩa ngelekany’o ya Yeova kwa kũnenga angĩ mawĩa, na ũitata mũno ndũkalikĩlĩĩle kĩla kaũndũ mekwĩka. Weeka take, wĩa ũla ũkwendaa ũtethw’e ũkeekwa, na ũkatuma ala wamanenga ũ wĩa makwata ũtũĩka na mayĩyĩĩkĩĩa mũnango. (Isa. 41:10) Ngelekany’o ya Yeova ĩtonya kũtethya ala me na ũkũmũ wĩana ũna ũndũnĩ ũngĩ wĩva?

⁷ Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yeova nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma syũmbe syake sya ĩtunĩ. (1 Asu. 22:19-22) Inyw’ĩ asyai, mũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ata? Yĩla ve na wĩa ũkwenda kwĩkwa, kũlyai syana syenyu ũndũ iũsũanĩa ta ũtonya kũtethw’a ethĩwa nĩmũkwona vaĩlĩte. Na syaumya woni ũtethya, atĩĩai.

8. Yeova oonanisye ata kana nĩwoomĩĩisye Avalaamu na Sala?

⁸ Ũndũ ũngĩ Yeova wĩkaa akonany’a e wĩnyivyo nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Kwa ngelekany’o, Yeova nĩwũmĩĩasya athũkũmi make yĩla meethĩwa na makũlyo ĩũlũ wa motwi wĩkĩte, ethĩwa meĩka ũu kwa ndaĩa. Kwoosa ngelekany’o ya Avalaamu. Yeova nĩwamwĩthukĩĩisye yĩla wamũtavasya kana ndekwona ta wĩkie ũtwi mũseo wa kwananga Sotomo na Ngomola. (Mwa. 18:22-33) O na kwalilikana ngewa ya Sala, mũka wa Avalaamu. Yĩla Yeova wamwĩie nũkũitava akũĩte ũndũ wakũĩte, nĩwathekie, ĩndĩ Yeova ndaathata. (Mwa. 18:10-14) Na ndaamwĩka ũndũ ũũmwanangĩa ndaĩa.

9. Asyai na atumĩa matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngelekany’onĩ ya Yeova?

⁹ Inyw’ĩ asyai na atumĩa, ngelekany’o ya Yeova yĩmũmanyĩsya kyaũ? Kwasũanĩa kĩla wĩkaa yĩla ala me ungu waku malea kwĩtĩkĩlana na motwi maku. Ũsembeaa kwĩtetea? Kana wambaa kũtata kũelewa mawoni moo? Ala me na ũkũmũ maatĩĩa ngelekany’o ya Yeova, mĩsyĩ yoo na ikundi nitethekaa. Kũvika vau, ngelekany’o ya Yeova nĩyatũmanyĩsya maũndũ mana ĩũlũ wa wĩnyivyo. Yu ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa wĩnyivyo ngewanĩ sya ala mawetetwe Ndetonĩ ya Ngai.

10. Yeova atũmĩaa ata ngelekany’o sya angĩ?

¹⁰ Nũndũ Yeova nĩwe ‘Mũmanyĩsya’ witũ ũla mũnene, nũtũnengete ngelekany’o mbingĩ Ndetonĩ yake nĩ kana itũmanyĩsye. (Isa. 30:20, 21) Yĩla twavindĩĩsya ngewa ila syĩ Mbivilianĩ sya ala maĩ na nguma nzeo ta wĩnyivyo, nĩtũtethekaa. O na nĩtũtethekaa yĩla twavindĩĩsya kĩla kyakwatie ala mataaĩthĩwa na nguma nzeo.—Sav. 37:37; 1 Ako. 10:11.

11. Ngewa ya Saulo yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹¹ Kwavindĩĩsya kĩla kyakwatie Mũsumbĩ Saulo. E mwanake aĩ wĩnyivyo. Ĩvinda yĩu nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya. O na nĩwakĩaa kwongeleelwa ianda. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Ĩndĩ nĩwesie kũkwatwa nĩ mĩtũlyo. Kĩu kyoonekie kavinda kakuvĩ amina kũtw’ĩkĩthw’a mũsumbĩ. Ĩvinda yĩmwe nĩwaemiwe nĩ kũmĩĩsya nginya mwathani Samueli avike. Vandũ va kwĩnyivya na aimwĩkwatya Yeova atethye  andũ make, atwie kũvĩvya nthembo o esĩ ndaĩ na ũkũmũ wa kwĩka ũu. Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwamũleile na mũthya amũvena ũsumbĩ. (1 Sam. 13:8-14) Nũseo tũkaeka ngewa ĩsu ĩtũmanyĩsye kana tũyaĩle kwĩthĩwa na mĩtavyo.

12. Ndanieli oonanisye ata kana aĩ na wĩnyivyo?

¹² Kĩvathũkany’o na ngelekany’o nthũku ya Saulo, mwathani Ndanieli aĩ ngelekany’o nzeo. Ndanieli amũthũkũmie Yeova thayũnĩ wake w’onthe enyivĩtye, na kĩla ĩvinda nĩwamwĩkwatasya amũtongoesye. Kwa ngelekany’o, ndaaĩyosea nguma yĩla Yeova wamũtũmĩie kũalyũla ndoto ya Nevukatilesa. Vandũ va ũu, nĩweenyivisye na anenga Yeova nguma na ndaĩa syonthe. (Nda. 2:26-28) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa ana-a-asa nĩmatanĩaa maũvoo maitũ, kana ethĩwa nĩtũkwataa mosyao maseo ũtavany’anĩ, twaĩle kũekaa nguma syonthe ikamũsyokea Yeova. Wĩnyivyo nĩwaĩle kũtũtetheesya kũmanya kana tũyĩsa kwĩanĩsya maũndũ asu tũte na Yeova. (Avi. 4:13) Tweethĩwa na mawoni ta asu, tũkeethĩawa tũiatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ. Ata?

13. Ndeto sya Yesũ ila syĩ nthĩnĩ wa Yoana 5:19, 30 syĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa wĩnyivyo?

¹³ O na kau Yesũ aĩ Mwana wa Ngai ũte na naĩ, nĩwamwĩkwatasya Yeova. (Soma Yoana 5:19, 30.) Vai ĩvinda waatata kũvena Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũkũmũ wake. Ĩandĩko ya Avilivi 2:6 yĩtwĩĩte kana Yesũ “ndaasũanĩa kwosa ũkũmũ wa Ngai, na ũu nĩ kwasya kana ndaasũanĩa kwĩthĩwa eanene na Ngai.” Nũndũ Yesũ aĩ na wĩnyivyo, nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya na nĩwanengete ndaĩa ũkũmũ wa Ĩthe wake.

14. Yesũ eekie ata yĩla wakũlilw’e eke ũndũ ũtaĩ na ũkũmũ wa kũwĩka?

¹⁴ Kwasũanĩa ũndũ Yesũ weekie yĩla amanyĩw’a make elĩ, Yakovo na Yoana, vamwe na inyia woo maendie vala ũĩ, na mamũkũlya amanenge mwanya wa kwĩkala ũmwe kw’okonĩ kwake kwa aũme, na ũngĩ kw’okonĩ kwake kwa aka Ũsumbĩnĩ. Nũndũ Yesũ nĩweesĩ ndaĩ na ũkũmũ wa kũnengane mwanya ũsu, amasũngĩie vau kwa vau amea kana no Ĩthe wake wa ĩtunĩ e weka ũtonya kwĩka ũu. (Mt. 20:20-23) Kĩu kyoonanisye kana Yesũ nĩweesĩ ve mĩvaka ũtaĩle kũkĩla. Aĩ na wĩnyivyo. Ndavĩtũkaa maũndũ ala Yeova wamwĩĩte eke. (Yoa. 12:49) Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ata?

15-16. Tũtonya kũatĩĩa ata ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 4:6?

 ¹⁵ Twĩthĩawa na wĩnyivyo ta wa Yesũ yĩla twaatĩĩa ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 4:6. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Mũikavĩtũke maũndũ ala maandĩke.” Kwoou yĩla twakũlw’a ũtao, tũyaĩlĩte kwĩsa kũthing’ĩĩsya angĩ maatĩĩe woni witũ, na tũyaĩlĩte kũmatavya o kĩla kyooka kĩlĩkonĩ mbee. Twaĩlĩte kũmanenga ũtao tumĩtye Mbivilianĩ kana mavukunĩ maitũ. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonany’a kana nĩtũkũelewa tũyĩsĩ kĩla kĩndũ. Na kĩu kĩĩkĩĩthasya nĩtwĩnyivĩtye nũndũ twĩthĩawa tũyonany’a kana Ngai Mwene Vinya W’onthe no we wĩthĩawa na ‘mĩao mĩlũngalu.’—Ũvu. 15:3, 4.

¹⁶ Ve itumi ingĩ nzeo sya kwĩthĩwa na wĩnyivyo eka o kũmũtaĩa Yeova. Yu twĩenda kũmanya ũndũ wĩnyivyo ũtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ atanu, na tũyĩkalany’a na ala angĩ nesa.

17. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana andũ ala me wĩnyivyo mekalaa me atanu mũnango?

¹⁷ Nĩ laisi tũkekala twĩ atanu mũnango yĩla tweethĩwa na wĩnyivyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ wĩnyivyo ũkatumaa tũmanya ve maũndũ tũtatonya, na nũndũ wa ũu, tũkatanaa na kũtũnga mũvea yĩla twatetheew’a nĩ angĩ. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ wavoisye ala andũ ĩkũmi mawaĩte mangũ. No ũmwe waendie kũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũmũvosya ũwau ũsu mũthũku. Mũndũũme ũsu weenyivĩtye nĩwamanyie kana ndaĩ esa kwĩvosya, na kwoou nĩwatũngie mũvea na amũtaĩa Ngai nũndũ wa ũu.—Luka 17:11-19.

18. Kwĩthĩwa na wĩnyivyo kũtũtetheeasya ata kwĩkalany’a nesa na ala angĩ? (Alomi 12:10)

¹⁸ Andũ ala mekalaa menyivĩtye mekalanasya nesa na andũ ala angĩ, na nĩmakothaa kũkwata  anyanya aseo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmonaa nguma nzeo sya angĩ na nĩmamaĩkĩĩaa. O na ĩngĩ, nĩmatanaa yĩla angĩ meanĩsya wĩa woo nesa, na nĩmamakathaa kuma ngoonĩ na kũmanenga ndaĩa.—Soma Alomi 12:10.

19. Mũndũ wĩ mĩtũlyo ethĩawa ailye ata?

¹⁹ Kĩvathũkany’o na ũu, andũ ala me mĩtũlyo monaa wĩ ũndũ wĩ vinya kũkatha ala angĩ, na mendaa kũkathwa nemo. Makothaa mũno kwĩyĩelekany’a na angĩ, na methĩawa na veva wa masindano. Na vandũ va kũmanyĩsya angĩ na kũmanenga wĩa, nĩmatonya kwasya, “Ethĩwa nũkwenda ũndũ mũna wĩkwe nesa, no we mwene waĩle kwĩyĩkĩa.” Monaa vai mũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka ũndũ mũna nesa tamo. Mavinda maingĩ mũndũ wĩ mĩtũlyo onaa e wa vata mũno kwĩ ala angĩ, na nĩwĩw’ĩaa angĩ kĩwĩu oona maendeee nesa kwĩ we. (Aka. 5:26) Andũ ma mũthemba ũsu mayĩsa kũlũmya anyanya. Twesa kũmanya nĩtwambĩĩe kwĩthĩwa na mĩtũlyo, twaĩlĩte kwosa ĩtambya ya kũmwĩsũva Yeova atũtetheesye “kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ” nĩ kana mũtuo ũsu mũthũku ndũkese kwĩkinyĩa vyũ.—Alo. 12:2.

20. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo?

²⁰ Twaĩle kũtũngaa mũvea mũno nũndũ Yeova nũtwiĩe ngelekany’o nzeo. Nĩtwonaa wĩnyivyo wake twasũanĩa ũndũ wĩkalanasya na athũkũmi make, na twĩenda kwĩka take. O na ĩngĩ, twĩenda kũatĩĩa ngelekany’o nzeo syĩ Mbivilianĩ sya ala maendanasya na Ngai menyivĩtye. Na ekai kĩla ĩvinda tũmũnengae Yeova nguma na ndaĩa syonthe. (Ũvu. 4:11) Tweeka ũu, tũkatw’ĩka anyanya ma Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, nũndũ we endete andũ ala me wĩnyivyo.