Valasya kana, valanda watũmĩawa ta mbingĩlo sya kũlika vala vandũ vatheu va ĩkalũ. Kwosana na kovi sya New World Translation of the Holy Scriptures ila syatumbĩthiwʼe mwaka wa 2023 ũte mũviku, “valasya wa ĩ nyũmba, ũasa wawʼo, kwĩanana na ũthanthau wa nyũmba, waĩ mĩkono mĩongo ĩlĩ, na ũtũlu mĩkono ĩana na mĩongo ĩlĩ.” (2 Mav. 3:4) O nasyo Mbivilia ingĩ syaĩtye kana valasya ũsu waĩ na ũtũlu wa “mĩkono 120,” na ũu nĩ kwasya, waĩ mwako mũtũlu mũno wa mita 53 (vuti 175)!

Ĩndĩ Mbivilia ya New World Translation ĩla ĩnatumbĩthiwʼe mwaka wa 2023 yaĩtye ũũ ĩũlũ wa valasya wa ĩkalũ ya Solomoni: “Ũtũlu wayo waĩ mĩkono 20,” kana ta mita kenda (vuti 30). a Kwasũanĩa maũndũ amwe matonya kwĩthĩwa manatumie ũalyũku ũsu wĩkwa.

Ũtũlu wa valasya ndũwetetwe ĩandĩkonĩ ya 1 Asumbĩ 6:3. Mũsoanĩ ũsu, mũandĩki wa ĩvuku yĩu, Yelemia, nũwetete ũasa na ũthanthau wa valasya ĩndĩ ti ũtũlu wayo. Na ĩndĩ kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe nũeleetye nesa syĩndũ ingĩ sya mwanya syaĩ ĩkalũnĩ yĩu ta Ũkanga ũla waseũvĩtwʼe na syĩndũ itwekethetwʼe, matina ĩkũmi, na ituĩ ĩlĩ sya ũthuku ila syaĩ nza wa valasya ũsu. (1 Asu. 7:​15-37) Ethĩwa kwa wʼo valasya ũsu waĩ na ũtũlu wa mita 50, na waĩ mũtũlu vyũ kwĩ syĩndũ ila ingĩ syonthe ĩkalũnĩ, nĩkĩ Yelemia waemie kũweta ũndũ ũsu? O na myaka maana maingĩ ĩtina wa ũu, asomi Ayuti maandĩkie kana valasya ũsu ndwaĩ mũtũlu mbee wa syĩndũ ila ingĩ ĩkalũnĩ ya Solomoni.

Asomi nĩmethĩawa na nzika ethĩwa ngũta sya ĩkalũ syaĩ itonya kũtwʼĩĩka valasya wĩ na ũtũlu wa mĩkono 120. Myako mĩtũlu vyũ ya mavia kana mavali ĩla yaakawa ĩvindanĩ ya tene, ta mbingĩlo sya makalũ ala maĩ Misili, yeethĩawa na mĩsingi mĩthanthau vyũ na mũthyanĩ yeethĩawa yĩ ntheke mũnango. Ĩndĩ ĩkalũ ya Solomoni yaĩ kĩvathũkanyʼo. Asomi maĩkĩĩaa kana ngũta syayo iyavĩtĩte ũthanthau wa mĩkono thanthatũ kana mita 2.7 (vuti 9). Mũsomi wa maũndũ ma tene makonetye myako weetawa Theodor Busink esie kwasya: ”Kwosana na ũthanthau wa ngũta sya [mbingĩlo sya ĩkalũ] yĩu, valasya ũsu ndwĩsa kwĩthĩwa waĩ na [ũtũlu] wa mĩkono 120.”

Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya 2 Mavinda 3:4 nitonya kwĩthĩwa syaumĩĩwʼe naĩ. O na kau mavuku amwe ma tene maĩtye “120” mũsoanĩ ũsu, mavuku angĩ ma kũĩkĩĩka ta ĩvuku yĩtawa Codex Alexandrinus yĩla yaandĩkiwe myakanĩ ya 400 na yĩngĩ yĩtawa Codex Ambrosianus yĩla yaandĩkiwe myakanĩ ya 500 yaĩtye “mĩkono 20.” Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie mũandĩki avĩtũũkanyʼa akaandĩka “120”? Nthoo ya “ĩana” yĩthĩawa ĩvwʼanene na nthoo ya “mĩkono” kĩthyomonĩ kya Kĩevelania. Kwoou mũandĩki nũtonya kwĩthĩwa aandĩkie ndeto “ĩana” vandũ va kũandĩka ndeto “mĩkono.”

Ũwʼo nĩ kana o na kau nĩtwĩkĩaa kĩthito tũelewe maũndũ asu nesa na tũyonanyʼa nesa vyũ ũndũ ĩkalũ ya Solomoni yailye, kĩla tũsũanĩaa mũno mũno nĩ kana ĩkalũ yĩu yaĩ kyuu kya yĩla ĩkalũ ĩnene ya kĩ-veva. Mwa tũtũngaa mũvea ta kĩ kwona Yeova athoketye athũkũmi make onthe mamũthaithĩae ĩkalũnĩ yĩu ya kĩ-veva!—Aevl. 9:​11-14; Ũvu. 3:12; 7:​9-17.