KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 38
Amũika, Mwĩenda Thayũ Wenyu Wĩĩthĩwa Ũilye Ata?
“Ũmanyi ũkakũsũvĩaa.”—NTH. 2:11.
WATHI 135 Andũ ma Mũika, Yeova Nũkwenda Mwĩthĩwe mwĩ Oĩ
KWA ŨKUVĨ a
1. Yeoasi, Usia, na Yosia makomanie na ũndũ wĩva mwetu?
WE WĨWʼA ata ũkatwʼĩka mũsumbĩ wa andũ ma Ngai wĩ o mwana mũnini kana wĩ na myaka ĩkũmi na kĩndũ? Ũtũmĩa ũkũmũ ũsu ata? Mbivilia nĩwetete amwe matwʼĩkie asumbĩ ma Yuta me o anini. Kwa ngelekanyʼo, Yeoasi aĩ na myaka 7 aitwʼĩka mũsumbĩ, Usia aĩ na myaka 16, na Yosia aĩ na myaka 8. Kwasũanĩa mũio ũla meewʼaa makuĩte! Ĩndĩ o na kau ũsu waĩ ũndũ mũmũ, me atatũ nĩmatetheeiwʼe nĩ Yeova na andũ ala angĩ kũkĩlya vinya mawetu ala makomanie namo na maendeea nesa.
2. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeoasi, Usia, na Yosia?
2 O na kau tũi asumbĩ, no twĩmanyĩsye maũndũ ma vata twavindĩĩsya ngelekanyʼo sya asumbĩ asu atatũ. Nĩmeekie motwi maseo na no meekie amwe mathũku. Ngewa syoo niũtũtetheesya kwona nĩkĩ twaĩle kũnyuva anyanya aseo, kwĩkala twĩnyivĩtye, na kũendeea kũmũmantha Yeova.
NYUVA ANYANYA ASEO
No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeoasi kwa kwĩthukĩĩsya ũtao wa anyanya ala aseo (Sisya kalungu ka 3, 7) c
3. Mũsumbĩ Yeoasi eekie ata yĩla wataiwe nĩ Mũthembi Mũnene Yeoiata?
3 Ĩka motwi maseo ta Yeoasi. Yĩla Mũsumbĩ Yeoasi waĩ mũnini, ve ũtwi mũseo weekie. Nũndũ ĩthe ndaĩ thayũ, Mũthembi Mũnene Yeoiata nĩwe wamũtaaa, na nĩwaatĩĩaa ũtao wake. Mũthembi ũsu amũkuaa o ta mwanae. Nake Yeoasi nĩwaatĩĩie ngelekanyʼo yake na atwʼa kũmũthũkũma Yeova na kũtetheesya angĩ mamũthũkũme. O na nĩweekie mĩvango ĩkalũ ya Yeova yĩtũngĩĩwe.—2 Mav. 24:1, 2, 4, 13, 14.
4. Tũtethekaa ata twenda mĩao ya Yeova na twamĩatĩĩa? (Nthimo 2:1, 10-12)
4 Ethĩwa nũendeee kũmanyĩwʼa ũndũ ũtonya kũmwenda Yeova na kũatĩĩa myolooto yake, manya kana ũendeee kũnengwa mũthĩnzĩo wa vata mũno. (Soma Nthimo 2:1, 10-12.) Asyai maku no maũmanyĩsye kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwasũanĩa ũndũ ĩthe wa mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Katya wamũtetheeisye kwĩka motwi maseo. Kĩla kwakya amũtwaĩte sukulu, nĩmaneeneaa ĩandĩko ya mũthenya ũsu. Katya easya, “Kĩu nĩkyandetheeasya kwĩka kĩla kyaĩle yĩla mathĩna mesa kumĩla masaa angĩ ma mũthenya.” Mavinda angĩ asyai maku nĩmatonya ũkwĩkĩĩa mĩao maatĩĩe myolooto ya Mbivilia. Ĩndĩ nata ũkewʼa mĩao ĩsu ta ĩkwovete? Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũmewʼe? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Anastasia nũlilikanaa kana asyai make nĩmoosie ĩvinda mamũelesya nĩkĩ mamwĩkĩĩe mĩao mĩna. Easya, “Kĩu nĩkyandetheeisye kũmanya kana mayambĩkĩĩaa mĩao nĩ kana mangue ũndũ mekwenda, ĩndĩ mambĩkĩĩaa nũndũ nĩmambendete na meenda kũnzũvĩa.”
5. Motwi maku matumaa asyai maku na Yeova mewʼa ata? (Nthimo 22:6; 23:15, 24, 25)
5 Asyai maku nĩmatanaa mũno yĩla moona ũiatĩĩa ũtao wa Maandĩko ũla maũnenga. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, kĩu nĩkĩmũtanĩthasya Ngai na mũituma ndũũ ĩtakesa kũthela. (Soma Nthimo 22:6; 23:15, 24, 25.) Kĩu nĩ kĩtumi kĩseo kya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeoasi yĩla waĩ wa mũika, kana ti wʼo?
6. Yeoasi ambĩĩie kwĩthukĩĩsya ũtao waũ, na kwaendie ata? (2 Mavinda 24:17, 18)
6 Motwi mathũku ma Yeoasi meũmanyĩsya kyaũ? Yĩla Yeoiata wakwie, Yeoasi nĩwanyuvie anyanya athũku. (Soma 2 Mavinda 24:17, 18.) Atwie kwĩthukĩĩasya anene me mbee ũsumbĩnĩ wa Yuta, ala matamwendete Yeova. O naku no wĩtĩkĩle nĩ kavaa ta keka Yeoasi ndaaĩkwatanyʼa namo. (Nth. 1:10) Vandũ va kwĩvathana na asu weetaa anyanya, atwie kwĩthukĩĩsya ũtao woo. O na yĩla Nzekalia, ũla waĩ mwana wa mwĩĩtu-a-inya wa ĩthe, watatie kũmũlũnga, nĩwamũaĩthisye. (2 Mav. 24:20, 21; Mt. 23:35) Ũsu waĩ ũndũ mũthũku na wa ũtumanu ta kĩ! Yeoasi ambĩĩie nesa, ĩndĩ esie kũtwʼĩka mũaani na mũlei. Mũthya, athũkũmi a make nĩmamũaie. (2 Mav. 24:22-25) Thayũ wake wĩthĩwa waĩ kĩvathũkanyʼo ta keka no waendeeie kũmwĩthukĩĩsya Yeova na ala mamũthaithaa me aĩkĩĩku. Ũndũ ũsu wĩũmanyĩsya kyaũ?
7. Naaũ maĩle kwĩthĩwa anyanyau? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
7 Ũndũ ũmwe ũtwi mũthũku wa Yeoasi ũũtũmanyĩsya nĩ kana twaĩle kũnyuva anyanya matonya kũtũtethya, na asu nĩ ala mamwendete Yeova na mendaa kũmũtanĩthya. Na ti lasima tũtume ndũũ na ala twĩ ma ĩika yĩmwe me oka. Ethĩwa nũũlilikana, Yeoasi aĩ mũnini vyũ kwĩ mũnyanyae Yeoiata. Kwoou sũanĩa anyanya ala wĩ namo na ũyĩkũlya-ĩ: ‘Nĩmatumaa nĩmũĩkĩĩa Yeova mũnango? Nĩmambĩkĩaa vinya nĩatĩĩe myolooto ya Ngai? Nĩmaneenaa ĩũlũ wa Yeova na maũndũ ala ũtũmanyĩasya? Nĩmanengete myolooto ya Ngai ndaĩa? Mekaa kũndavya kĩla ngwenda kwĩwʼa-ĩ, kana nĩmethĩawa na ũkũmbaũ wa kũnganyʼa yĩla navĩtya?’ (Nth. 27:5, 6, 17) Kwa wʼo, ethĩwa anyanyau maimwendete Yeova, maikũtethya. Ĩndĩ ethĩwa anyanyau nĩmamwendete Yeova, ndũkamalekye. Asu nomo matonya kũũtethya!—Nth. 13:20.
8. Ethĩwa nĩtũtũmĩaa isese sya kũea ngewa, twaĩle kũsũanĩa ũndũ wĩva?
8 Isese sya kũea ngewa no itũtethye mũno kũmanya ũndũ andũ ma mũsyĩ na anyanya maendeee. Ĩndĩ andũ aingĩ matũmĩaa isese isu kwĩyonanyʼa, ta kwa ngelekanyʼo, kwĩkĩa vo visa na vitio sya syĩndũ ila mathooie kana maũndũ ala mekie. Ethĩwa nũtũmĩaa isese sya kũea ngewa, ĩkũlye-ĩ: ‘Kĩeleelo kyakwa kĩthĩawa ne kwĩyonanyʼa? Nĩthĩawa ndyenda kwaka ala angĩ kana nĩ kwĩmanthĩa nguma? Nyie nĩnĩekaa mosũanĩo makwa, mũneenele wakwa, na meko makwa manangwe nĩ ala me isesenĩ isu?’ Ĩvinda yĩmwe, Mwana-a-asa Nathan Knorr, ũla waĩ Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye, anenganie ũtao ũũ: “Eka kũtata kwendeesya andũ. Ndwĩ ũmwe ũkesa kwendeesya. Ĩkĩa kĩthito wendeesye Yeova, na ũkendeesya onthe ala mamwendete.”
ĨTHĨWA NA WĨNYIVYO
9. Yeova atetheeisye Usia kwĩka ata? (2 Mavinda 26:1-5)
9 Ĩka motwi maseo ta Usia. Yĩla Mũsumbĩ Usia waĩ wa mũika, aĩ na wĩnyivyo. Nĩweemanyĩisye “kũmũmantha Yeova.” Ekalile myaka 68 na mingĩ katĩ wa ĩsu, nĩwaathimĩtwe nĩ Yeova. (Soma 2 Mavinda 26:1-5.) Usia nĩwasindie amaitha aingĩ na aĩkĩĩthya kana ndũa ya Yelusaleme yaĩ nzũvĩĩku. (2 Mav. 26:6-15) Vate nzika, nĩwatanaa kwona Ngai amũtetheesye kwĩanĩsya maũndũ maingĩ.—Mũta. 3:12, 13.
10. Nĩ kyaũ kyakwatie Usia?
10 Motwi mathũku ma Usia meũmanyĩsya kyaũ? Mũsumbĩ Usia amanyĩĩte kwonaa ayumĩsya ala angĩ mĩao. Kyo kĩu nĩkĩthĩwa kyatumie asũanĩa ta waĩle kwĩkaa o kĩla ũkwenda? Mũthenya ũmwe, Usia nĩwavangie kũlika ĩkalũnĩ ya Yeova na atata kũtoeesya ũvani kĩthembeonĩ, o esĩ kana asumbĩ mayeetĩkĩlĩtwʼe kwĩka ũu. (2 Mav. 26:16-18) Mũthembi Mũnene Asalia nĩwatatie kũmũkanyʼa, ĩndĩ athilĩka. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana nĩwakũniwe na mangũ nũndũ wa kwĩthĩwa ate mũĩkĩĩku. (2 Mav. 26:19-21) Mwa maũndũ make methĩwa maendie nesa mũno ta keka no waendeeie kwĩnyivya!
Vandũ va kwĩkathĩĩa nũndũ wa maũndũ ala twĩanĩĩtye, twaĩle kũmũtũngĩa Yeova mũvea (Sisya kalungu ka 11) d
11. Nĩ kyaũ kĩtonya kwonanyʼa kana twĩ na wĩnyivyo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
11 Yĩla Usia wameisye vinya, nĩwoolilwe kana Yeova nĩwe wamũnengete vinya ũsu na nĩwe watumĩte aĩla. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Nũseo tũkekalaa tũlilikene kana Yeova nĩwe ũtũnengete moathimo ala twĩ namo na ianda ila twĩ nasyo. Vandũ va kwĩkathĩĩa nũndũ wa maũndũ ala twĩanĩĩtye, twaĩle kũmũtũngĩa mũvea. b (1 Ako. 4:7) Nĩtwaĩle kwĩnyivya na tũimanya kana twĩ ene naĩ na twĩ na vata wa kũlũngwa. Mwana-a-asa ũmwe wĩ na myaka 60 na kĩndũ aandĩkie ũũ: “Nĩnĩmanyĩĩtye kũleaa kũthata kana kũkwʼa ngoo yĩla angĩ mambonyʼa mavĩtyo makwa. Yĩla mavinda amwe neeka ũndũ wa ũtumanu na nakanwʼa, nĩnĩtataa nĩlũnge na ndiendeea kũmũthũkũma Yeova.” Vate nzika, yĩla twamũkĩa Yeova na twekala twĩnyivĩtye, maũndũ maitũ nĩmaĩlaa.—Nth. 22:4.
ENDEEA KŨMŨMANTHA YEOVA
12. Yosia amũmanthie Yeova ata yĩla waĩ wa mũika? (2 Mavinda 34:1-3)
12 Ĩka motwi maseo ta Yosia. Yosia ambĩĩie kũmũmantha Yeova e na myaka 16. Aĩ na wendi wa kũmũmanya na kwĩka kwenda kwake. Ĩndĩ maũndũ make mayaĩ katheeo. Ĩvinda yĩu, andũ aingĩ mathaithaa ngai sya ũvũngũ, na kwoou yaĩ no nginya ethĩwe na ũkũmbaũ wa kũtetea ũthaithi wa wʼo. Na ũu nowʼo weekie! O na atavikĩtye myaka 20, nĩwambĩĩie kũveta ũthaithi wa ũvũngũ mbaĩnĩ yonthe.—Soma 2 Mavinda 34:1-3.
13. Ũkatethekaa ata weeyumya ũmũthũkũme Yeova?
13 O na ethĩwa wĩ mũnini mũno, no ũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yosia kwa kũmũmantha Yeova na kwĩmanyĩsya mũnango ĩũlũ wa nguma syake. Kwĩka ũu kũkatuma wenda kwĩyumya ũmũthũkũme. Ũkatethekaa ata weeyumya ũmũthũkũme Yeova? Luke, ũla wavatisiwe e na myaka 14, aisye, “Kuma yu, kĩndũ kĩla kĩkethĩawa kĩ kya vata vyũ thayũnĩ wakwa nĩ kũmũthũkũma Yeova na kũmũtanĩthya.” (Mko. 12:30) O naku weeka ũu, ũkaathimĩka mũno!
14. Nengane ngelekanyʼo sya amũika amwe mekaa ta Mũsumbĩ Yosia.
14 Mũndũ wa mũika ũmũthũkũmaa Yeova atonya kũkomana na mawetu ta meva? Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwana-a-asa wĩtawa Johan, ũla wavatisiwe e na myaka 12. Awetete kana nũthingʼĩĩawʼa nĩ ala ũsomaa namo atũmĩe mũthemba mũna wa sikala wa matukũ aa (vaping). Ĩndĩ kĩla kĩmũnengae vinya wa kũleana namo nĩ kwĩlilikanyʼa kana o na kũtũmĩa mũthemba ũsu wa sikala, no kũmũetee mathĩna ma mwĩĩ na kũkananga ũnyanya wake na Yeova. Ũngĩ nĩ Rachel, ũla wavatisiwe e na myaka 14, na nũwetete kĩla kĩmũtetheeasya kũkĩlya vinya mawetu ala ũkomanaa namo sukulu. Easya: “Yĩla nakomana na ũndũ, ndataa kũsũanĩa wĩndilikanyʼa kyaũ ĩũlũ wa Mbivilia na Yeova. Kwa ngelekanyʼo, ĩsomo ĩna ya isitoli no yĩndilikanyʼe ngewa yĩ Mbivilianĩ kana wathani mũna. Kana yĩla ngũea ngewa na mũndũ, no nĩlilikane ĩandĩko ĩna ĩseo ndonya kũmũsomea.” No kwĩthĩwa mawetu ala ũkomanaa namo matailye ala Mũsumbĩ Yosia wakomanie namo. Ĩndĩ no wĩthĩwe wĩ mũĩ take na ũkalũmanyʼa na Yeova o ũndũ weekie. Kwĩmanyĩsya kũkĩlya vinya matatwa ala ũũkomana namo oyu wĩ wa mũika, no kũũtetheesye yĩla ũkakomana na matatwa angĩ ĩvinda yũkĩte.
15. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Yosia amũthũkũma Yeova e mũĩkĩĩku? (2 Mavinda 34:14, 18-21)
15 Yĩla Mũsumbĩ Yosia waĩ na myaka 26, nĩwambĩĩisye wĩa wa kũtũngĩĩa ĩkalũ. Wĩa ũsu ũendeee, “ĩvuku ya mĩao ya Yeova, ĩla yanenganiwe nĩ Mose,” nĩyoonekie. Yĩla mũsumbĩ wasomeiwe ĩvuku yĩu, nĩwoosie ĩtambya na mĩtũkĩ aatĩĩe kĩla weewie. (Soma 2 Mavinda 34:14, 18-21.) We no wende kwĩthĩwa na mũvango wa kũsomaa Mbivilia ũteũtĩĩa? Ethĩwa nĩwambĩĩte mũvango ũsu, ũendeee ata? Nũvathaa mĩsoa ĩla ũkwona ĩtonya kũũtethya mũno? Ũla mwana-a-asa wĩtawa Luke twaweta, aandĩkaa vandũ tũmaũndũ tũla woona tũtonya kũmũtetheesya. We nũkwona nzĩa ĩsu ĩtonya kũũtetheesya kũlilikanaa mĩsoa kana tũmaũndũ tũna wĩmanyĩisye? O ũndũ wamanya Mbivilia nesanga na wamyenda, nowʼo ũkethĩawa na wendi mwingangĩ wa kũmũthũkũma Yeova. Na o ta Mũsumbĩ Yosia, Ndeto ya Ngai ĩkatuma wosa ĩtambya yĩla yaĩle.
16. Nĩkĩ Yosia weekie ĩvĩtyo ĩnene, na kĩu kĩtũmanyĩsya kyaũ?
16 Ũtwi mũthũku wa Yosia wĩũmanyĩsya kyaũ? Yĩla Yosia waĩ na myaka ta 39, nĩweekie ĩvĩtyo yatumie oawa. Eekwatisye ũmanyi wake vandũ va kũmũkũlya Yeova ũtao. (2 Mav. 35:20-25) Ve ũndũ wa vata tũkwĩmanyĩsya ngewanĩ ĩsu. O na ethĩwa tũkũĩte ata kana twĩthĩĩtwe tũyĩmanyĩsya Mbivilia kwa ĩvinda yĩasavĩte ata, no nginya tũendeee kũmũmantha Yeova. Maũndũ amwe monanasya nũũmũmantha nĩ kũmũvoya kĩla ĩvinda aũtongoesye, kwĩmanyĩsya Ndeto yake, na kwĩthukĩĩsya ũtao wa Aklĩsto aimu kĩ-veva. Kĩu kĩkaũtethasya mũno ndũkeke mavĩtyo manene, na nĩ ũndũ ũtonyeka ũkekala wĩ mũtanu mũnango.—Yak. 1:25.
AMŨIKA, NO MŨENDEEE NESA THAYŨNĨ WENYU
17. Tũtonya kwasya ata twasũanĩa ala asumbĩ atatũ ma Yuta?
17 Mũndũ wa mũika ethĩawa na maũndũ maingĩ maseo ũtonya kwĩka. Ngewa ya Yeoasi, Usia, na Yosia yatũĩkĩĩthya kana amũika no meke motwi maseo na makeka maũndũ meũmũtanĩthya Yeova. Nĩ wʼo kana o tondũ twoona, ti lasima mavinda onthe maũndũ makaendaa nesa. Ĩndĩ o na vailye ũu, no tũatĩĩe ngelekanyʼo nzeo ya asumbĩ asu na tũyĩvathana na mavĩtyo ala meekie. Tweeka ũu, nowʼo tũtonya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana maũndũ maitũ meendeea kwĩthĩwa me maseo.
Ndaviti aĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova kuma e wa mũika. Ngai nĩwamwendete, na maũndũ make maendeeie nesa (Sisya kalungu ka 18)
18. Nĩ ngelekanyʼo syĩva syĩ Maandĩkonĩ ikwonanyʼa kana o naku no ũendeee nesa thayũnĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
18 Maandĩkonĩ ve ngewa sya amũika angĩ maĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova, mendetwe nĩwe, na maendeeie nesa thayũnĩ woo. Ũmwe woo aĩ Ndaviti. Atwie kũlũmanyʼa na Ngai e o wa mũika, na ĩtina esa kũtwʼĩka mũsumbĩ mũĩkĩĩku. O na kau ve mavinda weekie mavĩtyo, Ngai amũsisya oonaa e mũĩkĩĩku. (1 Asu. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ndaviti na ngelekanyʼo nzeo ĩla watũtiĩe no kũkwĩkĩe vinya na kũkaũthangaasya. Angĩ ũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ woo nĩ Maliko na Timotheo. Aũme asu mambĩĩie kũmũthũkũma Yeova me o anini na maendeeie kwĩthĩwa me aĩkĩĩku kwa myaka mingĩ. Na kwa wʼo, maũndũ moo maendeeie nesa mũno.
19. Thayũ waku ũtonya kwĩthĩwa ũilye ata ĩvinda yũkĩte?
19 No ũmanye ũndũ thayũ waku ũkethĩwa ũilye ĩvinda yũkĩte wasisya ũndũ ũkũũtũmĩa yu tũĩ. Wamwĩkwatya Yeova vandũ va kwĩkwatya ũmanyi waku, akaũtongoeasya. (Nth. 20:24) No wĩkale nesa na ũimũtanĩthya. Na mwa ndũkolwe kana Yeova nĩwonaa kĩla wĩkaa kwondũ wake kĩ kya vata. Kwoou we nũkwona ta ve ũndũ ũngĩ mũseo kwĩ kũtũmĩa thayũ waku kũmũthũkũma Ĩthe witũ wa ĩtunĩ?
WATHI 144 Endeea Kũsyaĩĩsya Mũthĩnzĩo!
a Inywʼĩ amũika, Yeova nĩwĩsĩ kana nĩmũkomanaa na maũndũ matumaa mwĩwʼa ve vinya kwĩthwa anyanyae. Nĩ kyaũ kĩtonya kũmũtetheesya mwĩkae motwi meũmũtanĩthya Ĩthe wenyu wa ĩtunĩ? Twĩenda kũneenea ngelekanyʼo sya imwana itatũ syatwʼĩkie asumbĩ ma Yuta. Tata wone kĩla ũtonya kwĩmanyĩsya wasũanĩa motwi ala syeekie.
b Sisya ĩsandũkũ “Ndũkawete maũndũ matonya kwonanyʼa wĩ wĩnyivyo, ĩndĩ ũyĩthĩa masiwʼa nesa meonanyʼa wĩ mĩtũlyo,” kĩlungunĩ “Kũmanyĩka Mũno Isesenĩ sya Kũea Ngewa Nĩ kwa Vata?,” nthĩnĩ wa jw.org/kam.
