1. Nĩkĩ Yesũ wamwĩsũvie Yeova asũvĩe aatĩĩi make?

 ŨTUKŨ wa mũthya Yesũ atanoawa, nĩwamũvoyie Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũndũ mũna wa mwanya. Amwĩsũvie Yeova asũvĩe aatĩĩi make. (Yoa. 17:15, 20) Nĩ wʼo kana mavinda onthe Yeova nũsũvĩaa na nũthĩnĩkĩaa andũ make. Ĩndĩ Yesũ nĩweesĩ kana aatĩĩi make makavĩngwa mũno nĩ Satani. O na ĩngĩ, nĩweesĩ kana makendaa ũtethyo wa Yeova nĩ kana makĩlye vinya matatwa ala Ndevili ũkamaeteae.

2. Kwosana na Savuli 33:18-20, nĩkĩ tũte na vata wa kũkĩa mathĩna?

² Ũmũnthĩ, nthĩ ĩno ĩtongoewʼe nĩ Satani nĩyĩeteete Aklĩsto ma wʼo mathĩna maingĩ mũno. Nĩtũkomanaa na mathĩna matonya kũtũtũla ngoo na makatuma twona ve vinya kũlũmanyʼa na Yeova. Ĩndĩ o tondũ tũkwona ĩsomonĩ yĩĩ, tũi na vata wa kũkĩa. Yeova nũtũsũvĩaa. Nĩwĩthĩawa ene maũndũ onthe ala tũũkomana namo, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya tũmasinde. Ekai twone ngelekanyʼo ilĩ syĩ Mbivilianĩ ikwonanyʼa ũndũ Yeova ‘ũketeeaa ala mamũkĩaa.’—Soma Savuli 33:18-20.

3. Nĩ ĩndĩĩ tũtonya kwĩwʼa ta twĩ ithyoka?

³ O na kau twĩ ma mũsyĩ wĩ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ, mavinda kwa mavinda nĩtũtonya kwĩwʼa ta twĩ ithyoka. Kwa ngelekanyʼo, amũika nĩmatonya kwĩwʼa ta me oka yĩla mekũelesya mũĩkĩĩo woo mbee wa syana ila masomaa nasyo sukulu kana yĩla mathamĩĩa kĩkundinĩ kyeũ. Eka ũu, amwe maitũ nĩtũtonya kwĩmakĩa kana tũkakwʼa ngoo, na nĩtũtonya kũsũanĩa kana twĩngʼangʼana na maũndũ asu twĩ ithyoka. No tũemwe nĩ kũelesya angĩ ũndũ tũkwĩwʼa tũyona ta matesa kũtũelewa. Na mavinda amwe nĩtũtonya kũsengʼa tũyĩkũlya ethĩwa ve mũndũ ũlũnganaa naitũ. O na ethĩwa nĩ kyaũ kĩũtuma twĩwʼa ta twĩ  ithyoka, ũu no ũtume twambĩĩa kwĩmakĩa na tũyona ta tũte na ũtethyo. Yeova ndendaa kwona tũyĩwʼa ũu o na vanini. Nĩkĩ tũkwasya ũu?

4. Nĩkĩ mwathani Eliya waisye: “Nyie, o nyie nĩ nyioka, [ninyie] nĩtialĩte”?

⁴ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũndũũme waĩ mũĩkĩĩku weetawa Eliya. Ve ĩvinda Yeseveli watwʼĩte vyũ kũmũaa, na kwoou akĩa na athi kyalo kya mĩthenya mbee wa 40 nĩ kana avonokye thayũ wake. (1 Asu. 19:1-9) Mũthya, e vandũ ngunganĩ e weka, amũtavisye Yeova ũũ: ‘Nyie, o nyie nĩ nyioka, [ninyie mwathani ũla] ũtialĩte.’ (1 Asu. 19:10) Ĩndĩ kwaĩ na athani angĩ matialĩte. Kwa ngelekanyʼo, Ovatia nĩwavotete kwovosya athani 100 maikoawe nĩ Yeseveli. (1 Asu. 18:7, 13) Kwoou nĩkĩ Eliya weewʼaa ta wĩ weka? Nĩwĩthĩwa asũanĩaa kana athani ala Ovatia woovoetye yu onthe maĩ oae? Nĩwĩthĩwa eewʼaa ta wĩ weka aisũanĩa vai angĩ maambĩĩa kũmũthaitha Yeova vamwe nake, ĩtina wa Yeova kwonanyʼa Kĩĩmanĩ kya Kalimeli kana Mbaali ndyaĩ ngai ya wʼo? Kana nĩwĩthĩwa oonaa ta vate mũndũ wĩsĩ ũndũ wĩ mũisyonĩ ũnenevete, kana akasengʼa ayĩkũlya ethĩwa ve mũndũ ũkũlũngana nake? Mbivilia ndĩtũeleetye nesa nĩkĩ weewʼaa ũu. Ĩndĩ kĩla twĩsĩ nesa nĩ kana Yeova nĩwaeleiwe nĩkĩ Eliya weewʼaa ta wĩ weka na nĩweesĩ kĩla ũtonya kwĩka amũtetheesye.

5. Yeova aĩkĩĩthisye Eliya ata kana ndaĩ weka?

⁵ Ve maũndũ meana ũna Yeova weekie nĩ kana amũtetheesye Eliya. Mbee, nĩwamwĩkĩie vinya eyĩelesye. Amũkũlilye ũũ kelĩ: “Wĩĩka ata vaa?” (1 Asu. 19:9, 13) Na kĩla ĩvinda nĩwamwĩthukĩĩasya nesa aimũtulũĩla ngoo yake. O na nĩwamũsũngĩie kwa kũmwonyʼa kana we aĩ vo na kana e vinya mwingĩ. Eka ũu, nĩwamũĩkĩĩthisye kana ve Aisilaeli angĩ aingĩ mamũthaithaa. (1 Asu. 19:11, 12, 18) Vate nzika, Eliya nĩweewie ausya ĩtina wa kũmũtulũĩla Yeova ngoo yake na kwĩyonea ũndũ wamũsũngĩie. O na ĩngĩ, Yeova nĩwamũnengie ianda iana ũna sya vata. Amwĩie etĩkĩsye mauta Aasaeli ethĩwe mũsumbĩ wa Silia, Yeu ethĩwe mũsumbĩ wa Isilaeli, na Elisa ethĩwe mwathani. (1 Asu. 19:15, 16) Kũmũnenga ianda isu nĩkwamũtetheeisye kũtũnga kĩlĩko kyake maũndũnĩ ala  maseo. O na ĩngĩ, nĩwamũnengie Elisa ethĩwe mũtindanyʼa wake. Ũtonya kwĩka ata ũkwate ũtethyo wa Yeova yĩla ũkwĩwʼa ta wĩ weka?

6. Ũtonya kũvoya ĩũlũ wa maũndũ meva yĩla ũkwĩwʼa ta wĩ weka? (Savuli 62:8)

⁶ Yeova nũkũthoketye ũmũvoyae. Nĩwonaa maũndũ ala ũkomanĩte namo, na akũĩkĩĩthĩtye kana ĩvinda o na yĩva yĩla wamũvoya, akakwĩthukĩĩasya. (1 Ath. 5:17) Yeova nũtanĩaa kwĩthukĩĩsya athaithi make yĩla meũmũvoya. (Nth. 15:8) Ũtonya kũmũtavya maũndũ ta meva yĩla ũkwĩwʼa ta wĩ weka? Mũtulũĩle ngoo yaku, o tondũ Eliya weekie. (Soma Savuli 62:8.) Mũelesye maũndũ ala meũkũthĩnyʼa na ũndũ meũtuma wĩwʼa. O na ĩngĩ, mũkũlye aũtetheesye ũmanye kĩla ũtonya kwĩka yĩla wambĩĩa kwĩwʼa ũu. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa nũkwatawa nĩ wia na ũkewʼa ta wĩ weka yĩla ũũtetea mũĩkĩĩo waku wĩ sukulu, mũkũlye Yeova aũnenge ũkũmbaũ wa kwĩyĩelesya. O na no ũmũkũlye aũnenge ũĩ wa kũelesya mũĩkĩĩo waku nesa. (Luka 21:14, 15) Na ethĩwa wĩĩwʼa ũkwʼĩte ngoo, mũkũlye Yeova aũtetheesye kũneena na Mũklĩsto mũimu ĩũlũ wa ũndũ ũsu. No ũmũkũlye atetheesye ũsu ũkwenda kũmũelesya ũndũ ũkwĩwʼa nĩ kana akwĩthukĩĩsye nesa na aikũelewa. Kwoou mũtulũĩle Yeova ngoo yaku, ĩthĩwa wĩ metho wone ũndũ ũkũsũngĩa mboya syaku, na ũyĩtĩkĩla ũtethyo wa angĩ. Kĩu kĩkaũtetheeasya ũeke kwĩwʼa ta wĩ weka.

7. Ngelekanyʼo ya Mauricio yaũmanyĩsya kyaũ?

⁷ Yeova nũnengete kĩla ũmwe witũ wĩa wa vata. No wĩkale ũte na nzika kana nĩwonaa kyonthe kĩla wĩkaa nĩ kana wĩanĩsye kĩanda kyaku kĩkundinĩ na ũtavanyʼanĩ, na nũtanĩthawʼa nĩkyo. (Sav. 110:3) Kwĩthĩwa na maũndũ maingĩ ma kwĩka wĩanĩ ũsu kũtonya kũũtethya ata yĩla ũkwĩwʼa ta wĩ weka? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Mauricio. b Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa kũvatiswa, mũnyanyae ũmwe mũnene nĩwambĩĩie kũtia ũwʼo o kavola kwa kavola. Aĩtye: “Kwona aimũtia Yeova kwatumie nĩeka kwĩyĩĩkĩĩa. Nĩnakĩaa ndyona ta ndevota kwĩanĩsya wĩvĩto wakwa wa kũmũthũkũma Yeova, na ta ndeendeea kũlũmanyʼa na athaithi ala angĩ. Neewʼaa ta nĩ nyioka na noonaa ta vate mũndũ wĩsa kũngelewa.” Nĩ kyaũ kyatetheeisye Mauricio? Aĩtye: “Nĩnongelangile ũtavanyʼa wakwa. Kĩu nĩkyandetheeisye naeka kwĩsũanĩa mũno na naeka kũtinda nĩsũanĩĩte ũndũ neewʼaa. Yĩla nĩ na angĩ ũtavanyʼanĩ neewʼaa nĩ mũtanu na ndyewʼaa ta nĩ nyioka.” Kwa wʼo, o na yĩla tũtatonya kũtavanyʼa na athaithi ala angĩ twĩ vamwe, nĩtũlũlũmĩĩlawʼa mũno yĩla tweeka maũndũ amwe namo, ta kũandĩka valũa na kũtavanyʼa na simũ. Nĩ kyaũ kĩngĩ kyatetheeisye Mauricio? Ongelete kwasya: “Nĩnatwʼĩe kwĩkĩa kĩthito kingangĩ kĩkundinĩ. Yĩla  nanengwa ianda maũmbanonĩ, nĩneekĩaa kĩthito nĩyũmbanyʼe nesa na ndisyumya nesa. Ianda isu syatumaa nĩmanya kana Yeova na ala angĩ kĩkundinĩ nĩmambonaa nĩ wa vata.”

8. Tũtonya kwĩwʼa ata twakwatwa nĩ matatwa maito?

⁸ Nũndũ twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, nĩtwĩsĩ tũilea kũkwatwa nĩ mathĩna. (2 Tim. 3:1) Ĩndĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa tũtekwatĩtye kũkwatwa nĩ ĩtatwa ya mũthemba mũna kana nĩtũtonya kũsengʼa yĩla yatũkwata. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna ma mbesa tũtataĩĩe, tũkakwatĩkana na ũwau mũthũku, kana tũkakwʼĩĩwa nĩ mũndũ twendete. Mavinda ta asu nĩtũtonya kũthĩnĩka na tũkewʼa twĩ aitavĩe, na mũno mũno ethĩwa tũkwatĩtwe nĩ matatwa maingĩ kĩatĩanĩsyo kana matũkwatĩte savalĩ ũmwe. Ĩndĩ lilikana kana Yeova nĩwĩthĩawa ene maũndũ onthe, na no atũtetheesye kũmĩĩsya ĩtatwa o na yĩva.

9. Elesya matatwa amwe mamũkwatie Yovu.

⁹ Kwasũanĩa ũndũ Yeova watetheeisye mũndũũme waĩ mũĩkĩĩku weetawa Yovu. Mũndũũme ũsu nĩwakwatiwe nĩ matatwa meana ũna maito kavindanĩ kakuvĩ. Ĩvinda yĩmwe, nĩwataviwʼe kana indo syake nĩsyooywa na ila ingĩ syooawa, athũkũmi make nĩmooawa, na kũthũkya ũvoo, syana syake syonthe o nasyo nĩsyooawa. Na maũndũ asu onthe mathũkĩte ũu meekĩkie mũthenya o ũmwe. (Yovu 1:13-19) Kavinda kakuvĩ ĩtina wa ũu, e o na kĩmeto kingĩ, nĩwakwatiwe nĩ ũwau wĩ kyalya kingĩ na wĩ nthoni. (Yovu 2:7) Maũndũ mathũkie nginya avika vandũ asya: “Nĩngũthĩtha thayũ wakwa; ndikwenda kwĩkala thayũ ĩndĩ yonthe.”—Yovu 7:16.

10. Yeova atetheeisye Yovu ata nĩ kana omĩĩsye matatwa ala mamũkwatĩte? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹⁰ Yeova no weene maũndũ ala mamũkwatĩte Yovu. Na nũndũ nĩwamwendete, nĩwamũnengie kĩla kyaĩ kĩtonya kũmũtetheesya omĩĩsye matatwa asu na ayĩkala e mũĩkĩĩku. Yeova nĩwaneenie na Yovu na amũlilikanyʼa ũndũ ũĩ wake ũte maela na ũndũ ũsũvĩaa syũmbe syake mũno wĩana. Awetie nyamũ mbingĩ sya kũsengyʼa. (Yovu 38:1, 2; 39:9, 13, 19, 27; 40:15; 41:1, 2) O na nĩwatũmĩie mũndũũme mũĩkĩĩku na waĩ mũninangi kwĩ ũ Yovu, ũla weetawa Eliu, kũmwĩkĩa vinya na kũmũkiakisya. Eliu nĩwamũĩkĩĩthisye kana mavinda onthe Yeova nũtuvaa athaithi make nũndũ wa wũmĩĩsyo woo. O vamwe na ũu, Yeova nĩwatũmĩie mũndũũme ũsu kũmũnenga ũtao kwa nzĩa nzeo. Eliu nĩwatetheeisye Yovu aeka kwĩsũanĩa mũno kwa kũmũlilikanyʼa ũndũ tũninĩvĩte twaelekanwʼa na Yeova, Mũmbi wa ĩtu na nthĩ. (Yovu 37:14) O na ĩngĩ, Yeova nĩwanengie Yovu wĩa wa kũtethya. Amwĩie navoye kwondũ wa ala atindanyʼa make atatũ nũndũ nĩmavĩtĩtye. (Yovu 42:8-10) We Yeova atũtetheeasya ata ũmũnthĩ yĩla twakomana na matatwa maito?

11. Mbivilia ĩtũkiakiasya ata yĩla twakomana na matatwa?

¹¹ Yeova ndaneenaa naitũ ĩmwe kwa ĩmwe, o tondũ waneenie na Yovu, ĩndĩ aneenaa naitũ atũmĩĩte Ndeto yake, Mbivilia. (Alo. 15:4) Nũtũkiakiasya kwa kũtũnenga wĩkwatyo wa ĩvinda yũkĩte. Kwasũanĩa mĩsoa o mĩvũthũ yĩ Mbivilianĩ ĩtonya kũtũkiakisya yĩla twakomana na matatwa. Maandĩkonĩ Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana “vaiĩ kĩndũ kĩtonya kũtũvathana na wendo [wake],” o na ethĩwa nĩ matatwa maito. (Alo. 8:38, 39) O na ĩngĩ, nũtũĩkĩĩthĩtye kana “e vakuvĩ na onthe ala mamwĩkaĩlaa” mboyanĩ. (Sav. 145:18) Atũtavĩtye kana twamwĩkwatya, no tũmĩĩsye ĩtatwa o na yĩva twĩ atanu. (1 Ako. 10:13; Yak. 1:2, 12) O na Ndeto yake ĩtũlilikanĩtye kana matatwa ala matũkwataa no ma kavinda maelekanwʼa na ĩtuvi  ya thayũ wa tene na tene yĩla ũkatũnenga. (2 Ako. 4:16-18) Ũndũ ũngĩ Yeova wĩkĩte nĩ kũtũĩkĩĩthya kana akamina onthe ala matumaa tũthĩna, namo nĩ Satani, ũla nĩwe Ndevili, vamwe na onthe ala maatĩĩaa nzĩa syake nthũku. (Sav. 37:10) Kwoou ĩkũlyo nĩ, We nĩwĩkĩĩte kĩlĩkonĩ mĩsoa ĩmwe ya kũkiakisya ĩtonya kũũtetheesya kũmĩĩsya matatwa ala makaũkwata ĩvinda yũkĩte?

12. Yeova endaa twĩke ata ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheka vyũ nĩ Ndeto yake?

¹² Yeova endaa tũmanthe ĩvinda ya kwĩmanyĩsya Mbivilia tũteũtĩĩa na kũvindĩĩsya maũndũ ala tweemanyĩsya. Yĩla twaatĩĩa kĩla tweemanyĩsya, mũĩkĩĩo witũ nũlũlũmĩĩlaa na nĩtũmũthengeeaa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. Nũndũ wa ũu, nĩtũkwataa vinya wa kũmĩĩsya matatwa. O na ĩngĩ, Yeova nũnengae veva mũtheu onthe ala mekwatasya Ndeto yake. Nawʼo veva ũsu nũtũnengae “vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ” nĩ kana tũmĩĩsye ĩtatwa o na yĩva.—2 Ako. 4:7-10.

13. Lĩu wa kĩ-veva ũla “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” ĩtũseũvĩasya ũtũtetheeasya ata kũmĩĩsya matatwa?

¹³ Yeova atũmĩaa “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” kũtũseũvĩsya ĩvindanĩ yĩla yaĩle maũvoo maingĩ ma kũsoma, vitio, na mbathi nĩ kana tũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ na tũyĩkala twĩ metho kĩ-veva. (Mt. 24:45) Nĩtwaĩle kũtũmĩa nesa vyũ syĩndũ isu ũtũnengae. O mĩtũkĩ, mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Amelika nũnawetie ũndũ ũtũngaa mũvea nũndũ wa lĩu ũsu wʼonthe wa kĩ-veva. Anaisye, “Kwa ĩvinda ya myaka 40 ĩla nĩthĩĩtwe ndimũthũkũma Yeova, wĩanĩu wakwa nũtatĩtwe mavinda maingĩ.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu nũkomanĩte na matatwa maito mũno. Kwa ngelekanyʼo, ũmae nĩwakwie ĩtina wa kũkimwa na ngalĩ nĩ ndeleva wanywʼĩte, asyai make nĩmawaie ũwau mũthũku na makwʼa, nake akwatwa nĩ kanza kelĩ. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya? Aeleetye ũũ: “Mavinda onthe Yeova nũnzũvĩaa. Lĩu wa kĩ-veva ũla ũtũnengae atũmĩĩte ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ nĩwʼo wĩthĩĩtwe ũindetheesya kũmĩĩsya. Nũndũ wawʼo, no nasye ũũ Yovu waisye: ‘Kũvika nakwʼa ndikaveta kwakwa wĩanĩu wakwa.’”—Yovu 27:5.

14. Yeova atũmĩaa ata athaithi ala angĩ kũtũtwʼĩĩka yĩla twakwatwa nĩ matatwa? (1 Athesalonika 4:9)

¹⁴ Yeova nũmanyĩĩtye andũ make kwendana na kũkiakianyʼa mavindanĩ ma thĩna. (2 Ako. 1:3, 4; soma 1 Athesalonika 4:9.) O ta Eliu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nĩmethĩawa na mea ma kũtũtetheesya twĩkale twĩ aĩkĩĩku  yĩla twakomana na mawetu. (Meko 14:22) Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa ũndũ kĩkundi kya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Diane kyamwĩkĩie vinya na kyamũtetheesya kwĩkala e mũlũmu kĩ-veva yĩla mũũme wawaie ũwau mũthũku. Aĩtye: “Maũndũ mayaĩ laisi o na vanini. Ĩndĩ myeinĩ ĩsu nĩtweeyoneie kwʼoko kwa Yeova kwĩ vinya na ũndũ ũtwendete. Kĩkundi kitũ nĩkyatũtwʼĩĩkie. Ana-a-asa nĩmatũthokeie, matũkũnĩa simũ, na matũkumbatĩa. Na kĩu nokyo twendaa nĩ kana tũmĩĩsye. Na nũndũ ndyĩsĩ kũtwaa ngalĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmaĩkĩĩthasya kana nĩnathi maũmbanonĩ na ũtavanyʼanĩ, yĩla vatonyeka.” Nĩ ũathimo mũnene ta kĩ kwĩthĩwa mũsyĩnĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa mendanĩte mũno wĩana ũu!

15. Nĩkĩ tũte na nzika kana no tũmĩanĩsye na matatwa?

¹⁵ Ithyonthe tũiema kũkomana na matatwa. Ĩndĩ o tondũ tweemanyĩsya, tũikangʼangʼanaa na matatwa asu twĩ ithyoka. Na kĩtumi nũndũ mavinda onthe Ĩthe witũ wĩ wendo nũtũsũvĩaa, o ũndũ mũndũũme wendete syana syake ũisũvĩaa. Ethĩawa vakuvĩ naitũ eyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya mawĩsũvano maitũ, na ethĩawa na mea ma kũtũtwʼĩĩka. (Isa. 43:2) Tũi na nzika kana no tũmĩanĩsye na matatwa nũndũ we nĩ mũlau na nũtũnengete kyonthe kĩla kĩtonya kũtũtetheesya tũmĩĩsye. Kwa ngelekanyʼo, nũtũnengete mũthĩnzĩo wa mboya, Mbivilia, lĩu mwingĩ wa kĩ-veva, na ana-a-asa matwendete na meyũmbanĩtye kũtũtetheesya ĩvindanĩ ya mathĩna.

16. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana Yeova aendeee kũtũsũvĩa?

¹⁶ Tũtũngaa mũvea ta kĩ nũndũ twĩ na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ũtũsũvĩaa! “Ngoo sitũ [nitanaa] nthĩnĩ wake.” (Sav. 33:21) No tũmwonyʼe Yeova kana nĩtũmũtũngĩaa mũvea nũndũ wa kũtũsũvĩa nesa wĩana ũu kwa kũtũmĩa kyonthe kĩla ũtũnengete kĩtũtetheesye. O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩkale ungu wa ũsũvĩo wake. Kana kwa ndeto ingĩ, twaendeea kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmwĩwʼe Yeova na tũyĩka kĩla kĩseo methonĩ make, akatũsũvĩaa tene na tene!—1 Vet. 3:12.