1. Nĩkĩ wendete andũ me wũmĩĩsyo?

 NĨTWENDETE andũ me wũmĩĩsyo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩtũnengete ndaĩa andũ matonya kweteela kĩndũ mateũkwʼa ngoo. O na ĩngĩ, twavĩtya nĩtũtanaa yĩla ala angĩ matũmĩĩsya. Na nĩtũtũngaa mũvea nũndũ mwalimũ witũ wa Mbivilia nĩwatũmĩĩisye yĩla twangʼangʼanaa tũelewe ũmanyĩsyo mũna wa Mbivilia, tũwĩtĩkĩle, kana tũũatĩĩe. Ĩndĩ ũla tũtũngĩaa mũvea mwingĩ nĩ Yeova Ngai nũndũ wa kũtũmĩĩsya mũno!—Alo. 2:4.

2. Nĩ mavinda ta meva tũtonya kwĩwʼa ve vinya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo?

² O na kau nĩtwendete kwona andũ angĩ me na wũmĩĩsyo, no kwĩthĩwa mavinda amwe ithyĩ ene tũemawa nĩ kwĩthĩwa nawʼo. Kwa ngelekanyʼo, no tũemwe nĩ kwĩkala tũuĩtye yĩla twovetye lainĩ mũasa, na mũno mũno ethĩwa twĩ aselee. Kana no tũthate mũno yĩla twavĩtĩwʼa. Na mavinda amwe no twĩwʼe tũiemwa nĩ kweteela ĩvinda yĩla Yeova ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. We no wende kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo mwingangĩ? Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ethĩawa ailye ata, na nĩkĩ nguma ĩsu nĩ ya vata mũno. O na nĩtũũneenea kĩla kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo mwingangĩ.

3. Mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ekaa ata yĩla wathokoeka?

³ Ekai twone maũndũ ana matonya kwonanyʼa kana twĩ wũmĩĩsyo. Mbee, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ndathataa mĩtũkĩ.  Ndeyĩĩvanĩasya na atataa mũno ekale auĩtye yĩla wathokoeka kana wĩ na maũndũ meũmũthĩnyʼa kĩlĩko. Ndeto “ũtathataa mĩtũkĩ” itũmĩĩtwe ya mbee Mbivilianĩ ĩvinda yĩla Yeova wawetie kana we nĩ “Ngai wĩ tei na mũseo, ũtathataa mĩtũkĩ, na wĩ na wingĩ wa ũseo wĩ wendo na wʼo.”—Kuma 34:6.

4. Mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ekaa ata yĩla walasimĩka kweteela kĩndũ?

⁴ Kelĩ, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo eteelaa kĩndũ auĩtye. Ethĩwa kĩla weteele nĩkyekalanga, ndatindaa athĩnĩkĩte kana akathata. (Mt. 18:26, 27) Ve mavinda maingĩ twaĩle kwĩkala tũuĩtye. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mũndũ ũkũneena, nĩtwaĩle kũmwĩthukĩĩsya tũteũmũtilĩĩla. (Yovu 36:2) O na ĩngĩ, no kwĩthĩwa twaĩle kũmĩĩsya mũmanyĩwʼa nginya aelewe ũmanyĩsyo mũna wa Mbivilia kana aekane na kĩmanyĩo kĩna kĩthũku.

5. Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva wonanasya kana mũndũ e wũmĩĩsyo?

⁵ Katatũ, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ndosaa ĩtambya atasũanĩĩte. Nĩ wʼo kana mavinda amwe nĩtwaĩle kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ. Ĩndĩ yĩla mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ũkwenda kwĩanĩsya ũndũ wa vata, ndasembeaa kũwĩka, o na ndawĩkaa asembete. Vandũ va ũu, nĩwosaa ĩvinda yĩtoetye ya kũsũanĩa ũndũ ũkũwĩanĩsya. Na ĩndĩ ayĩĩkĩĩthya e na ĩvinda yĩtoetye ya kũwĩka nesa.

6. Mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ekaa ata yĩla watatwa kana wakwatwa nĩ mathĩna?

⁶ Kana, mũndũ wĩ wũmĩĩsyo atataa mũno omĩĩsye matatwa ate kũnyungunyĩsya. Yĩla wakwatwa nĩ ĩtatwa, ti ũthũku kũtavya mũnyanyau ũndũ ĩtatwa yĩu yĩũtuma wĩwʼa. Ĩndĩ mũndũ wĩ wũmĩĩsyo nũtataa ũndũ ũtonya atũnge kĩlĩko maũndũnĩ ala maseo na aiendeea kũmũthũkũma Yeova e mũtanu. (Ako. 1:11) Nũndũ twĩ Aklĩsto, nĩtwaĩle kwonanyʼa wũmĩĩsyo maũndũnĩ asu onthe. Nĩkĩ? Ekai twone itumi iana ũna.

7. Kwosana na Yakovo 5:7, 8, nĩkĩ wũmĩĩsyo nĩ wa vata mũno? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁷ No nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo ethĩwa nĩtũkwenda twĩtangĩĩwa. O ta athũkũmi ma Ngai ma tene, nĩtwaĩle kweteela Ngai na wũmĩĩsyo nginya yĩla ũkeanĩsya mawatho make. (Aevl. 6:11, 12) Mbivilia ĩtũelekanĩtye na mũĩmi. (Soma Yakovo 5:7, 8.) Mũĩmi nĩwĩkĩaa kĩthito avande mbeũ na aimĩngʼithya, ĩndĩ ndethĩawa esĩ nesa yĩla ĩkamea. Kwoou aendeeaa kweteela e na wũmĩĩsyo, ate na nzika kana mũthenya ũmwe akaketha. O ta ũu, tũendeeaa kwĩkĩa kĩthito maũndũnĩ ma kĩ-veva, o na kau ‘tũyĩsĩ nĩ mũthenya wĩva Mwĩaĩi witũ ũkoka.’ (Mt. 24:42) Tweteelaa na wũmĩĩsyo, tũte na nzika kana ĩvinda ya Yeova yavika, akeanĩsya maũndũ onthe ala ũtwathĩte. Tũkaema kwĩthĩwa na nguma ĩsu, nĩ laisi mũno tũkanoa nĩ kweteela na tũyambĩĩa kũmũtia Yeova o kavola. O na nĩ laisi tũkambĩĩa kũsembanyʼa na maũndũ ala tũkwĩwʼa maitũtanĩthya yu tũĩ. Ĩndĩ tweethĩwa na wũmĩĩsyo, no twĩkale twĩ aĩkĩĩku kũvika mũthya na tũitangĩĩwa.—Mika 7:7; Mt. 24:13.

8. Wũmĩĩsyo ũtũtetheeasya ata kwĩkalanyʼa nesa na andũ ala angĩ? (Akolosai 3:12, 13)

⁸ Wũmĩĩsyo nũtũtetheeasya kwĩkalanyʼa nesa na andũ ala angĩ. Nũtumaa tũmethukĩĩsya nesa maineena. (Yak. 1:19) O na nũtumaa tũmantha mũuo. Yĩla twĩ na maũndũ meũtũthĩnyʼa kĩlĩko, nũtũsũvĩaa tũikaneene ndeto itaĩle tũtasũanĩĩte. Ethĩwa twĩ wũmĩĩsyo, tũikathataa na mĩtũkĩ yĩla twaũmĩwʼa. Na vandũ va kwĩyĩĩvanĩsya, tũkaendeeaa “kũmĩanĩsya na kũekeanĩa na ngenda.”—Soma Akolosai 3:12, 13.

9. Wũmĩĩsyo ũtũtetheeasya ata yĩla tũkwĩka motwi? (Nthimo 21:5)

⁹ O na ĩngĩ, wũmĩĩsyo no ũtũtetheesye kwĩka motwi maseango. Vandũ va kwĩka ũndũ twĩkalaatĩte kana tũtasũanĩĩte, tũkoosaa ĩvinda twĩke ũkunĩkĩli na tũiosya maũndũ. (Soma Nthimo 21:5.) Kwa ngelekanyʼo, yĩla tũũmantha wĩa, nĩ laisi tũkasembea kwĩtĩkĩla wĩa ũla twakwata mbee o na ethĩwa nũũvĩngĩĩsa ũthaithi witũ. Ĩndĩ ethĩwa twĩ wũmĩĩsyo, tũkoosaa ĩvinda tũkasũanĩa maũndũ ta vala wĩa ũsu ũĩ, masaa ala tũkathũkũmaa, na ethĩwa nũkwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova na ala angĩ nthĩnĩ wa mũsyĩ. Kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo no kũtũsũvĩe tũikeke ũtwi mũthũku.

10. Mũklĩsto atonya kwĩka ata ethĩawe na wũmĩĩsyo kĩla mũthenya?

¹⁰ Voya wĩthĩwe na wũmĩĩsyo mwingangĩ. Wũmĩĩsyo nĩ kĩlungu kya ũsyao wa veva. (Aka. 5:22, 23) Kwoou no tũmũvoye Yeova atũnenge veva mũtheu na aitũtetheesya twĩthĩwe na ũsyao wawʼo. Twakomana na ũndũ ũũtuma tũemwa nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo, twaĩle ‘kũendeea kũvoya’ tũnengwe veva mũtheu nĩ kana ũtũtetheesye. (Luka 11:9, 13) O na ĩngĩ, no tũmũkũlye Yeova atũtetheesye twonae maũndũ ũndũ we ũmonaa. Ĩtina wa kũvoya, twaĩle kũtata ũndũ tũtonya kĩla mũthenya twonanyʼe kana twĩ na wũmĩĩsyo. O ũndũ twavoya mũno wĩana twĩthĩwe na wũmĩĩsyo na tweekĩa kĩthito tũwonanyʼe, nowʼo tũkendaa mũno kũwonanyʼa na tũyĩthĩwa twĩsĩkĩe ta andũ me wũmĩĩsyo.

11-12. Yeova onanĩtye ata kana e wũmĩĩsyo?

¹¹ Vindĩĩsya ngelekanyʼo ila syĩ Mbivilianĩ. Ve aingĩ mawetetwe Mbivilianĩ maĩ na  wũmĩĩsyo. Twavindĩĩsya ĩũlũ woo, no twone nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo sya kwonanyʼa twĩ na wũmĩĩsyo. Tũtanamba kwona ngelekanyʼo imwe, ekai tũneenee ũla wĩthĩĩtwe e ngelekanyʼo nzeo vyũ ya wũmĩĩsyo, nake nĩ Yeova.

¹² Mũũndanĩ wa Eteni, Satani nĩwaneeneie ĩsyĩtwa ya Yeova naĩ na avanga ndendete ala ũsumbĩkĩte na ndaatĩĩaa ũsili wa katĩ. Ĩndĩ Yeova ndaamwananga vau kwa vau, vandũ va ũu, atwie kwĩsiĩĩa na kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩweesĩ nĩveũvĩta ĩvinda vayĩsa kũtwʼĩka nĩvamanyĩka kana nĩwe Mũsumbĩ ũla mũseo vyũ. Na ĩvindanĩ yĩu yonthe, ĩsyĩtwa yake yĩthĩĩtwe yĩineenewa naĩ, ĩndĩ no wũmĩĩsye. Eka ũu, Yeova ethĩĩtwe na wũmĩĩsyo nĩ kana andũ aingangĩ makwate mwanya wa kwĩsa kwĩkala tene na tene. (2 Vet. 3:9, 15) Nũndũ wa ũu, andũ milioni mbingĩ nĩmamũmanyĩte. Twavindĩĩsya ũseo ũla wĩthĩĩtwe vo nũndũ wa wũmĩĩsyo wake, tũkewʼaa ve laisi mũnango kweteela ĩvinda yake ya kũete mũthya.

13. Nĩ kwa nzĩa yĩva Yesũ woonanisye kana nũatĩĩe nesa vyũ ngelekanyʼo ya Ĩthe wake ya wũmĩĩsyo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹³ Yesũ aatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ĩthe wake ya wũmĩĩsyo nesa vyũ, na nĩwoonanisye ũu yĩla waĩ kũũ nthĩ. Ti mavinda onthe veethĩawa ve laisi kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo, na mũno mũno yĩla ũkũneena na aandĩki na Avalisi. (Yoa. 8:25-27) Ĩndĩ o ta Ĩthe wake, ndathataa mĩtũkĩ. Ndaaĩyĩĩvanĩsya o na aumangwa kana athokowa. (1 Vet. 2:23) Yesũ oomĩĩisye matatwa ala mamũkwatie ateũnyungunyĩsya. Kwoou ti ũsengyʼo kwona Mbivilia ĩtwĩkĩĩte vinya  “[tũsũanĩe] mũno ĩũlũ wa ũla woomĩĩisye ndeto ithũkĩte ũu kuma kwa eki ma naĩ”! (Aevl. 12:2, 3) O naitũ no tũtetheewʼe nĩ Yeova tũkomĩanĩsya na ĩtatwa o na yĩva yĩla yĩũtũkwata.

14. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa wũmĩĩsyo wa Avalaamu? (Aevelania 6:15) (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁴ Nata ethĩwa twĩona mũthya wĩkalĩte mũno? Kana nata ethĩwa twĩona mũthya ta ũtakavika twĩ thayũ? Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kũweteela twĩ na wũmĩĩsyo? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Avalaamu. Yĩla Avalaamu waĩ na myaka 75, Yeova amwathie ũũ o na ate na mwana: “Ngakũtwʼĩkĩthya mbaĩ nene.” (Mwa. 12:1-4) We Avalaamu nĩwoonie watho ũsu ũianĩa? Oonie o kĩlungu kĩmwe kyawʼo kĩianĩa. Myaka 25 ĩtina wa kũinga Ũsĩ wa Euvalati, mwanae Isaka nĩwasyaiwe kwa nzĩa ya kyama, na ĩtina wa myaka ĩngĩ 60, esũkũũe Esau na Yakovo nĩmasyaiwe. (Soma Aevelania 6:15.) Ĩndĩ Avalaamu ndaaĩsa kwĩyonea nzyawa syake iitwʼĩka mbaĩ nene na iyĩkala Nthĩ ya Watho. O na vailye ũu, nĩwatanĩie ngwatanĩo nzeo na Mũmbi wake nũndũ aĩ mũĩkĩĩku. (Yak. 2:23) Na we wĩona athayũũkwʼa ta ũkatana ata yĩla ũkamanya kana mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo wake nĩwatumie mbaĩ syonthe iathimwa? (Mwa. 22:18) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? No kwĩthĩwa yu tũi tũtesa kwona mawatho onthe ala Yeova ũtwathĩte maianĩa. Ĩndĩ ethĩwa twĩ na wũmĩĩsyo ta Avalaamu, no twĩkale tũte na nzika kana Yeova ndalea kũtũathima yu tũĩ, na mũno mũno yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ.—Mko. 10:29, 30.

15. Tũtonya kwosa ĩvinda twĩmanyĩsye ngelekanyʼo sya aaũ?

 ¹⁵ Mbivilia nĩwetete andũ angĩ aingĩ maĩ na wũmĩĩsyo. (Yak. 5:10) Wĩona ata ũkeka mũvango wĩmanyĩsye ĩũlũ woo? b Kwa ngelekanyʼo, o na kau Ndaviti etĩkĩiwʼe mauta etwʼĩka mũsumbĩ wa Isilaeli e o mũnini, ekalile myaka mingĩ ayĩsa kũtwʼĩka nĩwatiĩwa kĩvĩla kya ũsumbĩ. Nake Simeoni na Ana maendeeie kũmũthaitha Yeova o meteele Masia ũla wathanĩtwe. (Luka 2:25, 36-38) Ũyĩmanyĩsya ĩũlũ wa andũ ta asu, sũanĩa makũlyo aa: Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatetheeisye mũndũ ũũ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo? Wũmĩĩsyo wamũtethisye ata? Ndonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata? O na ĩngĩ, no ũtetheke weemanyĩsya ĩũlũ wa ala mataĩ na wũmĩĩsyo. (1 Sam. 13:8-14) No wĩkũlye ũũ: ‘Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie matethĩwa na wũmĩĩsyo? Kĩu kyatumie makwatwa nĩ mathĩna meva?’

16. Moseo amwe ma kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo nĩ meva?

¹⁶ Sũanĩa ũseo wa kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Mũndũ wĩ wũmĩĩsyo ethĩawa na ũtanu mwingangĩ na ekalaa auĩtye mũnango. Kwoou wũmĩĩsyo no ũtũsũvĩe tũikethĩwe na mathĩna mana ma mwĩĩ na ma kĩlĩko. Na ethĩwa nĩtũmĩĩasya ala angĩ, tũkekalanasya nesa namo. O na ĩngĩ, ngwatanĩo kĩkundinĩ ĩkalũlũmĩĩlaa. Eka ũu, yĩla twathokoeka, maũndũ no maeme kũthũkĩĩa twaema kũthata na mĩtũkĩ. (Sav. 37:8; Nth. 14:29) Ĩndĩ ũseo ũla mũnene wa kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo nĩ kana twĩthĩawa tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, na kĩu nĩkĩtumaa tũmũthengeea mũnango.

17. Twaĩlĩte kũtwʼa kwĩka ata?

¹⁷ Vate nzika, wũmĩĩsyo nĩ nguma nzeo mũno na ĩtumaa ala me nayo matetheka! O na kau mavinda amwe no twĩwʼe tũiemwa nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo, Yeova no atũtetheesye tũkaendeea kwĩthĩwa nawʼo. Na ĩvindanĩ yĩĩ tũendeee kũmĩĩsya nginya yĩla maũndũ makatwʼĩkĩthwʼa meũ ĩtunĩ na nthĩ, no twĩkale tũte na nzika na ũndũ ũũ: ‘Itho ya Yeova yĩketeeaa ala mamũkĩaa, ala mekwatasya [kana, meteelaa] ũseo wake wĩ wendo.’ (Sav. 33:18) Kwoou nĩtũtwʼei kũendeea kwĩvwʼĩka wũmĩĩsyo.