1. Mũtũmwa Vetelo aveveeiwe kwĩka ata kavinda kakuvĩ atanakwʼa?

 MŨTŨMWA Vetelo nĩwaminĩte myaka mingĩ aimũthũkũma Yeova e mũĩkĩĩku. Kwa ngelekanyʼo, nĩwaendanisye na Yesũ, ambĩĩsya ũtavanyʼa isionĩ itaĩ syaatavanwʼa, o na nĩwesie kũtwʼĩka ũmwe wa nzama ĩla ĩtongoesye. Ĩndĩ yu nĩweesĩ akilyĩ kũkwʼa. O na vailye ũu, ũthũkũmi wake ndwaĩ mũthelu. Twĩ ta katĩkatĩ wa mwaka wa 62-64 ĩtina wa Klĩsto, nĩwaveveeiwe kũandĩka valũa ilĩ syĩ Mbivilianĩ, nasyo nĩ 1 Vetelo na 2 Vetelo. Aĩ na mũĩkĩĩo kana valũa isu niũtetheesya Aklĩsto o na amina kũkwʼa.—2 Vet. 1:​12-15.

2. Nĩkĩ ila valũa Vetelo waandĩkie syaĩ sya ĩvinda yĩla yaĩlĩte?

² Vetelo aandĩkie valũa isu ĩvinda ana-a-asa na eĩtu-a-asa make makwatĩtwe nĩ “motato ma mĩthemba yĩ kĩvathũkanyʼo.” (1 Vet. 1:6) Andũ athũku maĩ manambĩĩa kũete momanyĩsyo ma ũvũngũ na mwĩkalĩle mũvuku kĩkundinĩ. (2 Vet. 2:​1, 2, 14) Na eka ũu, Aklĩsto ala mekalaa Yelusaleme makilyĩ kwona “mũthya wa maũndũ onthe,” na ũu nĩ kwasya, makilyĩ kwona ndũa ĩsu na ĩkalũ yayo iyanangwa nĩ ita sya Alomi. (1 Vet. 4:7) Vai nzika kana valũa isu sya Vetelo nĩsyatetheeisye Aklĩsto asu kũmanya kĩla maaĩlĩte kwĩka nĩ kana momĩĩsye matatwa ala mamakwatĩte na mayĩyũmbanĩsya ala makilyĩ kũmakwata. b

3. Nĩkĩ twaĩlĩte kũsoma valũa sya Vetelo?

 ³ O na kau Vetelo aandĩkĩie Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa valũa isu, Yeova nĩweetĩkĩlilye syĩkĩwe Ndetonĩ yake. Kwoou o naitũ no itũtethye. (Alo. 15:4) O ta Aklĩsto asu, twĩkalĩte nthĩ yusĩe ũvuku, ũla ũtumaa vethĩwa ve vinya kũmũthũkũma Yeova. O na ĩngĩ, o mĩtũkĩ nĩtũũkwatwa nĩ thĩna mũnene kwĩ ũla wamakwatie yĩla Yelusaleme na ĩkalũ yayo syaanangawa. Kwoou valũanĩ isu ilĩ ve maũndũ mana ma vata matonya kũtũtethya. Maũndũ asu nĩmeũtũtetheesya tũendeee kweteela mũthenya wa Yeova, tũkĩlye vinya kĩtei kya kũkĩa andũ, na tũyĩkĩa kĩthito twendane mũno. O na no matetheesye atumĩa makona ũndũ matonya kũthĩnĩkĩa nesa mavata ma ĩĩthya ya Ngai.

4. O tondũ ĩandĩko ya 2 Vetelo 3:​3, 4 yonanĩtye, nĩ kyaũ kĩtonya kwonzya mũĩkĩĩo witũ?

⁴ Tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ mataĩkĩĩaa wathani wa Mbivilia. Nĩmatonya kũtũthekeea nũndũ kwa myaka mingĩ twĩthĩĩtwe tũyasya kana mũthya wĩ vakuvĩ. O na amwe mavangaa kana mũthya ndũkesa kũka. (Soma 2 Vetelo 3:​3, 4.) Yĩla tweewʼa mũndũ tũũtavya ũvoo, mũndũ tũthũkũmaa ĩmwe, kana mũndũ wa mũsyĩ aiweta ndeto isu, mũĩkĩĩo witũ no wonze. Ĩndĩ Vetelo nĩwawetie kĩla kĩtonya kũtũtetheesya.

5. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa mũthya wa nthĩ ĩno nthũku? (2 Vetelo 3:​8, 9)

⁵ Andũ amwe no mone Yeova ta mũtulu ĩũlũ wa kũete mũthya wa nthĩ ĩno nthũku. Ĩndĩ ndeto sya Vetelo no itũtetheesye tũkethĩwa na woni ũla waĩle, nũndũ itũlilikanasya kana Yeova onaa ĩvinda kĩvathũkanyʼo na ũndũ andũ mayonaa. (Soma 2 Vetelo 3:​8, 9.) Myaka ngili kwake no ta mũthenya ũmwe. Yeova e wũmĩĩsyo, na ndendaa mũndũ o na ũmwe eanangwa. O na vailye ũu, yĩla mũthenya wake wĩvika, nthĩ ĩno nthũku ĩkaanangwa. Kwoou twĩ na kĩanda kya mwanya mũno kya kũtũmĩa ĩvinda yĩla yĩtialĩte kũtavya andũ ma mbaĩ syonthe ũvoo.

6. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũendeee “kũlilikana” mũthenya wa Yeova? (2 Vetelo 3:​11, 12)

⁶ Vetelo atwĩkĩĩte vinya ‘tũendeee kũlilikana mũthenya wa Yeova.’ (Soma 2 Vetelo 3:​11, 12.) Tũtonya kwĩka ũu ata? Nĩ kwa kũvindĩĩasya moathimo ala tũkakwata yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, na vatonyeka tũyĩkaa ũu kĩla mũthenya. Vindĩĩasya ũiveva nzeve ntheu vyũ, ũiya malĩu maseo, ũithokya endwa maku ala mathayũũkwʼa, na ũimanyĩsya ala matwĩe kũũ nthĩ myaka mingĩ mĩvĩtu ũndũ mawathani ma Mbivilia meanĩie. Kũvindĩĩsya maũndũ ta asu kũkaũtetheeasya wĩkalae weteele ĩvinda yĩu na mea, na ũyĩthĩwa na ũĩkĩĩthyo kana mũthya wĩ vakuvĩ. Nũndũ ‘nĩtũmanyĩte maũndũ asu’ makilyĩ kwĩkĩka, ‘tũikelelũkwʼa’ nĩ amanyĩsya ma ũvũngũ.—2 Vet. 3:17.

7. Kũkĩa andũ kũtonya kũtuma twĩka ata?

⁷ Nũndũ nĩtwĩsĩ mũthenya wa Yeova nũthengeee, twĩenda kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũtavye angĩ ũvoo mũseo. Ĩndĩ mavinda amwe no tũkĩe kwĩka ũu. Nĩkĩ? No twĩthĩwe tũikĩa ũndũ angĩ meũtwona. Kĩu nĩkyamũkwatie Vetelo. Ũtukũ ũla Yesũ wasilĩlawa, Vetelo nĩwakĩie kũweta kana aĩ ũmwe wa amanyĩwʼa make, o na nĩwakaĩie mavinda kauta kana nũmwĩsĩ. (Mt. 26:​69-75) Ĩndĩ Vetelo nĩwasindie wia ũsu. Esie kũandĩka ũũ ate na nzika: “Mũikakĩe kĩla makĩaa, o na mũikathĩnĩke.” (1 Vet. 3:14) Ndeto sya Vetelo syĩtũĩkĩĩthya kana no tũeke kũkĩa andũ.

8. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkĩa andũ? (1 Vetelo 3:15)

 ⁸ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkĩa andũ? Vetelo atwĩĩte ũũ: “Mwĩtĩkĩlei Klĩsto ethĩwe Mwĩaĩi ngoonĩ syenyu.” (Soma 1 Vetelo 3:15.) No twĩke ũu kwa kũvindĩĩsya ũkũmũ na ũnene ũla Mwĩaĩi na Mũsumbĩ witũ, Klĩsto Yesũ, wĩ nawʼo. Ethĩwa nĩvaumĩla mwanya wa kũtavya angĩ ũvoo mũseo ĩndĩ ũitelema kana ũilikwa nĩ wia, lilikana Mũsumbĩ witũ. Kũna visa asumbĩkĩte ĩtunĩ na athyũlũlũkĩtwe nĩ alaĩka matatalĩka. Lilikana kana nũnengetwe “ũkũmũ wʼonthe ĩtunĩ na kũũ nthĩ,” na kana akeethĩawa vamwe naitũ “mĩthenya yonthe nginya mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ.” (Mt. 28:​18-20) Vetelo atũthuthĩtye ‘mavinda onthe twĩthĩawe twĩyũmbanĩtye’ kũtetea mũĩkĩĩo witũ. We no wende kumya ũkũsĩ wĩ wĩanĩ, sukulu, kana wĩ maũndũnĩ maku? Sũanĩa kwĩ tene nĩ ĩndĩĩ mwanya ta ũsu ũtonya kumĩla, na ĩndĩ ũyũmbanyʼa kĩla ũtonya kũweta. Mũvoye Yeova aũnenge ũkũmbaũ, na ũiĩkĩĩa kana nũkũũtetheesya ũeke kũkĩa andũ.—Meko 4:29.

9. Ĩvinda yĩmwe Vetelo aemiwe ata nĩ kwonyʼa ala angĩ kana nũmendete? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ Vetelo nĩwesie kwĩmanyĩsya kwenda ala angĩ. Aĩ vo yĩla Yesũ waisye: “Nĩngũmũnenga mwĩao mweũ kana, mwendane inywʼĩ kwa  inywʼĩ; o tondũ nyie namwendie, o nenyu mwendane o ta ũu.” (Yoa. 13:34) Ĩndĩ o na vailye ũu, ve ĩvinda wakwatiwe nĩ wia na alea kũĩsanĩa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma mbaĩ ingĩ. Mũtũmwa Vaulo aisye kana ũsu waĩ “wanganganyʼa.” (Aka. 2:​11-14) Vetelo nĩweetĩkĩlile ũkanyʼo ũsu Vaulo wamũnengie na eelũnga. Twĩasya ũu nũndũ valũanĩ syake syelĩ nĩwakindĩlĩĩile kana tũyaĩle o kwasya nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, ĩndĩ nĩtwaĩle kũmonyʼa kana nĩtũmendete.

10. Nĩ kyaũ kĩtumaa twĩthĩwa na “wendo wa ana-a-asa” ũte na wanganganyʼa? Elesya. (1 Vetelo 1:22)

¹⁰ Vetelo aĩtye kana twaĩle kwĩthĩwa na “wendo wa ana-a-asa” ũte na wanganganyʼa. (Soma 1 Vetelo 1:22.) ‘Kwĩthĩwa twĩ ewi kwa ũla wʼo’ nĩkwʼo kũtumaa twĩthĩwa na wendo ũsu. Ũwʼo ũsu ũkonetye ũmanyĩsyo wa kana “Ngai nde kyende.” (Meko 10:​34, 35) Tũyĩsa kwasya nĩtũatĩĩe ũla mwĩao Yesũ wanenganie wa kwenda ala angĩ ethĩwa twĩenda o amwe kĩkundinĩ. Nĩ wʼo kana, o ta Yesũ, no twĩthĩwe na ndũũ ngamu na amwe kĩkundinĩ kwĩ angĩ. (Yoa. 13:23; 20:2) Ĩndĩ Vetelo atũlilikanĩtye kana twaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na “wendo wa ana-a-asa,” na ũu nĩ kwasya, twaĩle kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa onthe nũndũ twĩthĩawa twĩ ma mũsyĩ ũmwe.—1 Vet. 2:17.

11. Kwendana “mũno kuma ngoonĩ” nĩ kwĩka ata?

¹¹ Vetelo atũthuthisye atwĩa: “Endanai mũno kuma ngoonĩ.” Mũsoanĩ ũsu, ndeto “mũno” yonanasya kwenda mũndũ o na yĩla vate laisi o na vanini kwĩka ũu. Kwa ngelekanyʼo, nata ethĩwa mwana-a-asa nĩwatũthatya kana nĩwatũũmĩsya? No twĩwʼe tũyenda kwamba kwĩyĩĩvanĩsya vandũ va kũmwonyʼa kana nĩtũmwendete. Ĩndĩ Vetelo nĩweemanyĩĩtye kuma kwa Yesũ kana kwĩyĩĩvanĩsya kũimwendeeasya Ngai. (Yoa. 18:​10, 11) Nĩkyo kĩtumi waandĩkie atĩĩ: “Mũikaĩvanĩsye ũthũku kwa ũthũku kana kwĩyĩumĩa mwaumwa. Vandũ va ũu, maathimei ala meũmwĩka ũu.” (1 Vet. 3:9) Yĩla twenda angĩ mũno, tũkamekaa nesa na tũkamaeleawa, o na ethĩwa nĩmatũũmĩsya.

12. (a) Kwĩthĩwa na wendo mwingĩ kũtũtetheeasya kwĩka ũndũ ũngĩ wĩva? (b) Wĩenda kwĩkĩa kĩthito wĩke ata, o tondũ vonanĩtwʼe vitionĩ Sũvĩa Ngwatanĩo Ĩla Nĩ Mũthĩnzĩo wa Mwanya?

¹² Valũanĩ wa mbee ũla Vetelo waandĩkie, atũmĩie ndeto o ta isu. Aisye: “Ĩthĩwai na wendo mwingĩ.” Wendo ta ũsu “nũvwʼĩkaa naĩ mbingĩ,” ĩndĩ ti o naĩ mbũthũ. (1 Vet. 4:8) No kwĩthĩwa Vetelo alilikanile ĩsomo Yesũ wamũmanyĩĩtye myaka yĩana ũna mĩvĩtu ĩũlũ wa kũekea. Yĩu nĩ ĩvinda yĩla Vetelo waisye kana aĩle kũekea mwana-a-asa wake “mavinda mũonza.” No kwĩthĩwa ayasya ũu oonaa ta wĩkĩte nesa mũno. Ĩndĩ Yesũ amũmanyĩisye kana aĩle kũekea “mavinda 77,” kwonanyʼa kana aaĩle kũekea ateũtala. O naitũ ũtao ũsu nũtũkonetye. (Mt. 18:​21, 22) Ethĩwa nĩwĩwʼaa ve vinya kũatĩĩa ũtao ũsu, ndũkakwʼe ngoo. Athũkũmi onthe ma Yeova nĩ ene naĩ, na mavinda amwe mekaa kũngʼangʼana nĩ kana maekee angĩ. Ũndũ ũla wa vata yu nĩ kwosa matambya ala mekwendeka ũekee mwana-a-asa waku na ũiĩkĩĩthya nĩwamantha mũuo. c

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma atumĩa mewʼa ve vinya kũkwata mwanya wa kwĩkĩa vinya athaithi ala angĩ?

¹³ Vate nzika, Vetelo ndaaũlwa nĩ kĩla Yesũ wamũtavisye amina kũthayũũkwʼa. Amwĩie: “Ĩthya tũlondu twakwa.” (Yoa. 21:16) Ethĩwa wĩ mũtumĩa, nĩwĩsĩ mwĩao ũsu nũkũkonetye. Ĩndĩ mũtumĩa no ewʼe ve vinya kũkwata mwanya wa kwĩanĩsya kĩanda kĩu kya vata. Na kĩtumi nũndũ atumĩa maĩle kwamba kwĩanĩsya  mavata ma mĩsyĩ yoo ma kĩ-mwĩĩ, ma ngoonĩ, na ma kĩ-veva. Eka ũu, nĩmo methĩawa mũsitalĩnĩ wa mbee wĩanĩ wa kũtavanyʼa, na methĩawa na wĩa mwingĩ wa kũmbanyʼa na kumya maũvoo maũmbanonĩ ma kĩkundi na maũmbanonĩ manene. O na ĩngĩ, amwe nĩmethĩawa na ianda Kamitiinĩ sya Maũndũ ma Sivitalĩ kana makatetheesya Mũvĩanĩ wa Kũvangĩthya na Kwaka Myako ya Ũsumbĩ. Kwa wʼo, atumĩa methĩawa makwatene mũno!

14. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩkĩa atumĩa vinya masũvĩe ĩĩthya ya Ngai? (1 Vetelo 5:​1-4)

¹⁴ Vetelo eeie atumĩa ala angĩ atĩĩ: “Sũvĩai ĩĩthya ya Ngai.” (Soma 1 Vetelo 5:​1-4.) Ethĩwa wĩ mũtumĩa, nĩtwĩsĩ kana nĩwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku na nĩwendaa kũmekĩa vinya. Ĩndĩ mavinda amwe, no wĩwʼe ũkwatene mũno kana ũnoete mũno nginya ũkethĩa ndwĩanĩsya kĩanda kĩu. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya ũkũtetheesya? Mũtavye Yeova mawĩmakĩo maku. Vetelo aandĩkie atĩĩ: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nũkũtetheesya angĩ, nĩ eke ũu ekwatĩtye vinya ũla Ngai ũnenganae.” (1 Vet. 4:11) No kwĩthĩwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku makwatĩtwe nĩ mathĩna matathela twĩ nthĩ ĩno nthũku. Ĩndĩ lilikana kana “mũĩthi ũla mũnene,” Yesũ Klĩsto, no amatetheesye kũthonoka ũndũ we ũtonya kũmatethya. Na no eke ũu yu tũĩ, o na nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ. Kĩla Ngai ũkũlĩtye atumĩa meke no kwenda ana-a-asa moo, kũmekĩa vinya, na kwĩthĩwa me “ngelekanyʼo kwa ĩĩthya.”

15. Mũtumĩa ũmwe asũvĩaa ata ĩĩthya ya Ngai? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁵ William, ũla wĩthĩĩtwe e mũtumĩa kwa ĩvinda yĩasa, nĩwĩsĩ vata wa kũsũvĩa ĩĩthya ya Ngai. Yĩla ũwau wa COVID-19 wambĩĩie, e na atumĩa ala angĩ kĩkundinĩ nĩmaĩkĩĩthasya kĩla kyumwa nĩmakũnĩa simũ kĩla ũmwe kakundinĩ kala waaĩwe. Nũeleetye nĩkĩ meekaa ũu. Aĩtye, “Ana-a-asa aingĩ maĩ mũsyĩ me oka, na kwoou yaĩ laisi kwoo kwĩthĩwa na mesilya mate maseo.” Yĩla mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wĩ na thĩna, William nũmwĩthukĩĩasya nesa nĩ kana amanye vata wake na kĩla kĩutuma emakĩa. Na ĩndĩ nũmanthaa ũvoo ũtonya kũmũtethya, na mavinda maingĩ atũmĩaa vitio ila syĩ kĩsesenĩ. Aĩtye: “Yu nĩndĩ ĩĩthya ya Ngai yĩkwenda kũsũvĩwa mũno kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. O ũndũ twĩkĩaa kĩthito kingĩ tũtetheesye andũ memanyĩsye ĩũlũ wa Yeova, nowʼo twaĩlĩte kwĩkĩa  kĩthito tũsũvĩe ĩĩthya ya Ngai na tũitetheesya malondu make maendeee kũlũmanyʼa na ũla wʼo.”

16. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũatĩĩe maũndũ ala tweemanyĩsya valũanĩ sya Vetelo?

¹⁶ Twaneenea o maũndũ manini ala tweemanyĩsya valũanĩ ilĩ sya Vetelo. No kwĩthĩwa woona vandũ waĩlĩte kwaĩlangya. Kwa ngelekanyʼo, we no wende kũvindĩĩsya mavinda maingangĩ ĩũlũ wa moathimo ala tũkakwata yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ? Nĩwĩkĩte mũvango ũtavanasye wĩ wĩanĩ, sukulu, kana wĩ maũndũnĩ maku? Nũkwona ve maũndũ ũtonya kwĩka ũkonyʼa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku kana nũmendete mũnango? Inywʼĩ atumĩa, nĩmũtwʼĩte kũsũvĩa ĩĩthya ya Yeova kwa ngenda na mwĩ na mea? Weeyĩosya ũte kwĩkenga, no wone mawonzu mana wĩ namo, ĩndĩ ndũkakwʼe ngoo. “Mwĩaĩi e tei,” na nũkũũtetheesya wĩke maendeeo. (1 Vet. 2:3) Vetelo atũĩkĩĩthĩtye ũũ: “Ngai . . . akamũmanyĩsya vyũ. Akatuma mwĩthĩwa alũmu, akatuma mwĩthĩwa na vinya, na akamũlũlũmĩlya vyũ.”—1 Vet. 5:10.

17. Tũkakwata ũathimo wĩva twoomĩĩsya na twamwĩtĩkĩlya Yeova atũmanyĩsye?

¹⁷ Ve ĩvinda Vetelo weewʼaa ataĩlĩte kwĩthĩwa vakuvĩ na Mwana wa Ngai. (Luka 5:8) Ĩndĩ nũndũ wa kũtwʼĩĩkwa nĩ Yeova na Yesũ, nĩwaendeeie kwĩthĩwa e mũatĩĩi wa Klĩsto. Na nũndũ wa wũmĩĩsyo wake, Yeova nĩwamwĩtĩkĩlilye “kũlika Ũsumbĩnĩ wa tene na tene wa Mwĩaĩi na Mũtangĩĩi waitũ Yesũ Klĩsto.” (2 Vet. 1:11) Ũsu waĩ mũthĩnzĩo wa mwanya ta kĩ! O naku waendeea kũmĩĩsya o ta Vetelo na weetĩkĩlya Yeova aũmanyĩsye, ũkakwata mũthĩnzĩo wa thayũ wa tene na tene. ‘Mũĩkĩĩo waku ũkatuma ũkwata ũtangĩĩo.’—1 Vet. 1:9.