KĨLA mwaka, andũ mbee wa milioni thanthatũ nĩmaendaa ithekanĩ ila syĩ Shima Peninsula, Japan. Methĩawa maendete Ĩthembonĩ Ĩnene ya Ise (Grand Shrine of Ise), vala ngai nga ya syũa yĩtawa Amaterasu Omikami ya ndĩni ya Shinto, yĩthĩĩtwe ĩithaithĩwa kwa ĩvinda ya myaka ta ngili ilĩ. Andũ asu mathi vau kũthaitha, mambaa kwĩthesya kwa kũthamba moko na kanyw’a. Na ĩndĩ me vau ĩthembonĩ yĩu, maiatĩĩa kĩthĩo kyoo kya kũkumana, kũkũnanga moko, na kũvoya ngai ĩsu yoo nga. * Athaithi ma ndĩni ya Shinto nĩmetĩkĩlĩtw’e kũthi ndĩni ila ingĩ. O na athaithi amwe ma ndĩni ya Buddha na Aklĩsto mayonaa ve ũthũku kũatĩĩa syĩthĩo ila iendeeaw’a ĩthembonĩ yĩu ya ndĩni ya Shinto.

Ndĩni mbingĩ ĩũlũ wa nthĩ nĩsyĩthĩawa na mathembo, * na andũ milioni mbingĩ nĩmaendaa mathembonĩ asu. Nthĩ mbingĩ ila syĩ Aklĩsto nĩsyĩthĩawa na makanisa maingĩ na mathembo maseũvĩtw’e kwondũ wa Yesũ, Meli, na atheu. Mathembo angĩ makĩtwe kũla maũndũ manene ala mawetetwe Mbivilianĩ meekĩkie, kana kũndũ kũla andũ mawetaa ta kweekĩkie “syama,” kana kũla syĩndũ ikonanĩtw’e na mũndũ wakwie na woonekaa e ũmwe katĩ wa atheu siĩtwe. Andũ aingĩ maendaa mathembonĩ nũndũ maĩkĩĩa kana mboya syoo nĩsyĩkwĩthukĩĩw’a mathi kũvoyea kũndũ kũtheu ta kũu. Kwa andũ amwe, kũvika ĩthembonĩ nĩw’o mũthya wa kyalo kyoo kĩasa kĩla maendaa nĩ kana monany’e kana nĩmeyumĩtye vyũ maũndũnĩ ma ndĩni.

Yo ĩla mũndũ wathi ĩthembonĩ kũvoya nĩw’o mboya syake syĩthukĩĩaw’a mũnango kwĩ ĩla wavoya e vandũ vangĩ? Ngai nĩwendeeaw’a nĩ kĩthito kya andũ ala maendaa savalĩ ndaasa nginya mathembonĩ? Na ĩndĩ ĩkũlyo yĩla ya vata vyũ nĩ, Aklĩsto nĩmaĩle kũthaithĩa mathembonĩ? Mosũngĩo ma makũlyo asu metũtetheesya tũmanye woni ũla twaĩle kwĩthĩwa naw’o ĩũlũ wa kũthaithĩa mathembonĩ na tũmanye ũthaithi ũla ũmwendeeasya Ngai.

Ũneenany’a ũla Yesũ waĩ naw’o e na mũndũ mũka Mũsamalia wonanasya woni wa Ngai ĩũlũ wa kũthaithĩaa ‘kũndũ kũtheu’ kana mathembonĩ. Yesũ avĩtĩle Samalia nĩwathyũmũĩle kĩthimanĩ kyaĩ vakuvĩ na ndũa ya Saikale. Nĩwambĩĩie kũea ngewa na mũndũ mũka ũla wookĩte kũuta kĩw’ũ kĩthimanĩ kĩu. O maendeee kũea ngewa, mũndũ mũka ũsu nĩwawetie kĩvathũkany’o kĩnene kya ndĩni kĩla kyaĩ vo katĩ wa Ayuti na Asamalia. Mũndũ mũka ũsu aisye atĩĩ: “Aaĩthe maitũ mathaithĩaa kĩĩmanĩ  kĩĩ; na inyw’ĩ mwĩasya kana Yelusaleme nĩvo vaĩle kũthaithĩwa.”—Yoana 4:5-9, 20.

Kĩĩma kĩla mũndũ mũka ũsu wawetaa nĩ kĩĩma kya Ngelisimu, kĩla kĩ maili ta 30 (kĩlomita 50) ngalĩko ya ĩũlũ ya Yelusaleme. Asamalia maĩ na ĩkalũ kĩĩmanĩ kĩu, na nĩvo maendaa kũtanĩa sikũkũ imwe ta Vasaka. Ĩndĩ vandũ va Yesũ kũtinda aineenea kĩvathũkany’o kĩu kyaĩ katĩ wa Ayuti na Asamalia, eeie mũndũ mũka ũsu atĩĩ: “Mbĩtĩkĩla, kĩveti, saa nĩwũkĩte, yĩla inyw’ĩ mũtakathaithĩa Asa kĩĩmanĩ kĩĩ, o na Yelusaleme.” (Yoana 4:21) Isu syaĩ ndeto sya ũsengy’a na sya kwendeesya ila syaneeniwe nĩ Mũyuti! Nĩkĩ kũmũthaithĩa Ngai ĩkalũnĩ ya Yelusaleme kwesaa kũthela?

Yesũ aendeeie kwasya: “Saa nĩwũkĩte, na wĩ vo yu, yĩla athaithi ala ma w’o makamũthaitha Asa nthĩnĩ wa veva, na nthĩnĩ wa w’o: nũndũ Asa emantha ta asu mamũthaithae.” (Yoana 4:23) Kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, Ayuti moonaa kana ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme noyo yaaĩle kwondũ wa ũthaithi wa w’o. Nĩmaendaa ĩkalũnĩ yĩu kũmumĩsya Yeova nthembo katatũ kwa mwaka. (Kuma 23:14-17) Ĩndĩ Yesũ aisye kana maũndũ asu onthe makavĩndũka, na kana “athaithi ala ma w’o” makathaithaa “nthĩnĩ wa veva, na nthĩnĩ wa w’o.”

Ĩkalũ ya Ayuti yaĩ mwako waakĩtwe vandũ ũtonya kwoneka. Ĩndĩ veva na w’o ti syĩndũ tũtonya kwona na iitonya kũtw’ĩka syĩkalaa vandũ vana. Kwoou, Yesũ aeleasya kana ũthaithi wa w’o ndwaĩ wĩthĩawe vandũ vana, kana mwakonĩ mũna, vethĩwe nĩ kĩĩmanĩ kya Ngelisimu, kana ĩkalũnĩ yĩla yaĩ Yelusaleme, kana o vandũ vangĩ vatheu.

O na ĩngĩ, nthĩnĩ wa ũneenany’a wake na mũndũ mũka Mũsamalia, Yesũ nĩwawetie kana “saa nĩwũkĩte” kwondũ wa ũalyũku ũsu nthĩnĩ wa ũthaithi. Ũalyũku ũsu wesaa kwĩthĩwa ĩndĩĩ? “Saa” ũsu Yesũ wawetaa wavikie ĩla waumisye nthembo kwĩsĩla kĩkw’ũ kyake, na amina nzĩa ya Ayuti ya kũthaitha, ĩla yaumanĩte na Mĩao ya Mose. (Alomi 10:4) O na ĩngĩ, Yesũ aisye atĩĩ: “Saa . . . wĩ vo yu.” Nĩkĩ waisye ũu? Nũndũ tawe Masia, aendeee kũmbany’a amanyĩw’a make ala makaatĩĩa mwĩao ũũ: “Ngai nĩ Veva: na ala mamũthaithaa mũvaka mamũthaithae nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa w’o.” (Yoana 4:24) Kwoou ĩkũlyo nĩ, Kũmũthaitha Ngai nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa w’o kwonanasya ata?

Ĩla Yesũ wawetaa ĩũlũ wa kũthaithaa nthĩnĩ wa veva, aneenaa ĩũlũ wa kũtongoew’a nĩ veva mũtheu wa Ngai, ũla ũtũtongoeasya tũkaelewa  Maandĩko nesa. (1 Akolintho 2:9-12) Na ũw’o ũla Yesũ wawetaa nĩ ũmanyi wa w’o wa momanyĩsyo ala me Mbivilianĩ. Kwoou ũndũ ũla wa vata nĩ kũmanya kana ũthaithi witũ ũkeetĩkĩlawa nĩ Ngai ethĩwa nũkwosana na kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya na nũtongoew’e nĩ veva mũtheu.

Aklĩsto maĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa savalĩ ndaasa sya kũthi mathembonĩ makathaithe? Kwosana na mwĩao ũla Yesũ waumisye wa kana athaithi maĩle kũmũthaitha Ngai nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa w’o, veonekana nesa kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ndonaa kũthaithĩa mathembonĩ kana kũndũ kũtheu kwĩ kwa vata. O na ĩngĩ, Mbivilia nĩtũtavĩtye woni wa Ngai ĩũlũ wa kũtũmĩa mĩvw’anano nthĩnĩ wa ũthaithi. Yaĩtye atĩĩ: “Kĩai kũthaitha mĩvw’anano” na ‘ĩsũvĩei mĩvw’anano.’ (1 Akolintho 10:14; 1 Yoana 5:21) Kwoou, Mũklĩsto wa w’o ndaĩle kwĩtĩkĩla kũthaithĩa mathembonĩ kana kũndũ kũla kũthaithĩawa mĩvw’anano.

Ĩndĩ ũu ti kwonany’a kana Ndeto ya Ngai nĩleete kwĩthĩwa na vandũ vaĩle va kũvoyeaa, kwĩmanyĩĩasya, kana kũsũanĩaa Ndeto ya Ngai. Vandũ va kwĩkĩa maũmbano vailyĩ nesa, na ve na ndaĩa nĩ vaĩle kwondũ wa kwĩmanyĩsya na kũneenea maũndũ ma kĩ-veva. O na ti ũthũku kwakĩĩa kavulĩ. Kwĩka ũu no kwĩthĩwe no nzĩa ya kũlilikana mũndũ ũsu wakwie, kana kwonany’a nĩmwamwendete. Ĩndĩ kwonaa vandũ vau ve vatheu, kana kũvanenga ndaĩa kwa kwia mĩvw’anano kũyosanĩte na ndeto sya Yesũ.

Kwoou, tũyaĩle kũendaa mathembonĩ twĩ na wĩkwatyo wa kana Ngai nũtonya kwĩthukĩĩsya mboya sitũ. Na Ngai ndesa kwendeew’a nue nũndũ wa kũthi savalĩ ndaasa mathembonĩ. O na ndesa ũkũathima nũndũ wa kwĩka ũu. Mbivilia ĩtwĩĩte kana Yeova Ngai, “Mwĩaĩi wa ĩtu na nthĩ, ndekalaa nyũmbanĩ syakĩtwe na moko.” Ĩndĩ ũu ti kwasya kana Ngai ethĩawa vaasa naitũ. No tũmũvoye na akatwĩthukĩĩsya o na ethĩwa twĩ va, nũndũ “nde kũasa na kĩla ũmwe waitũ.”—Meko ma Atũmwa 17:24-27