KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 40
WATHI 30 Ĩthe Wakwa, Ngai Wakwa na Mũnyanyawa
Yeova ‘Nũvoasya Ala Matũlĩkĩte Ngoo’
“Nũvoasya ala matũlĩkile ngoo, na kwova mawũkite moo.”—SAV. 147:3.
KĨLA KĨNEENEWE
Yeova nũthĩnĩkĩaa mũno ala maũmĩĩte ngoonĩ. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona ũndũ ũtũkiakiasya na ũndũ ũtũtetheeasya tũkiakisye ala angĩ.
1. Yeova ewʼaa ata ĩũlũ wa athũkũmi make?
YEOVA nĩwonaa maũndũ onthe ala makwataa athũkũmi make. Nũmanyaa yĩla twĩ atanu na yĩla twĩ na kĩũũyũ. (Sav. 37:18) Yĩla woona tũendeee kwĩka kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana tũmũthũkũme o na kau twĩ na maũndũ meũtuma tũthĩnĩka ngoonĩ, nũtanaa mũno! Na eka ũu, nĩwĩthĩawa na mea ma kũtũtwʼĩĩka na kũtũkiakisya.
2. Yeova ekanaa ata na ala matũlĩkĩte ngoo, na tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtetheke nĩ ũsũvĩo wake?
2 Ĩandĩko ya Savuli 147:3 yaĩtye kana Yeova ‘nĩwovaa mawũkite’ ma ala matũlĩkĩte ngoo. Ĩandĩko yĩu yĩeleetye ũndũ Yeova ũthĩnĩkĩaa nesa wĩana ala matũlĩkĩte ngoo. Ĩndĩ twaĩlĩte kwĩka ata nĩ kana tũtetheke nĩ ũsũvĩo wake? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Ndakĩtalĩ wĩ na ũtũĩka no eke kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana atetheesye mũndũ ũũmĩĩte avoe. Ĩndĩ nĩ kana mũndũ ũsu atetheke, no nginya aatĩĩe kĩla ndakĩtalĩ ũkũmũtavya. O ta ũu, no nginya tũatĩĩe kĩla Yeova ũkũtũtavya nĩ kana tũtetheke nĩ ũsũvĩo wake. Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũkwona kĩla Yeova ũwetete Ndetonĩ yake ĩũlũ wa ala matũlĩkĩte ngoo na tũyona ũndũ tũtonya kũatĩĩa ũtao wake mũseo.
YEOVA NŨTŨĨKĨĨTHĨTYE KANA NŨTWONAA TWĨ MA VATA
3. Nĩkĩ amwe mewʼaa mate ma vata?
3 Tũtwĩe nthĩ andũ matendanĩte, na kũthũkya ũvoo, andũ aingĩ nĩmekĩtwe maũndũ matumaa mewʼa mate ma vata. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Helen a aĩtye: “Asyai maitũ mayatwendete o na vanini. Tata aĩ mũngʼendu na nĩwatũkalĩkĩlaa kĩla mũthenya aitũtavya ũndũ tũte ma vata.” O ta Helen, nĩvatonya kwĩthĩwa ve mũndũ waũkuie naĩ, watindĩaa kũkumanyʼa, kana akatuma wĩwʼa wĩ vathei. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, nĩvatonyeka ũkewʼa ve vinya kũĩkĩĩa kana kwa wʼo ve mũndũ ũkũthĩnĩkĩaa.
4. Nĩ ũĩkĩĩthyo wĩva Yeova ũtũnengete nthĩnĩ wa Savuli 34:18?
4 O na ethĩwa angĩ nĩmaũkuie naĩ, no wĩthĩwe ũte na nzika kana Yeova nũkwendete na nũkwonaa wĩ wa vata. We “e vakuvĩ na ala matũlĩkĩte ngoo.” (Soma Savuli 34:18.) Ethĩwa ‘nũkwĩlila vevanĩ [kana, nĩũũmĩĩte mũno ngoonĩ],’ lilikana kana Yeova nĩwoonie maũndũ maseo ngoonĩ yaku na akũkusya kwake. (Yoa. 6:44) Kĩla ĩvinda ethĩawa eyũmbanĩtye kũũtetheesya nũndũ wĩ wa vata mũno kwake.
5. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũndũ Yesũ wakuaa ala matoonekaa me ma vata nĩ ala angĩ?
5 No twĩmanyĩsye ũndũ Yeova wĩwʼaa twasũanĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Yĩla waĩ kũũ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwakuaa nesa ala mavũthawʼa nĩ angĩ. (Mt. 9:9-12) Kwa ngelekanyʼo, yĩla mũndũ mũka ũmwe waĩ na ũwau mũthũku mũno wakiitie ngũa yake ekwatĩtye avoe, Yesũ nĩwamũkiakiisye na amũkatha nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. (Mko. 5:25-34) Yesũ aatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ĩthe wake nesa vyũ. (Yoa. 14:9) Kwoou no wĩthĩwe ũte na nzika kana Yeova nũkwonaa wĩ wa vata na nĩwonaa nguma syaku nzeo, ta mũĩkĩĩo ũla wĩthĩawa nawʼo na wendo ũla wonanasya kwondũ wake.
6. Ũtonya kwĩka ata ethĩwa nĩwĩwʼaa ũte wa vata?
6 Ũtonya kwĩka ata ethĩwa nĩwĩwʼaa ũte wa vata? Soma mĩsoa ĩla ĩkũĩkĩĩthĩtye kana Yeova nũkwonaa wĩ wa vata na ũimĩvindĩĩsya. b (Sav. 94:19) Ethĩwa ndũnavota kwĩanĩsya mũvango mũna kana wĩĩwʼa ũtũlĩkĩte ngoo nũndũ ndũtonya kwĩka maũndũ maingĩ ta ala angĩ, ndũketũle mũtĩ. Yeova ndendaa wĩanĩsye maũndũ ũtatonya. (Sav. 103:13, 14) Na ethĩwa ve mũndũ wakwĩkie ũndũ mũthũku, ndũketũle mũtĩ nũndũ wake. Lilikana kana Yeova akasilĩla eki ma naĩ ĩndĩ ti ala meekiwe naĩ. (1 Vet. 3:12) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Sandra, ũla wakuiwe naĩ e kana nĩ asyai make, aĩtye, “Kĩla ĩvinda nĩnĩkũlasya Yeova andetheesye nĩyonae ũndũ ũmbonaa.”
7. Maũndũ ala matũkwatie ĩvinda ĩvĩtu matonya kũtũtethya ata yu nthĩnĩ wa ũthũkũmi witũ?
7 Ndũkethĩwe na nzika kana Yeova no aũtũmĩe ũtetheesye angĩ. Nũkũnengete kĩanda kya kwĩthĩwa wĩ mũtethya wa wĩa vamwe nake nthĩnĩ wa wĩa wa kũtavanyʼa. (1 Ako. 3:9) Nĩvatonyeka maũndũ ala maũkwatĩte makethĩwa matumĩte wĩwʼĩa ala angĩ tei mũnango na ũkamanya ũndũ mekwĩwʼa. Na no ũmatetheesye. Ũla Helen twamũweta nĩwatetheeiwʼe, na oyu no atetheesye angĩ. Aĩtye, “Mbeenĩ, neewʼaa nde wa vata, ĩndĩ Yeova nũtumĩte nĩwʼa nendetwe na nũndũmĩaa kũtetheesya angĩ.” Yu Helen nũtanĩaa kwĩthĩwa e vainia wa kĩla ĩvinda.
YEOVA NĨWENDAA TWĨTĨKĨLE KANA NŨTŨEKEETE
8. Nĩ ũĩkĩĩthyo wĩva wĩ nthĩnĩ wa Isaia 1:18?
8 Athũkũmi amwe ma Yeova nĩmathĩnĩkaa mũno nũndũ wa naĩ meekie tene, methĩwe masyĩkie matanavatiswa kana nĩ me avatise. Ĩndĩ nĩ ũndũ wa vata tũlilikane kana Yeova atũnengie nthembo ya wovosyo nũndũ nũtwendete mũno. Kwa wʼo, endaa twĩtĩkĩle mũthĩnzĩo ũsu. Na atũĩkĩĩthĩtye kana ĩtina wa ‘kũsũanĩa vamweʼ c nake kana, kũlũngalya maũndũ, ndatũtalĩlaa naĩ sitũ ĩngĩ. (Soma Isaia 1:18.) Tũtũngĩaa Yeova mũvea mũno nũndũ ndalilikanaa naĩ ila tweekie! Na ĩvindanĩ o yĩu, ndolawa nĩ maũndũ maseo ala twĩkĩte.—Sav. 103:9, 12; Aevl. 6:10.
9. Vandũ va kũsũanĩa ĩũlũ wa naĩ ila tweekie tene, twaĩle kwĩka ata?
9 Ethĩwa nũkwĩwʼa ũiandũĩka mũno nũndũ wa maũndũ mathũku weekie ĩvinda ĩvĩtu, tata ũsũanĩe maũndũ ala ũkwĩka yu kana ma ĩvinda yũkĩte vandũ va ala mavĩtu. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũtũmwa Vaũlo. Nĩwathĩnĩkaa asũanĩa ĩvinda yĩla wathĩnasya Aklĩsto mũno, ĩndĩ nĩweesĩ kana Yeova nĩwamũekeete. (1 Tim. 1:12-15) Ĩndĩ we nĩwaendeeie kũsũanĩa naĩ ila weekĩte tene? Tũi na nzika kana ndaaĩka ũu, o ũndũ ũtaatindĩa kũsũanĩa maũndũ ala weanĩĩtye yĩla waĩ mũatĩĩi wa ndĩni ya Kĩyuti. (Avi. 3:4-8, 13-15) Vandũ va ũu, nĩwaendeeie kwĩkĩa kĩthito ũthũkũminĩ wake na atũnga kĩlĩko kyake maũndũnĩ ala me mbee. O ta Vaũlo, ndwĩsa kũvĩndũa maũndũ ma tene. Ĩndĩ no ũmũtaĩe Yeova na maũndũ ala ũkwĩanĩsya oyu na ũitũnga kĩlĩko ĩvindanĩ ĩseo yĩla ũtwathĩte.
10. Tũtonya kwĩka ata ethĩwa ĩvinda ĩvĩtu nĩtweekie maũndũ maũmĩsya angĩ?
10 No kwĩthĩwa ũithĩnĩka nũndũ wa maũndũ amwe weekie tene waũmĩsya angĩ. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya? Ĩka kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũlũnge maũndũ na ũimetya ũekeo kuma ngoonĩ. (2 Ako. 7:11) Mũkũlye Yeova atetheesye ala maũmĩĩtwʼe nĩ meko maku. No aũtetheesye we vamwe na ala ũmĩĩtye mũkaendeea kũmũthũkũma na mũyĩthĩwa na mũuo wa kĩlĩko ĩngĩ.
11. Ngelekanyʼo ya mwathani Yona yĩtũmanyĩsya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)
11 Eka mavĩtyo ala weekie tene maũmanyĩsye maũndũ ma vata na ũyĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũmũeka Yeova aũtũmĩe vala ũkwenda. Kwavindĩĩsya ngelekanyʼo ya mwathani Yona. Vandũ va kũthi Nineva ũndũ Ngai wamwĩaĩte, atwie kũthi kũndũ kũngĩ. Yeova nĩwamũlũngile na aeka mavĩtyo make mamũmanyĩsye ũndũ wa vata. (Yona 1:1-4, 15-17; 2:7-10) Yeova ndaaeka kũmũtũmĩa. Nĩwamũnengie mwanya ĩngĩ athi Nineva, na ĩvindanĩ yĩu nĩweewie o na ate kweteela. Ndaaĩtĩkĩla mavĩtyo ala weekĩte tene matume alea kĩanda kĩla Yeova wamũnengie ĩvindanĩ yĩu.—Yona 3:1-3.
Ĩtina wa mwathani Yona kuma ĩvunĩ ya yĩla ĩkũyũ ĩnene e o thayũ, Yeova amũtavisye ĩngĩ athi Nineva na aitavanyʼa ũtũmani wake (Sisya kalungu ka 11)
YEOVA NŨTŨKIAKIASYA KWĨSĨLA VEVA WAKE MŨTHEU
12. Yeova atũtetheeasya ata tũusye yĩla twakwatwa nĩ ũndũ mũthũku mũno? (Avilivi 4:6, 7)
12 Yeova nũtũmĩaa veva wake mũtheu kũtwĩkĩa vinya yĩla twakwatwa nĩ ũndũ mũthũku mũno. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Ron na mũka, Carol. Mwanake woo nĩweeyũaie. Maĩtye: “Nĩtwakwatiwe nĩ maũndũ momũ ĩvinda ĩvĩtu, ĩndĩ vai ũndũ ũthũkĩte ta ũsu waĩ waatũkwata. Mĩthenya mingĩ tũyakwataa too, na kwoou nĩtwamũvoyaa Yeova. Tweeka ũu, nĩtweewʼaa twakwata mũuo ũla ũwetetwe nthĩnĩ wa Avilivi 4:6, 7.” (Soma.) Kwoou ethĩwa nũendeee kũmĩanĩsya na ũndũ mũna ũũtũlĩte ngoo, no ũmũtulũĩle Yeova ngoo yaku mboyanĩ mavinda maingĩ na ũyĩka ũu ĩvinda yĩasa ũndũ ũkwenda. (Sav. 86:3; 88:1) Mũkũlye ĩngĩ na ĩngĩ aũnenge veva wake mũtheu. Kĩla ĩvinda akaũtetheeasya.—Luka 11:9-13.
13. Veva mũtheu ũtonya kũtũtetheesya ata tũendeee kũmũthaitha Yeova twĩ aĩkĩĩku? (Aeveso 3:16)
13 Ve ĩtatwa yaakũkwata yĩkakũũmĩsya mũno? Veva mũtheu no ũũnenge vinya wa kũendeea kũmũthaitha Yeova wĩ mũĩkĩĩku. (Soma Aeveso 3:16.) Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Flora. We na mũũme maĩ amisonalĩ yĩla mũũme waekie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku na mathasya mũtwaano. Flora aĩtye: “Ũndũ ũsu wambũmĩisye mũno, na nĩwʼo nasũanĩaa kĩla ĩvinda. Nĩnamũvoyie Yeova anenge veva wake mũtheu nĩ kana nũmĩĩsye. Na nĩwanengie kĩla nendaa nĩ kana nĩvoe na nũmĩanĩsye na ũndũ ũsu, o na kau mwambĩĩonĩ nonaa wĩ vinya vyũ.” Flora nĩwĩsĩ kana Ngai nĩwe ũmũtetheesye amũĩkĩĩe mũnango na nde na nzika kana o na akwatwa nĩ mathĩna meva, Yeova akamũtwʼĩĩkaa. Ongelete kwasya: “Ndeto ila syĩ nthĩnĩ wa Savuli 119:32 ningonetye nyie mwene: ‘Ngasemba nzĩanĩ ya mĩao yaku, yĩla wĩnenevya ngoo yakwa.’”
14. Twaĩlĩte kwĩka ata nĩ kana tũkwate veva mũtheu?
14 Ĩtina wa kũmũkũlya Yeova aũnenge veva wake mũtheu, waĩlĩte kwĩka ata? Ĩka maũndũ ala meũtuma ũkwata veva ũsu. Maũndũ asu nĩ vamwe na kũthi maũmbanonĩ na ũtavanyʼanĩ. O na ĩngĩ, usũsya kĩlĩko kyaku mosũanĩo ma Yeova kwa kũsoma Ndeto yake kĩla mũthenya. (Avi. 4:8, 9) Yĩla ũũsoma, sisya wone ngelekanyʼo imwe syĩ Mbivilianĩ sya amwe makwatiwe nĩ mathĩna na ũivindĩĩsya ũndũ Yeova wamatetheeisye kũmĩĩsya. Ũla Sandra twamũweta nĩwakwatiwe nĩ mathĩna momũ kĩatĩanĩsyo. Aĩtye: “Ngewa ya Yosevu nĩngiitaa ngoo mũno. Ndaaeka matatwa kana maũndũ mathũku ala weekĩtwe manange ngwatanĩo yake na Yeova.”—Mwa. 39:21-23.
YEOVA NŨTŨMĨAA ATHAITHI ALA ANGĨ KŨTŨKIAKISYA
15. Naaũ matonya kũtũkiakisya, na matonya kwĩka ũu ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
15 Yĩla twĩ thĩnanĩ, athaithi ala angĩ no ‘matũkiakisye mũno.’ (Ako. 4:11) Yeova atũmĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kũtwonyʼa kana nũtwendete. No matũkiakisye yĩla twatũmĩa ĩvinda vamwe namo na matwĩthukĩĩsya tũyĩelesya ũndũ tũkwĩwʼa. No matũtavye mũsoa ũtonya kũtwĩkĩa vinya kana makavoya vamwe naitũ. d (Alo. 15:4) Mavinda amwe, mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa no atũlilikanyʼe woni wa Yeova ĩũlũ wa ũndũ mũna na kĩu kĩitũtetheesya twĩthĩwe na woni ũla waĩlĩte. O na ĩngĩ, athaithi ala angĩ no matũtetheesye kwa nzĩa ingĩ ta kũtũetee lĩu yĩla tũũthĩnĩka ngoonĩ.
Anyanya aimu na ma kwĩkwatwʼa no matũkiakisye mũno na makatũtwʼĩĩka (Sisya kalungu ka 15)
16. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũkwate ũtethyo wa ala angĩ?
16 Nĩ kana tũkwate ũtethyo wa ala angĩ, nĩvatonyeka tũkethĩwa twaĩlĩte kũmakũlya meke ũu. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nĩmatwendete na nĩmendaa kũtũtetheesya. (Nth. 17:17) Ĩndĩ no methĩwe matesĩ ũndũ tũkwĩwʼa na kĩla matonya kwĩka matũtetheesye. (Nth. 14:10) Ethĩwa nũkwĩwʼa ũũmĩĩte ngoonĩ, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũtavya anyanyau ũndũ ũkwĩwʼa. Matavye ũndũ matonya kũũtetheesya. O na no ũnyuve kũtavya mũtumĩa ũmwe kana o atumĩa elĩ ala wĩwʼaa wĩ mũthalĩku ũineena namo. Eka ũu, eĩtu-a-asa amwe nĩmakiakiĩtwʼe nĩ kũneena na angĩ aimu.
17. Nĩ maũndũ amwe meva matonya kũtuma tũtakwata ũkiakisyo, na tũtonya kũmakĩlya vinya ata?
17 Ĩsũvĩe ndũkethĩwe na mũtuo wa kwĩvathana na ala angĩ. Nũndũ wa kwĩthĩwa ũũmĩĩte mũno ngoonĩ, no wĩwʼe wĩ ũndũ wĩ vinya kũtindanyʼa na ala angĩ. Mavinda amwe, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no maeme kũkũelewa kana makaweta ndeto syĩũkũũmĩsya. (Yak. 3:2) Mwa ndũkatate kũeka maũndũ ta asu matume ũlea kũkwata ũkiakisyo ũla ũkwenda. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wĩtawa Gavin, ũla wĩthĩawa na ũwau wa kũkwʼa ngoo mũno, aĩtye, “Mavinda maingĩ, ndyĩwʼaa ndyenda kũneena kana kũtindanyʼa na anyanyawa.” O na vailye ũu, ndaekaa ũndũ ũsu ũmũkĩlye vinya, na nũtethekaa nũndũ wa kũtindanyʼa na ala angĩ. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Amy aĩtye: “Nũndũ wa maũndũ ala mangwatie, nĩwʼaa ve vinya kũĩkĩĩa andũ. Ĩndĩ nĩnĩendeee kwĩmanyĩsya kwenda na kũĩkĩĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa o tondũ Yeova wĩkaa. Nĩnĩsĩ ũndũ ũsu nũmũtanĩthasya na o nakwa nũndanĩthasya.”
EKA MAWATHO MA YEOVA MAŨKIAKISYE
18. Nĩ ũndũ wĩva tweteele wĩkĩke ĩvindanĩ yũkĩte, na nĩ kyaũ tũtonya kwĩka oyu?
18 No tweteele ĩvinda yũkĩte tũte na nzika kana o mĩtũkĩ, Yeova nũkũvetanga maũndũ onthe ala matũũmĩasya kana makatũtũla ngoo. (Ũvu. 21:3, 4) Ĩvindanĩ yĩu, maũndũ mathũku ala matũkwatĩte “matikalika kĩlilikanonĩ.” (Isa. 65:17) O tondũ twoona, o na ũmũnthĩ Yeova ‘nĩwovaa mawũkite maitũ.’ Ĩkĩĩthya nĩwatetheka nĩ syĩndũ ila Yeova ũtũnengete nĩ kana atũkiakisye na aitũtetheesya twĩkale twĩ eanĩe. Mwa ndũkaaĩthĩwe na nzika mũthenya o na ũmwe kana ‘nũkũthĩnĩkĩaa.’—1 Vet. 5:7.
WATHI 7 Yeova Nĩwe Vinya Witũ
a Masyĩtwa nĩ mavĩndũe.
b Sisya ĩsandũkũ “ Yeova Nũkwonaa wĩ wa Vata.”
c Nĩ kana “tũsũanĩe vamwe” na Yeova, kana tũlũngalye nzĩa sitũ, twaĩlĩte kũĩkĩĩthya kana nĩtwĩlilĩte kwa kũmwĩsũva atũekee na tũialyũla mwĩkalĩle witũ. Na ethĩwa nĩtweeka naĩ ngito, twaĩlĩte kũkũlya atumĩa matũtetheesye.—Yak. 5:14, 15.
