1-2. Nĩ kũthingithw’a kwĩva kwathaniwe kũkaumĩla ĩvindanĩ yĩĩ yitũ?

 VE KĨTHINGITHO kĩmwe kĩnene kyaumĩlile nthĩ ya Nepal mwaka wa 2015. Mũndũ ũmwe aiweta ĩũlũ wa ũndũ ũsu aisye, “Ĩtina wa ndatĩka mbũthũ, matuka na nyũmba ila ngũũ nĩsyambĩĩie kũvalũkanga.” Ũngĩ aisye: “Kĩla mũndũ nĩwatelemete . . . Andũ aingĩ maasya kyakuie ndatĩka ta ilĩ. Ĩndĩ nyie nonaa kyekalile masaa maingĩ.” O naku ũkakomana na ũndũ wa kũtelemya ta ũsu, ndwĩsa kũlwa nĩw’o.

² Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩĩ nĩtwĩyoneete kũthingithw’a kwĩ kĩvathũkany’o, na kũthingithw’a kũu kũyumĩlĩte o taoninĩ ĩmwe kana nthĩ ĩmwe. Vandũ va ũu, kũkonetye mbaĩ syonthe ĩũlũ wa nthĩ na syĩthĩĩtwe iithingithw’a kwa myaka mingĩ. Kũthingithw’a kũu kwathaniwe nĩ mwathani Akai. Aandĩkie atĩĩ: “Ũũ nĩw’o Yeova wa nguthu ũnũkwasya: No ĩmwe, o kavinda kanini, na ngathingithya matu, na nthĩ, na ũkanga, na nthĩ nyũmũ.”—Akai 2:6.

3. Kũthingithw’a kũla Akai waneeneie kwĩ kĩvathũkany’o ata na ithingitho sya nthĩ ila syumĩlaa?

³ Kũthingithw’a kũla Akai waneeneie kũyĩilye ila ithingitho sya nthĩ ietae wanangĩko wĩ w’oka. Ĩndĩ nĩkumĩlasya mosyao maseo. Yeova mwene atũtavĩtye atĩĩ: “Ngathingithya mbaĩ syonthe; na ũla wendetwe [kuma mbaĩnĩ] syonthe ũkooka; na ngausũsya nyũmba ĩno ũtheu mũtisu.” (Akai 2:7) Wathani ũsu watethisye andũ ma ĩvinda ya Akai ata? Na ũtũkonetye ata ũmũnthĩ? Nĩtũũneenea mosũngĩo ma makũlyo asu na tũisyoka twone ũndũ tũtonya kũtetheesya wĩanĩ wa kũthingithya mbaĩ ũmũnthĩ.

4. Nĩkĩ Yeova watũmie mwathani Akai kwa andũ make?

⁴ Mwathani Akai nĩwanengiwe wĩa wa vata nĩ Yeova atethye. Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkĩte Yeova atanamũnenga wĩa ũsu. Akai nũtonya kwĩthĩwa aĩ ũmwe wa Ayuti ala masyokie Yelusaleme mwaka wa 537 mbee wa Klĩsto, maumĩte Mbaviloni. Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa athaithi asu aĩkĩĩku kũvika, nĩmoosie ĩtambya ya kwambĩĩsya mũsingi wa nyũmba ya Yeova, kana ĩkalũ. (Esa. 3:8, 10) Ĩndĩ matekalĩte mũno, ve ũndũ mũthũku waumĩlile. Nĩmavĩngiwe mũno, na nũndũ wa ũu, makw’a ngoo na maeka kwaka ĩkalũ. (Esa. 4:4; Akai 1:1, 2) Nĩkyo kĩtumi mwaka wa 520 mbee wa Klĩsto, Yeova watavisye Akai atetheesye Ayuti methĩwe na kĩthito ĩngĩ na maiminĩĩa wĩa wa kwaka ĩkalũ. *—Esa. 6:14, 15.

5. Nĩkĩ tũkwasya ũvoo wa Akai ndũlea kwĩthĩwa weekĩie andũ ma Ngai vinya?

⁵ Kĩeleelo kya ũvoo wa Akai kyaĩ kũtetheesya andũ mamũĩkĩĩe Yeova. Mwathani ũsu atavisye Ayuti asu matũlĩkĩte ngoo ũũ e na ũkũmbaũ: “Ĩthĩwai na vinya, inyw’ĩ andũ onthe ma nthĩ ĩno, na tethyai wĩa, easya ũu Yeova: nũndũ nĩ vamwe nenyu, easya ũu Yeova wa nguthu.” (Akai 2:4) Ndeto “Yeova wa nguthu” iilea kwĩthĩwa syamekĩie vinya mũno. Na kĩtumi nũndũ syoonanasya kana Yeova e na ũkũmũ ĩũlũ wa nguthu nene ya alaĩka. Kwoou Ayuti mayaĩ malea kũmina wĩa ũsu mamwĩkwatya.

6. Yeova aisye vakathi ata amina kũthingithya mbaĩ?

⁶ Yeova aveveeie Akai atavye Ayuti kana avangĩte kũthingithya mbaĩ syonthe. Ũvoo ũsu nĩweekĩie vinya andũ asu matũlĩkĩte ngoo nginya makaeka kwaka ĩkalũ. Nĩkĩ? Nũndũ wamaĩkĩĩthisye kana Yeova nĩwavangĩte kũthingithya ũsumbĩ mũnene wa nthĩ wa Velisia, ũla wasumbĩkĩte mbaĩ mbingĩ ĩvinda yĩu. Yeova aisye vakathi ata amina kũthingithya ũsumbĩ ũsu? Mbee, aisye kana andũ make makamina kwaka ĩkalũ. Kelĩ, nĩwoonanisye kana ĩkalũ yĩu yathela, o na andũ mate Ayuti makathaithĩa vo vamwe na andũ make. Ũvoo ũsu mwa wamekĩie vinya ta kĩ!—Nzek. 8:9.

7. Nĩ wĩa wĩva wa kũthingithya nthĩ tũtetheeasya ũmũnthĩ? Elesya.

⁷ Wathani wa Akai ũtũkonetye ata ũmũnthĩ? Ũmũnthĩ, Yeova nũthingithasya mbaĩ syonthe, naitũ nĩtũtetheeasya wĩanĩ ũsu. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Mwaka wa 1914, Yeova nĩwatw’ĩkĩthisye Yesũ Klĩsto Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wake wa ĩtunĩ. (Sav. 2:6) Kwambĩĩw’a kwa Ũsumbĩ ũsu nĩkwathatisye atongoi ma nthĩ mũno. Na kĩtumi nũndũ kĩu kyoonanasya kana “mavinda ala manyuve ma mbaĩ” nĩmeanĩa, kana nĩmavika mũthya. Kwa ndeto ingĩ, ĩvinda ya kwĩthĩwa na mũsumbĩ ũtanyuvĩtwe nĩ Yeova yaĩ yĩnathela. (Luka 21:24) Nũndũ wa ũu, andũ ma Yeova matangaasaa kana Ũsumbĩ wa Ngai now’o wĩkwatyo wa andũ wĩ w’oka, na methĩĩtwe mayĩka ũu mũno mũno kuma mwaka wa 1919. Kũtavanw’a kwa “ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ” nĩkũthingithĩtye nthĩ yonthe.—Mt. 24:14.

8. Kwosana na Savuli 2:1-3, mbaĩ mbingĩ syĩkaa ata syeew’a ũvoo ũla tũtavanasya?

⁸ Andũ mekaa ata meew’a ũvoo ũsu? Aingĩ nĩmaũleaa. (Soma Savuli 2:1-3.) Mbaĩ nithatĩte mũno. Iikwataa mbau Mũsumbĩ ũla Yeova ũnyuvĩte. O na iyonaa ũvoo wa Ũsumbĩ ũla tũtavanasya ta ‘ũvoo mũseo.’ Eka ũu, silikalĩ imwe nikũnĩte maluvuku wĩa witũ  wa kũtavany’a! Na o na kau atongoi aingĩ ma mbaĩ isu maasya mamũthũkũmaa Ngai, mayĩsa kwĩtĩkĩla kũlekya ũkũmũ woo. Kwoou o tondũ atongoi ma ĩvinda ya Yesũ mamũleile, atongoi ũmũnthĩ nĩmamũleaa Mwĩtĩkĩw’a Mauta wa Yeova kwa kũkita aatĩĩi make aĩkĩĩku.—Meko 4:25-28.

9. Yeova ekaa ata oona mbaĩ iilea ũvoo wa Ũsumbĩ?

⁹ Yeova ekaa ata oona mbaĩ iilea ũvoo wa Ũsumbĩ? Ĩandĩko ya Savuli 2:10-12 yĩsũngĩĩte yĩkasya: “Kwondũ wa ũu ĩthĩwai na ũĩ, inyw’ĩ asumbĩ: likwai nĩ ũmanyi, inyw’ĩ asilĩli ma nthĩ. Thũkũmai Yeova mũkĩmũkĩa, na tanai na kũtetema. Mũmumunyei ũla mwana, ndakese ũthata, na inyw’ĩ mũyaĩa nzĩanĩ, nĩkwĩthĩwa ũthilĩku wake ũkilĩlye kwakana. Nĩ aathime onthe ala mevithaa nthĩnĩ wake.” Yeova nĩwendaa kwĩka avinganĩsya asu nesa, na nĩkyo kĩtumi ũmanengete mwanya wa kũalyũka. Me na mwanya wa kũalyũla mawoni moo na maikwata mbau Ũsumbĩ wa Yeova. Ĩndĩ ĩvinda yĩla yĩtiele nĩ ĩnini. Twĩkalĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo” wa ĩvinda yĩĩ ĩthũku. (2 Tim. 3:1; Isa. 61:2) Andũ nĩmaĩle kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ ya kũmanya ũw’o na kwĩka ũtwi ũla waĩle.

10. Ĩandĩko ya Akai 2:7-9 yathanie ũndũ wĩva mũseo ũkekĩka mbaĩ syathingithw’a?

¹⁰ Kũthingithw’a kwa mbaĩ kũla Akai wathanie nĩkũtumaa andũ amwe mosa ĩtambya yĩla yaĩle. Athanie kana nũndũ wa kũthingithw’a kũu, “ũla wendetwe [kuma mbaĩnĩ] syonthe ũkooka,” kana kwa ndeto ingĩ, andũ ala me na ngoo nzeo makambĩĩa kũmũthaitha Yeova. * (Soma Akai 2:7-9.) O na Isaia na Mika nĩmathanie kana ũndũ ta ũsu ũkeekĩka “mĩthenya ya mũminũkĩlyo.”—Isa. 2:2-4; Mika 4:1, 2.

11. Mwana-a-asa ũmwe eekie ata eew’a ũvoo wa Ũsumbĩ ya mbee?

¹¹ Kwasũanĩa ũndũ mwana-a-asa wĩtawa Ken ũthũkũmaa ovisinĩ ũla mũnene weekie eew’a ũvoo ũsu ũthingithasya mbaĩ. No ũlilikanaa nesa ĩvinda ya mbee kwĩw’a ũvoo wa Ũsumbĩ  myaka ta 40 mĩvĩtu. Aĩtye: “Yĩla neewie ũw’o wa Ndeto ya Ngai ya mbee, nĩnatanie mũno kũmanya kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ ĩthũku. Nĩnamanyie kana nĩ kenda nĩmwendeesye Ngai na ndyĩthĩwa na wĩkwatyo wa kũkwata thayũ wa tene na tene, nĩnaaĩlĩte kwĩvathana na nthĩ ĩno ĩtesa kwĩkwatw’a na ndilũmany’a na Yeova. Nũndũ wa ũu, nĩnamũvoyie na noosa ĩtambya na mĩtũkĩ. Nĩnakolile kũkwata nthĩ mbau na natw’a kũlũmany’a na Ũsumbĩ wa Ngai, nũndũ ũsu ndwĩsa kũthingithĩka.”

12. Nĩ kwa nzĩa syĩva ĩkalũ ya Yeova ya kĩ-veva yusũĩte ũtheu mũtisu mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo?

¹² Vate nzika, Yeova nĩwĩthĩĩtwe aiathima andũ make. Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo, nĩtwonete ũtalo wa ala mamũthaithaa ũyongeleka mũno. Kwa ngelekany’o, mwaka wa 1914, kwaĩ o na Ngũsĩ ngili iana ũna. Ũmũnthĩ kwĩ Ngũsĩ mbee wa milioni nyanya, na andũ angĩ milioni mbingĩ nĩmalilikanaa kĩkw’ũ kya Yesũ vamwe naitũ kĩla mwaka. Nũndũ wa ũu, “ũla wendetwe [kuma mbaĩnĩ] syonthe” nĩwusũĩte nza sya ĩkalũ ya Yeova ya kĩ-veva kũũ nthĩ, nayo nĩ mũvango ũla wĩkĩte nĩ kana andũ matonye kũmũthaitha. O na ĩngĩ, ĩsyĩtwa ya Yeova nĩyĩtaĩawa nũndũ wa moalyũku ala asu mekaa yĩla meevw’ĩka mwĩkalĩle mweũ.—Aev. 4:22-24.

13. Kwongeleka kwa athaithi ma Yeova kũtumĩte mawathani angĩ meva meanĩa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹³ Kwongeleka kwa ũtalo wa athaithi ma Yeova nĩkũtumĩte mawathani angĩ meanĩa, ta ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia kĩlungu kya 60. Mũsoa wa 22 kĩlungunĩ kĩu waĩtye: “Ũla mũnini akatw’ĩka ngili, na ũla mũnini akeethĩwa mbaĩ yĩ vinya: nyie, Yeova, ngakalaata ũndũ ũsu ĩvinda yaw’o.” Nũndũ wa wongeleku ũsu wa athaithi ma w’o, ve ũndũ wa mwanya mũno wĩkĩkĩte. Athaithi asu, ala nĩmo metĩtwe “ũla wendetwe,” methĩawa na ũtũĩka na inengo syĩ kĩvathũkany’o, na nĩmethĩawa na wendi wa kũtetheesya wĩanĩ wa kũtavany’a “ũvoo . . . mũseo wa Ũsumbĩ.” Nũndũ wa ũu, andũ ma Yeova nĩmatũmĩaa ũtũĩka na inengo isu Isaia weetie “ĩia ya i mbaĩ.” (Isa. 60:5, 16) Na nũndũ wa ũtethyo wa aũme na aka asu ma vata, ũvoo mũseo nũtavanĩtw’e nthĩ 240 na mavuku makaumĩthw’a na ithyomo mbee wa 1,000.

14. Nĩ ũndũ wĩva andũ maĩle kwĩtw’ĩĩa?

¹⁴ Ve ũtwi andũ maĩle kwĩka ĩvindanĩ yĩĩ wĩa wa kũthingithya mbaĩ ũendeee. Maĩle kũtw’a mekwata mbau Ũsumbĩ wa Ngai, kana meĩkĩĩa silikalĩ sya nthĩ ĩno. Kĩla mũndũ no nginya eyĩkĩe ũtwi ũndũnĩ ũsu. O na kau andũ ma Yeova nĩmaatĩĩaa mĩao ya silikalĩ ya nthĩ ĩla matwĩe, mayĩlikasya o na vanini siasanĩ sya nthĩ. (Alo. 13:1-7) Nĩmethĩawa mesĩ kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ w’oka ũkavetea andũ mathĩna. Na Ũsumbĩ ũsu ti wa nthĩ ĩno.—Yoa. 18:36, 37.

15. Ĩvuku ya Ũvuany’o yathanie ũndũ wĩva ũkatata mũno ũĩkĩĩku wa andũ ma Ngai?

¹⁵ Ĩvuku ya Ũvuany’o yathanie kana ũĩkĩĩku wa andũ ma Ngai ũkatatwa mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. Yoonanisye kana kũtatwa kũu kũkatuma tũthĩnw’a mũno na tũivĩngwa mũno. O na yoonanisye kana silikalĩ sya nthĩ ĩno ikenda tũithaithe, na iithĩny’a ala meũlea kũikwata mbau. (Ũvu. 13:12, 15) Yaisye kana ikalasimĩthya “andũ onthe, anini na anene, athwii na ngya, ngombo na ala athasye, mekĩwe ũvano kw’okonĩ kwoo kwa aũme na itulyanĩ syoo.” (Ũvu. 13:16) Ĩvinda ya tene, ngombo nĩsyeekĩawa ũvano ũkwonany’a nĩ syaũ. O ta ũu, ĩvindanĩ yĩĩ silikalĩ sya nthĩ ii na ndĩi ya kũlasimĩthya kĩla ũmwe witũ ekĩwe ũvano wa ngelekany’o kw’okonĩ kana kĩtulyanĩ. Kĩeleelo kyasyo nĩ andũ monany’e kwĩsĩla mosũanĩo na meko moo kana nĩmaikwatĩte mbau.

16. Nĩkĩ yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kũĩkĩĩthya kana nĩtũlũmanĩtye na Yeova vyũ?

¹⁶ Ĩndĩ yo ithyĩ tũkeetĩkĩla ũvano ũsu na tũikwata silikalĩ isu mbau? Ala makalea kwĩkĩwa ũvano ũsu makakomana na mathĩna maingĩ na mĩisyo mingĩ. Ĩvuku ya Ũvuany’o yongelete kwasya: “Mũndũ o na wĩva [ndakethĩwa] atonya kũthooa kana kũthoosya ate o ũla wĩ na ũvano ũsu.” (Ũvu. 13:17) Ĩndĩ andũ ma Ngai nĩmesĩ ũndũ ũkekana na andũ ala me na ũvano ũsu ũwetetwe ĩandĩkonĩ ya Ũvuany’o 14:9, 10. Nĩkyo kĩtumi vandũ va kwĩkĩwa ũvano ũsu, makaandĩka kw’okonĩ kwoo, “Nĩ wa Yeova.” (Isa. 44:5) Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kũĩkĩĩthya kana nĩtũlũmanĩtye na Yeova vyũ. Tweeka ũu, o nake Yeova akatanĩa kwasya kana twĩ make!

17. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kũlilikana ĩũlũ wa wũmĩĩsyo wa Yeova?

¹⁷ Yeova nĩwĩthĩĩtwe na wũmĩĩsyo mwingĩ mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo. Ndendaa mũndũ o na ũmwe anangwe. (2 Vet. 3:9) Nũnengete andũ onthe mwanya wa kwĩlila na kwosa ĩtambya yĩla yaĩle. Ĩndĩ wũmĩĩsyo wake wĩ mĩvaka. Ala maleaa kũtũmĩa mwanya ũsu nesa makoona kĩla Valao woonie ĩvinda ya Mose. Yeova atavisye Valao atĩĩ: “Nũndũ yu nĩĩthĩwa ndambũũkĩtye kw’oko kwakwa, ngũkũne we na andũ maku na mũimũ, na ũivetwa kuma nthĩ: ĩndĩ nĩ w’o, kwondũ wa ũndũ ũũ nĩngũũngamĩtye, nĩkwon’ye vinya wakwa, na nĩ kana syĩtwa yakwa yĩtavanw’e nthĩ yonthe.” (Kuma 9:15, 16) Mbaĩ syonthe ikalasimĩka kũmanya kana Yeova nĩwe Ngai wa w’o. (Esek. 38:23) Ũu ũkeekĩka ata?

18. (a) Nĩ kũthingithw’a kũngĩ kwĩva kũwetetwe nthĩnĩ wa Akai 2:6, 20-22? (b) Twĩsĩ ata kana ndeto sya Akai ikeanĩa ĩngĩ?

¹⁸ Myaka mingĩ ĩtina wa Akai kũkw’a, mũtũmwa Vaulo nĩwaandĩkĩie Aklĩsto Aevelania valũa amatavĩtye kana wathani ũla wĩ nthĩ wa Akai 2:6, 20-22 ũkeanĩa ĩngĩ. (Soma.) Aandĩkie atĩĩ: “Ĩndĩ yu nĩwathanĩte ũũ: ‘Ngathingithya nthĩ o ĩngĩ, na ti o nthĩ yĩ yoka, ĩndĩ o vamwe na ĩtu.’ Yu ndeto, ‘o ĩngĩ,’ syĩonany’a kũvetwa kwa syĩndũ ila iũthingithw’a, ĩĩ, syĩndũ ila syaseũviw’e, nĩ kana syĩndũ ila iteũthingithw’a itiwe.” (Aevl. 12:26, 27) Kũthingithw’a kũu kwĩ kĩvathũkany’o na kũthingithw’a kũla kũwetetwe nthĩnĩ wa Akai 2:7. Kũthingithw’a kũu kwĩonany’a kana ala, o ta Valao, maleaa kana Yeova nĩwe waĩle kũsumbĩka, makaanangwa tene na tene.

19. Nĩ kyaũ kĩtakathingithw’a, na twĩsĩ ũu ata?

 ¹⁹ Nĩ kyaũ kĩtakathingithw’a, kana kũvetangwa? Vaulo aendeeie kwasya: “Nũndũ tũkanengwa Ũsumbĩ ũla ũtatonya kũthingithw’a, ekai tũendeee kũkwata ũseo mwingĩ, ũla kwĩsĩla kwaw’o tũtonya kũmũthũkũma Ngai ũthũkũmi mũtheu twĩ na kĩkĩo kya Ngai na wia.” (Aevl. 12:28) Vate nzika, ĩtina wa kũthingithw’a kũu kwa mũthya, no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ w’oka ũkatiwa ũũngye. Ndũkathingithĩka o na vanini!—Sav. 110:5, 6; Nda. 2:44.

20. Nĩ ũtwi wĩva andũ maĩle kwĩka, na tũtonya kũmatethya ata?

²⁰ Vai ĩvinda ya kwananga! No nginya andũ meke ũtwi ĩũlũ wa maũndũ aa elĩ: Meendeea kũkwata mbau nthĩ ĩno na mayũka kwanangwa-ĩ, kana meĩkĩa kĩthito methĩwe na mwĩkalĩle wosanĩte na kwenda kwa Ngai, na maitanĩa thayũ tene na tene? (Aevl. 12:25) Kwĩsĩla wĩa witũ wa kũtavany’a, no tũtetheesye andũ kwĩka ũtwi ũndũnĩ ũsu wa vata. Ekai tũtetheesye angĩ matw’e kũkwata mbau Ũsumbĩ wa Ngai. Na ekai mavinda onthe tũlilikanae ndeto ii sya Mwĩaĩi witũ Yesũ: “Ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanw’a nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe, na ĩndĩ mũthya ũivika.”—Mt. 24:14.