1. (a) Nĩkĩ ũmũnthĩ nĩyo ĩvinda twaĩle kwĩkĩa kĩthito kingĩ kya kũmũkita Satani? (b) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana no tũkitane na Satani na tũkamũsinda?

SATANI aendeee kũkitana na etĩkĩw’a mauta ala matiele kũũ nthĩ vamwe na “malondu angĩ.” (Yoa. 10:16) Kĩeleelo kya Ndevili nĩ kũya (kũmelya) athũkũmi aingĩ ma Yeova ũndũ ũtonya kavindanĩ kaa kakuvĩ wĩ nako. (Soma Ũvuan’yo 12:9, 12.) Ĩndĩ no tũmũsinde Satani? Ĩĩ! Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũsiĩĩei ndevili, nake akamũkĩa.”—Yak. 4:7.

2, 3. (a) Satani atethekaa ata ĩla andũ maĩkĩĩa kana we nde kw’o? (b) We wĩsĩ ata kana Satani e kw’o?

² Andũ aingĩ nĩmavũthĩĩasya meew’a Satani e kw’o. Mo monaa Satani na ndaimoni no maimũ ala monanaw’a sinemanĩ na mathaũnĩ ma vitio, na makawetwa mavukunĩ ma mbano. Andũ ma mũthemba ũsu monaa kana vai mũndũ wĩ kĩlĩko wĩsa kũĩkĩĩa kana kwĩ maveva mavuku. We wĩona Satani ta wonaa ũu ta ũndũ ĩla wamanya kana andũ mesilasya kana we na nguthu yake ti syũmbe syĩ thayũ? Mwa ti Satani! Yu o na eka ũu, we onaa avũthĩw’a wĩa wa kũkenga andũ ethĩwa maikũĩkĩĩa kana e kw’o. (2 Ako. 4:4) Nzĩa ĩmwe Satani ũtũmĩaa kwasya andũ nĩ kũtuma maĩkĩĩa kana kũi maveva mavuku.

 ³ Ĩndĩ nũndũ ithyĩ twĩ athũkũmi ma Yeova, tũyaĩtw’e nĩ Satani. Mbee, nĩtwĩsĩ kana Ndevili e kw’o nũndũ nĩwe waneenie na Eva aitũmĩa nzoka. (Mwa. 3:1-5) Kelĩ, Satani nĩwe wamũvũthĩĩisye Yeova ĩvindanĩ ya Yovu. (Yovu 1:9-12) Katatũ, Satani ũsu no we wamũtataa Yesũ. (Mt. 4:1-10) Na ĩndĩ ĩtina wa Ũsumbĩ wa Ngai kwambĩĩa kũsumbĩka mwakanĩ wa 1914, Satani nĩwe wambĩĩe ‘kũkita’ ũtialo wa etĩkĩw’a mauta. (Ũvu. 12:17) Kaũ ũsu no ũendeee nũndũ Satani eenda mũno kwananga mũĩkĩĩo wa Aklĩsto ala matialĩte ma ala 144,000 vamwe na malondu angĩ. Nĩ kana tũsinde kaũnĩ ũsu, twaĩlĩte kũmũsiĩĩa Satani tũlũmĩte mũĩkĩĩonĩ. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩneeneete ũndũ tũtonya kwĩka ũu maũndũnĩ atatũ.

4. Satani ekĩte ata akonany’a kana e ngathĩĩo itesene?

⁴ Satani e ngathĩĩo itesene. Nĩkĩ? Nũndũ vai kyũmbe kĩtĩkĩla kũvũthĩĩsya ũsumbĩki mũnene wa Yeova na kĩketw’ĩkĩthya kakali ate o kĩ na ngathĩĩo mbingĩ ki na mĩng’athĩlĩlyo. Kwoou nzĩa ĩmwe tũtonya kũmũsiĩĩa Satani nĩ kwa kũleana na ngathĩĩo na kũtata twĩthĩwe na wĩnyivyo. (Soma 1 Vetelo 5:5.) Ngathĩĩo itonya kũelew’a ata? Yo ĩvinda yonthe nũthũku kwĩkathĩĩa?

5, 6. (a) Nĩ mavinda onthe kwĩkathĩĩa kwĩthĩawa kwĩ kũthũku? Elesya. (b) Nĩ kwĩkathĩĩa kwĩva kũthũku, na nĩ ngelekany’o syĩva syĩ Maandĩkonĩ syĩkwonany’a ũu?

⁵ Ĩvuku yĩmwe yĩeleetye kana kwĩkathĩĩa nĩ “kwĩnenga ndaĩa” na “kwĩw’a wĩ mwĩanĩe nũndũ nĩwĩkĩte ũndũ mũna mũseo kana wĩ na kĩndũ kĩna kĩseo, kana anyanyau nĩmekĩte ũndũ mũna mũseo kana me na kĩndũ kĩna kĩseo.” Ti ũthũku kwĩka ũu. Nĩkĩ? Nũndũ o na mũtũmwa Vaulo eeie Athesalonika atĩĩ: “Ithyĩ ene nĩtũkwĩkathĩĩa ũndũ wenyu makanisanĩ ma Ngai, kwondũ wa wũmĩĩsyo wenyu na mũĩkĩĩo monyamaonĩ menyu onthe na mathĩnanĩ ala mũmĩĩasya.” (2 Ath. 1:4) Ũu nĩ kwasya kana kwĩw’a mũyo nũndũ wa maũndũ ala andũ aangĩ meanĩĩtye na kwĩkathĩĩa o vanini nũndũ wa maũndũ ala twĩkĩte no kũtũtethye. Kwoou tũyaĩlĩte kwĩw’ĩa nthoni mũsyĩ witũ, kĩthĩo kitũ, kana vala twĩanĩe.—Meko 21:39.

⁶ Ĩndĩ ve kwĩkathĩĩa kũngĩ kũthũku (ngathĩĩo) kũtonya kũaa ndũũ na kũyananga ũnyanya witũ na Yeova. Ngathĩĩo ta isu nitonya kũtuma twĩw’a woo ĩla twanengwa ũtao kana tũkaũlea vandũ va kũwĩtĩkĩla twĩnyivĩtye. (Sav. 141:5) Mũthemba ũsu wa ngathĩĩo ũeleaw’a ta “kwĩnenga ndaĩa ĩtakwaĩle,” kana ũkaelew’a ta “mĩng’athĩlĩlyo ĩla yĩthĩawa na andũ ala maĩkĩĩaa nĩmo aseo kwĩ ala angĩ, o na kau mavinda maingĩ wĩthĩaa ũu ti w’o vailyĩ.” Yeova nũmenete ngathĩĩo ta isu. (Esek. 33:28; Amo. 6:8) Ĩndĩ Satani ew’aa mũyo ĩla woona andũ me na ngathĩĩo nũndũ ũu nĩw’o ũilyĩ. We wĩona Satani ta weewie mũyo wĩana ata ĩla andũ ta Nimiloti, Valao, na Avisalomu makwatiwe nĩ ngathĩĩo? (Mwa. 10:8, 9; Kuma 5:1, 2; 2 Sam. 15:4-6) O na ngathĩĩo isu nimwe syatumie Kaini ona naĩ. Nĩwakaniw’e nĩ Ngai mwene ĩndĩ ngathĩĩo ila waĩ nasyo syatumie alea ũkany’o ũsu. Aleile ũkany’o wa Yeova na ngũlũ na esa kwĩyĩinda thĩnanĩ nũndũ wa ũu.—Mwa. 4:6-8.

7, 8. (a) Mũndũ ũmenaa andũ ma mbaĩ ingĩ ethĩawa na mũĩkĩĩo wĩva, na nĩkĩ tũtonya kwasya kana ũsu nĩ mũthemba ũmwe wa ngathĩĩo? (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva ngathĩĩo itonya kwananga mũuo wa kĩkundi? Elesya.

⁷ Matukũ aa andũ monanasya kana me na ngathĩĩo kwa nzĩa nthũku syĩ kĩvathũkany’o. Mavinda amwe wĩthĩaa mũndũ wĩ ngathĩĩo nũmenete andũ mate ma mbaĩ yake. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana mũndũ ũmenaa andũ ma mbaĩ ingĩ ethĩawa na “mũĩkĩĩo wa kana andũ ma mbaĩ syĩ kĩvathũkany’o me nguma na inengo itavw’anene, na  kana ve mbaĩ imwe syoombiwe syĩ nzeo kwĩ ila ingĩ, na ve mbaĩ ingĩ syoombiwe isaeny’e.” Kĩmena kya mbaĩ nĩkĩetae ithokoo, kaũ, na ũaani.

⁸ Vate nzika, maũndũ ta asu mayaĩle kwĩkĩka kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Ĩndĩ ĩla Aklĩsto mambĩĩa kũthokoana, ũndũ ũsu nũtonya kwimba ũkethĩa ndũsiĩĩka. Mavinda amwe wĩthĩaa ithokoo ta isu syambĩĩa nũndũ wa ngathĩĩo. Ũu nĩw’o kwailyĩ ĩvindanĩ ya Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa, na nĩkyo kĩtumi Yakovo wamakũlilye ĩkũlyo yĩĩ yĩ vinya: “Kaũ na kũkita kwĩ katĩ wenyu kumaa va?” (Yak. 4:1) Kĩu kĩonany’a kana kĩmena kingĩ na kwĩyona mũno nĩ maũndũ matonya kũtuma tũneena naĩ na tũkeka maũndũ mathũku ala matonya kũtuma tũũmĩsya mũno andũ angĩ. (Nth. 12:18) Kwoou nĩ w’o vyũ kana ngathĩĩo nitonya kwananga mũuo wa kĩkundi.

9. Nĩ kwa nzĩa yĩva Mbivilia ĩtũtetheeasya tũkaeka kũmena andũ ma mbaĩ ingĩ na tũkevathana na mĩthemba ĩla ĩngĩ ya ngathĩĩo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 14.)

⁹ Ethĩwa ithyĩ nĩtwĩw’aa ta twĩ aseo kwĩ ala angĩ, twaĩle kũlilikana kana “mũndũ ũla wĩ na ngathĩĩo ngoonĩ nĩ ũthatyo kwa Yeova.” (Nth. 16:5) O na ĩngĩ nĩtwaĩlĩte kwĩthiana tũmanye ũndũ twonaa andũ ma mbaĩ ingĩ, nthĩ ingĩ, kana ala maatĩĩaa syĩthĩo syĩ kĩvathũkany’o. Ethĩwa nĩtũmenaa andũ ma mbaĩ ingĩ kana nthĩ ingĩ, twĩthĩawa tũilea kana Ngai “oombie mbaĩ syonthe sya andũ kuma mũndũnĩ ũmwe.” (Meko 17:26) Kwosana na mũsoa ũsu, kwĩ mbaĩ o ĩmwe nũndũ andũ onthe vala mavika maumanĩte na mũndũ ũmwe, nake nĩ Atamu. Kwoou nĩ ũtumanu kũĩkĩĩa kana mbaĩ imwe syoombiwe syĩ nzeo kwĩ ingĩ nasyo ingĩ syoombiwe isaeny’e. Mũĩkĩĩo ta ũsu nĩw’o Satani ũtũmĩaa kwananga ngwatanĩo yitũ ya Kĩklĩsto na kũmina wendo ũla wĩ katĩ witũ. (Yoa. 13:35) Nĩ kana tũsinde kaũ witũ na Satani, twaĩlĩte kwĩsiĩanĩa vyũ na ngathĩĩo syonthe vala syavika.—Nth. 16:18.

10, 11. (a) Nĩkĩ nĩ ũndũ wĩ laisi mũno kwenda nthĩ? (b) Ndema oonanisye ata kana nĩwendie nthĩ?

¹⁰ Satani nĩwe “mũnene wa nthĩ ĩno,” na ĩ nthĩ yĩ ungu wake. (Yoa. 12:31; 1 Yoa. 5:19) Kwoou maũndũ maingĩ ala nthĩ ĩno ĩtwendeeasya mayĩsa kwosana na myolooto ĩla yĩ Mbivilianĩ. Ũu ti kwasya syĩndũ syonthe sya nthĩ nĩ nthũku. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana Satani nũtũmĩaa nthĩ ĩno kũamũkya mĩmeo yitũ na nũmĩtũmĩaa atwelelũkye twĩke naĩ, kana o atume twenda nthĩ na kwa nzĩa ĩsu tũieka kũmũthũkũma Yeova na ngoo yonthe.—Soma 1 Yoana 2:15, 16.

¹¹ Veonekana kana kwenda nthĩ nĩkwaaisye Aklĩsto amwe ma ĩvinda ya atũmwa. Kwa ngelekany’o, Vaulo aandĩkie: “Ndema nĩwandiie, endie nthĩ ĩno ya ĩvinda yĩĩ.” (2 Tim. 4:10) Mbivilia ndĩwetete nesa nĩ maũndũ meva ma nthĩ ĩno matumie Ndema amũtia Vaulo. No kwĩthĩwa Ndema ambĩĩie kwenda syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ mũno kwĩ kũmũthũkũma Yeova. Na ethĩwa ũu nĩ w’o, Ndema eekie kwĩyanangĩa ianda sya mwanya ila wesaa kũkwata aimũthũkũma Ngai. Kavaa keka aendeeie kũtetheanĩsya na Vaulo vandũ va kwĩnosya mana, nũndũ vai kĩndũ nthĩ yaĩ ĩtonya kũmũnenga kĩkaelekanw’a na moathimo ala Yeova wĩthĩwa amũnengie.—Nth. 10:22.

12. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma twaw’a nĩ “ũkengani wa ũthwii”?

¹² O naitũ no twĩse kwĩka ta Ndema. Nũndũ twĩ Aklĩsto nĩtwĩthĩawa na wendi wa kwĩmanthĩa na wa kũmanthĩa andũ maitũ, na nengĩ wendi ũsu ti mũthũku. (1 Tim. 5:8) Yeova endaa twĩkale o nesa, na tũmanyaa nĩwendete ũu twasũanĩa ũla mũũnda mwanake waseũvĩisye Atamu na Eva. (Mwa. 2:9)  Ĩndĩ wendi ũsu nũtonya kwanangwa nĩ Satani aitũmĩa “ũkengani wa ũthwii.” (Mt. 13:22) Aingĩ masũanĩaa mbesa nitonya kũtuma mekala na ũtanu na kana kwĩthĩwa na syĩndũ mbingĩ nĩkw’o kũendeea nesa. Kũsũanĩa ta kũu nĩ ũvũngũ mũthei na nĩkũtonya kũtuma twasya kĩndũ kĩla kya vata vyũ twĩ nakyo, nakyo nĩ ũnyanya witũ na Yeova. Yesũ nĩwakanisye aatĩĩi make ĩla wameie atĩĩ: “Kũi mũndũ ũtonya kũthũkũma mavwana elĩ: nũndũ akamũmena ũmwe, na akamwenda ũla ũngĩ; kana akalũman’ya na ũmwe, na akamũvũthya ũla ũngĩ. Mũitonya kũthũkũma Ngai o na ũthwii.” (Mt. 6:24) Twatw’ĩka ngombo sya Ũthwii, twĩthĩawa twaeka kũmũthũkũma Yeova, na Satani atanaw’a nĩ kĩu! Tũikaatate kwĩtĩkĩlya mbesa kana syĩndũ syĩthĩwe syĩ sya vata mbee wa ũnyanya witũ na Yeova. Nĩ kana tũsinde Satani, tũyaĩle kwenda syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ mũno.—Soma 1 Timotheo 6:6-10.

13. Nthĩ ĩno yanangĩte ata woni wa andũ ĩũlũ wa mũtwaano na kũmanyana kĩ-mwĩĩ?

¹³ Kĩtei kĩngĩ Satani ũtũmĩaa kũkwatya andũ nĩ ũlaalai. Ũmũnthĩ andũ aingĩ monaa kwĩkala wĩ mũĩkĩĩku kwa ũla ũtwaanĩte nake ta kyovo na ta ũndũ wavĩtiwe nĩ ĩvinda. O naw’o mũtwaano mawonaa oou. Kwa ngelekany’o, mũndũ mũka ũmwe wĩ nguma ũthaũkaa sinema aisye ũũ: “Vai mũndũ wĩsa kwĩkala na kĩveti kĩmwe kana mũũme ũmwe. Nyie vai ũmwe nĩweta ngasya ekalaa e mũĩkĩĩku kana ngasya nĩwendaa kwĩkala e mũĩkĩĩku.” Nake mũthaũki o ũngĩ wa sinema aisye: “Ndiĩkwatya kana mũndũ aaũmbwa e na wendi wa kwĩkalany’a na ũla watwaanie nake e weka nginya kĩkw’ũ.” No nginya Satani ethĩwe atanaa mũno ĩla andũ me nguma matuma mũthĩnzĩo ũla Ngai ũtũnengete wa mũtwaano woneka ũndũ vataĩle. Ndevili ndesa kũsũanĩa ĩũlũ wa kũkwata mbau mũvango wa mũtwaano, na ndesa kwenda kwona mĩtwaano ĩendeee nesa. Kwoou ethĩwa nĩtũkwenda kũmũkita Satani tũmũsinde, no nginya twĩthĩwe na woni ta wa Ngai ĩũlũ wa mũtwaano.

14, 15. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtethya ũkĩe ũlaalai?

¹⁴ Onthe ala matwaanĩte na ala matatwaanĩte maĩle kwĩkĩa kĩthito mũno mevathane na maũndũ onthe ma ũlaalai. W’o ũndũ ũsu wĩ laisi? Ndwĩ laisi o na vanini! Kwa ngelekany’o, ethĩwa wĩ mũndũ wa mũika, no kwĩthĩwa wĩw’aa ala ũsomaa namo mayĩkathĩĩa ũndũ makomaa na andũ mateũmaka, kana ũndũ matũmanĩaa simũnĩ mavisa na ngewa sya ũlaalai. Lilikana kũtũmĩa simũ kwa nzĩa ĩsu isionĩ imwe kũtalawa ũndũ ũmwe na kũnyaĩĩkya ũvoo ũkonetye kũlaalaa kwa syana. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũla wĩkaa ũlaalai eyĩkaa mwĩĩ wake mwene naĩ.” (1 Ako. 6:18) Ũlaalai nũtumĩte andũ mathĩna mũno na makw’a nũndũ wa kũkwatwa nĩ mowau ala makwatanaw’a kwĩsĩla kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Namo amũika aingĩ mate atwae kana matatwaanĩte ala meekie ũlaalai maasya kana nĩmelilaa nĩkĩ meekie ũu. Isese sya maũvoo iyonanasya o na vanini thĩna ũla ũkwataa mũndũ eeka ũlaalai. Syonanasya maũndũ asu kwa nzĩa ĩtonya kũtuma tũĩkĩĩa kana kũtũla mĩao ya Ngai kũi ũthũku o na ũmwe. Woni ta ũsu nĩw’o ũtumaa andũ makwatw’a nĩ “ũkengani wa naĩ.”—Aevl. 3:13.

¹⁵ Ethĩwa nĩwĩw’aa ũitatĩka mũno wĩke ũlaalai, nĩ kyaũ kĩtonya kũũtethya? Ĩtĩkĩla kana wĩ na thĩna. (Alo. 7:22, 23) Voya Ngai aũnenge vinya. (Avi. 4:6, 7, 13) Ndũkelikye maũndũnĩ kana o kũndũ kũla kũtonya kũtuma wĩka ũlaalai. (Nth. 22:3) Na ĩla woona ũitatwa, lea vate kũtindĩa.—Mwa. 39:12.

16. Yesũ eekie ata ĩla watatawa nĩ Satani, na ngelekany’o yake ĩtonya kũtũtetheesya ata?

¹⁶ Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo mũno ya ũndũ tũtonya kũkĩlya vinya  matatwa. Ndaakengeka nĩ syĩndũ ila wathawa nĩ Satani, o na ndaatinda aĩsanaa na mũtwe amanye ũseo nĩ wĩva na ũthũku nĩ wĩva wa kwĩtĩkĩlana nake. Vandũ va ũu amũsũngĩaa Satani na mĩtũkĩ akĩmwĩa: “Nĩkũandĩkĩtwe.” (Soma Mathayo 4:4-10.) Yesũ nĩweesĩ Ndeto ya Ngai nesa, na nĩkyo kĩtumi kĩla ĩvinda Satani wamũtata wasũngĩaa mĩtũkĩ atũmĩĩte maandĩko. Twenda tũkitane na Satani na tũimũsinda, no nginya twĩkĩe kĩthito tũikakĩlw’e vinya nĩ ĩtatwa ya ũlaalai.—1 Ako. 6:9, 10.

17, 18. (a) Satani atũmĩaa itei ingĩ syĩva, na nĩkĩ kĩu kĩyaĩle kũtũsengy’a? (b) Nĩ kyaũ Satani weteele, na ũu ũkũtetheeasya ata ũendeee kũmĩĩsya?

¹⁷ Ngathĩĩo, wendi wa malĩ, na ũlaalai no itei itatũ katĩ wa ila Satani ũtũmĩaa kũtũkwatya. Ve ingĩ mbingĩ ki. Kwa ngelekany’o, Aklĩsto amwe nĩmathĩnaw’a nĩ andũ ma mũsyĩ, makathekeewa nĩ ala masomaa namo, o na angĩ nĩmasiĩĩawa kũtavany’a nĩ silikalĩ. Mathĩna ta asu maitũseng’asya nũndũ Yesũ eeie aatĩĩi make atĩĩ: “Mũkamenwa nĩ andũ onthe kwondũ wa syĩtwa yakwa: ĩndĩ ũla wĩĩyũmĩĩsya kũvika mũminũkĩlyo, ũsu akatangĩĩwa.”—Mt. 10:22.

¹⁸ Tũtonya kũmũkita Satani ata na tũkamũsinda? Yesũ eeie amanyĩw’a make ũũ: “Kwondũ wa wũmĩĩsyo wenyu mũkavonokya mathayũ menyu.” (Luka 21:19) Vai ũndũ ũtonya kwĩkwa nĩ mũndũ ũkatũũmĩsya tene na tene. Na ate o twendie, vai mũndũ wĩsa kũaa vyũ ngwatanĩo ya mwanya ĩla twĩ nayo na Ngai. (Alo. 8:38, 39) O na athũkũmi ma Yeova makw’a, Satani ndethĩawa anasinda nũndũ Yeova akaĩkĩĩthya nĩmathayũũkw’a. (Yoa. 5:28, 29) Ĩndĩ ũ Satani nde na wĩkwatyo. Nthĩ ĩno yake yamina kwanangwa, akekw’a ĩimanĩ yĩte kĩtulu ekale vo myaka 1,000. (Ũvu. 20:1-3) Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ wathela na andũ mamina kũvetewa naĩ, Satani “akathaw’a kuma kolokolonĩ wake” kwa kavinda kanini nĩ kana atate kũmakenga ya mũthya. Ĩtina wa ũu, Ndevili akaanangwa vyũ. (Ũvu. 20:7-10) O na kau Satani eteele kwanangwa, we ndweteele kwanangwa! Kwoou mũsiĩĩe Satani, ũlũmĩte vyũ mũĩkĩĩonĩ. Nũtonya kũkitana na Satani, na ũkamũsinda!