NASYAĨWE kataoni ketawa Wakaw, Saskatchewan, nthĩ ya Canada, mwakanĩ wa 1927. Kwitũ tũsyaĩtwe twĩ mũonza, eĩtu atatũ na imwana inya, na kwoou namanyie kwĩkalany’a na andũ kuma nĩ mũnini.

O naitũ no twakwatiwe nĩ thĩna mwingĩ wa mbesa (Great Depression) ũla waĩ myakanĩ ya 1930. O na kau tũyaĩ athwii, tũyaakoma na nzaa. Twaĩ na ng’ombe ĩmwe na ngũkũ siana ũna, na kwoou tũyaaĩawa nĩ matumbĩ, ĩia, kĩlimũ, mauta ma ng’ombe (butter), na ngũmbwa sya matulu ma ĩia ya ng’ombe (cheese). O tondũ ũtonya kũsũanĩa andũ mekalaa mũũndanĩ, kĩla mũndũ kwitũ eethĩawa na wĩa mwingĩ.

Ve maũndũ maingĩ maseo nĩlilikanaa ma ĩvinda yĩu. Ũndũ ũmwe nĩlilikanaa nĩ kana nyũmbanĩ kwitũ ndwaĩ ũlea kwĩw’a kamũuke kaseo ka maevo. Nĩwĩsĩ, ĩla Tata wesa kũtwaa sokonĩ syĩndũ ila twaketha na syĩndũ ingĩ akothaa kũsyoka akuĩte kakotoni ka maevo maumĩtw’e mũũndanĩ. Ũsu waĩ ũndũ mũnene nũndũ kĩla mũndũ nĩwakwataa ĩevo yĩ mũyo kĩla mũthenya!

Asyai makwa makwatie ũw’o nĩ na myaka thanthatũ. Ĩvinda yĩu kamwana kala kakũũ keetawa Johnny kaĩ kanasyawa na kakakw’a. Nũndũ asyai makwa nĩmakw’ĩte ngoo na maĩ olanĩlye, makũlilye mũthembi wa navu kwitũ atĩĩ, “Johnny aendie va?” Mũthembi ũsu amasũngĩie amea kana Johnny ndanavika ĩtunĩ nũndũ ndeeĩ mũvatise. Asyokie amea kana makamũĩva, no avoyee Johnny akauma vala ũĩ nĩ kana athi ĩtunĩ. Keka nue wataviw’e ũu wĩw’a ata? Kuma mũthembi ũsu atavya Mami na Tata ndeto isu, mayaamũtumũsya ĩngĩ. Ĩndĩ matiiwe maseng’ete kũla Johnny waendie.

Mũthenya ũmwe Mami nĩwakwatie kavuku kaumĩthĩtw’e nĩ Ngũsĩ sya Yeova kala keetawa Where Are the Dead? Akasomie na kĩthito. Tata avika Mami amũtavisye ũũ e mũtanu: “Nĩnĩsĩ vala Johnny ũĩ! Yu nũkomete, ĩndĩ mũthenya ũmwe akaamũka.” Wĩoo ũsu Tata asomie kavuku kau akamina. Mami na Tata meewie makiakiw’a ĩla mamanyie kana Mbivilia ĩmanyĩasya akw’ũ me too na kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo.—Mũta. 9:5, 10; Meko 24:15.

Kĩu mamanyie kyatũtetheeisye mũno nũndũ nĩkyatũkiakĩisye na kyatuma tũtana. Nĩmambĩĩe kwĩmanyĩsya Mbivilia na Ngũsĩ, na matina kũmbana na kĩkundi kĩmwe kĩnini kyaĩ Wakaw, kĩla kyaĩ na andũ aingĩ me na wumo wa Ukraine. O na ĩvinda yĩtavĩtĩte yĩana ũndũ Mami na Tata nĩmatw’ĩkie atavany’a.

Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ, nĩtwathamĩĩie British Columbia na twathokw’a nesa mũno nĩ kĩkundi kĩmwe kya kũu. Nĩnĩw’aa mũyo mũno ĩla nalilikana ũndũ twasomaa ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya twĩ vamwe kwondũ wa maũmbano ma Wakyumwa. Ithyonthe twatataa tũmwende Yeova mũno na tũyenda kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya. Nĩnoonaa ũndũ kĩu kyatũtetheeasya twĩkale nesa na ũndũ Yeova watũathimaa.

O tondũ kwĩthĩawa kũilyĩ, ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwitũ ithyĩ syana kũtavya andũ maũndũ ala twaĩkĩĩaa. Ĩndĩ kĩndũ kĩmwe kyatũtetheeasya nĩ kana mavinda maingĩ nyie na mũinawa wĩtawa Eva nĩtwaseũvasya  wonany’o kwondũ wa Ũmbano wa Ũthũkũmi tũtũmĩĩte ũvoo ũla weethĩawa waĩle kũtũmĩwa ũtavany’anĩ mweinĩ mũna. Kwĩka ũu nĩkwatũtetheeasya mũno twĩmanyĩsye kũtavany’a o na kau twaĩ nthoni. Nĩnĩtũngaa mũvea mũno nũndũ wa nzĩa ĩsu yatũmĩiwe kũtũmanyĩsya kũtavany’a.

Nĩlilikanaa mũno vyũ kana twĩ anini kwitũ nĩkwokaa athũkũmi ma ĩvinda yonthe. Kwa ngelekany’o, nĩtwatanaa ĩla mũsyaĩĩsya witũ wa mũthyũlũlũko, Jack Nathan, wathokea kĩkundi kitũ na aikoma kwitũ. * Ngewa syake iyathelaa na twasyendete mũno, na nĩtwew’aa tũyenda kũmũthũkũma Yeova twĩ aĩkĩĩku nũndũ nĩwatũkathaa kuma ngoonĩ.

Nĩnĩlilikanaa ngĩsilya atĩĩ, “Ĩla ngeana nĩenda nĩĩkala ta Mwana-a-asa Nathan.” Ĩndĩ ĩvinda yĩu ndyamanyaa kana ngelekany’o yake yaendeee kũndetheesya mũthenya ũmwe nĩĩsa kũtw’ĩka mũthũkũmi wa ĩvinda yonthe. Ngĩvikya myaka 15 nĩnatw’ĩte vyũ kũmũthũkũma Yeova. Nyie na Eva twavatisiwe mwakanĩ wa 1942.

Ĩvinda yĩla Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe waendeee, andũ meew’aa mayenda mũno kũkitĩa nthĩ syoo. Ĩvinda yĩu mwalimũ ũmwe weetawa Miss Scott ũteesĩ kwĩkalany’a na andũ nĩwalũngilye ainawa elĩ ma eĩtu na ũmwe wa kĩmwana. Amalũngilye nĩkĩ? Nũndũ nĩmaleile kũkũnĩa kĩvendela saluti. Aminana na ainawa amanthanie na mwalimũ wakwa na amwĩa nangũe sukulu. Ĩndĩ mwalimũ wakwa amũsũngĩie amwĩa, “Nthĩ ĩno yitũ kĩla mũndũ nĩ mũthasye, na mũndũ no alee kwĩlikya maũndũnĩ ma kũkumya nthĩ.” Ĩndĩ o na kau Miss Scott nĩwatatie mũno, mwalimũ wakwa amwĩie atĩĩ, “Ninyie naĩle kwĩtw’ĩĩa ũndũ ngwĩka.”

Nake Miss Scott amwĩa, “Aiee, tuuwe waĩle kwĩtw’ĩĩa. Nĩngũũtavany’a walea kũkũa Melita.” Nĩvo ĩndĩ mwalimũ wakwa watavisye asyai makwa kana no angũaa sukulu nĩ kana ndakavutwe, o na kau nĩweesĩ ti ũseo kwĩka ũu. Ĩndĩ o na kau nĩmatũkũie, nĩtwamanthie mavuku nĩ kana tũsomeae mũsyĩ. Ĩtina wa ĩvinda ĩnini, nĩtwathamĩie vandũ vangĩ vaĩ na ũasa wa maili ta 20 (kĩlomita 32) kuma vala twekalaa, na twamanthĩwa sukulu ĩngĩ vau.

Ĩvinda yĩu ya kaũ mavuku maitũ nĩmakũnĩtwe maluvuku, ĩndĩ nĩtwaendeeie kũtavany’a nyũmba na nyũmba tũitũmĩa Mbivilia. Na nũndũ wa ũu nĩtwameisye ũtũĩka wa kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ twĩ na Mbivilia yĩ yoka. Ũndũ ũsu naw’o nĩwatumie tũmanya Mbivilia nesa na twatw’ĩka Aklĩsto aseango, na watuma twona kana kw’oko kwa Yeova kwaĩ vamwe naitũ.

Ĩla nyie na Eva twaminie sukulu oou, nĩtwoosie ũvainia. Nĩ kana nĩkwate mang’otole, nambie kũandĩkwa ĩtukanĩ ĩnene. Na nũndũ nĩ mũsyĩ nĩnendete mũno kũkwatanga nzw’ĩĩ, nĩnesie kũthi sukulu ya kũmanyĩsya maũndũ ma saluni kwa ĩvinda ya myei thanthatũ. Ĩtina wa ũu nĩnaandĩkiwe saluni ngathũkũmaa mĩthenya ĩlĩ kwa kyumwa, na nĩnamanyĩasya andũ wĩa ũsu kelĩ kwa mwei. Kĩu nĩkyo kyandetheeisye nĩendeee na ũvainia.

Mwakanĩ wa 1955 kwaĩ na maũmbano manene maĩ na kyongo, “Triumphant Kingdom.” Nĩnavangie nĩthi maũmbanonĩ asu New York City, Amelika, na Nuremberg, Germany. Ĩndĩ ndanamba kũthi New York nĩnakomanie na Mwana-a-asa Nathan Knorr, ũla waumĩte ovisinĩ mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova. Twakomanangie ata? E na mũka mookĩte Canada kwondũ wa ũmbano mũnene ũla waĩ Vancouver. Na yu me o ku nĩnakũlilw’e nĩsyeũvye Mwĩĩtu-a-asa Knorr nzw’ĩĩ. Mwana-a-asa Knorr eewie mũyo mũno oona ũndũ naseũvisye mũka, na asya no  ambonaa. Nĩtwakomanie, na tũendeee na ngewa nĩnamũtavisye kana nĩnavangĩte kũthi New York, na ngĩsyoka nĩthi Germany. Ĩla weewie ũu, nĩwanthokisye nĩthi ngathũkũmange Mbetheli ĩla yĩ Brooklyn mĩthenya kenda.

Maũndũ makwa mavĩndũkie vyũ ĩla naendie kũu. Ata? Navika New York, nĩnakomanie na mwana-a-asa wa mũika weetawa Theodore (Ted) Jaracz. Twĩkalangĩte vanini naseng’ie mũno aingũlya, “We wĩ vainia?” Namũsũngĩie namwĩa, “Aiee.” Ĩla mũnyanyawa wĩtawa LaVonne weewie ũndũ nasya, alikĩlĩile na mĩtũkĩ na asya, “Ĩĩ, nĩ vainia.” Nĩvo ĩndĩ Ted wakũlilye LaVonne aseng’ete, “We, nake, ũla wĩsĩ nesa nũũ?” Namũeleisye namwĩa kana nĩnaĩ vainia, na nĩnĩvangĩte kũsyokea ũvainia ĩngĩ nauma maũmbanonĩ asu manene.

Ted asyaĩwe vandũ vetawa Kentucky, nthĩ ya Amelika, mwaka wa 1925, na avatisiwe e na myaka 15. O na kau andũ make ma mũsyĩ mayaaĩsa kũtw’ĩka Ngũsĩ, nĩwoosie ũvainia myaka ĩlĩ kuma avatiswa. Kuma vau akũnie myaka vakuvĩ 67 e mũthũkũmi wa ĩvinda yonthe.

Ted aĩ ũmwe wa ala maĩ kĩlasi kya mũonza kya Sukulu ya Mbivilia ya Ngileati, na aminie Mwei wa 7, 1946, e na myaka 20. Ĩtina wa vau nĩwatw’ĩkĩthiw’e mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko mũsyĩnĩ wa Cleveland, Ohio. Na ĩtina wa myaka ĩna atũmwa ovisinĩ wa ũvonge wa Australia nĩ kana akatw’ĩke mũsyaĩĩsya wa ovisi wa ũvonge.

O nake Ted nawaendie ũmbanonĩ mũnene ũla waĩ Nuremberg, Germany, na nĩtwaeangie ngewa twĩ kũu. Ũu nĩwatumie twambĩĩa kwendana. Nĩnatanie nũndũ maũndũ ala wavangĩte kwĩka moonanasya kana nĩweeyumĩtye vyũ amũthũkũme Yeova. Aĩ mũndũ wĩyumĩtye vyũ na ũtavũĩaa ngwatanĩo yake na Yeova ngũĩ, ĩndĩ wĩ ĩnee na wendete andũ. Noonaa aithĩnĩkĩa mavata ma andũ ala angĩ mũno kwĩ ala make. Ũmbano ũsu wathela Ted asyokie Australia nakwa nasyoka Vancouver, ĩndĩ nĩtwaendeeie kũandĩkanĩa valũa.

Myaka ĩtano nĩyathelile Ted e Australia, na ĩtina wa vau nĩwasyokie Amelika, na ĩndĩ esa kũka Vancouver aendeee na ũvainia kũu. Nĩnatanie nũndũ andũ maitũ ma mũsyĩ nĩmamwendie mũno. Kwa ngelekany’o, mũkũũa, Michael, ndendaa kwona mũndũ aimbũĩa ngũĩ, na akilasya oona mwana-a-asa ũvw’aa ta ũkũmbenda akew’a ate mwĩanĩe. Ĩndĩ nĩwendie Ted mĩtũkĩ mũno. Ambĩie atĩĩ: “Melita, nũkwatie mũndũ mũseo. Mũkwate nesa na ũyĩsũvĩa ndũkeke ũndũ ũtuma aũkola.”

O nakwa neew’aa nendete Ted mũno. Twesie kũtwaana Matukũ 10, Mwei wa 12, 1956. Twaendeeie na ũvainia kũu Vancouver na twesa kũthamĩĩa California, na ĩndĩ ĩtina wa vau twanewa wĩa wa kũthyũlũlũka vandũ vetawa Missouri na vangĩ vetawa Arkansas. Twakũnie wĩa ũsu kĩsionĩ kĩnene kya nthĩ ya Amelika kwa ĩvinda ya myaka 18, na kĩla kyumwa twakomaa mũsyĩ wĩ kĩvathũkany’o. Twatanĩie mũno wĩa wa kũtavany’a vamwe na ngwatanĩo ĩla twaĩ nayo na ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Ũtanu ũsu twaĩ naw’o watumaa twona mathĩna ala matũkwataa nũndũ wa kũtindĩa kũthi tate kĩndũ.

Kĩndũ kĩmwe kyatumaa nĩnenga Ted ndaĩa mũno nĩ kana ndathaũkĩaa ngwatanĩo yake na Yeova. Oonaa kũmũthũkũma Ngai ũsu wĩ ĩũlũ wa onthe kwĩ vata mũno. Nĩtwendete kũsoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia twĩ ĩmwe. Na ũtukũ tũtanamba kũkoma, twatulasya ndu ũtee wa kĩtanda na ĩndĩ Ted aivoya. Twamina kũvoya twĩ elĩ, kĩla ũmwe nĩwasyokaa akavoya e weka. Ĩla Ted ũkũthĩnw’a nĩ ũndũ mũito nĩnamanyaa, nũndũ aumaa kĩtandanĩ, akatulya ndu ĩngĩ, na aivoya avindĩtye kwa ĩvinda ĩasa. Kwona aimũvoya Yeova kĩla ĩvinda, ethĩwe nĩ ĩla wĩ na ũndũ mũnene kana nĩ ĩla wĩ na ũndũ mũnini, nĩ kĩndũ kĩngĩ kyatumaa nĩmwenda.

 Myaka yĩana ũna kuma twatwaana, Ted nĩwandavisye kana nũkwambĩĩa kũya kĩmũtũ na kũnyw’a mbinyu ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. Ambĩie ũũ: “Nĩnĩvoyete mũno ĩũlũ wa ũndũ ũsu nĩ kana ndikethĩwe na nzika nongi kana kĩla ngwĩka nĩkyo Yeova ũkwenda nĩke.” Ũndũ namwĩsĩ ndyaaseng’a mũno ĩla namanyie nĩwĩtĩkĩw’e mauta nĩ Ngai nĩ kana esumbĩka ĩtunĩ. O na noonie yĩ ndaĩa nene mũno kwakwa kũmũtetheesya Ted ta ũmwe wa ana-a-asa ma Klĩsto.—Mt. 25:35-40.

Mwakanĩ wa 1974 twaseng’ie mũno ĩla Ted wanyuviwe atw’ĩke ũmwe wa ala me nthĩnĩ wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye ya Ngũsĩ sya Yeova. Ĩtina wa ĩvinda, nĩtweetiwe Mbetheli ya Brooklyn. Twavika Ted aendeeie na wĩa ũla waaĩwe nthĩnĩ wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye, nakwa nathũkũmaa wĩa wa kũthesya nyũmba kana ngaseũvya andũ nzw’ĩĩ.

Kĩanda kĩmwe Ted waĩ nakyo wĩanĩ ũla waaĩwe nĩ kũthokea movisi ma ũvonge. Mũno mũno nĩwendeeaw’a nĩ kũtetheesya ana-a-asa ma nthĩ ila syakũnĩte wĩa witũ maluvuku. Nthĩ isu nĩ ta nthĩ sya Eastern Europe ila syekalĩlwe nĩ Soviet Union. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe tweew’aa tũyenda mũno kũthyũmũa nĩtwaendie Sweden, ĩndĩ twĩ kũu Ted ambĩie atĩĩ: “Melita, wĩa wa kũtavany’a nthĩ ya Poland nĩmũkũne maluvuku, na nĩngwenda mũno kũtetheesya ana-a-asa kũu.” Kwoou nĩtwoosie visa na twathi Poland. Twavika kũu Ted nĩwakomanie na ana-a-asa ala maũngamĩĩte wĩa wa kũtavany’a na mathi kwa ĩvinda ĩasa na maaũ maeete ngewa nĩ kana andũ maikew’e ũndũ mekwasya. Ana-a-asa asu nĩmakomanie kwa ĩvinda ya mĩthenya ĩna nĩ kana maneenee maũndũ maito mũno, ĩndĩ nĩnatanie nũndũ nĩnoonie Ted eanĩwa vyũ ĩla watetheeisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa make kũu.

Twesie kũthi Poland ĩngĩ Mwei wa 11, 1977. Ĩvinda yĩu nĩw’o ana-a-asa ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye maendie kw’o ya mbee vyũ matũmĩtwe nĩ ĩ Nzama. Ana-a-asa asu maĩ F. W. Franz, Daniel Sydlik, na Ted. O na kau wĩa witũ nĩwakũnĩtwe maluvuku, ana-a-asa asu ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩmavotie kũthi taoni syĩ kĩvathũkany’o nĩ kana mombane na asyaĩĩsya, mavainia, na Ngũsĩ ila syamũthũkũmĩte Yeova kwa ĩvinda ĩasa.

Mwaka ũla waatĩĩe, Milton Henschel na Ted nĩmaendie Poland, na makomana na anene ma silikalĩ. Anene asu maĩ manambĩĩa kũeka kwona Ngũsĩ ta nthũku na wĩa wasyo ta ũte mũseo. Mwakanĩ wa 1982, silikalĩ ya Poland nĩyanengie ana-a-asa mwanya wa kwĩka maũmbano manene ma mũthenya ũmwe. Mwaka ũla waatĩĩe ana-a-asa nĩmeekie maũmbano manenange, na mũno mũno moombanĩie nyũmbanĩ sya kũkomboa. Kũvika mwaka wa 1985 maluvuku maĩ o kw’o, ĩndĩ silikalĩ nĩyanengie Ngũsĩ mwanya wa kwĩka maũmbano ana manene iwanzanĩ nene sya mathaũ. Na ĩndĩ Mweinĩ wa 5, 1989, Ngũsĩ nĩsyambĩĩe kũvangĩĩa maũmbano angĩ manenange kwĩ ala ma mwaka wa 1985. Ĩndĩ mĩvango ĩsu ĩendeee, silikalĩ ya  Poland nĩyeetĩkĩlile kũandĩkĩthya Ngũsĩ sya Yeova kũu. Ũsu nĩ ũmwe katĩ wa maũndũ ala maaĩw’ĩthya Ted mũyo mwingĩ.

Mwakanĩ wa 2007 nĩtwaumisye kyalo kya kũthi South Africa. Twendaa kũthi ũmbanonĩ wa kũvatha ovisi wa ũvonge kwondũ wa kũmũthũkũma Yeova. Ĩndĩ twavika England, Ted nĩwambĩĩe kwambatwa nĩ nthakame, na nũndũ wa ũu ndakĩtalĩ amwĩa ndakatate kũthi South Africa. Ĩla weewie nesa, nĩtwasyokie Amelika. Ĩndĩ ĩtina wa syumwa nini nĩwakũniwe nĩ stroke nthũku nginya aanda ngalĩ yonthe ya kw’oko kwa aũme.

Ted nĩwaemeewe nĩ ũwau ũsu kwa kavinda, na ĩvinda yĩu waemeewe ndaĩ atonya kũvika ovisinĩ. Ĩndĩ ũseo ndaaemwa nĩ kũneena. O na kũtw’ĩka nĩwaemeeawa maũndũnĩ amwe, nĩwatataa eke o ũndũ watwĩe ekaa. O na kĩla kyumwa ĩla kwĩ ũmbano wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩwekalaa lumunĩ ĩla yĩ mumĩlo na aitũmĩa simũ kwĩthukĩĩsya na kũnengane woni wake.

Ted nĩwatũngaa mũvea mũno nũndũ wa ũiiti mũseo mũno ũla wakwataa Mbetheli. Kavola kwa kavola nĩwakwatie kavaa kanene weethĩa no atambangye. Ekalaa e mũtanu, na kavaa kau nĩkamũtetheeisye atethye mawĩa amwe waaĩwe.

Kuma vau vathelile myaka ĩtatũ na Ted nĩwakũniwe nĩ stroke ĩvinda ya kelĩ. Ũwau ũsu nĩw’o wamũaie kwĩ mũthenya wa Wakatatũ, Matukũ 9, Mwei wa 6, 2010. O na kau no neesĩ mũthenya ũmwe Ted akakw’a na aithi ĩtunĩ, nditonya kũelesya ũndũ neewie nakũnĩka. O na nditonya kũelesya ũndũ nĩw’aa ndyenda kũmwona. Ĩndĩ no nĩmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa kyonthe kĩla neekie nĩmũtetheesye Ted. Natanĩie nake ũthũkũmi wa ĩvinda yonthe kwa myaka mbee wa 53. O na ĩngĩ nĩnĩmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa ũndũ Ted wandetheeisye kũmũthengeea Ĩthe wakwa wa ĩtunĩ. Ũmũnthĩ ũũ nĩnĩsĩ vyũ kana nũtanĩaa mũno wĩa ũla ũnengetwe, na nĩwĩw’aa e mwĩanĩe.

Nekalile myaka mingĩ nesa nĩ na mũtumĩa wakwa, na twakũna maũndũ maingĩ. Ĩndĩ nũndũ yu nĩ weka, ti laisi kũmĩanĩsya na maũndũ ala nĩkomanaa namo. Ĩla naĩ na Ted nĩtwendete kwona aeni ala mooka Mbetheli na Nyũmbanĩ yitũ ya Ũsumbĩ. Ĩndĩ nũndũ yu mwendwa wakwa Ted nde vo, na ndyĩw’aa nĩ na vinya ta ũla naĩ naw’o, ndyonanaa na andũ aingĩ ta tene. Ĩndĩ no nĩtanĩaa kwĩthĩwa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa endwa vaa Mbetheli na kĩkundinĩ. Kũatĩĩa nesa mĩvango ya Mbetheli kũi laisi, ĩndĩ nĩnĩw’aa mũyo ngĩmũthũkũma Ngai nĩ vaa. Na kũvika o na yu no nĩw’aa nendete kũtavany’a. O na kau nĩnĩnoaa na maaũ makwa mai vinya, nĩnĩw’aa nĩ mwĩanĩe ĩla natavany’a malelũnĩ na ĩla namanyĩsya andũ Mbivilia.

Noona ũndũ nthĩ ĩthũkĩte, nĩnĩtanaa mũno nalilikana kana nĩnakwatie mwanya wa kũmũthũkũma Yeova nĩ na mũũme ũseũvĩte ũu waseũvĩte! Vate nzika, ũathimo wa Yeova nĩw’o ũnthuĩtye.—Nth. 10:22.