1. Nĩkĩ Ngũsĩ sya Yeova nĩ andũ atanu? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

NGŨSĨ SYA YEOVA nĩ andũ mekalaa me atanu mũno. Yĩla me maũmbanonĩ moo ma kĩkundi, maũmbanonĩ manene, kana o yĩla mombanĩte vandũ metanĩthye, wĩthĩaa maitheka na maineena me atanu. Nĩkĩ methĩawa me atanu mũno wĩana ũu? Kĩtumi kĩla kĩnene nĩ kwĩthĩwa nĩmamwĩsĩ Yeova, ũla “Ngai mũtanu,” nĩmamũthũkũmaa, na nĩmatataa kwĩyĩelekany’a nake. (1 Tim. 1:11, NWT; Sav. 16:11) Ũtanu umaa kwa Ngai. Kwoou we nĩwendaa twĩkale twĩ atanu, na ve maũndũ maingĩ ũtwĩkĩte matumaa twĩkala twĩ atanu. *—Kũt. 12:7; Mũta. 3:12, 13.

2, 3. (a) Mũndũ mũtanu ethĩawa ailye ata? (b) Nĩkĩ ti laisi kwĩkala twĩ atanu?

² Nao nata we mwene? Nĩwĩthĩawa wĩ mũtanu? Nũtonya kwongelanga ũtanu waku? Mũndũ mũtanu nũtonya kũelew’a ta ũla ‘wĩkalaa e mwĩanĩe, na ti o kwa kavinda kanini. Ew’aa e na mũyo  mwingĩ ũteũthela ngoonĩ yake, nũtanĩaa mũno kwĩkala thayũ, na ndendaa ũtanu ũsu ũithela.’ Mbivilia yonanasya kana mũndũ ũla wĩ na ũtanu wa w’o no ũla mũathime nĩ Yeova. Ĩndĩ ti laisi kwĩkala nthĩ ĩno twĩ atanu. Nĩkĩ?

³ Mathĩna ta kũkw’ĩĩwa nĩ mũndũ ũmwendete, kũthasya mũtwaano, kwasya wĩa, kana o kwona mũndũ waku aitengwa, no matume tũkosa ũtanu. O na ĩngĩ, no tũkose ũtanu ethĩwa kwitũ mũsyĩ twĩkalaa tũyũkita na tũi na mũuo. Maũndũ angĩ matonya kũtuma tũkosa ũtanu nĩ kũthekeewa nĩ ala tũthũkũmaa namo kana ala tũsomaa namo, kũthĩnw’a nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ, kana kwovwa yela. O na thĩna wa mwĩĩ, ũwau ũteũvoa, kana kũkw’a ngoo nĩ mathĩna angĩ matonya kũtuma twasya ũtanu witũ. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yesũ Klĩsto, ũla “Mwĩaĩi wĩ Ũtonyi na mũtanu,” nĩwatanĩaa kũkiakisya andũ na kũmatetheesya mekale me atanu. (1 Tim. 6:15, NWT; Mt. 11:28-30) Nthĩnĩ wa ũla Ũtavany’a wa Kĩĩmanĩ, Yesũ nĩwawetie maũndũ meana ũna matonya kũtuma twĩkala twĩ atanu o na kũtw’ĩka nthĩ ĩno ya Satani yĩ mathĩna maingĩ.

4, 5. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũkwate ũtanu na tũyĩkalaa twĩ atanu?

⁴ Ũndũ wa mbee ũla Yesũ wawetie nĩ wa vata mũno. Aisye atĩĩ: ‘Nĩ [atanu] ala me na ũkya wa ngoo: nũndũ Ũsumbĩ wa ĩtu nĩ woo.’ (Mt. 5:3) Tũtonya kwonany’a ata kana twĩ na ũkya wa ngoo, kana kwa ndeto ingĩ, nĩtwĩsĩ twĩ na nzaa ya kĩ-veva? Twonanasya ũu kwa kwĩyĩĩthya kĩ-veva, kũatĩĩa mĩao ya Ngai, na kwĩkaa maũndũ makonetye ũthaithi mbee wa maũndũ ala angĩ. Tweeka maũndũ asu, ũtanu witũ nĩwongelekaa. Nĩtũĩkĩĩaa mũnango kana maũndũ ala Ngai ũtwathĩte nĩmekwĩanĩa o mĩtũkĩ. Na tũkeekĩawa vinya nĩ “wĩkwatyo ũla wĩ na ũathimo,” ũwetetwe Ndetonĩ ya Ngai.—Tito 2:13.

⁵ No nginya twĩkĩe kĩthito twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova nĩ kana twĩkalae twĩ atanu. Mũtũmwa Vaulo aveveewe aandĩka atĩĩ: “Tanaai nthĩnĩ wa Mwĩaĩi [Yeova] mavinda onthe: na ĩngĩ nĩngwasya, Tanaai.” (Avi. 4:4) Nĩ kana twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo ta ĩsu na Yeova, no nginya twĩthĩwe na ũĩ ũla umaa kwake. Ndeto ya Ngai yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ nĩ mũtanu ũla wonaa ũĩ, na mũndũ ũla ũkwataa ũmanyi. Nĩ mũtĩ wa thayũ kwa ala mokwataa: na kĩla ũmwe nĩ mũtanu ũla wĩkalaa naw’o.”—Nth. 3:13, 18.

6. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana twĩkalae twĩ atanu?

⁶ Ethĩwa nĩtũkwenda ũtanu witũ ndũkathele, nĩ ũndũ wa vata mũno tũkatũmĩaa maũndũ ala tũũsoma Ndetonĩ ya Ngai. Yesũ nĩwakindĩlĩĩile vata wa kũtũmĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya ĩla waisye atĩĩ: “Ethĩwa nĩmwĩsĩ maũndũ aa, mwĩ [atanu] ethĩwa nĩmũũmeka.” (Yoa. 13:17; soma Yakovo 1:25.) Kwĩka ũu nĩ kwa vata mũno nĩ kana tũmine nzaa yitũ ya kĩ-veva na tũyĩkala twĩ atanu. Ĩndĩ tũtonya ata kwĩkala twĩ atanu tũthyũlũlũkĩtwe nĩ maũndũ maingĩ ũu matonya kũmina ũtanu witũ? Ekai twone ũndũ ũngĩ Yesũ wawetie nthĩnĩ wa ũla Ũtavany’a wa Kĩĩmanĩ.

7. Vatonyeka ata ala mametaa makethĩwa me atanu?

⁷ ‘Nĩ [atanu] ala me na kĩmeto: nũndũ nĩo makakiakiw’a.’ (Mt. 5:4) Andũ amwe nĩmatonya kwĩkũlya atĩĩ: ‘Vatonyeka ata mũndũ akethĩwa e mũtanu nake e na kĩmeto?’ Yesũ ndaneeneaa onthe ala mekũmeta. Kĩtumi nũndũ o na andũ athũku nĩmametaa nũndũ wa mawetu ala tũkomanaa namo  ‘mavindanĩ aa ma mũisyo.’ (2 Tim. 3:1) Ĩndĩ nũndũ mo methĩawa mayĩsũanĩa o mo ene na ti Yeova, mayĩsa kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. Na nũndũ wa ũu, mayamba kwĩthĩwa me atanu. No nginya Yesũ ethĩwe aneeneaa ala mesĩ me na nzaa ya kĩ-veva, na mametaa moona andũ maimũlea Ngai na mayĩkala ũndũ ũtekwenda. O na nĩmetĩkĩlaa kana mo nĩ andũ me na naĩ, na nĩmonaa maũndũ mathũku ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ nũndũ wa naĩ ĩla twatiĩwe. Yeova nĩwonaa asu mametaa kuma ngoonĩ, akamaathima, na akamakiakisya atũmĩĩte Ndeto yake. O na nũtumaa mekala me atanu na nũmathĩte thayũ ũtathela.—Soma Esekieli 5:11; 9:4.

8. Elesya ũndũ kwĩthĩwa wĩ mũuu kũũtetheeasya kwĩkala wĩ mũtanu.

⁸ ‘Nĩ [atanu] ala auu: nũndũ nĩo makatiĩwa nthĩ.’ (Mt. 5:5) Kwĩthĩwa wĩ mũuu kũũtetheeasya ata kwĩkala wĩ mũtanu? Andũ mamanya ũw’o nĩmaalyũkaa. Nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ andũ akalĩ mũno, andũ ma ĩteta, kana ang’endu. Ĩndĩ mamina kũalyũka, nĩmevw’ĩkaa ũla “mũndũ mweũ” na makethĩwa na “ngoo yĩ na ĩnee ya kwĩw’anĩa tei, wĩnyivyo, ũuu, [na] wũmĩĩsyo.” (Ako. 3:9-12) Nũndũ wa kwĩka moalyũku asu, nĩmekalaa me na mũuo, me atanu, na nĩmekalanasya nesa na ala angĩ. O na ĩngĩ, Ndeto ya Ngai yaĩtye kana andũ ta asu nĩmo “makatiĩwa nthĩ.”—Sav. 37:8-10, 29.

9. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva ala auu “makatiĩwa nthĩ”? (b) Nĩkĩ ala “me na nzaa na waũni wa ũlũngalu” meawa nĩ atanu?

⁹ Nĩ kwa nzĩa yĩva ala auu “makatiĩwa nthĩ”? Amanyĩw’a ma Yesũ ala metĩkĩw’e mauta makatiĩwa nthĩ yĩla makamĩsumbĩka me asumbĩ na athembi. (Ũvu. 20:6) Namo andũ milioni mbingĩ ala matakathi ĩtunĩ makatiĩwa nthĩ ata? Makatiĩwa nthĩ kwa kwĩtĩkĩlw’a mekale vo tene na tene mate na naĩ, me na mũuo, na me atanu. Etĩkĩw’a mauta na malondu angĩ no mo ala Yesũ waisye kana nĩ atanu nũndũ “me na nzaa na waũni wa ũlũngalu.” (Mt. 5:6) Ĩvindanĩ ya nthĩ nzaũ, makaminĩwa vyũ nzaa yoo ya kĩ-veva na waũni woo kwondũ wa ũlũngalu. (2 Vet. 3:13) Yĩla Ngai ũkaveta ũthũku w’onthe vyũ, ala alũngalu maikasyoka ĩngĩ kwĩkala mate atanu nũndũ wa ũtũli wa mĩao na maũndũ ala mekawa nĩ andũ athũku.—Sav. 37:17.

10. Mũndũ wĩ tei ekaa ata?

¹⁰ ‘Nĩ [atanu] ala me na tei: nũndũ nĩo makew’ĩwa tei.’ (Mt. 5:7) Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩthengeanĩe na tei yonanasya kwĩw’ĩa ala angĩ ĩnee yingĩ na kũmathĩnĩkĩa kuma ngoonĩ. O ta ũu, ndeto ĩla yatũmĩiwe ya Kĩkiliki no yonany’e kwĩw’ĩa mũndũ ũkũthĩna ĩnee. Ĩndĩ mũndũ wĩ na tei ndekaa o kũthĩnĩka ngoonĩ. Kwosana na Mbivilia, mũndũ wĩ na tei nĩwosaa ĩtambya akeka ũndũ ũkwonany’a nũkwĩw’a tei.

11. Ĩla ngelekany’o ya ũla Mũsamalia mũseo yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kwonany’a tei?

¹¹ Soma Luka 10:30-37. Ĩla ngelekany’o ya ũla Mũsamalia mũseo wawetiwe nĩ Yesũ nĩtwonasya nesa vyũ ũndũ twaĩle kwonany’a tei. Mũsamalia ũsu eewie tei mwingĩ na ĩnee yingĩ, na kĩu kyatuma osa ĩtambya yĩla yaaĩle nĩ kana atetheesye ũla mũndũ waĩ thĩnanĩ. Yesũ amina kũnengane ngelekany’o ĩsu aisye atĩĩ: “Naku thi, wĩke ta ũu.” Kwoou nũseo tũkekũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩkaa ũu? Nĩnosaa ĩtambya ta yĩla yoosiwe nĩ Mũsamalia ũsu? Ndonya kwĩka ata nĩ kana nonany’e nesanga nĩngũmew’ĩa tei ala meũthĩna, na nĩ matambya meva angĩ ndonya kwosa ngamatethya? Kwa ngelekany’o, nĩ maũndũ meva ndonya kwĩka ngatethya Aklĩsto akũũ, eĩtu-a-asa ndiwa, kana syana ila syĩ na asyai matamũthũkũmaa Yeova? No nose ĩtambya “ngekĩa vinya ala me na ngoo mbũthũ,” kana kwa ndeto ingĩ, ala matũlĩkĩte ngoo?’—1 Ath. 5:14; Yak. 1:27.

12. Nĩ kwa nzĩa yĩva mũndũ wĩ tei wĩthĩawa e mũtanu?

 ¹² Nĩ kwa nzĩa yĩva mũndũ wĩ tei wĩthĩawa e mũtanu? Yĩla tweew’ĩa ala angĩ tei nĩtũkwataa ũtanu ũla mũndũ ũkwataa nũndũ wa kũnengane. Ũndũ ũngĩ nĩ kana yĩla tũkwĩka ũu Yeova nũtanaa. (Meko 20:35; soma Aevelania 13:16.) Mũsumbĩ Ndaviti aandĩkie ũũ ĩũlũ wa ũla ũthĩnĩkĩaa ala angĩ: “Yeova akamũsũvĩa, na kũmwĩkalya e thayũ, na [akekalaa e mũtanu] e kũũ nthĩ.” (Sav. 41:1, 2) Kwony’a ala angĩ kana nĩtũũmew’ĩa tei kũkatumaa o naitũ twĩw’ĩwa tei nĩ Yeova, na kĩu nakyo kĩyĩthĩwa kĩtonya kũtuma twĩkala tene na tene twĩ atanu.—Yak. 2:13.

13, 14. Nĩ kwa nzĩa yĩva ala atheu ngoo methĩawa me atanu?

¹³ Yesũ aisye atĩĩ: ‘Nĩ [atanu] ala atheu ngoo: nũndũ nĩo makamwona Ngai.’ (Mt. 5:8) Nĩ kana twĩthĩwe twĩ atheu ngoonĩ, no nginya twĩthĩwe na mosũanĩo matheu na tũyĩĩkĩĩthya kana tũi na mawendi mathũku. Kwĩka ũu nĩ kwa vata mũno ethĩwa nĩtũkwenda Yeova etĩkĩle ũthaithi witũ.—Soma 2 Akolintho 4:2; 1 Tim. 1:5.

¹⁴ Ala atheu ngoo no matanĩe kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova na mayĩkalaa me atanu nũndũ Yeova aisye: “Nĩ [atanu] ala mathambasya ngũa syoo.” (Ũvu. 22:14) Yĩla Yeova ũkwasya ‘nĩmathambasya ngũa syoo’ eonany’a ata? Kĩu kĩonany’a kana nũmonaa Aklĩsto etĩkĩw’a mauta me atheu, na nũndũ wa ũu, akamanenga thayũ ũtatonya kũkw’a na mayĩkala ĩtunĩ me na ũtanu ũtakathela. Namo ala ma yĩla ĩkomano ĩnene methĩawa “mathambĩtye ngũa syoo” ata? Asu namo Ngai nũmetĩkĩlĩte matw’ĩke anyanyae na nũmanengete wĩkwatyo wa kwĩkala nthĩ tene na tene nũndũ amonaa me alũngalu. O na yu tũĩ ‘nĩmathambasya ngũa syoo, na makaitw’ĩkĩthya nzaũ nthakamenĩ ya kala Katena.’—Ũvu. 7:9, 13, 14.

15, 16. Ala atheu ngoo “makamwona Ngai” ata?

¹⁵ Mbivilia yaĩtye kana ‘mũndũ ndamwona Ngai na ayĩkala thayũ.’ Kwoou vatonyeka ata ala atheu ngoo “makamwona Ngai”? (Kuma 33:20) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “makamwona” no ĩelew’e ta “kwona kĩlĩkonĩ, kũelewa, kũmanya.” Ala monaa Ngai na ‘metho ma ngoo syoo’ nĩ ala mamũmanyĩte nesa na makendeew’a nĩ nguma syake. (Aev. 1:18) Yesũ aĩ na nguma iilye ta sya Ngai vyũ, na nĩkyo kĩtumi waĩ atonya kwasya: “Ũla wambonie nĩwamwonie Asa.”—Yoa. 14:7-9.

¹⁶ O vamwe na kũmanya nguma sya Ngai, nĩvatonyeka athaithi ma w’o “makamwona Ngai” moona ũndũ ũmatetheeasya. (Yovu 42:5) O na ĩngĩ ‘nĩmamwonaa Ngai’ kwa kũsisya na ‘metho ma ngoo syoo’ mone mawatho maseo mũno ala Ngai wathĩte ala mekĩaa kĩthito mekale me atheu na mailũmany’a  nake. Etĩkĩw’a mauta mamina kũthayũũkw’a na mathi ĩtunĩ, makamwona nesa na metho moo.—1 Yoa. 3:2.

17. Nĩkĩ ala mamanthaa mũuo mekalaa me atanu?

¹⁷ Yesũ asyokie asya: “Nĩ [atanu] ala mekaa mũuo.” (Mt. 5:9) Ala mosaa ĩtambya ya kũmantha mũuo nĩmekalaa me atanu. Mũmanyĩw’a Yakovo aandĩkie: “Na ũsyao wa ũlũngalu nũvuĩawa nthĩnĩ wa mũuo nĩ ala maetae mũuo.” (Yak. 3:18) Yĩla twaemanwa na mũndũ kĩkundinĩ kana o mũsyĩ, nĩtwaĩle kũmũvoya Ngai atũtetheesye tũmanthe mũuo. Tweeka ũu, Yeova nũtũnengae veva wake mũtheu nĩ kana ũtũtetheesye kwonany’a nguma sya Kĩklĩsto, na kĩu nĩkĩtumaa twĩthĩwa twĩ atanu. Yesũ nĩwakindĩlĩĩile nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twose ĩtambya tũmanthe mũuo yĩla waisye: “Ethĩwa ĩndĩ nũũnengane mũthĩnzĩo waku kĩthembeonĩ, na ũkĩlilikanĩla vu kana mwana-a-au e ũndũ naku, tia mũthĩnzĩo waku vu mbee wa kĩthembeo, noithi, wambe kwĩw’ana na mwana-a-au na ĩndĩ ũkyũka ũnengane mũthĩnzĩo waku.”—Mt. 5:23, 24.

18, 19. Nĩkĩ Aklĩsto matonya kwĩthĩwa me atanu o na yĩla meũthĩnw’a?

¹⁸ “[Tanai] inyw’ĩ yĩla andũ meũmũkava, na kũmũthĩn’ya na kũmũneenea kĩla ũndũ ũthũku wa ũvũngũ, kwondũ wakwa.” Yesũ aneeneaa kyaũ? Asyokie asya atĩĩ: “Tanai, na ĩthĩwai na mũyo mũnene: nĩkwĩthĩwa ĩtuvi yenyu nĩ ĩnene ĩtunĩ: nũndũ ũu nĩw’o mathĩnisye athani ala maĩ mbee wenyu.” (Mt. 5:11, 12) Yĩla atũmwa makũniwe na meewa maikatavany’e ĩngĩ, maumie “mbee wa nzama, maitana.” Ti atĩ nĩmatanĩaa woo ũla meewie makũnwa. Ĩndĩ matanie “nũndũ nĩmatalĩlwe kwĩthĩwa nĩmaĩlwe nĩ kwanangĩwa ndaĩa nũndũ wa Syĩtwa [ya Yesũ].”—Meko 5:41.

¹⁹ Ĩvindanĩ yĩĩ tũtwĩe, andũ ma Yeova nĩmomĩĩasya me atanu yĩla mathĩnw’a nũndũ wa ĩsyĩtwa ya Yesũ kana yĩla makomana na matatwa metu. (Soma Yakovo 1:2-4.) O ta atũmwa, tũyĩw’aa mũyo yĩla tũũthĩnw’a. Ĩndĩ twoomĩĩsya na twekala twĩ aĩkĩĩku, Yeova nũtũtetheeasya twĩthĩwe na ũkũmbaũ wa kũmĩĩsya. Kwa ngelekany’o, twĩ Mwei wa 8, 1944, anene amwe ma silikalĩ yasumbĩkĩte na kĩthũi nĩmekisye Mwana-a-asa Henryk Dornik kambinĩ ya mathĩna e na mũkũũe. Ĩndĩ asu mathĩnasya ana-a-asa mesie kwasya: ‘Ndwĩsa kũmalasimĩthya meke ũndũ o na ũmwe. Methĩawa meyũmbanĩtye kũkw’a kwondũ wa mũĩkĩĩo woo na kĩu nĩkĩmaeteae ũtanu.’ Mwana-a-asa Dornik aisye: “O na kau kĩeleelo kyakwa kĩyaĩ kwĩthĩwa nĩ ũmwe wa ala makusaa kwondũ wa mũĩkĩĩo woo, kwĩthĩwa na ũkũmbaũ na vinya wa kũlũmany’a na Yeova yĩla ngũthĩnw’a nĩuĩtye nĩkwandeteie ũtanu mwingĩ. . . . Nĩnavoyaa mũno, na kĩu nĩkyatumie nĩlũlũmĩlya ngwatanĩo yakwa na Yeova, na nĩwandethisye.”

20. Nĩkĩ tũtanĩaa kũmũthũkũma ũla “Ngai mũtanu”?

²⁰ Yĩla twamanya kana Yeova, ũla “Ngai mũtanu,” nũtwĩtĩkĩlĩte, nĩtwĩkalaa twĩ atanu, o na ethĩwa twĩthĩnw’a nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ, nĩtũũvĩngwa mũsyĩ, twĩ awau, kana twĩ akũũ. (1 Tim. 1:11, NWT) O na ĩngĩ, nĩtwĩthĩawa twĩ na ũtanu nũndũ wa mawatho ala twathĩtwe nĩ Ngai witũ, ‘ũla ũtatonya kũneena ũvũngũ.’ (Tito 1:2) Mawatho ma Yeova makeanĩa nesa mũno nginya wĩse kwĩthĩa mathĩna onthe ala tũkomanaa namo ũmũnthĩ maikwoneka ta kĩndũ. Twavika Nthĩ Nzaũ, tũkaathimwa nĩ Yeova mũno vyũ o na kwĩ ũndũ tũtonya kũsũanĩa. Na vate nzika, tũkeethĩwa na ũtanu mwingĩ mũno vyũ. Ĩĩ, nĩ w’o ki! ‘Tũkeetany’a mũuonĩ mwingĩ.’—Sav. 37:11.