1, 2. Nĩkĩ Yesũ wamwendete Matha, na twĩsĩ ata kana Matha aĩ mũndũ wĩ na naĩ?

ĨLA wasũanĩa Matha ũla ũwetetwe Mbivilianĩ, we wonaa aĩ mũndũ mũka wa mũthemba mwaũ? O na kau no we mũndũ mũka ũla Mbivilia ĩwetete ĩsyĩtwa yake ĩmwe kwa ĩmwe na ĩkaweta kana Yesũ nĩwamwendete, Yesũ nĩwendete na akanenga ndaĩa aka angĩ ta inyia-ake, na mwĩĩtu-a-inyia wa Matha ũla weetawa Meli. (Yoa. 11:5; 19:25-27) Ĩndĩ nĩkĩ Yesũ wamwendete Matha?

² Yesũ endete Matha nũndũ aĩ mũlau na aĩ na kĩthito. O na ĩngĩ, aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu mũno. Nĩwaĩkĩĩaa vyũ kĩla Yesũ wamanyĩasya. Na ndaĩ na nzika o na vanini kana Yesũ nĩwe waĩ Masia ũla wathanĩtwe. (Yoa. 11:21-27) O na vailyĩ ũu, Matha aĩ mũndũ waĩ na naĩ o taitũ. Ĩvinda yĩmwe ĩla mathoketye Yesũ kwoo, oonie aĩle kũtavya Yesũ akany’e mwĩĩtu-a-inyia Meli nũndũ oonaa avĩtĩtye. Amwĩie atĩĩ: “Mwĩaĩi, ndũkwona ũndũ mwĩĩtu-a-ia ũndekanĩsye na wĩa nĩtethye nĩ nyioka? mwĩe andetheesye.” (Soma Luka 10:38-42.) Ngewa ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ?

3, 4. Nĩ kwa nzĩa yĩva Meli wanyuvie “kĩlungu kĩseo,” na Matha eemanyĩisye kyaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.)

³ Nũndũ Yesũ nĩwatanĩie kũthokw’a nĩ Matha na Meli, nĩwatwie kũtũmĩa ĩvinda yĩu amamanyĩsye maũndũ ma vata. Meli nĩwoonie nĩ ũseo atũmĩe mwanya ũsu nesa akwate ũmanyi kuma kwĩ Mwalimũ Mũnene na kwoou ekala nthĩ “maũũnĩ ma Yesũ, akĩthukĩĩsya ndeto syake.” Matha aaĩlĩte kwĩka oou na vate nzika Yesũ ethĩwa amũkathie mũno.

⁴ Ĩndĩ vandũ va kwĩka ũu, Matha akwatanie mũno ayĩua lĩu mũseo na kwĩka maũndũ angĩ nĩ kana Yesũ ethĩwe e mwĩanĩe. Ĩndĩ wĩa ũsu w’onthe watumie athĩnĩka mũno nginya amũthatĩa Meli. Yesũ nĩwamanyie kana Matha nĩweekwatanĩtye na maũndũ maingĩ mũno na kwoou amwĩa atĩĩ: “Matha, Matha, nũkwĩnyamasya na kwĩthĩn’ya na maũndũ maingĩ.” Na ĩndĩ amwĩa vayaĩ vata wa kũua malĩu maingĩ. Ĩtina wa ũu, Yesũ nĩwoonanisye kana Meli ndavĩtĩtye ĩla wamũkathie akyasya atĩĩ: “Meli nũnyuvie kĩlungu kĩseo, kĩla ũtakavenwa.” Ĩtina wa ĩvinda yĩte yĩasa, no kwĩthĩwa Meli oolilwe nĩ kĩla waĩye mũthenya ũsu wa mwanya, ĩndĩ ndaĩ olwa nĩ ũndũ Yesũ wamũkathie na maũndũ ma vata mũno ala weemanyĩisye mũthenya ũsu wamwĩthukĩĩisye Yesũ nesa vyũ. Ĩtina wa myaka mbee wa 60, mũtũmwa Yoana aandĩkie atĩĩ: “Yesũ nĩwamwendete Matha, na mwĩĩtu-a-inyia.” (Yoa. 11:5) Vate nzika, ndeto isu mbeveee syĩtũĩkĩĩthya kana Matha nĩweetĩkĩlile kũlũngwa nĩ Yesũ na eekĩa kĩthito amũthũkũme Yeova e mũĩkĩĩku nginya ĩla wakwie.

5. Maũndũ mailyĩ ata ũmũnthĩ masianĩw’a na ũndũ mailyĩ ĩvindanĩ ya tene, na kĩu kĩtuma twĩkũlya ĩkũlyo yĩva?

⁵ Ũmũnthĩ kwĩ syĩndũ mbingĩ mũno ila itonya kũtũvĩngĩĩsa tũimũthũkũma Yeova kwĩ ila syaĩ kw’o ĩvinda ya tene. Myaka mbee wa 60 mĩthelu, kĩkundi kĩmwe kya amanyĩw’a ma sukulu ĩmwe yĩ Amelika kyeeiwe atĩĩ: “Vaiĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva andũ maaĩsa kũtanĩa kwĩthĩwa na nzĩa syĩ laisi sya kũneena, masinĩ syĩ mĩtũkĩ sya kũtumbĩthya mavuku, makaseti me mavisa maingĩ, letiũ, sinema, televiseni. . . . Kĩla mũthenya nĩkũseũvaw’a syĩndũ nzaũ itonya kũtũvĩngĩĩsa. O mĩtũkĩ, andũ aingĩ manasũanĩaa kana ĩvinda yĩĩ yitũ nĩ ‘Ĩvinda ya Kwĩthĩwa na Ũmanyi’ ĩndĩ yĩsĩte kũtw’ĩka ‘Ĩvinda ya Kũvĩngĩĩswa.’” Nayo ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 15/09/1958 yaisye atĩĩ: “Syĩndũ ila itonya kũvĩngĩĩsa andũ nitonya kũendeea kwongeleka o ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengeee.” Ndeto isu nĩ sya w’o ki! Na kĩndũ kĩu kĩtumaa twĩkũlya ĩkũlyo yĩĩ ya vata mũno: O ta Meli, tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtũnge ilĩko sitũ maũndũnĩ ma kĩ-veva na tũyĩkala tũteũvĩngĩĩswa nĩ maũndũ mate ma lasima?

6. Andũ ma Yeova matũmĩĩte tekinolongyia ata?

⁶ Kĩla ĩvinda, kĩlungu kya ũseũvyo wa Ngai kya kũũ nthĩ nĩkĩtũmĩaa tekinolongyia nesa nĩ kana kĩendeesye ũthaithi wa w’o. Kwa ngelekany’o, ũseũvyo wa Yeova nĩwatũmĩie visa na tũsinema tũkuvĩ kũseũvya sinema yaĩ na mavisa me na langi. * Andũ milioni mbingĩ ĩũlũ wa nthĩ nĩmakiakĩiw’e nĩ sinema ĩsu Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe ũtanamba kũkitwa o na ĩla kaũ ũsu waendeee. Sinema ĩsu ĩithela nĩyaeleisye ĩũlũ wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ Klĩsto ũla ũkethĩwa na mũuo. Ĩtina wa ĩvinda, ũseũvyo wa Yeova nĩwatũmĩie letiũ kũtangaasa ũvoo wa Ũsumbĩ na weew’ĩka nĩ andũ milioni mbingĩ nthĩ yonthe. Ũmũnthĩ, kombiũta  na Indaneti nitũmĩkĩte mũno kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo. Kĩu nĩkĩtumĩte ũvoo ũsu ũvikĩa andũ ala mekalaa ithamanĩ syĩ kũndũ kũasa na ũkavika itulu syonthe sya nthĩ.

7. (a) Kũtũmĩa syĩndũ sya nthĩ ĩno mũno kũtonya kũtũlikya mũisyonĩ wĩva? (b) Nĩ kyaũ twaĩle kwĩsũvĩana mũno nakyo? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

⁷ Mbivilia nĩtũkanĩtye kana kũtũmĩa mũno syĩndũ sya nthĩ ĩno nĩkũtonya kũtũlikya mũisyonĩ. (Soma 1 Akolintho 7:29-31.) Nĩ laisi mũno Mũklĩsto akasya ĩvinda yingĩ mũno ayĩka maũndũ mate mathũku. Maũndũ asu nĩ ta kwĩka maũndũ ala wendete ĩla ũthyũmũĩte, kũsoma mavuku nĩ kana wĩtanĩthye, kwĩloela televiseni, kũthi kũndũ nĩ kana wĩloele wũmbi, kũsisya syĩndũ matukanĩ, na kũmantha syĩndũ ila syumĩte mĩtũkĩ ta simũ kana syĩndũ ingĩ ite sya lasima. Maũndũ angĩ matonya kũtũkwata mũno na kũtwanangĩa ĩvinda nĩ kũtũmĩa isese sya kũea ngewa Indanetinĩ, kũtũmanĩa mesengyi na valũa ũitũmĩa simũ kana kombiũta, kwenda kũmanya maũvoo ma mathaũ na maũvoo angĩ kĩla ĩvinda. * (Mũta. 3:1, 6) Tũkaema kũola ĩvinda yĩla tũtũmĩaa maũndũnĩ mate ma lasima, nĩtũtonya kwĩsa kwĩthĩa twaekie ũndũ ũla wa vata vyũ naw’o nĩ ũthaithi witũ.—Soma Aeveso 5:15-17.

8. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩsũvĩa mũno tũikende syĩndũ sya nthĩ?

⁸ Satani aseũvĩtye nthĩ ĩno yake ayenda tũmyende nĩ kana ĩtũvĩngĩĩse. Ĩvindanĩ ya atũmwa kwailyĩ ũu na ũmũnthĩ nĩ kũthũku mũnango. (2 Tim. 4:10) Kwoou nĩtwaĩle kũatĩĩa ũtao ũũ: ‘Mũikende syĩndũ sya nthĩ.’ Ũu wĩonany’a kana kĩla ĩvinda nĩtwaĩle kwĩkaa moalyũku nĩ kana twĩkale kwosana na ũtao ũsu. Tweeka ũu tũkamũthũkũmaa Yeova tũteũvĩngĩĩswa nĩ syĩndũ ingĩ na tũiendeea kwĩthĩwa na “wendo wa Asa.” Ũu ũkatuma wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kwĩka kwenda kwa Ngai na tũyĩtĩkĩlwa nĩwe tene na tene.—1 Yoa. 2:15-17.

9. Yesũ eeie amanyĩw’a make methĩwe na itho yĩilyĩ ata, na we mwene aiie ngelekany’o yĩva?

⁹ Ndeto nzeo ila Yesũ wamũtavisye Matha aimũtaa syoosanĩte nesa vyũ na kĩla wamanyĩasya na ũndũ we mwene wekalaa. Eekĩie amanyĩw’a make vinya methĩwe na itho “ĩseo,” kana itho yĩsyaĩtye maũndũ ala ma vata, nĩ kana methĩwe matonya kũmantha Ũsumbĩ mateũvĩngĩĩswa nĩ kĩndũ. (Soma Mathayo 6:22, 33.) Yesũ ndaĩ na syĩndũ  mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ; o na ndaĩ na nyũmba kana mũũnda.—Luka 9:58; 19:33-35.

10. Yesũ atũtiĩe ngelekany’o yĩva nzeo?

¹⁰ Ve maũndũ maingĩ maĩ matonya kũvĩngĩĩsa Yesũ ĩla watavanasya ĩndĩ ndaaĩtĩkĩla mamũvĩngĩĩse. Kwa ngelekany’o, vatathelete ĩvinda yĩasa kuma ambĩĩa kũtavany’a, nĩwamanyĩisye andũ ndũanĩ ya Kavelinaumi na eeka syama na nũndũ wa ũu andũ ma kũu nĩmamwĩsũvie ndakathi. Ĩndĩ we Yesũ eekie ata ĩla andũ matatie kũmwĩsũva ndakathi? Ameie atĩĩ: “Mũvaka nĩtavan’ye ũvoo mũseo wa ũsumbĩ wa Ngai ndũanĩ ila ingĩ nasyo: nũndũ natũmiwe nũndũ wa ũu.” (Luka 4:42-44) Yesũ aneenie w’o nũndũ aendie kĩla vandũ nthĩ ya Valestina aitavany’a na kũmanyĩsya. O na kau aĩ mũndũ ũte naĩ, nĩweethĩawa na mavata ta ma andũ ala angĩ na mavinda amwe nĩwanoaa mũno nũndũ wa kwĩyumya vyũ ũthũkũminĩ wa Ngai.—Luka 8:23; Yoa. 4:6.

11. Yesũ eeie ata ũla mũndũ waĩ na ĩkoani ya mũsyĩ, na aumisye ũkany’o wĩva?

¹¹ Ĩvinda yĩngĩ Yesũ akililye aimanyĩsya aatĩĩi make ũndũ matonya kwĩka mavĩngwa, mũndũ ũmwe ookĩla asya: “Mũmanyĩsya, mũtavye mwana-a-ia andaĩe ũtiĩwa.” Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩla kwĩlikya ĩkoaninĩ yĩu. Vandũ va ũu, asũngĩie mũndũ ũsu atĩĩ: “Mũndũ we, nũũ ũla ũndw’ĩte mũsili kana mũaan’ya ĩũlũ wenyu?” Aminana na mũndũ ũsu, aendeeie kũmanyĩsya andũ ala mamwĩthukĩĩsye na amakany’a kana masembany’a na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, no mavĩngĩĩsĩke makaeka kũmũthũkũma Ngai.—Luka 12:13-15.

12, 13. (a) Nĩ kyaũ kyatumie Akiliki amwe menda kũmwona Yesũ mĩthenya mĩvũthũ atanamba kũawa? (b) Yesũ eekie ata nĩ kana ndakavĩngĩĩswe nĩ ũndũ ũsu?

¹² Kyumwa kya mũthya Yesũ atanamba kũawa kyaĩ kyetu mũno. (Mt. 26:38; Yoa. 12:27) Aĩ na wĩa mwingĩ mũno wa kũtethya na nĩweesĩ akilyĩ anathĩnw’a mũno na ayũawa naĩ. Kwa ngelekany’o, kwasũanĩa kĩla kyeethĩiwe mũthenya wa Wakyumwa matukũ 9, mwei wa Nisani, mwaka wa 33. O tondũ kwathanĩtwe, mũthenya ũsu Yesũ nĩwalikile Yelusaleme ekalĩle kang’oli na makomano mamũkatha makyasya nĩwe “Mũsumbĩ ũla wũkĩte syĩtwanĩ ya Mwĩaĩi.” (Luka 19:38) Ũnĩ ũsu Yesũ nĩwalikile ĩkalũnĩ na akuthũa ateũkĩa atandĩthya me ĩtomo ala matũmĩaa nyũmba ya Ngai kũvena Ayuti ala angĩ mbesa syoo.—Luka 19:45, 46.

¹³ Akiliki amwe ala maĩ katĩ wa ĩkomano yĩla yaĩ Yelusaleme nĩmendeeiw’e mũno nĩ maũndũ asu Yesũ weekie nginya mamũtũma Vilivu mayenda monane nake. Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩla kũvĩngĩĩswa nĩ andũ asu nũndũ nĩweesĩ ũndũ ũla wa vata waĩ mbee wake waĩ kwĩyumya ethĩwe nthembo. Ndendaa kwĩmanthĩa nguma andũnĩ nĩ kana ndakoawe nĩ amaitha ma Ngai. Kwoou amina kũelesya kana aĩ vakuvĩ kũawa, eeie Andalea na Vilivu atĩĩ: “Ũla wendaa thayũ wake nũnũkũwasya; na ũla ũmenaa thayũ wake e kũũ nthĩ akoosũvĩa kũvika thayũ ũtathela.” Vandũ va kwĩanĩsya wendi wa Akiliki asu, Yesũ oonanisye kana mũndũ aĩle kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kumya thayũ wake na asyoka asya: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva akanthũkũma, akataĩwa nĩ Asa.” Vate nzika, Vilivu nĩwatavisye Akiliki asu mendaa kwonana na Yesũ ũvoo ũsu wa vata.—Yoa. 12:20-26.

14. O na kũtw’ĩka Yesũ oonaa wĩa wa kũtavany’a wĩ wa vata vyũ, nĩ kyaũ kĩkwonany’a kana ndasũanĩaa wĩa ĩvinda yonthe?

¹⁴ O na kũtw’ĩka Yesũ ndaaĩtĩkĩla ũndũ o na wĩva ũmũvĩngĩĩse ayĩanĩsya wĩa wa kũtavany’a ũvoo mũseo, ũu ti kwonany’a kana asũanĩaa o wĩa ũsu ĩvinda yonthe. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda wathokiw’e alũsinĩ na e kũu nĩwatumie andũ mamĩtanĩa mũno ĩla weekie kyama avĩndũa kĩw’ũ kyatw’ĩka mbinyu. (Yoa. 2:2, 6-10) O na ĩngĩ nĩweetĩkĩlaa  kũthokw’a lĩunĩ wa wĩoo nĩ anyanya make na andũ angĩ ala mendeeaw’a nĩ ũvoo mũseo. (Luka 5:29; Yoa. 12:2) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana kĩla ĩvinda Yesũ nĩwamanthaa ĩvinda ya kũvoya, ya kũvindĩĩsya maũndũ e weka, na ya kũthyũmũa.—Mt. 14:23; Mko. 1:35; 6:31, 32.

15. Mũtũmwa Vaulo anenganie ũtao wĩva, na nĩ kwa nzĩa yĩva watũtiĩe ngelekany’o nzeo?

¹⁵ Mũtũmwa Vaulo aelekanilye thayũ wa Mũklĩsto ũla wĩyumĩtye amũthũkũme Yeova na mathaũ ma kũsemba, na ĩndĩ asya atĩĩ: “Nĩtwie ũtee kĩla kĩũtũvata kũthi kyonthe.” (Soma Aevelania 12:1.) Vaulo mwene nĩweekie ũu nũndũ nĩwakolile kĩanda kĩla waĩ nakyo ndĩninĩ ya Ayuti, kĩla kyesaa kũtuma athua na ethĩwa na nguma. Nĩweeyumĩtye kwĩka “maũndũ ala maseo mbee” na nĩkyo kĩtumi watavanisye ũvoo mũseo na kĩthito kũndũ kwĩ kĩvathũkany’o ta Silia, Asia Nini, Masetonia, na Yutia. Vaulo aandĩkie ũũ aiweta ĩũlũ wa wĩkwatyo ũla waĩ naw’o wa kũthi ĩtunĩ: “Ngyũlwa nĩ maũndũ ala me ĩtina, na ngĩkoota nĩvĩkĩe maũndũ ala me mbee, nĩngwĩthing’ĩĩsya kũthi nĩvikĩe ngoolu kwondũ wa mũthĩnzĩo.” (Avi. 1:10; 3:8, 13, 14) Na nũndũ Vaulo ndatwaanĩte, nĩwatũmĩie ĩvinda yake nesa na ‘amũthũkũma Mwĩaĩi ateũvũavũanw’a.’—1 Ako. 7:32-35.

16, 17. Twĩthĩwe nĩtũtwaanĩte kana tũitwaanĩte, nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Vaulo? Elesya ũndũ weekĩkie.

¹⁶ O ta Vaulo, athũkũmi amwe ma Ngai nĩmatw’ĩte kwĩkala matatwaanĩte kana mate atwae nĩ kana meke maũndũ maingangĩ ũthũkũminĩ wa Ũsumbĩ nũndũ mayĩthĩawa me akwatanu mũno maũndũnĩ ma mũsyĩ. (Mt. 19:11, 12) Mavinda maingĩ athũkũmi ma Ngai ala matwaanĩte na ala atwae methĩawa makwatene mũno na maũndũ ma mũsyĩ. Ĩndĩ kĩla ũmwe ethĩwe nũtwaanĩte kana ndatwaanĩte, nũtonya ‘kwia ũtee kĩla kĩũmũvata kũthi kyonthe’ na aimũthũkũma Ngai ateũvĩngĩĩswa nĩ maũndũ maingĩ. Nĩ kana twĩke ũu, no nginya tũekane na maũndũ amwe ala matwanangĩaa ĩvinda na tũyĩka mũvango wa kwongela ĩvinda yĩla tũtũmĩaa ũthũkũminĩ wa Ngai.

¹⁷ Kwasũanĩa Mark na kĩveti kyake Claire, ala maumĩte nthĩ ya Wales. Elĩ nĩmoosie ũvainia ĩla maminie sukulu na maendeea na ũthũkũmi ũsu ĩtina wa kũtwaana. Mark easya: “Nĩ kana tũtw’ĩke athũkũmi ma nthĩ yonthe, nĩtwatee nyũmba yitũ ya lumu itatũ sya kũkoma na twatia wĩa witũ ũla twatethasya masaa manini kwa kyumwa.” Kwa ĩvinda ya myaka 20 mĩvĩtu, nĩmaendete nthĩ mbingĩ sya Africa nĩ kana matetheesye ana-a-asa kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ. Mavinda amwe meethĩawa me athelele ĩndĩ Yeova nĩwamasũvĩaa. Claire easya: “Twĩw’aa twĩ eanĩe vyũ nũndũ nĩtũtũmĩaa ĩvinda yitũ kĩla mũthenya ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩtũtumĩte ndũũ na andũ aingĩ na vai kĩndũ tũte nakyo. Tũitonya kũelekany’a syĩndũ nini ila twatiie na ũtanu ũla tũkwataa nũndũ wa kũmũthũkũma Yeova ĩvinda yonthe.” Aingĩ ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩmonete ũu. *

18. Nĩ makũlyo meva twaĩle kwĩkũlya?

¹⁸ Nao nata we? Ũtonya kwĩka ata wamanya kana yu ndwĩ na kĩthito kĩla weethĩawa nakyo maũndũnĩ ma Ũsumbĩ nũndũ wa kũvĩngĩĩswa nĩ maũndũ mate ma vata? No kwĩthĩwa kĩla kĩtonya kũũtethya no kwaĩlangya mũvango ũla wĩ naw’o wa kũsoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia. Ũtonya kwĩka ũu ata? Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe nĩkĩkũelesya ũndũ ũsu.