KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 38
“Ũkai Kwakwa . . . Nakwa Ngamũthũmũsya”
“Ũkai kwakwa inyw’onthe ala mũnoete na mwĩ na mĩio mĩito nakwa ngamũthũmũsya.”—MT. 11:28.
WATHI 17 “Nĩngwenda”
KWA ŨKUVĨ *
1. Yesũ athanie ũndũ wĩva ũwetetwe nthĩnĩ wa Mathayo 11:28-30?
YESŨ nĩwathie ĩkomano yĩmwe ya andũ mamwĩthukĩĩsye ũndũ mũseo mũno. Ameie: “Ũkai kwakwa . . . nakwa ngamũthũmũsya.” (Soma Mathayo 11:28-30.) Yesũ ndeekaa o kũneena amatanĩthye. Kwa twose ngelekany’o ya ĩvinda yĩmwe wavoisye mũndũ mũka waĩ na ũwau mũthũku mũno.
2. Yesũ athĩnĩkĩie ata mũndũ mũka waĩ mũwau?
2 Mũndũ mũka ũsu nĩwatatĩte vyũ kũmantha kĩla kĩkamũuna. Nĩwoonete matakĩtalĩ aingĩ aimantha ũiiti. Ĩndĩ yu yaĩ myaka 12 kuma awaa, na ndaĩ aaĩsa kũkwata mũndũ ũmũiita. Kwosana na Mĩao, atalawa ta mũndũ mũvuku. (Ali. 15:25) Yĩla weewie kana Yesũ nũkũvosya awau, nĩwaendie kũmũmantha. Amwona, nĩwakiitie mũthya wa ngũa yake, na avoa vau kwa vau! Ĩndĩ Yesũ ndaaĩka o kũmũvosya maumanwe. Nĩwamũtetheeisye kwa nzĩa yatumie ew’a nĩwendetwe na nũnengetwe ndaĩa. Kwa ngelekany’o, yĩla waneenaa nake amwĩtie “mwĩĩtu wakwa.” We wĩona mũndũ mũka ũsu ta weewie athũmũw’a na athangaaw’a ata eew’a ndeto sya Yesũ?—Luka 8:43-48.
3. Twĩsũngĩa makũlyo meva?
3 We nĩwoona kana mũndũ mũka ũsu nĩwe waendie vala ve Yesũ? Ndaaĩka kweteela ũvosyo wĩyĩete. O ta ũu, ũmũnthĩ nithyĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito tũthi vala ve Yesũ. Ũmũnthĩ Yesũ ndatũmĩaa syama kũvosya ala mathi vala ũĩ. Ĩndĩ lilikana kana aisye atĩĩ: “Ũkai kwakwa . . . nakwa ngamũthũmũsya.” O na ũmũnthĩ nũtũthoketye twĩke oou. Kwoou ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũsũngĩa makũlyo aa atano: Tũtonya ata kũthi vala ve Yesũ? Yesũ endaa kwonany’a ata yĩla waisye: “Ĩyaĩkyei ĩsoki yakwa”? Ngelekany’o ya Yesũ yĩtũmanyĩsya kyaũ? Nĩkĩ wĩa ũla ũtũnengete ũtũthũmũasya? Na tũtonya ata kũendeea kũkwata ũthũmũo twĩyaĩkĩtye ĩsoki ya Yesũ?
“ŨKAI KWAKWA”
4-5. Tũtonya ata kũthi vala ve Yesũ?
4 Nzĩa ĩmwe ya kũthi vala ve Yesũ nĩ kũtata ũndũ tũtonya twĩmanyĩsye maũndũ ala wawetie na eeka. (Luka 1:1-4) No nginya kĩla ũmwe emanyĩsye maũndũ asu e we mwene. O na ĩngĩ, yĩla tweeka ũtwi wa kũvatiswa na twatw’ĩka mũmanyĩw’a wa Klĩsto, twĩthĩawa twathi vala ũĩ.
5 Na ve nzĩa ĩngĩ ya kũthi vala ve Yesũ, nayo nĩ kũneena na atumĩa ma kĩkundi yĩla twakwatwa nĩ vata. Yesũ “nĩwanenganie aũme [asu] methĩwe mĩthĩnzĩo,” na nũmatũmĩaa kũsũvĩa malondu make. (Aev. 4:7, 8, 11; Yoa. 21:16; 1 Vet. 5:1-3) Ĩndĩ no nginya twose ĩtambya nĩ kana matũtetheesye. Tũyamba kũsũanĩa kana atumĩa no masome kĩla kĩ ilĩkonĩ sitũ na maimanya ũtethyo ũla tũkwenda. Kwasũanĩa ũndũ ũũ mwana-a-asa wĩtawa Julian ũwetete: “Nĩnalasimĩkie kuma Mbetheli nũndũ wa ũwau, na mũnyanyawa ũmwe ambĩa nĩkũlye atumĩa moke mambĩkĩe vinya. Ya mbee ndyoonaa ta ve vata. Ĩndĩ ĩtina nĩnesie kwĩtya ũtethyo, na maũndũ ala twaneeneie nĩmatalaa ta ũmwe wa mĩthĩnzĩo ĩla ya vata vyũ naakwata thayũnĩ.” Atumĩa aĩkĩĩku ta ala elĩ maneenie na Julian no matũtetheesye twĩthĩwe na “kĩlĩko kya Klĩsto,” na ũu nĩ kwasya, tũelewe ũndũ ũsũanĩaa na woni ũla wĩthĩawa naw’o, na tũyĩyĩelekany’a nake. (1 Ako. 2:16; 1 Vet. 2:21) Ũtethyo ũsu nĩ ũmwe wa mĩthĩnzĩo ĩla mĩseo vyũ matonya kũtũnenga.
“ĨYAĨKYEI ĨSOKI YAKWA”
6. Yesũ endaa kwasya ata yĩla waisye: “Ĩyaĩkyei ĩsoki yakwa”?
6 Yĩla Yesũ waisye: “Ĩyaĩkyei ĩsoki yakwa,” nũtonya kwĩthĩwa kwa ndeto ingĩ endaa kwasya, “Ĩtĩkĩlai nĩmũtongoesye.” O na noĩthwa endaa kwasya, “Ũkai twĩyaĩkye ĩsoki, tũmũthũkũme Yeova twĩ vamwe.” Ĩndĩ o na ethĩwe endaa kwasya ata, kĩla twĩsĩ nĩ kana vala ve ĩsoki ve wĩa.
7. Kwosana na Mathayo 28:18-20, tũnengetwe wĩa wĩva, na nĩ ũndũ wĩva tũte na nzika naw’o?
7 Yĩla tweeyumya tũmũthũkũme Yeova na twavatiswa, twĩthĩawa tweetĩkĩla kũthokw’a nĩ Yesũ. Vai mũndũ ũsiĩĩtwe kwĩka ũu, na Yesũ ndesa kũlea mũndũ o na wĩva ũla wĩyumĩtye amũthũkũme Ngai na ngoo yonthe. (Yoa. 6:37, 38) Aatĩĩi onthe ma Klĩsto nĩmanengetwe mwanya wa kũkwata mbau wĩa ũla Yeova ũnengete Yesũ. No twĩkale tũte na nzika kana Yesũ akeethĩawa vamwe naitũ kĩla ĩvinda tũitethya wĩa ũsu.—Soma Mathayo 28:18-20.
‘ĨMANYĨSYEI KUMA VALA NĨĨ’
Thũmũsya angĩ o ũndũ Yesũ weekaa (Sisya kalungu ka 8-11) *
8-9. Nĩkĩ andũ ala menyivĩtye mataĩ makĩa kũthi vala ve Yesũ, na nĩ makũlyo meva twaĩle kwĩkũlya?
8 Andũ ala menyivĩtye mayakĩaa kũthi vala ve Yesũ. (Mt. 19:13, 14; Luka 7:37, 38) Nĩkĩ? Kwasũanĩa ũndũ Yesũ waĩ kĩvathũkany’o na Avalisi. Atongoi asu ma ndĩni maĩ na mĩtũlyo na mayendete andũ. (Mt. 12:9-14) Ĩndĩ Yesũ nĩwendete andũ na aĩ na wĩnyivyo. Avalisi mendete mũno kwĩmanthĩa nguma na ivĩla. Ĩndĩ Yesũ nĩwataie amanyĩw’a make maeke kũmanthana na monene, na vandũ va ũu, mayĩthĩwa na wĩnyivyo na mayĩyumasya mathũkũme ala angĩ. (Mt. 23:2, 6-11) Avalisi matũmĩaa ũkũmũ woo naĩ, na andũ mamew’aa nũndũ nĩmeũmakĩa. (Yoa. 9:13, 22) Kĩvathũkany’o namo, Yesũ nĩwathũmũasya andũ kwa kũmaneeny’a nesa na kũmeka maũndũ maseo.
9 We nĩweemanyĩsya kĩndũ wasũanĩa maũndũ asu twaweta ĩũlũ wa Yesũ? Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩsĩkĩe ta mũndũ wĩthĩawa auĩtye na wĩnyivĩtye? Nĩnĩyumasya na ngenda nĩtethye mawĩa ala matonya kũvũthw’a nĩ andũ? Nĩnendete kwĩka angĩ nesa?’
10. Yesũ aĩ mũndũ ũilye ata aithũkũma vamwe na angĩ?
10 Yesũ aĩ mũndũ wĩ ũnyanya, wendete mũuo, na nĩwatanĩaa kũmanyĩsya ala ũkũthũkũma namo. (Luka 10:1, 19-21) Nĩwathangaasya amanyĩw’a make makũlye makũlyo, na nĩwendete kwĩthukĩĩsya mawoni moo. (Mt. 16:13-16) Nũndũ wa ũu, amanyĩw’a ma Yesũ nĩmaendeeie nesa o tondũ tũmĩtĩ tũvandĩtwe kĩvuĩonĩ kĩsũvĩe nesa twĩanaa. Nĩmoosie momanyĩsyo ala Yesũ wamamanyĩasya, na ĩtina masyaa ũsyao kwĩsĩla meko moo maseo.
Ĩthĩwa na ũnyanya
Tavany’a na kĩthito
Ĩnyivye na ũitethya mawĩa *
11. Twaĩle kwĩkũlya ata?
11 We nĩwĩthĩwa ũnengetwe ũkũmũ mũna? Ethĩwa ũu nĩw’o vailye, ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩkuaa ala angĩ ata wĩanĩ kana mũsyĩ? Nyie nĩnendete mũuo? Nĩnĩthangaasya angĩ makũlye makũlyo? Na nĩnĩthĩawa nĩ mũthalĩku kwĩthukĩĩsya mawoni moo?’ Tũyenda o na vanini kũtutya Avalisi. Mo nĩmathataa mũndũ amakũlya makũlyo, na nĩmathĩnasya ala maĩ na mawoni me kĩvathũkany’o na moo.—Mko. 3:1-6; Yoa. 9:29-34.
“MŨKAKWATA ŨTHŨMŨO”
12-14. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana wĩa ũla Yesũ ũtũnengete nũtũthũmũasya?
12 Nĩkĩ tũkwasya kana twĩw’aa twathũmũw’a nĩ wĩa ũla Yesũ ũtũnengete? Ve itumi mbingĩ, ĩndĩ ekai tũsisye o syĩana ũna.
13 Mbee, twĩthĩawa na asyaĩĩsya ala aseo vyũ. Twĩasya ũu nũndũ Yeova ti mũũngamĩi mũkalĩ na ũte mũvea o na kũtw’ĩka nĩwe Mũsyaĩĩsya witũ Ũla Mũnene Vyũ. Yeova nũtanaw’a nĩ wĩa ũla tũthũkũmaa. (Aevl. 6:10) Na eka ũu, nũnengae kĩla ũmwe witũ vinya wa kũkua mũio wa maũndũ ala we mwene waĩlĩte kwĩanĩsya. (2 Ako. 4:7; Aka. 6:5, maelesyo ma kwongeleela) Nake Yesũ, Mũsumbĩ waitũ, nĩ mũtongoi ũtwiĩe ngelekany’o nzeo. (Yoa. 13:15) Namo atumĩa ala matũsũvĩaa nĩmatataa kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ, ũla “mũĩthi mũnene.” (Aevl. 13:20; 1 Vet. 5:2) Yĩla meũtũĩthya kĩ-veva na meũtũsũvĩa, nĩmatataa ũndũ matonya matwĩke nesa, matwĩkĩe vinya, na mayĩthĩwa na ũkũmbaũ.
14 Kelĩ, twĩthĩawa na anyanya ala aseo vyũ. Vai andũ angĩ methĩawa na anyanya aseo taitũ kana wĩa mũseo ta ũla twĩthĩawa naw’o. We kwasũanĩa! Tũthũkũmaa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa me mwĩkalĩle mũseo vyũ, ĩndĩ mayĩsaa kwona tamo aseo kwĩ ala angĩ. Methĩawa na inengo mbingĩ, ĩndĩ mai ngathĩĩo, na monaa andũ ala angĩ me aseo kwĩ mo. Maitwonaa o ta andũ tũthũkũmaa ĩmwe, ĩndĩ matwonaa ta anyanya. Na matwendete mũno ũkethĩa o na nĩmeyũmbanĩtye kũkw’a kwondũ witũ!
15. Twaĩle kũtethya wĩa ũla tũnengetwe twĩ na woni wĩva?
15 Katatũ, tũtethasya wĩa ũla mũseo vyũ. Tũmanyĩasya andũ ũw’o ĩũlũ wa Yeova, na nĩtũvuanasya ũvũngũ wa Ndevili. (Yoa. 8:44) Satani aĩkasya andũ mĩio matavikya. Kwa ngelekany’o, endaa tũĩkĩĩe kana Yeova ndesa kũtũekea naĩ sitũ na ndesa kũtwenda. Ũvũngũ ũsu nĩ mũio mũito mũno Satani wendaa tũkuane naw’o! Twathi vala ve Klĩsto nĩtũekeawa naĩ sitũ. Na ũw’o nĩ kana Yeova nĩwendete kĩla ũmwe witũ mũno vyũ. (Alo. 8:32, 38, 39) Nĩ ũndũ wa kũtanĩthya mũno kũtetheesya andũ mamwĩkwatye Yeova, na kwona mayĩka moalyũku!
ENDEEA KŨKWATA ŨTHŨMŨO WĨYAĨKĨTYE ĨSOKI YA YESŨ
16. Mũio ũla Yesũ wendaa tũkue wĩ kĩvathũkany’o ata na mĩio ĩla ĩngĩ tũkuaa?
16 Mũio ũla Yesũ wendaa tũkue wĩ kĩvathũkany’o na mĩio ĩla ĩngĩ tũkuaa. Kwa ngelekany’o, andũ aingĩ mauma wĩanĩ mew’aa manoete na mayĩthĩawa na ũtanu. Kĩvathũkany’o na ũu, yĩla twatũmĩa ĩvinda tũimũthũkũma Yeova na Klĩsto, twĩw’aa tweanĩwa vyũ. Mavinda angĩ no tume wĩanĩ tũnoete, na tũing’ang’ana tũthi ũmbanonĩ ĩ ya wĩoo. Ĩndĩ tweeka ũu, tũkothaa kwĩnũka tũyĩw’a twathũmũsya ilĩko na twathangaaw’a. Na ũu now’o vethĩawa yĩla tweekĩa kĩthito tũthi kũtavany’a kana twĩmanyĩsye Mbivilia. Maũndũ ala tũtonya kwĩyĩima nĩ kana twĩke ũu ti kĩndũ maelekanw’a na ũseo ũla tũkwataa!
17. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kwĩkala twĩsĩ, na twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikeke ata?
17 Nũseo tũkekala twĩsĩ kana vinya ũla twĩthĩawa naw’o wĩ mĩvaka. Kwoou nĩtwaĩle kũsũanĩa nesa maũndũ ala tũkwenda kwĩanĩsya. Kwa ngelekany’o, no twanange vinya mwingĩ tũimantha malĩ. Kwasũanĩa ndeto ila Yesũ watavisye ũla mwanake mũthwii yĩla mwanake ũsu wamũkũlilye atĩĩ: “Naĩle kwĩka ata nĩ kana nĩkwata thayũ wa tene na tene?” Mwanake ũsu nĩwakwataa ĩla Mĩao. Na aĩ mũndũ mũseo nũndũ o na Ĩvuku ya Ũvoo Mũseo ya Maliko yaĩtye kana Yesũ amũsyaisye “amwenda.” Yesũ nĩwamũthokisye ose ĩtambya. Amwĩie: “Enda ũkathoosye syĩndũ ila wĩ nasyo . . . , na ĩndĩ ũyũka ũtw’ĩke mũatĩĩi wakwa.” Mwanake ũsu nĩwendaa kũtw’ĩka mũatĩĩi wa Yesũ, ĩndĩ veonekana nĩwaemiwe nĩ kũtia “syĩndũ mbingĩ” ila waĩ nasyo. (Mko. 10:17-22) Nũndũ wa ũu, nĩwaleile kwĩyaĩkya ĩsoki ya Yesũ, na aendeea kũthũkũma “Ũthwii.” (Mt. 6:24) Ta kethĩwa nue wĩka ata?
18. Twaĩle kwĩkalaa tũyĩka ata, na nĩkĩ?
18 Nĩtwaĩle kwĩkalaa tũyĩthiana twone nĩ maũndũ meva tũvĩtasya mbee thayũnĩ witũ. Nĩkĩ? Nĩ kana tũĩkĩĩthye kana tũendeee kũtũmĩa vinya witũ nesa. Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Mark, ũla waĩtye atĩĩ: “Kwa myaka mingĩ noonaa ta ndasembanasya mũno na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Ĩndĩ o na kau naĩ vainia, kĩla ĩvinda nasũanĩaa mbesa na ũndũ ndonya kwĩyambatangya kĩlasi. Neew’aa ningĩvĩwe nĩ maũndũ na ndyamanyaa nĩkĩ. Ĩndĩ nĩnesie kũmanya kana nasembanasya mũno na maũndũ ala makwa, na ĩndĩ nditũmĩa vinya ũla watiala kũmũthũkũma Yeova.” Ĩtina Mark nĩwambĩĩe kũalyũla mosũanĩo make, aeka kũatĩanĩa mũno na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, na eeyumya amũthũkũme Yeova mũnango. Mark aĩtye, “Mavinda amwe no nĩsũanĩaa ĩũlũ wa mbesa, ĩndĩ nũndũ Yeova na Yesũ me vamwe nakwa, nĩnĩvotete kwĩka moalyũku.”
19. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni ũla waĩle?
19 Tweeka maũndũ aa atatũ makatũtetheeasya tũendeee kũkwata ũthũmũo twĩyaĩkĩtye ĩsoki ya Yesũ. Mbee, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na woni ũla waĩle. Wĩa ũla tũtethasya tũnengetwe nĩ Yeova, na nũndũ wa ũu, twaĩle kũũtethya ũndũ we wendaa. Ithyĩ twĩ athũkũmi, na Yeova nĩwe Vwana witũ. (Luka 17:10) Twatw’ĩka twĩtethya wĩa wake ũndũ tũkwenda, tũkeekaa kũũmĩw’a nĩ ĩsoki yĩla twĩyaĩkĩtye. Na nengĩ nzaũ ĩkuĩte ĩsoki, o na ĩtw’ĩke yĩany’a vinya ata, no yĩnosye mũno kana ĩkeyĩũmĩsya yatinda ĩng’ang’anĩte ĩthi vala ĩkwenda vandũ va kũthi vala ũla ũmĩingĩte ũkwenda ĩthi. Ĩndĩ tweeka maũndũ ũndũ Yeova ũkwenda mekwe, tũkeanĩasya maũndũ manene na tũikĩlya vinya mathĩna tũnoonaa ta tũtatonya. Lilikana kana vai mũndũ wĩsa kũsiĩĩa Yeova aianĩsya kwenda kwake!—Alo. 8:31; 1 Yoa. 4:4.
20. Twaĩle kwĩyaĩkya ĩsoki ya Yesũ twĩ na kĩeleelo kĩva?
20 Kelĩ, nĩtwaĩle kũthũkũma twĩ na kĩeleelo kĩseo. Kĩeleelo kitũ nĩ kũmũtaĩa Ĩthe witũ wĩ wendo, Yeova. Ĩvindanĩ ya Yesũ, ala mamũatĩĩaa matongoew’e nĩ ĩtomo kana mayenda o kwĩyĩuna, mekalangile na meew’a mate atanu na matia ĩsoki yake. (Yoa. 6:25-27, 51, 60, 66; Avi. 3:18, 19) Kĩvathũkany’o na asu, ala mamũatĩĩaa nũndũ nĩmamwendete Ngai na mũtũi, nĩmaendeeie kwĩthĩwa me atanu makuĩte ĩsoki yake matukũ moo onthe, me na wĩkwatyo wa kwĩsa kũthũkũma vamwe na Klĩsto ĩtunĩ. O naitũ tweethĩwa na kĩeleelo kĩla kyaĩlĩte, tũkekalaa twĩ atanu tũkuĩte ĩsoki ya Yesũ.
21. Kwosana na Mathayo 6:31-33, nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩkwatya Yeova atwĩke?
21 Katatũ, nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo. Nĩtwĩyumĩtye na ngenda tũmũthũkũme Yeova na kĩthito. Yesũ nĩwatũtavisye kana tũkathĩnw’a. Ĩndĩ twĩ na mũĩkĩĩo kana twamwĩkwatya Yeova, akatũnenga vinya wa kũmĩĩsya mathĩna. O ũndũ twomĩĩsya mathĩna, now’o twĩthĩawa na vinya. (Yak. 1:2-4) O na ĩngĩ, twĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova akeanĩasya mavata maitũ, Yesũ akatũtongoeasya, na ana-a-asa na eĩtu-a-asa makatwĩkĩaa vinya. (Soma Mathayo 6:31-33; Yoa. 10:14; 1 Ath. 5:11) Vo ve ũndũ ũngĩ mũseo ũthonokete ũsu?
22. Nĩ kyaũ kyaĩle kũtuma tũtana?
22 Ũla mũndũ mũka wavoiw’e nĩ Yesũ nĩweewie athũmũw’a amina kũvow’a oou. Ĩndĩ esaa kũkwata ũthũmũo tene na tene atw’ĩka mũmanyĩw’a mũĩkĩĩku wa Klĩsto. We wĩĩsilya ta woosie ĩtambya yĩva? Ethĩwa mũndũ mũka ũsu nĩwasakũie kwĩyaĩkya ĩsoki ya Yesũ, kwasũanĩa ĩtuvi yĩla wakwatie ya kũsumbĩka vamwe na Yesũ ĩtunĩ! Ethĩwa nĩweekie ũu, maũndũ ala weeyĩimie nĩ kana amũatĩĩe Klĩsto mayĩsa kwĩanana o na vanini na ũathimo ũsu wakwatie. Tũtw’ĩke twĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ, no nginya twĩthĩwe tũtanaa mũno nũndũ yĩla Yesũ watũthokisye atwĩa: “Ũkai kwakwa!” nĩtweetĩkĩlile.
WATHI 13 Klĩsto Nĩwe Ngelekany’o Yitũ
^ kal. 5 Yesũ nũtũthoketye tũthi kwake. Ĩndĩ nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtwĩtĩkĩlĩte kũthokw’a nĩwe? Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũsũngĩa ĩkũlyo yĩu, na yĩisyoka yĩtũlilikany’e kĩla tũtonya kwĩka nĩ kana twĩw’e twathũmũw’a tũithũkũma vamwe na Klĩsto.
