MŨKŨŨE wa ũsũa ũla weetawa Nikolai Dubovinsky amũthũkũmie Yeova e mũĩkĩĩku. Nĩwatanĩaa mũno kwĩkala e thayũ o na kau nĩwakomanie na mathĩna na mawetu maingĩ. Myakanĩ yake ya mũthya nĩwaandĩkie ngewa ĩũlũ wa maũndũ ma kũtanĩthya na ma kũmakya ala wakomanie namo e mũthũkũmi wa Yeova. Ngewa ĩsu yake ĩkonetye mũno mũno ĩvinda yĩla wĩa wa Ngũsĩ sya Yeova wakũnĩtwe maluvuku nthĩ ĩla tene yeetawa Soviet Union. Mavinda maingĩ nĩwakothaa kwasya kana endaa andũ ma mũika mamanye maũndũ ala wakomanie namo na nĩkyo kĩtumi ngwenda kũmũelesya ngewa yake. Asyaĩwe ndũanĩ ya Podvirivka ĩla yĩ kĩsionĩ kya Chernivtsi Oblast, nthĩ ya Ukraine mwaka wa 1926, na asyai make maĩ aĩmi.

Mũkũũe wa ũsũa ambĩĩe ngewa yake na kwasya atĩĩ: “Mũthenya ũmwe mwaka wa 1941, mũkũũa, Ivan, nĩwookie mũsyĩ na ĩvuku The Harp of God na The Divine Plan of the Ages, vamwe na makaseti amwe ma Mũsyaĩĩsya na tũvuku twĩana ũndũ mũna. Nĩnasomie mavuku asu onthe. Naseng’ie mũno ĩla namanyie kana Ndevili nĩwe ũetae mathĩna kũũ nthĩ ĩndĩ ti Ngai. O na ĩngĩ nĩnasomie ĩvuku ya Mathayo, Maliko, Luka, na Yoana na namanya kana nĩnakwata ũla w’o. Ĩtina wa ũu nĩnambĩĩe kũtavany’a nĩ na kĩthito mũno ĩũlũ wa wĩkwatyo wa Ũsumbĩ. Ĩla naendeeie kũsoma mavuku asu, ũmanyi wakwa ĩũlũ wa w’o nĩwongelekile na neethĩwa na mea maingĩ ma kũtw’ĩka mũthũkũmi wa Yeova.

“Ũmanyi ũsu nĩwandetheeisye kũmanya kana ngathĩnw’a nũndũ wa mũĩkĩĩo wakwa. Ĩvindanĩ yĩu kwaĩ kaũ na ndyaĩ nĩtĩkĩla kũaa andũ. Kwoou nĩ kana nĩyũmbany’e kwondũ wa matatwa ala maĩ mbee wakwa, nĩnambĩĩe kwĩkĩa kĩlĩkonĩ maandĩko amwe ta Mathayo 10:28 na 26:52. Natwie kuma ngoonĩ kana ĩvinda yonthe ngeethĩawa nĩ mũĩkĩĩku kwa Yeova o na ethĩwa nĩngũawa.

“Navikisye myaka 18 mwakanĩ wa 1944 na neetwa wĩanĩ wa kaũ. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yakwa ya mbee kwĩyĩthĩa vamwe na ana-a-asa angĩ ma mũika ala twavikĩtye ũkũũ wa myaka ĩla yendekaa nĩ kana mũndũ aandĩkĩthw’e kaũnĩ kwa lasima. Twatavisye ala maũngamĩe kũandĩkĩthya andũ kaũnĩ tũteũmakĩa kana tũyamba kwĩtĩkĩla wĩa ũsu. Anene asu nĩmathatie mũno na mambĩĩa kũtũtelemya maitwĩa kana nĩmeũtũvata lĩu, matũlasimĩthye kwĩnza mĩtaũ mĩliku ĩla yeevithaa asikalĩ ma kaũ, kana ethĩwa ti ũu matũathe. Twamasũngĩie tũteũmakĩa twamea atĩĩ: ‘Ithyĩ twĩ mokonĩ menyu. Ĩndĩ o na mwenda kũtwĩka ata, tũyĩsa kũtũla mwĩao wa Ngai ũla waĩtye, “Ndũkoae.”’—Kuma 20:13.

“Vandũ va kwĩkwa ũu tweeawa, twatwaiwe nthĩ ya Belarus tũkathũkũmae wĩa wa mũũndanĩ na kũseũvya nyũmba ila mbanangĩku nĩ na ana-a-asa angĩ elĩ. O na yu nĩnĩlilikanaa ũndũ ndũa ila syathyũlũlũkĩte mũsyĩ wa Minsk syaanangĩtwe nĩ  kaũ. Mĩtĩ mĩvĩvye yausĩe lelũ. Nayo mĩĩ ya andũ akw’ũ na simba sya mbalasi syavalũkangĩte ithekanĩ na mĩtaũnĩ. Noonie makasya ma kaũ, na mĩio ya kaũ itiĩtwe kũndũ. O na nĩnoonie ndeke yavalũkĩte. Maũndũ asu nĩmandetheeisye kũmanya ũndũ kwĩthĩawa andũ matũla mĩao ya Ngai.

“Kaũ ũsu wathelile mwaka wa 1945, ĩndĩ vandũ va kũlekw’a, twooviwe myaka ĩkũmi nũndũ wa kũlea kũlika kaũnĩ. Tũyaendaa maũmbanonĩ o na vai mavuku twakwataa myaka ĩtatũ ya mbee kuma twoovwa. Ve eĩtu-a-asa amwe twamaandĩkĩie valũa ĩndĩ o namo makwatiwe na moovwa myaka 25 kambinĩ ya mathĩna.

“Ĩtina nĩtwathaiw’e mwaka wa 1950 kyovo kitũ kĩte kĩthelu na twenũka. Ĩvindanĩ yĩu naĩ mwove, inyia-akwa na mũinawa, Maria, maĩ manatw’ĩka Ngũsĩ sya Yeova. Namo aũme ala maĩ akũũa mayaĩ manamba kũtw’ĩka Ngũsĩ ĩndĩ nĩmaendeee na kwĩmanyĩsya Mbivilia. Asikalĩ nĩmendaa kũngwata ĩngĩ nũndũ wa kĩthito kĩla naĩ nakyo kya kũtavany’a. Nĩvo ĩndĩ ana-a-asa ala matongoesye wĩa wa kũtavany’a mangũlilye nĩtetheesye wĩa wa kũtumbĩthya mavuku kĩmbithĩnĩ. Ĩvindanĩ yĩu naĩ na myaka 24.”

“Ana-a-asa nĩmakothaa kwasya, ‘Ethĩwa nĩtũvatĩtwe kũtethya wĩa witũ ũtheinĩ, twĩendeea kũũtethya twĩvithĩte kũũ nthĩ.’ (Nth. 28:28) Ĩvindanĩ yĩu mavuku maitũ matumbĩthaw’a ngunganĩ syenzĩtwe nthĩ wa nyũmba na ikakĩĩwa. Nambĩĩe kũtethya wĩa wa kũtumbĩthya mavuku ngunganĩ ĩla yenzĩtwe nyũmbanĩ ya mũkũũa, Dmitry. Mavinda amwe nĩnekalaa vau syumwa ilĩ ndekumaalũka. Nzeve yesa kũthela na taa ũivoa, neekaa kũkoma na ndyeteela vau nĩĩ vambe kũlika nzeve.

“Mũthenya ũmwe mwana-a-asa ũla nathũkũmaa nake angũlilye atĩĩ: ‘Nikolai, we nĩwavatisiwe?’ O na kũtw’ĩka nĩnamũthũkũmĩte Yeova  myaka 11, ndyaĩ naavatiswa. Kwoou nĩtwaneeneie ũndũ ũsu na ũtukũ o ũsu, navatisĩwa ĩianĩ nĩ na myaka 26. Ĩtina wa myaka ĩtatũ nĩnakwatie kĩanda kĩngĩ natw’ĩka ũmwe wa Kamitii ya Nthĩ. Ĩvindanĩ yĩu ana-a-asa ala mataĩ ove nĩmanengawa ianda sya ala maĩ manoovwa nĩ kana wĩa wa Ũsumbĩ ũendeee.”

“Wĩa wa kũtumbĩthĩsya mavuku ngunganĩ waĩ mwetu mũno kwĩ kwovwa yela! Nĩ kana asikalĩ maikamanye kĩla naendeesye, ndyaendaa maũmbanonĩ kwa ĩvinda ya myaka mũonza na yaĩ no nginya nyie mwene nĩyĩĩthye kĩ-veva. Noonaa andũ ma mũsyĩ nenũka o kwa ĩmwe. Kĩla kyambĩkĩaa vinya nĩ kana nĩmaeleawa kĩla kyatumaa nĩkala mũno ndenũka. Neew’aa nditũlĩka ngoo nũndũ kwĩkala ũu kũyaĩ laisi na natindaa nĩsũvĩĩte kĩla ĩvinda ndikakwatwe. Ĩndĩ tweethĩawa tweteele o kĩla kĩkaumĩla. Kwa ngelekany’o, mũthenya ũmwe wĩoo asikalĩ elĩ nĩmookie vala nekalaa. Nakĩlĩile ndĩlĩsyanĩ ĩla yaĩ mbĩlĩlo wa nyũmba na nasemba nelekele kĩthekanĩ. Nasembie naumĩlĩĩla vandũ ũtheinĩ na nambĩĩa kwĩw’a wasya ũsaanĩtye. Ĩla neewie mavuti maitoleka nĩw’o namanyie wasya ũsu waĩ wa isasi. Mũsikalĩ ũmwe anzembanĩtye alĩsĩte mbalasi na nĩwambĩĩe kũmbĩkya isasi nginya ila waĩ nasyo syathela. Ĩndĩ kĩmwe nĩkyangwatie kw’oko. Ĩtina wa kũnzembany’a ũasa wa maili atatũ (kĩlomita 5) nĩnavonokie ĩla neevithie kĩthekanĩ. Ĩtina wa ĩvinda nĩ kotinĩ neeiwe mũsikalĩ ũla wanzembanĩtye ambĩkisye isasi 32.

“Kĩkonde kyakwa kyaĩ kĩnambĩĩa kũvĩndũka nũndũ wa kwĩkala ĩvinda ĩasa ngunganĩ. Ũndũ ũsu waĩ ũtonya kũtuma andũ mamanya kĩla naendeesye. Kwoou nambĩĩa kũtũmĩa ĩvinda yingĩ ũndũ vatonyeka ndyota syũa. O na ĩngĩ, kwĩkala ngunganĩ nĩkwatumie nambĩĩa kũkwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe nĩnaaĩlĩte kũthi ũmbanonĩ wa vata vamwe na ana-a-asa angĩ ĩndĩ nĩnaemiwe vyũ nũndũ naumawa nĩ nthakame kanyw’a na manyiũũ.”

“Nakwatiwe Matukũ 26, Mwaka wa 1957. Ĩtina wa myei thanthatũ, Koti Mũnene Vyũ wa Ukraine nĩwatangaasie ũtwi wayo. Watangaasie kana naaĩlĩte kũathwa ĩndĩ nũndũ mwĩao wa kũaa andũ waĩ ũnavetwa, ũtwi ũsu wavĩndũwa na noovwa myaka 25. Kuma vau twatwaiwe kambinĩ sya mathĩna  twĩ andũ nyanya. Kambi isu syaĩ Mordvinia na vaĩ Ngũsĩ vakuvĩ 500. Twoombanaa twĩvithĩte nĩ kana twĩmanyĩsye ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya. Mũsikalĩ ũmwe ũla wasomie makaseti ala matũvenete awetie atĩĩ: ‘Mwaendeea kũsoma makaseti aa, vai mũndũ ũkwĩthĩwa atonya kũtuma mũĩkĩĩo wenyu wonza.’ Ĩvinda yonthe nĩtweanĩasya wĩa ũla twanengetwe na mavinda maingĩ nĩtwatethasya wĩa mwingĩ mbee wa ũla tweethĩawa tũnengetwe. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu mũsikalĩ ũla waũngamĩe kambi ĩsu atwĩie: ‘Wĩa ũla mũtethasya vaa ti w’o wa vata kwitũ. Kĩla ithyĩ tũkwenda nĩ mwĩyumĩsye silikalĩ.’”

Mũkũũa wa ũsũa nĩwathaiw’e mwaka wa 1967 na ĩtina wa ũu, nĩwatetheeisye kwambĩĩsya ikundi nthĩ ya Estonia na mũsyĩnĩ wa St. Petersburg, ũla wĩ nthĩ ya Russia. Mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 1991, ũtwi ũla weekĩtwe nĩ koti mwaka wa 1957 nĩwavĩndũiwe nũndũ vayaĩ ũkũsĩ ũkwonany’a kana ve ĩvĩtyo mũkũũe wa ũsũa weekĩte. Ĩvindanĩ yĩu, silikalĩ nĩyeetĩkĩlile kana Ngũsĩ mbingĩ ila syathĩniw’e iyaĩ na mavĩtyo. Mwakanĩ wa 1996, mũkũũe wa ũsũa nĩwathamĩĩe mũsyĩ wa Velikiye Luki ũla wĩ Pskov Oblast vakuvĩ maili 300 (kĩlomita 500) kuma mũsyĩ wa St. Petersburg. E kũu nĩwathooie kĩtheka kyaakĩtwe nyũmba nini na mwaka wa 2003 aumya kĩsio kĩthekanĩ kĩu kyake na vaakwa Nyũmba ya Ũsumbĩ. Ũmũnthĩ ve ikundi ilĩ iendeee nesa ikomanĩaa Nyũmbanĩ ĩsu ya Ũsumbĩ.

Nthũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge wa Ngũsĩ sya Yeova nĩ na mũemewa. Mũkũũe wa ũsũa nĩwookie kũtwona Mwei wa 3, 2011. Akwie myei mĩvũthũ ĩtina wa ũu. Ĩvinda yĩu wookie kũtwona nĩwatũtavisye ndeto syatũkiita ngoo mũno. Aisye ũũ e mũtanu: “Kwosana na ũndũ maũndũ mailyĩ, nĩona nĩtwambĩĩe kũthyũlũlũka mũsyĩ wa Yeliko mũthenya wa mũonza.” (Yos. 6:15) Aĩ na myaka 85 ĩvindanĩ yĩu. O na kũtw’ĩka nĩwakomanĩte na mathĩna maingĩ aisye ta ũũ aielesya ĩũlũ wa thayũ wake w’onthe: “Nĩ na ũtanu mwingĩ mũno nũndũ ĩla naĩ wa mũika nĩnatwie kũmũthũkũma Yeova. Ndyaaĩlila nũndũ wa ũtwi ũsu neekie!”