Ũndũ Atumĩa Matonya Kũmanyĩsya Angĩ Nesa
“Maũndũ ala weewie kwakwa . . . , maie kwa andũ me na kĩthito.”—2 TIM. 2:2.
1. (a) Athũkũmi ma Ngai kuma tene matũaa mesĩ kyaũ ĩũlũ wa kũmanyĩsya angĩ, na ũndũ ũsu ũkonanĩtye ata na ĩvinda yitũ? (b) Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
KUMA tene athũkũmi ma Ngai nĩmethĩawa mesĩ kana kũmanyĩsya mũndũ nĩkũetae moseo. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda mũtumĩa ũmwe wa tene weetawa Avalamu ‘waumisye andũ make ala wamamanyĩĩtye’ mathi makamwĩtaane Loto, na andũ asu nĩmavotie kũmwĩtaana. (Mwa. 14:14-16) Ĩvindanĩ ya Mũsumbĩ Ndaviti, aini ma nyũmba ya Ngai ‘nĩmamanyĩĩtw’e kũmwinĩa Yeova,’ na ũu nĩwamũeteae ũ Yeova ngatho. (1 Mav. 25:7) Naitũ matukũ aa nĩtũkitaa na Satani na aatĩĩi make. (Aev. 6:11-13) O na ĩngĩ nĩtwĩkĩaa kĩthito kingĩ mũno nĩ kana tũtume Yeova akwata ngatho. (Aevl. 13:15, 16) Kwoou o ta athũkũmi ma Ngai ma ĩvinda ya tene, nĩtwaĩlĩte kũmanyĩw’a nĩ kana tũvote kwĩanĩsya maũndũ asu. Yeova anengete atumĩa wĩa wa kũmanyĩsya ala angĩ kĩkundinĩ. (2 Tim. 2:2) Atumĩa ala me na ũmanyi matũmĩaa nzĩa syĩva kũmanyĩsya ana-a-asa methĩwe matonya kũkwatĩĩa maũndũ kĩkundinĩ?
TETHEESYA MŨMANYĨW’A AMWENDE YEOVA MŨNANGO
2. Mũtumĩa atonya kũtw’a kwĩka ata atanamba kũmanyĩsya mũmanyĩw’a mawĩa mana, na nĩkĩ?
2 Ethĩwa wĩ mũtumĩa wa kĩkundi no tũkũelekany’e na mũĩmi. Mũĩmi atanamba kũvanda mũũnda wake, nũtonya kwona waĩle kwamba kwĩkĩwa vũũ nĩ kana wĩthĩwe wĩ mũnou. O ta ũu, ũtanamba kũmanyĩsya mwana-a-asa ũte na ũmanyi mwingĩ, no wone ve vata wa kũmwony’a maũndũ amwe ma kwaka me Maandĩkonĩ nĩ kana wĩthĩe nũtonya kũkwatya nesa ĩla ũkwĩsa kwĩthĩwa ũimũmanyĩsya.—1 Tim. 4:6.
3. (a) Mũtumĩa atonya kũtũmĩa ata ndeto sya Yesũ ila syĩ nthĩnĩ wa Maliko 12:29, 30 ĩla ũkũea ngewa na mũmanyĩw’a? (b) Mũmanyĩw’a atonya kũtetheka ata ĩla mũtumĩa wavoya vamwe nake?
3 Nĩ kana ũmanye ũvoo wa Ũsumbĩ ũalyũlĩte mesilya na meko ma mũmanyĩw’a mũno wĩana ata, no ũmũkũlye-ĩ, ‘Ĩtina wa kwĩyumya ũmũthũkũme Yeova wĩkaa motwi mailyĩ ata?’ Kũmũkũlya ũu nĩkũtonya kũmũnenga inywelĩ mwanya mũseo wa kũneenea ũndũ mũndũ ũtonya kũmũthũkũma Yeova na ngoo yonthe. (Soma Maliko 12:29, 30.) Mwamina kũea ngewa ta isu, nũtonya kũmũvoya Yeova anenge mũmanyĩw’a veva mũtheu nĩ kana veva ũsu ũmũtetheesye kũkwatya nesa kyonthe kĩla ũkwĩsa kũmũmanyĩsya. We wĩona mwana-a-asa ũsu ta ũtonya kwĩkĩwa vinya mũno wĩana ata eew’a ũivoya kuma ngoonĩ kwondũ wake?
4. (a) Weta ngewa imwe syĩ Mbivilianĩ ila itonya kũtetheesya mũmanyĩw’a eke maendeeo mĩtũkĩ. (b) Atumĩa methĩawa na kĩeleelo kĩva ĩla meũmanyĩsya ana-a-asa ala angĩ?
4 Wambĩĩa kũmanyĩsya mwana-a-asa oou, sũanĩa vamwe nake ngewa imwe syĩ Mbivilianĩ ila itonya kũmũtetheesya ethĩwe e na mea ma kũmanyĩw’a, atonya kwĩkwatw’a, na enyivĩtye. (1 Asu. 19:19-21; Nee. 7:2; 13:13; Meko 18:24-26) Nguma ta isu nĩ sya vata ĩla mwana-a-asa ũkũmanyĩw’a o tondũ vũũ wĩthĩawa wĩ wa vata mũũndanĩ. Nĩkĩ? Nitetheeasya mũndũ eke maendeeo mĩtũkĩ. Mũtumĩa wĩ France wĩtawa Jean-Claude easya ũũ: “Kĩeleelo kyakwa ĩla ngũmanyĩsya mũndũ nĩ kũmũtetheesya ende mũno maũndũ ma kĩ-veva. Nĩkalaa nĩmanthanĩte na kamwanya ka kwony’a mũmanyĩw’a maandĩko mana ala matonya ‘kũsalukya metho’ make mone ‘maũndũ ma ũsengy’a’ ala me Ndetonĩ ya Ngai.” (Sav. 119:18) Nĩ nzĩa ingĩ syĩva ũtonya kũtũmĩa ũkekĩa mũmanyĩw’a vinya?
MŨTAVYE KĨLA ŨTONYA KWĨVANGĨĨA NA ŨIMŨELESYA NĨKĨ
5. (a) Ve vata mwaũ wa kũneena na mũmanyĩw’a ĩũlũ wa kĩla ũvangĩte kwĩanĩsya ũthũkũminĩ wa Yeova? (b) Nĩkĩ atumĩa maĩle kũmanyĩsya ana-a-asa ala me na myaka mĩnini? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)
5 No ũkũlye mũmanyĩw’a atĩĩ: ‘Wĩ na mĩvango myaũ ĩkonetye kũmũthũkũma Yeova?’ Ethĩwa nde na mũvango o na ũmwe kĩlĩkonĩ, no ũmũtetheesye evangĩĩe kwĩka ũndũ ũmwaĩle na ũtonya kwĩanĩsya. Mũtavye ũndũ mũna we mwene wevangĩĩie kwĩka, na ũimũelesya mũyo ũla weewie ĩla wesie kũwĩanĩsya. Ũimũtavya kĩu ndũkethĩwe ũtukĩtye ũthyũ. O na kau nzĩa ĩsu nĩtonya kwoneka ta nzĩa ĩte vala yĩĩ, no ĩtethye mũno. Mũtumĩa wĩtawa Victor, ũla wĩthĩawa e vainia nthĩ yĩ Africa, awetete atĩĩ: “Nĩ mũnini ve mũtumĩa mũna wangũlilye tũmakũlyo tũseo mũno ĩũlũ wa mĩvango yakwa. Tũkũlyo tu twatumie nambĩĩa kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ũthũkũmi wakwa.” Atumĩa me na ũmanyi nĩmawetaa kana ve vata mũnene wa kwambĩĩa kũmanyĩsya ana-a-asa me o ma mũika kwa kũmaaĩa mawĩa kĩkundinĩ ala meanĩe myaka yoo. No mambĩĩe kũmanyĩw’a o na ethĩwa me na myaka mĩnini. Wambĩanĩa namo tene ũu, makekalaa malilikene kĩla mavangie kwĩanĩsya, o na meananga na mambĩĩa kũkomana na maũndũ me vinya.—Soma Savuli 71:5, 17. *
Elesya mũmanyĩw’a nĩkĩ wĩa mũna waĩle kũtethw’a, na ũimũkatha nũndũ wa kũtata kũla ũtatĩte (Sisya kalungu ka 5-8)
6. Nĩ ũndũ wĩva wa vata Yesũ weekaa ĩla ũkũmanyĩsya andũ?
6 Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka ũtetheesye mũmanyĩw’a ethĩwe na wendi wa kũthũkũma kĩkundinĩ nĩ kũmũelesya wĩa ũla ũtonya kũtethya vamwe na kĩtumi kya kũtethya wĩa ũsu. Wamũelesya itumi sya kũtethya wĩa ũla wamũnenga, ũkeethĩwa watutya ũla Mwalimũ Mũnene, nake nĩ Yesũ. Kwa ngelekany’o, Yesũ atanamba kũnenga atũmwa make wĩa wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a, ambie kũmanenga kĩtumi kya kũtethya wĩa ũsu. Ambie kũmea: “Nĩnĩnengetwe ũkũmũ w’onthe ĩtunĩ na kũũ nthĩ.” Na ĩndĩ asyoka amatavya atĩĩ: “Endai ĩndĩ mũkatw’ĩkĩthye mbaĩ syonthe amanyĩw’a.” (Mt. 28:18, 19) Ũtonya ata kũatĩĩa nzĩa ĩsu ya Yesũ ya kũmanyĩsya?
7, 8. (a) Atumĩa matonya kũatĩĩa ata nzĩa ya Yesũ ya kũmanyĩsya? (b) Ve vata mwaũ wa kũkatha mũmanyĩw’a? (c) Nĩ maũndũ meva matonya kũtetheesya atumĩa ĩla meũmanyĩsya angĩ? (Sisya ĩsandũkũ “ Ũndũ Ũtonya Kũmanyĩsya Angĩ.”)
7 Ĩla wanenga mũmanyĩw’a wĩa mũna, tũmĩa Maandĩko ũmũelesye nĩkĩ wĩa ũsu nĩ wa vata. Weeka ũu, ũkeethĩwa wamũtetheesya amanye kwĩka maũndũ aatĩĩe myolooto ya Mbivilia ĩndĩ ti aatĩĩe mĩao. Kwa ngelekany’o, twasye nĩwanenga mwana-a-asa mũna wĩa wa kũtheasya kasĩla kala kalikĩte Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, wĩthĩe o na mũndũ ndaũmĩa esĩle vo. No mũsũanĩe vamwe ĩandĩko ya Tito 2:10, na ũimũelesya ũndũ wĩa ta ũsu wa kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ ‘ũkanakavasya ũmanyĩsyo wa Ngai Mũtangĩĩi waitũ.’ Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kũmũlilikany’a ĩũlũ wa andũ ala akũũ me kĩkundinĩ, na ũimũtetheesya one ũndũ kũkũna wĩa ũsu kũtonya kũmatetheesya. Kũneenea maũndũ ta asu ĩla ũũmũmanyĩsya nĩkũtonya kũmũtetheesya asũanĩe mũno mũno ũndũ wĩa ũsu ũũtethya andũ vandũ va kwonaa no mĩao ũkwĩanĩsya. Kĩu kĩkatuma atanĩa mũno kwona ũndũ wĩa wake ũũtethya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ.
8 O na ĩngĩ ndũkolwe nĩ kũmũkatha nũndũ wa kĩthito kyake kya kũtũmĩa maũndũ ala ũũmũtavya. Ve vata mwaũ wa kwĩka ũu? O tondũ mũtĩ wang’ithw’a ũsanzamũkaa na ũiana, kũkatha mũmanyĩw’a kuma ngoonĩ nĩkũtumaa eka maendeeo.—Sianĩsya na Mathayo 3:17.
ŨNDŨ ŨNGĨ ŨETAE THĨNA
9. (a) Nĩ thĩna wĩva atumĩa ala mekalaa nthĩ ila nthwii makomanaa naw’o ĩla mekwenda kũmanyĩsya ana-a-asa? (b) Nĩkĩ ana-a-asa amwe ma mũika mataaĩsa kwona kũmũthũkũma Ngai kwĩ kwa vata mũno thayũnĩ woo?
9 Atumĩa ala mekalaa nthĩ ila nthwii nĩmakomanaa na ũndũ ũngĩ ũetae thĩna. Nĩmatonya kwaĩwa nĩ ũndũ meũtetheesya ana-a-asa ala me na myaka 20 na kĩndũ na 30 na kĩndũ methĩwe na wendi wa kũtetheesya mawĩa kĩkundinĩ. Twakũlilye atumĩa me na ũmanyi mwingĩ kuma nthĩ 20 sya Europe na sya Amelika ya Ĩũlũ nĩkĩ ana-a-asa amwe ma mũika matonya kwĩthĩwa maemawa nĩ kwĩtĩkĩla mawĩa kĩkundinĩ. O na kau nĩmanenganie mosũngĩo maingĩ, vakuvĩ kĩla ũmwe nĩwanenganie kĩtumi kĩĩ: Ana-a-asa asu ma mũika mayaaĩkĩwa vinya mevangĩĩe mĩvango ya kĩ-veva kuma me anini. O na vatw’ĩkĩkie kana o na kau ana-a-asa amwe ma mũika nĩmaĩ na mĩvango ya kĩ-veva, asyai moo mayaamekĩa vinya meanĩsye mĩvango ĩsu ĩndĩ mamekĩie vinya mevangĩĩe kũsoma mũno kana mamanthe mawĩa angĩ mathũkũme. Kwoou kũmũthũkũma Ngai kũyaaĩsa kwĩthĩwa kwĩ kwa vata mũno thayũnĩ woo.—Mt. 10:24.
10, 11. (a) Mũtumĩa atonya ata kũtetheesya mwana-a-asa ũilyĩ ta ũtakwetye ũu aalyũle mesilya make? (b) Mũtumĩa atonya kũtũmĩa maandĩko meva ĩla wĩ na mwana-a-asa wa mũthemba ũsu, na nĩkĩ? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)
10 Ethĩwa mwana-a-asa ailyĩ ta ũtakwetye ũu, ũyĩsa kũtw’ĩka nĩwamũvĩndũa no nginya wĩthĩwe na kĩthito kingĩ na wũmĩĩsyo mwingĩ mũno, ĩndĩ ũu ti kwasya kana ndatetheka. O tondũ mũĩmi ũlũngaa matina ma mĩtĩ yake o kavola kwa kavola, now’o o naku ũtonya kũtetheesya ana-a-asa amwe maalyũle mawoni moo nĩ kana wĩthĩe no metĩkĩle kũnengwa mawĩa kĩkundinĩ. Ĩndĩ ũtonya kwĩka ũu ata?
11 Mantha ĩvinda nĩ kana wĩthĩe nĩwatuma ndũũ na mwana-a-asa ũsu. Mũtetheesye aelewe kana nũkwendeka mũno kĩkundinĩ. Na mũendeee o ũu, no wĩse kwĩkala nthĩ nake mũkasũanĩa maandĩko mana nĩ kana ũmũtetheesye asũanĩe kĩla waĩle kwĩanĩsya yu nũndũ nĩweeyumisye amũthũkũme Yeova. (Mũta. 5:4; Isa. 6:8; Mt. 6:24, 33; Luka 9:57-62; 1 Ako. 15:58; 2 Ako. 5:15; 13:5) No ũmũkũlye-ĩ, ‘Wamwathie Yeova ata ĩla weeyumisye ũmũthũkũme?’ Tata kũmwĩkĩa vinya kwa kũmũkũlya atĩĩ: ‘Wĩona Yeova ta weewie ata ĩla wavatisiwe?’ (Nth. 27:11) ‘Nake Satani eewie ata?’ (1 Vet. 5:8) Ĩthĩawa wĩsĩ kana wanyuva maandĩko nesa nũtonya kũkiita mũno ngoo yake.—Soma Aevelania 4:12. *
INYW’Ĩ AMANYĨW’A, ĨTHĨWAI MWĨ AĨKĨĨKU
12, 13. (a) Elisa aĩ na woni ũilyĩ ata ĩla wamanyĩaw’a? (b) Yeova amũtuvie Elisa ata nũndũ wa kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku?
12 Nata nenyu ana-a-asa ma mũika? Lilikanai kana kĩkundi kĩ na vata nenyu mũno. Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩtonya kũmutetheesya mwĩke maendeeo? Nĩ kana tũkwate ũsũngĩo, ekai tũsũanĩe ũndũ ũmwe weekĩkie ĩvindanĩ ya tene ũkonetye mũmanyĩw’a mũna.
13 Vakuvĩ myaka 3,000 mĩvĩtu, mwathani Eliya nĩwakũlilye mwanake ũmwe weetawa Elisa atw’ĩke mũthũkũmi wake. Elisa nĩweetĩkĩlile wĩa ũsu ateũtindĩa, na ambĩĩa kũtetheesya mwathani ũsu waĩ mũkũũ kwa kũthũkũma mawĩa ala mavũthaw’a nĩ andũ. Athũkũmie mawĩa asu e mũĩkĩĩku. (2 Asu. 3:11) Elisa nĩwekalile e mũmanyĩw’a vandũ va myaka ta thanthatũ, na ĩndĩ myaka ĩsu ĩithela nĩwamanyie kana Eliya akilyĩ anamina wĩa wake nthĩ ya Isilaeli. Kũvikĩĩa vau Elisa aĩ mũmanyĩsye nesa vyũ. Nĩvo ĩndĩ Eliya wamwĩie nĩ aeke kũendany’a nake, ĩndĩ Elisa amwĩa katatũ, “Ndikũtia.” Atw’ĩte kwĩkala na mwalimũ wake ĩvinda yĩasa ũndũ vatonyeka. Nũndũ wa kwĩthĩwa aĩ mũĩkĩĩku, Yeova nĩwamũtuvie kwa kũmwĩtĩkĩlya amwone Eliya aithi na kĩlingi kwa nzĩa ya ũsengy’o.—2 Asu. 2:1-12.
14. (a) Amanyĩw’a matonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya Elisa? (b) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũmanyĩw’a ethĩwe e mũĩkĩĩku?
14 Ũtonya ata kũatĩĩa ngelekany’o ya Elisa? Wanengwa mawĩa ĩtĩkĩla ũteũtindĩa, o na ethĩwa nĩ mawĩa ala mavũthĩtw’e. Tuma ndũũ na mwalimũ waku, na ũimũtavasya ũndũ ũtũngaa mũvea nũndũ wa kyonthe kĩla ũtethasya kwondũ waku. Ũndũ ũkwĩka wamanyĩw’a no ũtume mwalimũ waku aelewa nĩ ta ũũmwĩa atĩĩ, “Ndikũtia.” Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana waĩlĩte kũtethya mawĩa onthe ala wanengwa wĩ mũĩkĩĩku. Nĩkĩ ũsu nĩ ũndũ wa vata? Nĩ wa vata nĩkwĩthĩwa atumĩa moona wĩ mũĩkĩĩku na wĩ wa kwĩkwatw’a, nĩmamanyaa kana Yeova nũkwenda ũnewe mawĩa maingangĩ kĩkundinĩ.—Sav. 101:6; soma 2 Timotheo 2:2.
MANENGE NDAĨA ĨLA ĨMAĨLE
15, 16. (a) Nĩ kwa nzĩa syĩva Elisa woonanisye kana nũnengete mwalimũ wake ndaĩa? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 9.) (b) Nĩ kyaũ kyatumie athani ala angĩ mamwĩkwatya Elisa?
15 Ngewa ya Elisa nĩtũtetheeasya kũelewa ũndũ ana-a-asa matonya kũnenga atumĩa ala me na ũmanyi mwingĩ ndaĩa ĩla ĩmaĩle. Ngewa ĩsu nĩeleasya kana ĩtina wa Eliya na Elisa kũthi kwona kĩkundi kĩmwe kya athani kĩla kyaĩ Yeliko, nĩmaumie vu na mathi Ũsĩnĩ wa Yolotani. Ĩla mavikie vau Eliya eekie ata? Mbivilia yaĩtye ũũ: “Eliya oosa suka wake, na ookũnza, akũna manzĩ, na maaanĩka.” Mamina kũinga makinyĩle nthĩ nyũmũ, ‘nĩmaendangĩe makĩneenangany’a.’ Kĩu kĩonany’a kana Elisa ndasũanĩaa kana kũvikĩĩa vu nĩweesĩ kĩla kĩndũ. Vandũ va ũu, Elisa aendeeie kwĩthukĩĩsya na kũsũanĩa mũno maũndũ onthe ala maneenawa nĩ Eliya nginya ĩla mesie kũtaanĩsya. Ĩtina wa ũu Eliya nĩwambatie na kĩlingi. Ĩla Elisa wesie kũsyokela Ũsĩnĩ wa Yolotani, nĩwakũnie kĩw’ũ na ũla suka wa Eliya, na asya, “Yeova aĩva, Ngai wa Eliya?” Eeka ũu, kĩw’ũ nĩkyaaanĩkie ĩngĩ.—2 Asu. 2:8-14.
16 We nĩwoona kana kyama kya mbee kya Elisa kĩvw’anene na kyama kya mũthya kya Eliya? Nĩkĩ tũkwendeew’a nĩ ũndũ ũsu? Nĩvatonyeka ũkethĩa Elisa ndaaĩsilya atĩ nũndũ nĩwe yu waĩ ĩũlũ, evĩndũany’a maũndũ ndatĩka ĩsu eke ũndũ ũkwenda. Vandũ va ũu, aendeeie kwĩka maũndũ o ũndũ Eliya weekaa, na kwa nzĩa ĩsu oonany’a kana nĩwanengete mwalimũ wake ndaĩa. Kĩu kyatumie athani ala angĩ mamwĩkwatya. (2 Asu. 2:15) Ĩtina wa vau Elisa nĩwaendeeie kũthũkũma e mwathani kwa ĩvinda ya myaka 60, na ĩvindanĩ yĩu yonthe Yeova nĩwamũnengie vinya wa kwĩka syama mbingĩ kũthonoka ila Eliya weekie. Ethĩwa we nũũmanyĩw’a, ũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ?
17. (a) Ala meũmanyĩw’a matonya ata kwĩthĩwa mailyĩ ta Elisa? (b) Yeova atonya kwĩsa kũtũmĩa amanyĩw’a ala aĩkĩĩku ata?
17 Wamina kũnengwa mawĩa mana kĩkundinĩ, ndũkatate kwona ta waĩle kũvĩndũa maũndũ vau kwa vau makekawa kĩvathũkany’o vyũ na ũndũ manatwĩe mekawa. Maũndũ kĩkundinĩ mavĩndũawa kwosana na mavata ma kĩkundi na kwosana na ũndũ ũseũvyo wa Yeova ũkwasya, ĩndĩ ti kwosana na wendi waku. Lilikana kana nũndũ Elisa eekaa maũndũ o tondũ Eliya weekaa, meko make nĩmatumie athani ala angĩ mamwĩkwatya na moonany’a kana nĩwanengete Eliya ndaĩa. O naku waendeea kwĩka maũndũ kwosana na ũndũ Mbivilia yaĩtye o tondũ ũmanyĩĩtw’e nĩ atumĩa ala me na ũmanyi, no ũtume Aklĩsto ala angĩ makwĩkwatya, na ũkonany’a kana nũnengete atumĩa asu ndaĩa. (Soma 1 Akolintho 4:17.) Ĩndĩ o ũndũ ũmanyi waku ũkũendeea kwongeleka, ũkekalaa ũkona moalyũku maĩle kwĩkwa kĩkundinĩ ala makatetheeasya kĩkundi kĩikatiwe ĩtina nĩ ũseũvyo wa Yeova, ũla wĩkalaa ũsongete. Na o tondũ Yeova weekanie na Elisa, weethĩwa wĩ mũmanyĩw’a mũĩkĩĩku, Yeova nũtonya kwĩsa kũtuma wĩka maũndũ manene mũno mbee wa ala mekĩtwe nĩ alimũ maku.—Yoa. 14:12.
18. Nĩkĩ kũmanyĩsya ana-a-asa ala angĩ kĩkundinĩ nĩ wĩa waĩle kũtethw’a na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka?
18 Twĩĩkwatya maũndũ ala me ĩsomonĩ yĩĩ na yĩla ĩvĩtu nĩmeũtetheesya atumĩa mamanthe ĩvinda ya kũmanyĩsya ana-a-asa ala angĩ. O na twĩĩkwatya kana ana-a-asa ala maĩle nĩmekwĩtĩkĩla kuma ngoonĩ mamanyĩw’e na maitũmĩa kwa ũĩ maũndũ ala meũmanyĩw’a nĩ kana matetheesye wĩa wa kũsũvĩa ĩĩthya ya Yeova. Kwĩka ũu kũkalũlũmĩlya ikundi nthĩ yonthe, na kũkatũtetheesya ithyonthe twĩkale twĩ aĩkĩĩku ĩvindanĩ ya mwanya yĩla yĩ mbee witũ.
^ kal. 5 Ethĩwa mwana-a-asa mũnini nũkwoneka e o mũimu, enyivĩtye, na e na nguma ingĩ ila mwana-a-asa waĩle kwĩthĩwa nasyo nĩ kana aaĩwe ianda kĩkundinĩ, atumĩa no manengane ĩsyĩtwa yake nĩ kana atw’ĩkĩthw’e mũtetheesya wa kĩkundi o na ethĩwa ndavikĩtye myaka 20.—1 Tim. 3:8-10, 12; sisya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 01/07/1989, ĩthangũ ya 29.
^ kal. 11 Ĩla mũkũea ngewa no ũtũmĩe maũndũ ala mawetetwe ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya (Kĩswaili) ya 15/04/2012, ĩthangũ ya 14-16, kalungu ka 8-13, na ĩvukunĩ “Ĩyĩkalyei Ene Wendonĩ wa Ngai,” kĩlungu kya 16, kalungu ka 1-3.
