ĨLA nyie na Gwen twaĩ na myaka ĩtano nĩtwambĩĩe kwĩmanyĩsya kũsũnga. Ti atĩ nĩtweesene. Tũendeee kwĩana, kĩla ũmwe witũ nĩwatwie kũtw’ĩkĩthya ndanzi ya ballet wĩa wake. Ĩndĩ twangĩe kũlũmya wĩa ũsu nesa, nĩtwaũtiie. Nĩ kyaũ kyatumie twĩka ũu?

David: Nasyaiwe mwaka wa 1945 kaundinĩ ĩuĩtye mũno ya Shropshire, nthĩ ya England. Tata aĩ na indo na nĩwaĩmaa. Ĩla nauma sukulu nĩnendete mũno kũnenga ngũkũ lĩu na kũkolany’a matumbĩ ala ilekilye, vamwe na kũsiany’a na ng’ombe sitũ sya nyama na malũnga. Na ĩndĩ twesa kũvinga sukulu nĩnatetheeasya ala angĩ kũketha lĩu, na mavinda amwe natũmĩaa matinga maitũ.

Ĩndĩ ĩvindanĩ o yu ve ũndũ ũngĩ natinie kwenda. Tata nĩwoonete kuma nĩ mũnini kana nĩnendete mũno kũsũnga ĩla nesa kwĩw’a kawathi kakũnwa. Kwoou ĩla navikisye myaka ĩtano, nĩweeie inyia-akwa andwae sukulu ya kũsũnga yĩ vu vakuvĩ nĩ kana ngemanyĩsye kũsũnga mũthemba mũna wa kũsũngĩthya o nyaaĩ (tap dancing). Mwalimũ wakwa nĩwoonie nĩ na kĩnengo kya kũtw’ĩka mũsũngi wa ballet, na nũndũ wa ũu asyoka amanyĩsya mũsũngĩle ũsu. Nĩ na myaka 15, nĩnasindie ĩthaũ yĩla yatumie nĩkwata mwanya wa kũthi sukulu yĩ nguma yĩtawa Royal Ballet School ĩla yĩ London. Kũu nĩkw’o nakomanĩie na Gwen na twakwatanw’a tũsũngae ĩmwe.

Gwen: Nasyaĩwe mũsyĩ mũnene wa London mwaka wa 1944. Nĩ kelĩtu nĩnamũĩkĩĩe Ngai mũno. Nĩnatataa kũsoma Mbivilia ĩla naĩ nayo, ĩndĩ ndyamĩeleawa. Naĩ nĩnambĩĩa kũmanyĩw’a kũsũnga nĩ na myaka ĩtano. Ĩtina wa myaka thanthatũ, nĩnasindie ndanzi yasũngawa nĩ asũngi kuma nthĩ yonthe ya Britain. Ĩsindanonĩ yĩu mũsindi anengawe mwanya wa kũtw’ĩka mũmanyĩw’a ilasinĩ sya ala me na myaka mĩnini nthĩnĩ wa sukulu yĩtawa The Royal Ballet School. Sukulu ĩsu yaĩ ĩsũmbanĩ yanake mũno yĩtawa White Lodge yakĩtwe mwakĩle wa tene (Georgian), yĩla yĩ Richmond Park, nza wa mũsyĩ wa London. Vau nĩvo nasomee na namanyĩw’a kũsũnga ballet nĩ alimũ me nguma mũno. Ĩla navikisye myaka 16, nĩnambatie nalika ilasi sya ala me na myaka mingangĩ sya The Royal Ballet School ĩla yakĩtwe nthĩnĩ wa mũsyĩ wa London. Vau nĩvo nakomanĩe na David. O na vatavĩtĩte myei yĩana ũndũ, nĩnambĩĩe kũsũnga nĩ nake ilungu ila syĩ na ndanzi ya ballet mathaũnĩ ma mũthemba wa opera ala meekĩawa nthĩnĩ wa Royal Opera House, ĩla yĩ Covent Garden, London.

David: Ĩĩ, ũu Gwen waweta nĩ w’o. Kũsũnga kwitũ nĩkwatumie tũkwata myanya ya kũsũngĩa nyũmbanĩ yĩsĩkĩe mũno ya Royal Opera House, o na nĩtwasũngĩaa kambunĩ yeetawa London Festival Ballet (yu yĩtawa English National Ballet). Ũmwe wa ala maandĩkĩtwe nĩ kambunĩ ya Royal Ballet matethye wĩa wa kũvanga andũ ũndũ meũsũnga nĩwambĩĩsye kambunĩ yake vandũ vetawa Wuppertal, nthĩ ya Germany, na atũnyuva twĩ elĩ tũendae nake. Kambunĩ ĩsu wambĩĩisye yakwete nthĩ mbingĩ. Wĩa ũsu witũ  nĩwatumie tũsũngĩa nyũmbanĩ sya mathaũ nthĩ syĩ kĩvathũkany’o, o na watuma tũsũnga na andũ me nguma ta Margot Fonteyn na Rudolf Nureyev. Mũndũ wĩ wĩanĩ ta ũsu ndendaa kwĩsa kũsindwa, na ũu ũtumaa ekala esũanĩĩe. Kyu nĩkyo kĩtumi ithyĩ twekalaa o tũsũanĩĩte ĩũlũ wa wĩa witũ.

Gwen: Neeyumĩtye nĩsũnge na mwĩĩ wakwa w’onthe na kĩlĩko kyakwa kyonthe. Nyie na David nĩtwendete kwĩka maendeeo twĩthĩwe twĩ mbee wa kĩla mũndũ. Ĩvinda yĩu nĩnendete kwĩkĩĩa andũ saii yakwa syĩndũnĩ syoo, kũnengwa malaa, na kwĩw’a andũ maisĩlĩla ngĩsũnga. Ĩla nathũkũmaa wĩa ũsu, andũ aingĩ ala natindaa namo maĩ na mwĩkalĩle mũthũku vyũ, na nĩmanyusaa sikala na ũkĩ mũno, na o tondũ asũngi na athaũki aingĩ mekaa, nĩnatũmĩaa mĩthea.

David: Ĩtina wa kũthũkũma wĩa wa kũsũnga myaka mingĩ, nĩnanoiw’e nĩ kũtindaa nĩkũnĩte kĩlata. Na nũndũ ndyaaĩanĩa taoni, nĩnendie mũno kwĩnũka ngekale nde na maũndũ maingĩ. Kwoou, mwakanĩ wa 1967 nĩnatiie wĩa ũsu na nathi kũthũkũma mũũndanĩ mũna mũnene wĩ vakuvĩ na mũsyĩ kwa asyai makwa. Mũĩmi ũla naendie kũmũthũkũmĩa nĩwangomboethisye kasũmba. Ĩvinda yĩu nĩw’o nĩnamũkũnĩe Gwen simũ e vala waĩ wĩanĩ, na namũkũlya ethĩwa no ende nĩmũtwae. Ethĩĩtwe ananenevw’a ũkethĩa esũnga e weka, na aendeee nesa mũno wĩanĩ ũsu, na kwoou ndyaĩ laisi kwake kwĩka ũtwi. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, nĩweetĩkĩlile nĩmũtwae na ooka vala naĩ, o na kau ndamanyĩĩte kwĩkala kũndũ ta kũu.

Gwen: Nĩ w’o, ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kũmanyĩa maũndũ ma ũĩmi. Nyie ndyaĩ naakama ng’ombe kana nganenga ngũlũe na ngũkũ lĩu kũtw’ĩke kwĩ mbua kana kwĩ syũa. Ũndũ ũngĩ nĩ kana David nĩwambĩĩe kũthi sukulu ya maũndũ ma ũĩmi kwa ĩvinda ya myei kenda nĩ kana amanyĩw’e nzĩa ila syaĩ kw’o sya kũsũvĩa indo. Na nũndũ esaa kwĩnũka ũtukũ, natindaa na wii mwingĩ nginya ĩla ũkesa kũvika. Ĩvindanĩ yĩu twaĩ tũnasyaa kelĩtu kaitũ ka mbee kala ketawa Gilly. David nĩwendie nĩmanyĩsye ngalĩ, na neemanyĩsya, na ĩndĩ mũthenya ũmwe nĩ kataoni ke vu vakuvĩ nĩnakomanie na Gael. Namanyanĩte nake ĩvinda wathũkũmaa tũtukanĩ twĩ o vau.

Gael nĩwanthokisye kwake tũkakunde kakombe ka kyai. Nĩwambonisye visa syake sya alũsi, na ĩmwe ya visa isu yaĩ na andũ makũnĩwe nza wa nyũmba yeetĩtwe Nyũmba ya Ũsumbĩ. Namũkũlilye yĩu nĩ ĩkanisa ya mũthemba mwaũ. Ĩla wandavisye kana we na mũũme nĩ Ngũsĩ sya Yeova, neewie mũyo mwingĩ mũno. Nĩnalilikanile kana mwĩĩtu ũmwe ũsyaanĩw’e na Tata aĩ Ngũsĩ. O na nĩnalilikanile ũndũ ĩthe-akwa wamwĩw’ĩe woo na amũvũna vyũ nginya o na ekya mavuku make ĩvivanĩ ya takataka. Natwĩe nĩseng’aa mũno na ngekũlya nĩkĩ wathatĩe mwĩĩtu-a-inyia aseũvĩte  ũu ũseũvĩte, na kelĩ vaĩ vinya kwĩsa kwona ĩthe-akwa amenete mũndũ.

Ĩndĩ yu nĩnakwatie kamwanya kaseo ka kũmanya ũndũ maũndũ ala mwĩĩtu-a-inyia wa Tata waĩkĩĩaa maĩ kĩvathũkany’o na momanyĩsyo ma makanisa. Gael nĩwambonisye ũndũ Mbivilia yaĩtye. Naseng’ie mũno kũmanya kana momanyĩsyo maingĩ, ta Ũtatũ na kana thayũ ndũkusaa, mayosanĩte na Maandĩko. (Mũta. 9:5, 10; Yoa. 14:28; 17:3) O na ĩngĩ, mũthenya ũsu nĩw’o nasomie Mbivilianĩ ya mbee kana Ngai etawa Yeova.—Kuma 6:3.

David: Gwen nĩwandavasya maũndũ ala wemanyĩasya. Kĩu nĩkyatumie nĩlilikana kana nĩ mũnini ĩthe-akwa nĩwatindĩaa kũmbĩa nĩnĩsome yĩla Ĩvuku Ĩseo. Ũu nĩwatumie nyie na Gwen twĩtĩkĩla kũmanyĩw’a Mbivilia nĩ Gael na mũũme, Derrick. Ĩtina wa myei thanthatũ nĩtwakwatie kamũlũnda tũtonya kũkomboa, kala kaĩ vandũ vetawa Oswestry, kaundinĩ o ĩsu ya Shropshire. Nũndũ wa ũu nĩtwathamĩie ku. Ĩla twavikie, nĩtwaendeeie kũmanyĩw’a Mbivilia nĩ Ngũsĩ yĩ kũu yĩtawa Deirdre. Nĩwatũmĩĩsye nũndũ mwambĩĩonĩ tweekaa maendeeo kavola. Twakwatenw’e nĩ kũĩthya indo. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, ũla w’o nĩwesie kũlika ngoonĩ.

Gwen: Kĩndũ kĩmwe kyanemeeaa mũno nĩ ũwe. Ĩandĩko ya Isaia 65:11 nĩyandetheeisye kũelewa ũndũ Yeova wonaa ala malanasya “mesa kwondũ wa ngai yĩtawa Ũthwii [kana, Ĩvuso Ĩseo].” Nĩnakuie ĩvinda na navoya mboya mbingĩ mũno ndyĩsa kũtw’ĩka nĩnavetanga mĩthea na mbingo ila naĩ nasyo. Kũmanya kana “ũla ũkenenevya [akanyivw’a]; na o ũla ũkenyivya akanenevw’a,” nĩkwatumie nĩmanya Yeova endaa andũ mailyĩ ata. (Mt. 23:12) Nĩneewie nenda mũno kũmũthũkũma Ngai ũsu watwendie mũno nginya anengane Mwana wake wĩ vata nake vyũ ethĩwe wovosyo. Ĩvindanĩ yĩu nĩtwasyaĩte kelĩtu kangĩ, na nĩtweewie mũyo mũno kũmanya kana nĩtũtonya kwĩsa kwĩkala nthĩ nzaũ tene na tene twĩ ithyonthe.

David: Ĩla nakwatisye nesa ũndũ mawathani ma ũsengy’a ma Mbivilia meanĩĩte, ta ala me nthĩnĩ wa Mathayo kĩlungu kya 24 na ĩvukunĩ ya Ndanieli, nĩvo namanyie vyũ kana neemanyĩasya ũla w’o. Na ĩngĩ nĩnamanyie kana vai kĩndũ nthĩ ĩno kĩtonya kwĩananw’a na kũmesya ngwatanĩo ndũmu vamwe na Yeova. Kwoou o ũndũ ĩvinda yavĩtĩte now’o naekie kwenda monene. Nĩnasyokie naelewa kana kĩveti kyakwa na eĩtu makwa maĩ andũ ma vata o takwa. Ĩandĩko ya Avilivi 2:4 nĩyatumie nĩkwatya kana ndyaĩle kwĩsũanĩaa o nyie mwene vamwe na wendi wakwa wa kũmesya mũũnda mũnene. Ĩndĩ naĩlĩte kwona kũmũthũkũma Yeova new’o ũndũ ũla wa vata. Nĩnaekie kũnyw’a sikala. Ĩndĩ kwĩvanga tũthi ũmbanonĩ Wathanthatũ mawĩoo vandũ ve na ũasa wa maili thanthatũ (kĩlomita 10), kũyaĩ laisi nũndũ masaa o asu nĩmo twaaĩle kũkama ng’ombe. Ĩndĩ Gwen nĩwangwatie kw’oko na kwoou tũyaatĩĩa ũmbano o na ũmwe, na kĩla Wakyumwa kwakya nĩtwaendaa kũtavany’a na eĩtu maitũ, na tũithi tweethĩawa tũkamie.

Andũ ma mũsyĩ mayaaendeew’a nĩ maũndũ asu tweekie. Ĩthe wa Gwen aminie myaka thanthatũ ũtamũtumũsya. O na asyai makwa nĩmatataa kũtũvatana na Ngũsĩ.

 Gwen: Yeova aĩ vamwe naitũ mathĩnanĩ asu onthe. Na o tũendeee, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma Kĩkundi kya Oswestry nĩmambĩĩe kũtwosa o ta andũ moo ma mũsyĩ, na nũndũ nĩmatwendete nĩmatũtethisye mathĩnanĩ maitũ. (Luka 18:29, 30) Nĩtweeyumisye tũmũthũkũme Yeova na twavatiswa mwaka wa 1972. Nĩnendie kwĩkĩa kĩthito mũno nĩtetheesye andũ aingĩ ũndũ vatonyeka mamanye ũla w’o, na kwoou noosa ũvainia.

David: O na kau myaka ĩla twatũmĩie twĩ aĩmi yaĩ mĩnoo mũno, nĩtwatataa kũmũthaitha Yeova na kĩthito nĩ kana twĩthĩwe twĩ ngelekany’o nzeo kwa eĩtu maitũ. Ĩndĩ nĩvavikie vandũ twaekana na ũĩmi nũndũ silikalĩ nĩyaekie kũnengane ũtethyo ta tene. Kĩu kyatumie twĩthĩwa tũte na nyũmba na tũte na wĩa, na kũthũkya ũvoo kelĩtu kaitũ ka katatũ kaĩ na mwaka ũmwe. Kwondũ wa ũu nĩtwamũvoyie Yeova atũtetheesye na aitũtongoesya. Nĩtwatwie kũtũmĩa kĩnengo kitũ na kwoou twavingũa wĩa wa kũsũnga nĩ kana twone ũndũ tũtonya kũsũvĩa mũsyĩ witũ. Nũndũ nĩtwatw’ĩte vyũ kana tũikaeka kĩndũ kĩngĩ kĩthĩwe kĩ kya vata kwĩ kũmũthaitha Yeova, nĩtwoonie ũseo. Nĩtwatanie mũno ĩla eĩtu maitũ me atatũ moosie ũvainia mamina sukulu. Gwen nĩwatetheanĩasya namo kĩla mũthenya nũndũ o nake aĩ vainia.

Ĩla eĩtu maitũ ala akũũ, Gilly na Denise, matwaiwe, nĩtwavingie ũla wĩa witũ na ĩndĩ twaandĩkĩa ovisi wa ũvonge tũkũlĩtye vala tũtonya kũthi tũkatetheesye. Tweeiwe no tũthi taoni syĩ ngalĩ ya wumĩlonĩ wa syũa ya England, kwelekela ngalĩ ya ĩtheo. Na nũndũ Debbie no we twatiele nake, o nakwa nĩnoosie ũvainia. Ĩtina wa myaka ĩtano nĩtwakũlilw’e tũkatetheesye ikundi ingĩ syĩ ngalĩ ya ĩũlũ ya England. Na ĩndĩ Debbie atwawa, nĩtwakwatie kĩanda kya mwanya kya kũthũkũma wĩa wa kwaka nyũmba ikonetye maũndũ ma Ũsumbĩ ũla ũtethaw’a nthĩ mbingĩ. Twaũthũkũmie myaka ĩkũmi twĩ Zimbabwe, Moldova, Hungary, na Côte d’Ivoire. Ĩtina wa vau nĩtwasyokie England tũkatetheesye kwaka Mbetheli ya London. Nũndũ wa kwĩthĩwa nĩnesene na maũndũ ma ũĩmi, nĩnakũlilw’e nĩtetheesye mũũndanĩ ũla waĩ Mbetheli ĩvinda yĩu. Matukũ aa twĩthĩawa mavainia ngalĩ ya ũthũĩlonĩ wa syũa ya England, kwelekela ngalĩ ya ĩũlũ.

Gwen: Wĩa ũla tweeyumĩtye tene tũtethye waĩ ndanzi ya ballet, na nĩwatũtanĩthasya mũno ĩndĩ ndwaĩ wa kwĩkwatw’a. Ĩndĩ wĩa ũla yu twĩyumĩtye tũtethye nĩ kũmũthũkũma Yeova, na ũsu ũtũetee ũtanu mwingĩ na nĩ wa tene na tene. O na yu no tũthũkũmaa ĩmwe, ĩndĩ vandũ va kũtũmĩa nyaaĩ sitũ kũsũnga, tũitũmĩaa kũtavany’a twĩ mavainia. Nĩtũkwatĩte ũtanu mwingĩ mũno nũndũ nĩtũtetheeasya andũ aingĩ mamanye w’o wa vata ũla ũkatuma makwata thayũ ũtathela. Andũ asu tũtetheesye no ta “mavalũa ma kũtũĩkĩĩthya,” na me kavaa kũkĩla nguma sya nthĩ. (2 Ako. 3:1, 2) Keka mwa tũyaamanya ũla w’o, twĩthĩwa yu twĩkaa o kũlilikana maũndũ ma tene, kũsisya visa sya tene, na tũtiele na mathangũ ala maĩ na walany’o wa kũsũnga.

David: Kũmũthũkũma Yeova nĩkũtumĩte tũendeea nesa mũno. Nĩnĩsĩ nĩkũndethetye kwĩkalany’a nesa na kĩveti kyakwa na syana sitũ. Mbivilia yaĩtye kana ĩvinda yĩmwe Miliamu, Mũsumbĩ Ndaviti, na andũ angĩ nĩmasũngie nũndũ wa ũtanu. O naitũ vamwe na andũ angĩ aingĩ, twĩ na mea ma kwĩsa kũsũnga nũndũ wa ũtanu ĩla twĩlika ĩla nthĩ nzaũ twathĩtwe nĩ Yeova.—Kuma 15:20; 2 Sam. 6:14.