1-2. Tũtethekaa ata nũndũ wa kwĩthĩwa tũmbĩtwe na ũtonyi wa kũkwata ũtanu mwingangĩ yĩla twanengane?

 YEOVA oombie andũ me na ũtonyi wa kwĩthĩwa me atanu yĩla manengane kwĩ yĩla manengwa. (Meko 20:35) Ĩndĩ kyo kĩu kĩonanyʼa kana tũyĩsa kwĩthĩwa twĩ atanu yĩla twanengwa kĩndũ? Aiee. Nĩtwĩyoneete kana nĩtũtanaa yĩla twanengwa mũthĩnzĩo. O na vailye ũu, nĩtũkwataa ũtanu mwingangĩ yĩla twanengane. Na kwa wʼo, kwĩthĩwa Yeova atũmbie kwa nzĩa ĩsu nĩkũtũtethasya. Nĩkĩ tũkwasya ũu?

² Nũndũ Yeova nũtũmbĩte na ũtonyi ũsu, no twongelange ũtanu witũ ithyĩ ene. O na no twĩke ũu twamantha myanya mingangĩ ya kũnengane. Mwa nĩ ũndũ mũseo ta ki kwĩthĩwa Yeova atũmbie kwa nzĩa ĩsu!—Sav. 139:14.

3. Nĩkĩ Yeova wĩtĩtwe “Ngai mũtanu”?

³ Maandĩko matũĩkĩĩthĩtye kana kũnengane nĩkũtũeteae ũtanu, na kwoou ti ũsengyʼo kwona Mbivilia ĩmwĩtĩte Yeova “Ngai mũtanu.” (1 Tim. 1:11) Nĩwe wai wa mbee kwambĩĩa kũnengane na nĩwe Mũnengani ũla mũnene vyũ. O tondũ mũtũmwa Vaũlo waeleisye, “twĩ na thayũ nũndũ wake, na nĩtũendaa na twĩ kwʼo.” (Meko 17:28) Kwa wʼo, “kĩla mũthĩnzĩo mũseo na mwĩanĩu” wumaa kwake.—Yak. 1:17.

4. Nĩ kyaũ kĩkatũtetheeasya twĩthĩwe na ũtanu mwingangĩ?

⁴ Nĩvatonyeka kĩla ũmwe witũ akethĩwa ayenda kũkwata ũtanu mwingangĩ ũla ũetawe nĩ kũnengane. Na kĩla kĩtonya kũtũtetheesya tũũkwate nĩ kwĩthĩwa twĩ alau ta Yeova.  (Aev. 5:1) Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwĩmanyĩsya ngelekanyʼo yake nzeo ya kũnengane, na tũyona kĩla tũtonya kwĩka ethĩwa ala angĩ mainatũtũngĩa mũvea yĩla twameka nesa. Eka ũu, maũndũ asu tũkwĩlilikanyʼa nĩmeũtũtetheesya tũendeee kũnengane, na nũndũ wa ũu, tũyĩthĩwa twĩ atanu mũnango.

ĨTHĨWA WĨ MŨLAU, O TA YEOVA

5. Nĩ syĩndũ syĩva sya kĩ-mwĩĩ Yeova ũtũnengae?

⁵ Nĩ maũndũ meva Yeova wĩkaa akonanyʼa kana nĩ mũlau? Kwoona ngelekanyʼo imwe. Yeova nũtũnengae syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. O na kau no twĩthĩwe tũte na syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ, we nũtwĩanĩasya mavata ala ma lasima. Kwa ngelekanyʼo, nũtũtetheeasya tũkwate lĩu, ngũa, na vandũ va kwĩkala. (Sav. 4:8; Mt. 6:​31-33; 1 Tim. 6:​6-8) Ĩndĩ we ekaa ũu aĩ nĩ kana atwʼĩke nĩweanĩsya kĩanda kyake? Ti wʼo, o na vanini! Kwoou nĩkĩ ũtũnengae syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ?

6. Ĩandĩko ya Mathayo 6:​25, 26 yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁶ Yeova atũnengae syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ nũndũ nũtwendete. Kwasũanĩa ndeto sya Yesũ ila syĩ Mathayo 6:​25, 26. (Soma.) Yesũ atũmĩie ngelekanyʼo ya syĩndũ ila syoombiwe. Aiweta ĩũlũ wa nyũnyi, aisye: “Iivandaa kana kũketha kana kũmbanyʼa ĩkũmbĩnĩ.” Ĩndĩ kwoona kĩĩ wawetie ĩtina wa ũu: “Ĩthe wenyu wa ĩtunĩ nũiĩthasya.” Na ĩndĩ ongelile kũkũlya ũũ: “Inywʼĩ mũi ma vata mũno kũte syo?” Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yeova onaa athaithi make me ma vata mũno vyũ kwĩ nyamũ ila woombie. Na ethĩwa Yeova nũsũvĩaa nyamũ, no twĩkale tũte na nzika kana akatwĩanĩasya mavata ala ma lasima! O tondũ mwene mũsyĩ ũsũvĩaa andũ make, Yeova nĩwĩanĩasya matava ma andũ ma mũsyĩ wake nũndũ nũmendete.—Sav. 145:16; Mt. 6:32.

7. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka twonanyʼe kana twĩ alau, o ta Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁷ O ta Yeova, no twonanyʼe kana nĩtwendete ala angĩ kwa kũmanenga syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩwĩthĩwa wĩsĩ Mũklĩsto ũngĩ wĩ na vata wa lĩu kana ngũa? Yeova no aũtũmĩe ũmũtetheesye. Andũ ma Yeova nĩmesĩkĩe kana nĩmeyumasya na mĩtũkĩ matetheesye ala angĩ yĩla kwaumĩla mũisyo. Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmanenganie lĩu, ngũa, na syĩndũ ingĩ kwondũ wa ala maĩ na vata. Eka ũu, aingĩ nĩmaumisye mĩvothi kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe.  Kĩu nĩkyatethisye wĩanĩ wa kũnengane ũtethyo nthĩ yonthe. Nĩmoonanisye kana nĩmaatĩĩe ndeto ii syĩ nthĩnĩ wa Aevelania 13:16: “Mũikolwe nĩ kwĩka nesa na kũtetheesya angĩ na syĩndũ ila mwĩ nasyo, nũndũ Ngai nĩwendeeawʼa mũno nĩ nthembo ta isu.”

8. Tũtethekaa ata nĩ vinya ũla Yeova ũtũnengae? (Avilivi 2:13)

⁸ Yeova nũtũnengae vinya. We nũtanĩaa kũnenga athaithi make aĩkĩĩku vinya wake ũte maela. (Soma Avilivi 2:13.) We waavoya nĩ kana ũnengwe vinya wa kũleana na ĩtatwa kana wa kũmĩanĩsya na thĩna mũna mũmũ? O na nĩvatonyeka ũkethĩwa wavoyie nĩ kana ũkwate vinya wa kwĩka maũndũ ma kĩla mũthenya. Yĩla mboya yaku yasũngĩiwe, nũtonya kwĩthĩwa weetĩkĩlanile na ndeto ii sya mũtũmwa Vaũlo: “Nĩndonya maũndũ onthe nũndũ wa vinya wa ũla ũndonyethasya.”—Avi. 4:13.

9. Tũtonya ata kũtũmĩa vinya witũ kũtetheesya ala angĩ, o ta Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ O na kau twĩ andũ me na naĩ, no tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova na tũitũmĩa vinya ũla twĩ nawʼo kũtetheesya ala angĩ. Nĩwʼo kana tũyĩsa kũnenga andũ ala angĩ vinya. Ĩndĩ no tũtũmĩe vinya ũla twĩ nawʼo kũmatetheesya. Kwa ngelekanyʼo, no tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala akũũ kana awau kwĩka maũndũ amwe ma mũsyĩ kana kũthi kũmathooea syĩndũ ila me na vata nasyo. Na ethĩwa maũndũ maitũ nĩmeũtwĩtĩkĩlya, no twĩyumye tũtetheesye kũthesya na kũtũngĩĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ. Yĩla twatũmĩa vinya witũ kwa nzĩa ta isu, kĩu no kĩtethye mũno athaithi ala angĩ.

10. Tũtonya kũtũmĩa ndeto sitũ ata kwĩkĩa ala angĩ vinya?

¹⁰ O na ĩngĩ, ndũkolwe kana ndeto syĩ vinya. Ve mũndũ ũũsũanĩa ũtonya kũtetheka wamũkatha kuma ngoonĩ? Nĩwĩthĩwa wĩsĩ mũndũ ũkwenda kũkiakiwʼa? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, ĩkĩĩthya kana nĩwamanya nũũmũthĩnĩkĩa. Kwa ngelekanyʼo, no ũmũthokee, ũkamũkũnĩa simũ, ũkamũtũmĩa kaati, email, kana o mesengyi. Na ndũkathĩnĩke mũno ĩũlũ wa kĩla ũũweta. Twĩasya ũu nũndũ ndeto mbũthũ na sya kuma ngoonĩ no syĩthĩwe nosyo mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũkwenda kwĩwʼa nĩ kana ethĩwe e mũĩkĩĩku mũthenya ũsu kana ewʼe kavaa.—Nth. 12:25; Aev. 4:29.

11. Yeova atũmĩaa ũĩ wake ata?

¹¹ Yeova nũtũnengae ũĩ wake. Mũmanyĩwʼa Yakovo aandĩkie atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nde na ũĩ, nĩ aendeee kũmũvoya Ngai, nĩkwĩthĩwa anengae onthe kwa ũlau  na ateũmatalĩla mavĩtyo.” (Yak. 1:5) O tondũ ndeto isu syonanĩtye, Yeova ndavatanaa ũĩ wake. Vandũ va ũu, nũolelaa ala angĩ ũĩ wake. O na ĩngĩ, o tondũ Yakovo waisye, yĩla Yeova ũkũnenga andũ ũĩ wake, ekaa ũu “ateũmatalĩla mavĩtyo.” Ndendaa twĩwʼe tũte eanĩe o na vanini yĩla tũũmũkũlya atũtongoesye. Na ũu nĩ wʼo nũndũ nũtwĩkĩaa vinya tũmwĩtye ũĩ.—Nth. 2:​1-6.

12. Twĩ na myanya yĩva ya kũolela ala angĩ ũĩ ũla twĩ nawʼo?

¹² Nata naitũ? No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova kwa kũolela ala angĩ ũĩ ũla twĩ nawʼo? (Sav. 32:8) Andũ ma Yeova methĩawa na myanya mingĩ ya kũmanyĩsya angĩ maũndũ ala memanyĩĩtye. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũmanyĩasya ala eũ ũtavanyʼanĩ. Namo atumĩa nĩmethĩawa na wũmĩĩsyo maimanyĩsya atetheesya ma kĩkundi na ana-a-asa ala avatise kũmanya ũndũ matonya kwĩanĩsya ianda syoo kĩkundinĩ. Eka ũu, ala me na ũtũĩka maũndũnĩ ma myako na kũtũngĩĩa myako ĩkonetye wĩa wa Ũsumbĩ nĩmatetheeasya kũmanyĩsya ala mate na ũtũĩka mwingĩ nĩ kana mathũkũme myakonĩ ĩsu.

13. Yĩla tũũmanyĩsya ala angĩ, tũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova?

¹³ Yĩla tũũmanyĩsya ala angĩ, nũseo tũkaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yeova. Lilikana kana Yeova ndavatanaa ũĩ wake. O ta ũu, nĩtũtũmĩaa vyũ ũĩ ũla twĩ nawʼo na maũndũ ala twĩyoneete yĩla tũũmanyĩsya ala angĩ. Tũikĩaa kũolela ala angĩ ũĩ wʼonthe ũla twĩ nawʼo tũyona kana mũthya nĩmatonya kwosa mwanya witũ. O na tũyĩthĩawa na woni ta ũũ: ‘Nyie vai mũndũ waamanyĩsya. Akamanyĩa mbee!’ Andũ ma Yeova mayaĩlĩte o na vanini kwĩthĩwa na woni ta ũsu. Vandũ va ũu, nĩtũtanĩaa kũmanyĩsya andũ ala angĩ maũndũ ala twĩsĩ na “kwĩnengane” vyũ kwondũ woo. (1 Ath. 2:8) Twendaa o namo methĩwe “me na ũtonyi wa kũmanyĩsya angĩ nesa.” (2 Tim. 2:​1, 2) Ethĩwa ithyonthe tũkaolanĩlaa ũĩ ũla twĩ nawʼo twĩ alau, ithyĩ o vamwe na ala angĩ, tũkeethĩawa twĩ na ũĩ mwingangĩ na twĩ atanu mũnango.

NATA TWAEMA KŨTŨNGĨWA MŨVEA?

14. Andũ aingĩ mekaa ata yĩla twamonyʼa ũlau?

¹⁴ Kaingĩ, yĩla twoonyʼa angĩ ũlau, na mũno mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nĩmatũtũngĩaa mũvea. No matũtũmĩe kaati matũtũngĩĩte mũvea kana makeka ũu kwa nzĩa ĩngĩ. (Ako. 3:15) Yĩla twatũngĩwa mũvea, nĩtwĩwʼaa twĩ atanu mũnango.

15. Nĩ kyaũ twaĩle kũlilikana ethĩwa amwe mainatũtũngĩa mũvea?

¹⁵ Ũwʼo nĩ kana ti mavinda onthe tũkatũngĩawa mũvea. Mavinda amwe, nĩtũtonya kũtũmĩa ĩvinda yitũ, vinya witũ, na syĩndũ sitũ kũtetheesya mũndũ mũna, ĩndĩ ĩtina tũyĩkũlya ethĩwa kwa wʼo nĩwonie kĩthito kĩla twĩkĩie. Yĩla ũndũ ta ũsu weekĩka, tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikasye ũtanu witũ kana tũikakwʼe ngoo? Lilikana ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Meko ma Atũmwa 20:​35, yĩla nĩyo ĩandĩko yitũ ya mũsingi. Kĩla kĩtumaa twĩthĩwa na ũtanu nĩ kũnengane ĩndĩ ti kũtũngĩwa mũvea. Kwoou no tũtwʼe kũnengane na tũyĩthĩwa twĩ atanu o na ethĩwa ala angĩ maiũtũtũngĩa mũvea. Ũu ũtonyeka ata? Ekai twone nzĩa imwe.

16. Nĩ kyaũ twaĩlĩte kũlilikana?

¹⁶ Lilikana kana yĩla ũũnengane, wĩthĩawa ũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova. We nũnengae andũ syĩndũ nzeo, methĩwe nĩmeũtũnga mũvea kana maikwĩka ũu. (Mt. 5:​43-48) Yeova atwathĩte kana yĩla twanengane ‘tũtekwĩkwatya tũtũngĩwe’ kĩndũ, ‘ĩtuvi yitũ yĩkeethĩwa ĩnene.’ (Luka 6:35)  Kwoou ndũkakwʼe ngoo ethĩwa andũ mainakũtũngĩa mũvea. Lilikana kana mavinda onthe Yeova akaũtuvaa nũndũ wa kwĩka angĩ nesa, na nũndũ wĩ mũndũ ũla “ũnenganae na ũtanu.”—Nth. 19:17; 2 Ako. 9:7.

17. Tũtonya ata kũendeea kwĩthĩwa na woni mũseo yĩla tũũnengane? (Luka 14:​12-14)

¹⁷ Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na woni mũseo yĩla tũũnengane, no tũatĩĩe mwolooto ũla wĩ Luka 14:​12-14. (Soma.) Ti ũthũku kũthokya kana kwonyʼa ũlau ala o namo matonya kũtwʼĩka ũu. Ĩndĩ nata twesa kwĩthĩa kana tũnengae angĩ twĩkwatĩtye o namo matũnenge? Wĩthĩa wĩ ũseo tũkeka kĩla Yesũ wawetie. No tũtate kũthokya mũndũ twĩsĩ nesa nde na ũtonyi wa kũtũthokya. Tweeka ũu, tũkeethĩawa twĩ atanu nũndũ nĩtwaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova. O na ĩngĩ, woni ta ũsu ũkatũtetheeasya twĩkale twĩ atanu o na yĩla angĩ maema kũtũtũngĩa mũvea.

18. Nĩ kyaũ tũtaĩlĩte kwĩka, na nĩkĩ?

¹⁸ Ndũkethĩwe na woni mũthũku ĩũlũ wa ala angĩ. (1 Ako. 13:7) Ethĩwa ala angĩ mainatũtũngĩa mũvea, no twĩkũlye-ĩ: ‘Makĩtĩte kwĩthĩwa me andũ matatũngaa mũvea-ĩ, kana makĩtie kũlwa?’ Ũwʼo nĩ kana no kwĩthĩwa me na itumi ingĩ sya kũlea kũtũnga mũvea. O na nĩvatonyeka amwe makewʼa mũyo vyũ ngoonĩ ĩndĩ ũyĩthĩa mayĩsĩ matonya kũtũmĩa ndeto syĩva sya kũtũnga mũvea. Eka ũu, nĩvatonyeka makewʼa nthoni nũndũ nĩmeũtetheewʼa, na mũno mũno ethĩwa ĩvinda ĩvĩtu nĩmo matetheeasya angĩ. Ĩndĩ ethĩwa kwa wʼo nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, tũikamasũanĩaa naĩ na tũkaendeea kũnengane twĩ atanu.—Aev. 4:2.

19-20. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo yĩla tũkwĩka ala angĩ nesa? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁹ Ĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Mũsumbĩ Solomoni aisye ũũ ĩũlũ wa ũlau: “Ĩkya kĩmũtũ kyaku ĩũlũ wa manzĩ; nũndũ ũkakyona ĩtina wa mĩthenya mingĩ.” (Mũta. 11:1) O tondũ ndeto isu syonanĩtye, amwe no monanyʼe kana nĩmeũtunga mũvea “ĩtina wa mĩthenya mingĩ.” Kwoona ngelekanyʼo yonanĩtye ũwʼo wa ndeto isu.

 ²⁰ Myaka mingĩ mĩvĩtu, mũka wa mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko nĩwatũmĩie mwĩĩtu-a-asa waĩ anavatiswa kaati amũthuthĩtye aendeee kwĩkala e mũĩkĩĩku. Ĩtina wa ta myaka nyanya, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwamũandĩkĩie valũa amwĩĩte ũũ, “Nĩnĩsĩ ndwĩsĩ ũndũ ũũ, ĩndĩ nĩenda ũmanye kana nũndetheesye mũno myaka ĩsu ĩvĩtĩte.” Aendeeie kwasya, “[Kaati] ĩla wandũmĩie yaĩ na ndeto nzeo mũno, ĩndĩ ĩandĩko yĩla waandĩkĩte nĩyo yangiitie ngoo mũno na ndyaaũlwa nĩyo.” a Ĩtina wa mwĩĩtu-a-asa ũsu kũelesya mawetu amwe wakomanĩte namo, aisye: “Mavinda amwe, neewʼaa ndyenda kũkola kĩla kĩndũ, o na kũkola kũmũthũkũma Yeova. Ĩndĩ kĩla ĩvinda nĩnalilikanaa ĩandĩko yĩla wambandĩkĩĩte na ndyĩwʼa neekĩwa vinya nĩendeee kwĩthĩwa nĩ mũĩkĩĩku.” Ongelile kwasya, “Vai kĩndũ kĩngĩ myakanĩ ĩsu nyanya kyaangiita ngoo mũno ta ĩandĩko yĩu.” Kwasũanĩa ũndũ mũka wa mũsyaĩĩsya ũsu wa mũthyũlũlũko watanie mũno wĩana akwata valũa ũsu “ĩtina wa mĩthenya mingĩ”! O naitũ no twĩse kũtũngĩwa mũvea ĩvinda yĩasa ĩtina wa kwĩka nesa mũndũ mũna.

21. Nĩkĩ ũtwʼĩte kũendeea kwĩthĩwa wĩ mũlau, o ta Yeova?

²¹ O tondũ twoona, Yeova atũmbĩte twĩ na ũtonyi wa mwanya mũno. O na kau nĩtũtanaa yĩla twanengwa kĩndũ, nĩtwĩthĩawa na ũtanu mwingangĩ yĩla twanenga ala angĩ. Nĩtwĩwʼaa nesa yĩla twĩ na ũtonyi wa kũtetheesya athaithi ala angĩ. Na nĩtũtanaa mũno yĩla matũtũngĩa mũvea. Ĩndĩ o na ethĩwa mũndũ ũla ũngĩ ndanatũtũngĩa mũvea, nĩtwĩwʼaa mũyo nũndũ nĩtweeka kĩla kyaĩlĩte. Ndũkaaũlwe kana o na ethĩwa wanengane kyaũ, “Yeova nũtonya ũkũnenga mbingĩ kwĩ isu.” (2 Mav. 25:9) Ũu nĩ kwonanyʼa kana tũyĩsa kũnengane syĩndũ mbingĩ kwĩ ila Yeova ũtũnenganae! Na vai ũtanu ũngĩ ũvĩtũkĩte ũla tũkwataa twaĩvwa nĩ Yeova. Kwoou ekai tũtwʼe kũendeea kwĩthĩwa twĩ alau, o ta Ĩthe witũ wa ĩtunĩ.