1. Andũ ma Ngai monanasya ata kana nĩmendene?

ANDŨ ma Ngai nthĩ yonthe methĩawa mailye andũ ma mũsyĩ ũmwe, na onthe nĩmendene mũno. (1 Yoa. 4:16, 21) Kaingĩ wendo ũsu woo mawonanasya kwa kwĩkana tũmaũndũ twingĩ tũseo, ĩndĩ ti o maũndũ manene me nguma ala mũndũ wĩsaa kwĩka o kwa ĩmwe. Kwa ngelekany’o, nĩmatavanasya ndeto nzeo na makekana maũndũ maseo. Yĩla twasũanĩa ala angĩ na twameka maũndũ maseo, twĩthĩawa ‘tũkĩyĩelekany’a na Ngai, ta twana twendetwe.’—Aev. 5:1.

2. Yesũ oonanisye ata kana nĩwendete ala angĩ o tondũ Ngai ũmendete?

² Yesũ nĩwaatĩĩie ngelekany’o ya Ĩthe nesa vyũ. Aisye: “Ũkai kwakwa, inyw’othe ala mũthĩnĩaa wĩa na ala mwĩ na mĩio mĩito, nakwa ngamũthũmũsya . . . , nũndũ nyie nĩ mũuu na nĩ na wĩnyivyo ngoonĩ.” (Mt. 11:28, 29) Tweeka ta Klĩsto kwa ‘kũlilikanaa ngya,’ Asa waitũ wa ĩtunĩ akatũathimaa na tũkekalaa twĩ atanu. (Sav. 41:1) Ekai twone ũndũ tũtonya kũsũanĩa andũ ma mũsyĩ, ala angĩ kĩkundinĩ, na ala tũũtavya ũvoo mũseo.

3. Mwana-a-asa atonya kwonany’a ata kana nũsũanĩaa mũka na nũmũeleawa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 28.)

³ Mũndũũme nĩwe waĩle kwĩthĩwa e wa mbee kwonany’a kana nũkũsũanĩa ala angĩ ma mũsyĩ wake. (Aev. 5:25; 6:4) Kwa ngelekany’o, aũme mekĩĩtwe vinya mekalany’e na iveti syoo “kwĩanana na ũmanyi.” Ndeto “kwĩanana na ũmanyi” no syonany’e kũsũanĩa kana kũelewa iveti. (1 Vet. 3:7) Ndũelewa mũndũ ũtambĩte kũmũsũanĩa. Kwa ngelekany’o, mũndũũme ũeleawa kĩveti kyake nũmanyaa kana kĩ kĩvathũkany’o nake maũndũnĩ maingĩ. Na kwoou akĩkuaa ta mũtetheesya wake, ĩndĩ ti mũnini wake. (Mwa. 2:18) Nũndũ wa ũu nũsũanĩaa ũndũ mũka ũkwĩw’a, na nũmũkuaa nesa na kũmũnenga ndaĩa. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Canada aĩtye ũũ ĩũlũ wa mũũme: “Ndavũthĩĩasya ũndũ ngwĩw’a, kana akambĩa atĩĩ, ‘Ndwaĩle kwĩw’a ũu.’ O na nũmbĩthukĩĩasya nesa. Na yĩla ũkũndetheesya nĩvĩndũe mawoni makwa, andetheeasya nesa.”

4. Mwana-a-asa atonya kwonany’a ata kana nũsũanĩaa mũka yĩla wĩ na aka ala angĩ?

⁴ O na ĩngĩ mwana-a-asa ũsũanĩaa kĩveti kyake nũsiasya ũndũ wĩkuaa yĩla wĩ na aka ala angĩ. Ndavũaa ngũĩ nthũku namo kana akonany’a nĩ ta ũkwendeew’a nĩmo kwa nzĩa ĩtaĩle. O na ndekaa ũu yĩla walika isesenĩ sya kũea ngewa kana isesenĩ ingĩ sya Indaneti. (Yovu 31:1) Kwa ũkuvĩ, ekalaa alũmanĩtye na kĩveti kyake nũndũ nũkyendete, na ĩngĩ nũmwendete Ngai na nũmenete ũla ũthũku.—Soma Savuli 19:14; 97:10.

5. Mwĩĩtu-a-asa atonya kwonany’a ata kana nũsũanĩaa mũũme?

⁵ Mwana-a-asa aatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ Klĩsto ta we mũtwe wake, nũtumaa mũka ‘amũkĩa,’ kana kwa ndeto ingĩ, amũnenga ndaĩa nene. (Aev. 5:22-25, 33) Nakyo kĩveti kĩnengete mũũme ndaĩa kĩthĩawa kĩtonya kwĩka maũndũ mekwonany’a nĩkĩũmũsũanĩa. Ta kwa ngelekany’o, yĩla waĩle kũtũmĩa masaa maingangĩ nĩ kana eanĩsye kĩanda wĩ nakyo kĩkundinĩ, kana yĩla ve na mathĩna meũmũthokoa kĩlĩko. Mwana-a-asa ũmwe wa Britain easya: “Mavinda amwe kĩveti kyakwa nĩkĩnziasya kĩkamanya ve vandũ ve na thĩna. Kyoona ũu, kĩatĩĩaa mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa Nthimo 20:5, o na ethĩwa kĩeteela nginya kyone ĩvinda yĩla yaĩlĩte ya ‘kũkusya’ kĩla kĩ kĩlĩkonĩ kyakwa nĩyavika. Na ethĩwa nĩ kĩndũ ndonya kũneenea nĩ nakyo, nĩnĩkaa ũu.”

6. Kĩla ũmwe witũ atonya kũtetheesya syana ata syĩmanyĩsye kũsũanĩaa ala angĩ, na kĩu kĩitethasya ata?

⁶ Syana niatĩĩaa ngelekany’o ya asyai syoona kĩla ũmwe aisũanĩa ũla ũngĩ. Na nengĩ nĩ kĩanda kya asyai kũmanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũsũanĩa ala angĩ. Kwa ngelekany’o, asyai no matetheesye syana syoo ielewe kana iyaĩle kũsemba Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. O na yĩla mekwĩtanĩthya na andũ angĩ, no mamanyĩsye syana syoo kũekaa ala akũangũ molye lainĩ mbee mayosa lĩu. Ĩndĩ ti asyai me oka maĩle kũmanyĩsya syana syoo. O na ala angĩ kĩkundinĩ no matetheesye. Kwa ngelekany’o, yĩla kana keeka ũndũ ũkwonany’a kana nĩkeũtũsũanĩa, ta kũtũvingũĩa mũomo, no tũkakathe. Kwĩka ũu nĩkũtetheeasya mwana ũsu ew’e e mwĩanĩe, na kũituma amanya kana “kwĩ mũyo kũnengane kwĩ kwosa.”—Meko 20:35.

7. Yesũ oonanisye ata kana nũkũsũanĩa ũla mũndũ waĩ mwau matũ? Ngelekany’o yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁷ Ĩvinda yĩmwe Yesũ aitavany’a kĩsionĩ kya Ndekavoli, nĩwaeteiwe mũndũ “ũmwe mwau matũ, na wavũvũtaa.” (Mko. 7:31-35) Ĩndĩ vandũ va amũvoesye andũnĩ, nĩwamwosie “e weka” amũtwaa ũtee, na ĩndĩ amũvosya. Eekie ũu nĩkĩ? Nũndũ mũndũ ũsu nũtonya kwĩthĩwa ateew’aa e mwĩanĩe yĩla wĩ mbee wa andũ nũndũ wa wonzu ũla waĩ naw’o. Kwoou Yesũ nũtonya kwĩthĩwa amanyie ũu, na  nũndũ wa ũu aitw’a kũmũvoesya vandũ vate andũ. Ithyĩ tũitonya kũvosya andũ ũmũnthĩ. Ĩndĩ nĩtwaĩle kũsũanĩa mavata ma athaithi ala angĩ na ũndũ mekwĩw’a. Mũtũmwa Vaulo aandĩkie ũũ: “Nĩtũlilikanan’ye [kana, tũthĩnĩkĩane] ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaan’ya wendonĩ na mawĩanĩ maseo.” (Aevl. 10:24) Yesũ nĩwaeleiwe ũndũ mũndũ ũsu weew’aa, na nĩwamũtetheeisye kwa nzĩa ĩkwonany’a nũkũmũsũanĩa. Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo vyũ twaĩle kũatĩĩa.

8, 9. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũũsũanĩa ala akũũ na awau? (Nengane ngelekany’o.)

⁸ Onanasya kana nũũsũanĩa ala akũũ na awau. O na kau nĩtwĩkaa maũndũ nesa tũtũmĩĩte ĩvinda o ĩnini, ũsu tiw’o ũvano wa kĩkundi kya Kĩklĩsto. Ũvano wa kĩkundi kya Kĩklĩsto nĩ wendo. (Yoa. 13:34, 35) Wendo ũsu nĩw’o ũtumaa twĩyumya tũtetheesye ala akũũ na ala onzu mamutha mavike maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto na maitavany’a ũvoo mũseo. Twĩkaa ũu o na ethĩwa maivota kwĩanĩsya maũndũ maingĩ. (Mt. 13:23) Kwa ngelekany’o, Michael ndathi ate na kasululu, na kwoou nũtũngaa mũvea mũno nũndũ wa ũtethyo ũla ũnengawe nĩ andũ make ma mũsyĩ vamwe na ana-a-asa ala wĩthĩawa namo kĩkundinĩ kyake kya ũtavany’a. Aĩtye ũũ: “Nũndũ wa ũtethyo ũla manengae, kaingĩ nĩnĩthĩawa nĩtonya kũthi maũmbanonĩ, na kũtavany’a ndeũtĩĩa. Nendete mũno mũno kũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ.”

⁹ Mbetheli mbingĩ nĩsyĩthĩawa na Aklĩsto amwe akũũ na awau. Asyaĩĩsya ala methĩawa ku Mbetheli nĩmamathĩnĩkĩaa. Monanasya nĩmeũmasũanĩa kwa kũvangĩthya ũndũ matonya kũtavany’a kwa kũandĩka valũa na kũkũna simũ. Mwana-a-asa wĩtawa Bill wĩ na myaka 86 nũandĩkaa valũa ikatũmĩwa andũ me isionĩ itavikangawa mũno. Easya, “Tũtanaa mũno nũndũ wa kĩanda kĩla tũnengetwe kya kũandĩka valũa.” Nake Nancy e na myaka vakuvĩ 90, na easya: “Wĩa ũla tũtethasya wa kũandĩkĩa andũ valũa wĩ kĩvathũkany’o na ũla ũtethaw’a nĩ ala maandĩkĩtwe wĩa wa kũtũma mavalũa. Wĩa witũ wĩthĩawa ne nzĩa ya kũtavany’a. Namo andũ me na vata wa kũmanya ũla w’o!” Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Ethel, ũla wasyaiwe mwaka wa 1921, easya: “Naalilw’e nĩ mwĩĩ namanyĩa. Mavinda angĩ wĩthĩaa o na kwĩkĩa ngũa nĩ wĩa.” Ĩndĩ o na vailye ũu, nũtanĩaa mũno kũtavya andũ ũvoo aitũmĩa simũ, na nũkwatĩte andũ aseo mũno mekwendeew’a. Nake mwĩĩtu-a-asa ũngĩ wĩ na myaka 85 wĩtawa Barbara aĩtye: “Nĩnĩemawa nĩ kũthi ũtavany’a ndeũtĩĩa nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ. Ĩndĩ kũtavany’a na simũ nĩkũnengete mwanya wa kũneena na andũ. Mwa nĩ mũvea Yeova!” Ve Aklĩsto amwe akũũ manatũmĩie masaa 1,228 maitavany’a, maandĩka valũa 6,265, makũna simũ mbee wa 2,000, na manengane mavuku 6,315! Na ũsengy’o nĩ kana maneanĩisye maũndũ asu o na matakomanĩtye mwaka. Aklĩsto asu nĩ ma vata mũno! Na vate nzika, Yeova nũnatanĩthiw’e mũno nĩ kĩthito kĩu!—Nth. 27:11.

10. Tũtonya kwĩka ata tũtetheesye ana-a-asa maitũ mekĩwe vinya nĩ maũmbano?

¹⁰ Onany’a kana nũũsũanĩa ala mokaa maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Nĩtwendaa ana-a-asa maitũ mekĩwe vinya nĩ maũmbano. Kwoou nũseo tũkamasũanĩaa. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũũmasũanĩa? Ũndũ ũmwe nĩ kũvika tũte aselee nĩ kana tũikamelelũkye. Nĩ w’o kana mavinda amwe no tũvĩngĩĩswe nĩ maũndũ tũteũtaĩĩa tũkaselewa. Ĩndĩ ethĩwa nĩ kĩmanyĩo kitũ kũvikaa twĩ aselee, nũseo tũkavindĩĩsya nata tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtũũsũanĩa ala angĩ. O na ĩngĩ, ĩkalaa ũlilikene kana Yeova na Mwana wake nĩmo matũthoketye maũmbanonĩ. (Mt. 18:20) Kwoou nĩtwaĩlĩte kwonany’a kana nĩtũũmanenga ndaĩa nene kwa kũvika saanĩ.

11. Nĩkĩ ala me na ilungu maũmbanonĩ maĩlĩte kũatĩĩa ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 14:40?

¹¹ Ethĩwa nĩtũsũanĩaa ana-a-asa, tũkaatĩĩaa ũtao ũũ: “Maũndũ onthe nĩmekwe ũndũ kwaĩle,  maatĩanĩe.” (1 Ako. 14:40) Ana-a-asa ala maaĩwe kĩlungu maũmbanonĩ maatĩĩaa ũtao ũsu kwa kũtũmĩa ndatĩka o ila manengetwe. Meeka ũu, monanasya nĩmeũsũanĩa mwana-a-asa ũla wĩ na kĩlungu kĩla kĩatĩĩe na nĩmeũsũanĩa kĩkundi kyonthe. Ana-a-asa amwe nĩmatonya kwĩthĩwa maumaa vaasa mũno mayũka maũmbanonĩ. Angĩ namo nĩmatonya kwĩthĩwa mekalaatĩte maikatiwe nĩ ngalĩ sya kwoo. Na eka ũu, amwe nĩmatonya kwĩthĩwa matwaanĩte na andũ mate Ngũsĩ. Na asu matwaanĩte namo nĩmatonya kwĩthĩwa maitindĩa kũsisya saa mayĩkũlya makenũka ĩndĩĩ.

12. Nĩkĩ twaĩlĩte kwenda atumĩa na kũmanenga ndaĩa? (Sisya ĩsandũkũ “ Masũanĩae Ala Matongoesye.”)

¹² Atumĩa nĩmekĩaa kĩthito kingĩ kĩkundinĩ, na nĩmatavanasya na kĩthito, na nũndũ wa ũu nĩtwaĩlĩte kũmenda na kũmanenga ndaĩa. (Soma 1 Athesalonika 5:12, 13.) Ndũlea kwĩthĩwa ũtanaa nũndũ wa kĩthito kĩla mekĩaa nũndũ waku. Kwoou onany’a kana nũtanaa kwa kũmakwata mbau na kũmew’a. Na kĩtumi nũndũ “nĩmeũsyaĩĩsya ũndũ wa mathayũ [maitũ], ta ala makaumya ũtalo.”—Aevl. 13:7, 17.

13. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũndũ Yesũ wakuaa andũ?

¹³ Isaia athanie ũũ ĩũlũ wa Yesũ: “Mũangi mũkanyange ndakatũla, na ũtambi ũtoaa syũki ndakavosya.” (Isa. 42:3) Nũndũ Yesũ nĩwendete andũ, nĩwaeleawa ũndũ mekwĩw’a. Nĩwaeleawa nesa ala mailye ta mũangi mũkanyange kana ũtambi ũũtoa syũki. Na nũndũ wa ũu, nĩwamasũanĩaa, akamomĩĩsya, na aimeka maũndũ maseo. O na syana nĩsyamwendete. (Mko. 10:14) Ithyĩ tũitonya  kũelewa andũ nesa na kũmamanyĩsya ta Yesũ. Ĩndĩ no twonany’e kana nĩtũũsũanĩa andũ ala me kĩsionĩ kitũ. Twaĩle kwĩka ũu kwa kũsũanĩa twĩneena namo ata, twĩneena namo ĩndĩĩ, na twĩtũmĩa ĩvinda yĩana ata namo.

14. Nĩkĩ twaĩlĩte kũsiasya mũno ũndũ tũũneena na andũ?

¹⁴ Twaĩle kũneena na andũ ata? Ũmũnthĩ andũ milioni mbingĩ “nĩmanyamaaw’a na kũnyaĩĩkw’a” nĩ akũni ma viasala, andũ ma siasa, na atongoi ma ndĩni. Andũ asu mamanyamaasya mai tei na methĩawa na ũlũsani mwingĩ. (Mt. 9:36) Nũndũ wa ũu, andũ aingĩ nĩmaekete kũĩkĩĩanĩa na mai na wĩkwatyo. Kwoou ve vata tũĩkĩĩthasye kana ndeto sitũ na mũneenele witũ nũkwonany’a kana nĩtũũmew’ĩa tei na ĩnee. Andũ aingĩ maitwĩthukĩĩasya atĩ no ũndũ twĩ na ũmanyi wa Mbivilia kana nĩtwĩsĩ kũelesya Maandĩko nesa, ĩndĩ nĩmatwĩthukĩĩasya moona tũyendeew’a nĩmo na tũimasũanĩa.

15. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kwonany’a kana nĩtũũmasũanĩa ala tũũmatavya ũvoo mũseo?

¹⁵ Ve nzĩa mbingĩ sya kwonany’a kana nĩtũũsũanĩa ala tũũtavya ũvoo mũseo. Kwa ngelekany’o, makũlyo nĩmatũtetheeasya mũno kũmanyĩsya nesa. Ĩndĩ nĩtwaĩle kũkũlya makũlyo mekwonany’a kana nĩtũũsũanĩa ala tũũneena namo na nĩtũũmanenga ndaĩa. Vainia ũmwe waĩ kĩsionĩ kĩ andũ aingĩ mew’aa nthoni na matendete kwĩyĩelesya ndakũlasya makũlyo matuma andũ mew’a mate eanĩe. Makũlyo amwe weesũvĩaa ndakakũlye nĩ ta makũlyo ala andũ matesĩ ũsũngĩo wamo, kana matatonya kũsũngĩa kwa nzĩa ĩla yaĩle. Kwa ngelekany’o, ndakũlasya makũlyo ta, ‘Nĩwĩsĩ ĩsyĩtwa ya Ngai?’ kana ‘Nĩwĩsĩ Ũsumbĩ wa Ngai nĩ kyaũ?’ Vandũ va ũu, aĩ atonya kwasya atĩĩ, “Nĩnĩsomete Mbivilianĩ ngamanya kana Ngai e ĩsyĩtwa. No nĩkwony’e ĩsyĩtwa yĩu?” Nzĩa ĩsu ndĩtonya kũtũmĩka kĩla vandũ nĩkwĩthĩwa andũ me mĩeele yĩ kĩvathũkany’o. Ĩndĩ mavinda onthe nũseo tũkonany’a nĩtũũsũanĩa andũ ala tũũmatavya ũvoo mũseo na nĩtũũmanenga ndaĩa. Nzĩa ĩmwe ya kwĩka ũu nĩ kwosa ĩvinda tũmaelewe nesa vyũ.

16, 17. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũũmasũanĩa ala angĩ yĩla tũũtw’a (a) nĩ ĩndĩĩ tũũmathokea? (b) ĩvinda yĩla tũũkua kũneena namo?

¹⁶ Twaĩle kũmathokea atũi maitũ ĩndĩĩ? Yĩla tũũtavany’a nyũmba na nyũmba, tũyĩthĩawa tũtianĩe kyathĩ na mũndũ. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno tũkamathokea ĩvinda yĩla tũkwona ta matonya kwĩw’a mayenda kũneena naitũ. (Mt. 7:12) Kwa ngelekany’o, andũ kĩsionĩ kyenyu no methĩwe mendete kũkoma mũno wikendi? Ethĩwa vailye ũu, wĩona ata ũkambĩĩaa ũtavany’a na kũneena na andũ nzĩanĩ, kũtavany’a kũla kwĩ andũ aingĩ, kana kũsyokea andũ wĩsĩ nĩmaamũkie na nũtonya kũneena namo?

¹⁷ Twaĩle kũtũmĩa ĩvinda yĩana ata namo? Nũndũ andũ aingĩ methĩawa makwatene, nũseo tũkamathokeaa kwa ũkuvĩ savalĩ ila sya mbee. Nĩ kavaa tũkamina ngewa na mĩtũkĩ vandũ va kũkua ĩvinda yĩasa. (1 Ako. 9:20-23) Andũ moona tũielewa kana nĩmakwatene, nĩmatonya kwĩthĩwa na mea ma kũneena naitũ ĩngĩ. Kĩu kĩonany’a kana no nginya twonany’e kana twĩ na ũsyao wa veva wa Ngai yĩla tũũtavany’a. Tweeka ũu tũkeethĩwa twĩ “atethya ma wĩa vamwe na Ngai,” nake no atũtũmĩe kũtetheesya ũmwe amanye ũla w’o.—1 Ako. 3:6, 7, 9.

18. Yĩla twasũanĩa ala angĩ tũkwataa moathimo meva?

¹⁸ Kwoou ekai ithyonthe twĩke ũndũ tũtonya twonany’e kana nĩtũũmasũanĩa andũ ma mũsyĩ, ana-a-asa kĩkundinĩ, na ala tũũtavya ũvoo mũseo. Tweeka ũu, tũkakwata moathimo maingĩ ĩvindanĩ yĩĩ na yĩla yũkĩte. O tondũ ĩandĩko ya Savuli 41:1, 2 yaĩtye: “Kũathimwa nĩ ũla ũlilikanaa [kana, ũsũanĩaa] ngya: mũthenya wa thĩna Yeova akamũvonokya. . . . Akaathimwa e kũũ nthĩ.”