ĨVINDA yĩmwe mwakanĩ wa 1870 kakundi kanini ka andũ nĩkambĩĩe kwĩka ũkunĩkĩli Maandĩkonĩ. Kaĩ Pittsburgh (Allegheny), Pennsylvania, Amelika. Ala maĩ kakundinĩ kau matongoew’e nĩ Charles Taze Russell nĩmeemanyĩisye ĩũlũ wa wovosyo ũla Klĩsto waumisye, na meethĩa kaĩ nĩ wa vata mũno nthĩnĩ wa kĩeleelo kya Yeova. Matanie mũno kwĩthĩa atĩ wovosyo now’o ũtonya kũtuma andũ matangĩĩwa, o na ala mataaĩw’a ĩũlũ wa Yesũ! Nũndũ wa ũu nĩmendie mũno kwonany’a mũvea woo kwa kũlilikanaa kĩkw’ũ kya Yesũ kĩla mwaka.—1 Ako. 11:23-26.

Mwana-a-asa Russell nĩwambĩĩe kumĩthya ĩkaseti yeetawa Zion’s Watch Tower. Ĩkaseti yĩu nĩyateteaa mũno ũmanyĩsyo wa wovosyo yĩyĩelesya kana vai ũndũ ũngĩ ta ũsu wonanasya ũndũ Ngai ũtwendete. Yeetie ĩvinda ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Klĩsto “ĩvinda ya vata vyũ,” na yathuthya ala mayĩsomaa malilikane kĩkw’ũ kyu, methĩwe me Pittsburgh kana mombanĩe kũngĩ. Yaisye “o na ethĩwa vekomana o elĩ kana atatũ me na mũĩkĩĩo ũsu wa vata,” kana o na ethĩwa mũndũ e weka, makeethĩawa “me na mũamba wa ngoo na Mwĩaĩi.”

Ala maendaa Pittsburgh makalilikane kĩkw’ũ kya Yesũ maendeeie kwongeleka kĩla mwaka. Kavalũa ka ũthokany’a kaasya, “Nũũthokw’a nesa nĩ andũ me na ngoo nzeo.” Na vate nzika Amanyĩw’a ma Mbivilia ala mekalaa Pittsburgh nĩmamanthĩaa ana-a-asa ala mooka ũkomo na makamaĩthya na ngenda. Ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ mwakanĩ wa 1886, nĩveekiwe “Ũmbano Mũnene” wa mĩthenya kauta. Ĩkaseti yĩu ya Watch Tower yaisye, “Ũkai mwĩ na ngoo syĩ na wendo mwingĩ kwondũ wa Vwana na ana-a-asa make na ũw’o ũla ũtũmanyĩĩtye.”

Kwa myaka ĩana ũna, maũmbano manene meekĩawa Pittsburgh kwondũ wa onthe ala maĩkĩĩaa wovosyo na meethĩawa maendete kũu kwondũ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. O ũndũ Amanyĩw’a ma Mbivilia maendeeie kwongeleka, now’o ikundi sya ala malilikanaa kĩkw’ũ kya Yesũ syaendeeie kwongeleka na kwingĩvya andũ nthĩ yonthe. Mwana-a-asa Ray Bopp aĩ wa kĩkundi kya Chicago na aisye kana myakanĩ ya 1910, makuaa masaa maingĩ kũnengane syĩndũ ila matũmĩaa ĩvindanĩ yĩu nũndũ kweethĩawa andũ aingĩ ki, na vakuvĩ onthe nĩmasiĩsaa na kũinyw’a.

Matũmĩaa kyaũ? O na kau ĩkaseti ya Watch Tower no yaeleetye kana Yesũ atũmĩie mbinyu ĩvindanĩ ya Kyaũya kya Wĩoo kya Mwĩaĩi, kwa kavinda nĩyeekĩie vinya ana-a-asa matũmĩe kĩw’ũ kya nzavivũ syumĩte mũũndanĩ kana kya ila mbovu na ikauwa nĩ kana maikalulutĩkye ala “onzu mwĩĩ.” Ĩndĩ nĩveethĩawa ve mbinyu kwondũ wa ala meew’aa matatũmĩa kĩndũ kĩngĩ, nũndũ “mbinyu mbĩu noyo yaĩle kũtũmĩwa.” Ĩtina Amanyĩw’a ma Mbivilia nĩmaeleiwe kana mbinyu ndune ĩtembulany’e na kĩndũ nĩyo yaĩle kũũngamĩa nthakame ya Yesũ.

Ĩla mathi ũmbanonĩ ũsu nĩmakwataa mwanya wa kũvindĩĩsya maũndũ kwa ũito. Ĩndĩ ikundinĩ imwe ĩvindanĩ  ta yĩu andũ meethĩawa na kyeva kingĩ, na ũmbano wathela onthe maumaalaa mateũtumũany’a. Ĩndĩ ĩvuku yĩtawa Jehovah ya 1934 yaisye andũ mayĩka ũmbano ũsu mayaĩle kwĩthĩwa “na kyeva” nũndũ wa kĩkw’ũ kĩ woo kĩla Yesũ wakwie, ĩndĩ maĩle kũwĩka “na ũtanu” nĩkwĩthĩwa nĩwatw’ĩkie Mũsumbĩ kuma 1914.

Mwakanĩ wa 1935 kwaĩ ũalyũku mũnene ũla watumie maũmbano ma kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ maeka kwĩkwa ũndũ meekawa. Mwakanĩ ũsu nĩw’o andũ maeleiw’e nesa yĩla “ĩkomano ĩnene ya andũ” yĩwetetwe nthĩnĩ wa Ũvuan’yo 7:9. Mbeenĩ andũ ma Yeova moonaa ĩkomano ĩnene ne o Aklĩsto metheetye mamũthũkũme Ngai ĩndĩ mate na kĩthito kingĩ. Ĩndĩ kuma mwaka ũsu, andũ nĩmaeleiwe kana ĩkomano yĩu ĩnene nĩ athaithi aĩkĩĩku me na wĩkwatyo wa kũtũa nthĩ nzaũ. Ĩtina wa Mwana-a-asa Russell Poggensee kũtheew’a ũndũ ũsu na kwĩthiana nesa aisye: “Yeova ndaĩ aatũmĩa veva wake mũtheu kũĩkĩĩthya ngoo yakwa kana nĩ na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ.” Mwana-a-asa Poggensee vamwe na angĩ aĩkĩĩku take nĩmaekie kũya na kũnyw’a syĩndũ ila syatũmĩawa ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ, ĩndĩ mayaaeka kũthi ũmbanonĩ ũsu.

Nũndũ ĩvinda yĩu yaĩ “ĩvinda ya vata vyũ,” nĩkweekawa kambeini sya mwanya ila syatumaa andũ monany’a ũndũ meũtũnga mũvea kwondũ wa wovosyo. Valũa wa 1932 weetawa Bulletin wathangaaisye Aklĩsto maikatw’ĩkae “atheu o ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ,” kana kwa ndeto ingĩ maikatw’ĩke o andũ maĩsaa na kũnyw’a syĩndũ ila itũmĩawa ĩvindanĩ yĩu, namo ti “atethya ma wĩa” wa kũtavany’a ũla w’o. Valũa ũngĩ ta ũsu wa 1934 (Bulletin), wakũlilye andũ matw’ĩke mavainia “atetheesya,” ũkyasya: “No tũkwate [atetheesya] 1,000 ĩvinda ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ yĩivika?” Naw’o valũa ũngĩ (Informant) wawetie ũũ ũineenea etĩkĩw’a mauta: “Kũnyaĩĩkya ũvoo wa Ũsumbĩ nokw’o kũtuma matana mũno.” Ĩtina, o namo ala me na wĩkwatyo wa kũtũa kũũ nthĩ nĩmesie kũtana o ta asu. *

Athaithi onthe ma Yeova nĩmesĩ vai ũtukũ ũngĩ wa vata mwakanĩ ta ũtukũ ũla malilikanaa kĩkw’ũ kya Yesũ. Ũtukũ ũsu mombanaa vamwe o na kũilyĩ ata. Kwa ngelekany’o, mwakanĩ wa 1930, Pearl English na mwĩĩtu-a-inyia, Ora, maendie ũasa wa maili ta 50 (kĩlomita 80) nĩ kana mombane na ala angĩ. Nake misonalĩ weetawa Harold King nĩwaandĩkie mbathi ĩũlũ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ na aseũvya kĩmũtũ kya mũsele na kĩw’ũ kya matunda metawa black currant kwondũ wa ĩvinda yĩu, o na kũtw’ĩka oovewe seli yake e weka nthĩ ya China. Kuma Eastern Europe nginya Central America na Africa, Aklĩsto me na ũkũmbaũ nĩmatatĩte kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ o na kwĩ kaũ kana maluvuku. O na twĩthĩwe twĩ va kana kũla tũĩ kũilyĩ ata, nĩtũmbanaa ĩvindanĩ yĩu ya vata vyũ tũmũtaĩe Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto.