1, 2. Nĩkĩ Mbivilia ĩelekanasya ũtonyi wa ũĩmĩ na mwaki?

MŨTHENYA ũmwe syumwanĩ sya mbee sya Mwei wa 10, 1871, mwaki mũnene mũno nĩwakwatie kĩtheka kĩmwe kya Wisconsin, Amelika. Mwaki ũsu wooaie andũ mbee wa 1,200, na wavĩvya mĩtĩ mbee wa mbilioni ilĩ. Vai kĩtheka kĩngĩ Amelika kyaakwata mwaki na kĩkoaa andũ maingĩvĩte ũu. W’o mwaki ũsu waumie va? No kwĩthĩwa ngalĩ sya mwaki ivĩtĩte syatalĩkasya ngala, na ngala isu syesa kũtuma mwaki ũsu ũnenevete ũu wakana. Ũndũ ũsu wĩonany’a nesa vyũ kana ndeto ii sya Yakovo 3:5 nĩ sya w’o: “Sisyai, ũndũ mwaki mũnini ũvĩvasya kĩtheka kĩnene mũno!” Nĩkĩ Yakovo waandĩkie ndeto isu?

² Kĩla kyatumie atũmĩa ngelekany’o ĩsu nĩkĩwetetwe mũsoanĩ wa 6. Mũsoa ũsu waĩtye atĩĩ: “Ũĩmĩ nĩ mwaki.” Ũĩmĩ ũtũmĩĩtwe kwonany’a ũtonyi ũla twĩ naw’o wa kũneena. O ta mwaki, ndeto sitũ no iete thĩna mũnene mũno. O na Mbivilia nĩyaĩtye kana “kĩkw’ũ na thayũ syĩ vinyanĩ wa ũĩmĩ.” (Nth. 18:21) Ĩndĩ o tondũ tũtesa kũeka kũtũmĩa mwaki atĩ nũndũ twĩkĩa ndũkese kũvĩvya syĩndũ, tũyĩsa kũeka kũneena atĩ nũndũ twĩkĩa kwĩsa kũtũmĩa ndeto ite nzeo. Kĩla kya vata nĩ kwĩkala twĩ metho. Kwa ngelekany’o, tweethwa twĩ metho ĩla tũũkwatangana na mwaki no tũũtũmĩe kũua, kwota, kana kwona nthĩ ũtukũ. O ta ũu, tweethĩwa twĩ metho ĩla tũũtũmĩa ũĩmĩ witũ, no tũtũmĩe ũtonyi wa ũĩmĩ nesa kwa kũmũtaĩa Ngai na kũtetheesya angĩ.—Sav. 19:14.

3. Twĩsisya maũndũ meva atatũ?

 ³ Twĩthĩwe nĩtũtonya kũneena kana twĩthĩwe tũtũmĩaa kĩthyomo kya ala matew’aa, ũtonyi ũla twĩ naw’o wa kũelesya angĩ kĩla tũkwĩsilya na ũndũ tũkwĩw’a nĩ mũthĩnzĩo Ngai watũnengie. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtũmĩe mũthĩnzĩo ũsu kwaka angĩ na ti kũmaomboa? (Soma Yakovo 3:9, 10.) Twĩsisya maũndũ aa atatũ ma vata: nĩ ĩndĩĩ twaĩle kũneena, nĩ ndeto syĩva twaĩle kũtũmĩa, na twaĩle kũneena ata.

4. Nĩ ĩvinda ta yĩva tũtonya kwasya yĩu nĩ “ĩvinda ya kũvindya”?

⁴ O na kau tũilea kũneena kĩla mũthenya, ũu ti kwasya kana twaĩle kũneena kĩla ndatĩka tũteũvindya. O nayo Mbivilia nĩyaĩtye kana ve “ĩvinda ya kũvindya.” (Mũta. 3:7) Kũvindya ĩla mũndũ ũngĩ ũkũneena nĩkũtonya kwonany’a kana nũmũnengete ndaĩa. (Yovu 6:24) Na kũsiĩĩa ũĩmĩ waku ndũkaumbũle kĩndũ kya kĩmbithĩ kwonanasya kana wĩ mũĩ na wĩ na ũmanyi. (Nth. 20:19) O na ĩngĩ, kũvindya o tũuĩtye ĩla twathatw’a kwonanasya kana nĩtũtũmĩaa ũĩ.—Sav. 4:4.

5. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtũmũtũngĩaa Ngai mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo wa kũneena?

⁵ Ĩndĩ Mbivilia no ĩsyokete ĩkasya kana ve “ĩvinda ya kũneena.” (Mũta. 3:7) Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno: Twasye mũnyanyau nĩwaũnenga kamũthĩnzĩo kaseo. Ndwĩsa kũkosa na ũkeka kũthi kũkaia. Wĩka kũkatũmĩa nesa nĩ kana ũmwony’e nĩwatũnga mũvea mũno. O ta ũu, nĩtũtũmĩaa nesa mũthĩnzĩo ũla Yeova ũtũnengete wa kũneena nĩ kana tũmwony’e nĩtũũmũtũngĩa mũvea. Mũthĩnzĩo ũsu no tũũtũmĩe ĩla tũũtavya ala angĩ kĩla kĩ ngoonĩ, kĩla tũkwenda, o na no tũũtũmĩe kũmekĩa vinya, na kũmũtaĩa Ngai. (Sav. 51:15) Ĩndĩ nĩ ĩvinda yĩva ĩseo tũtonya kwasya yĩu nĩ “ĩvinda ya kũneena”?

6. Mbivilia ĩkindĩlĩle ata vata wa kũmantha nesa ĩvinda yĩla ĩseo ya kũneena?

⁶ Ĩandĩko ya Nthimo 25:11 nĩyĩwetete nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũmantha nesa ĩvinda ya kũneena. Yaĩtye ũũ: “Ndeto ĩneenawa ĩvinda yayo nĩ ta mosyao ma mũevo ma thaavu kĩkavũnĩ kya vetha.” No nginya maevo ma thaavu methĩwe me manake mũno. Na ĩndĩ ũkaelya kũmekĩa kĩkavũnĩ kya vetha meka kwanakava ĩ ya mũno. O ta ũu, ĩla twamantha nesa ĩvinda yĩla ĩseo ya kũneena, ũneeni witũ wĩthĩawa wĩ mũseango na ũtonya kũtethya mũnango. Ũtonya kũmanya ata ĩvinda yĩla ĩseo?

7, 8. Ĩvinda yĩmwe ana-a-asa Japan maatĩĩie ngelekany’o ya Yesũ ata?

⁷ O na kau no kwĩthĩwa ndeto sitũ nesyo itonya kũtethya mũndũ ũla tũkwenda kũneena nake, tũtesie kũmanya nĩ ĩvinda yĩva ĩseo ya kũmũtavya ndeto isu, no ieme kũmũtethya. (Soma Nthimo 15:23.) Kwa ngelekany’o, Mweinĩ wa 3, 2011, kwaumĩlile kĩthingitho kĩnene ngalĩko ĩmwe ya nthĩ ya Japan, kĩla kyatumie kĩw’ũ kingĩ kyũka na vinya kuma ũkanganĩ nginya kyaananga vyũ taoni mbingĩ. Andũ mbee wa 15,000 nĩmakwie. O na kau Ngũsĩ ila syaĩ kĩsionĩ kyu o nasyo no syakw’ĩĩwe, nĩsyatatie ũndũ vatonyeka ikiakisye ala angĩ iitũmĩa Mbivilia. Ĩndĩ andũ aingĩ ma kũu methĩawa makwete na makalũmya ndĩni ya Buddha, na mayĩsĩ mũno kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, o na angĩ mayĩsĩ kĩndũ o na kĩmwe ĩũlũ wa Mbivilia. Nũndũ wa ũu, ana-a-asa maitũ ma Japan nĩmamanyie kana ĩvinda yĩu ya mũisyo yĩyaĩ ĩvinda ĩseo ya kũtavya ala makũnĩkĩte ĩũlũ wa wĩkwatyo wa ũthayũũkyo. Kwoou matwie kũtũmĩa mũthĩnzĩo woo wa kũneena makiakisye ala angĩ na maitũmĩa Mbivilia kũmaelesya nĩkĩ maũndũ mathũku ta asu makwataa andũ aseo.

⁸ Yesũ nĩwamanyaa nĩ ĩvinda yĩva ya kũvindya na nĩ ĩvinda yĩva ĩseo ya kũneena. (Yoa. 18:33-37; 19:8-11) Nĩkyo kĩtumi ĩvinda yĩmwe watavisye amanyĩw’a make ndeto ii: “Nĩndialĩtye maũndũ maingĩ ma  ũmũtavya, ĩndĩ mũtitonya kũmomĩĩsya yu.” (Yoa. 16:12) Ngũsĩ sya kĩla kĩsio kya Japan nĩsyaatĩĩe ngelekany’o ĩsu ya Yesũ. Myaka ĩlĩ na nusu ĩtina wa mũisyo ũsu kwĩkĩka, Ngũsĩ isu nĩsyakũnie kambeini yakũnawa nthĩ yonthe ya kũnengane tulakiti ya Ũvoo wa Ũsumbĩ Na. 38, ĩla yĩ na kyongo “Mo Andũ Ala Makwie Nĩmatonya Kwĩthĩwa Thayũ Ĩngĩ?” Ĩvinda yĩu ya kambeini andũ aingĩ nĩmeewie makiakiw’a nĩ ũvoo wa ũthayũũkyo, o na aingĩ nĩmeetĩkĩlile tulakiti ĩsu. Kwoou o naitũ twaĩle kũtũmĩa kĩlĩko tũmanye nĩ ĩvinda yĩva ĩseo ya kũneena na andũ nĩkwĩthĩwa maatĩĩaa syĩthĩo syĩ kĩvathũkany’o na maĩkĩĩaa maũndũ me kĩvathũkany’o.

9. Nĩ mavinda meva ndeto sitũ itonya kũtethya angĩ twanyuva nesa ĩvinda yĩla yaĩle ya kũneena?

⁹ Nĩ mavinda angĩ meva twaĩle kweteela twĩse kũneena ĩvinda yĩla ĩseo yavika? Kwa ngelekany’o, mũndũ no atũtavye ndeto ate na kĩeleelo kĩthũku ĩndĩ ũyĩthĩa nĩwatũvĩtĩsya. Wĩthĩwa wĩ ũseo tũkamba kwosa ĩvinda tũsũanĩe nĩ kana tũmanye ethĩwa ũndũ ũsu nĩ mũito ũkethĩa nĩtwaĩle kũtumũa. Na ethĩwa no nginya tũtumũe, ndwĩthĩwa wĩ ũseo kũmũneeny’a ĩla tũthatĩte nũndũ no tũmũneeny’e naĩ. (Soma Nthimo 15:28.) O na ĩngĩ, twaĩlĩte kũtũmĩa kĩlĩko ĩla tũũtavya andũ ma mũsyĩ mate Ngũsĩ ũla w’o. O na kau nĩtũkwenda mamũmanye Yeova, twaĩlĩte kũtũmĩa kĩlĩko na tũimomĩĩsya. Kũtũmĩa ndeto ila syaĩle ĩvindanĩ yĩla yaĩle no kũtume menda ũla w’o.

10. (a) Nĩkĩ twaĩle kũnyuva nesa ndeto sitũ? (b) Weta ũneeni ũmwe ũtonya kũũmĩsya angĩ.

¹⁰ Ndeto sitũ nitonya kũũmĩsya mũndũ kana ikamũkiakisya. (Soma Nthimo 12:18.) Ũmũnthĩ andũ ma nthĩ ĩno ya Satani me vata mũno na kũtũmĩa ndeto nthũku nĩ kana maũmĩsye ala angĩ. Kwa ngelekany’o, ala makũnaa wĩa wa kũtanĩthya andũ matumaa angĩ ‘manoa nĩmĩ syoo ta ũvyũ’ na ‘maeleelya mĩsyĩ yoo, nayo nĩ ndeto syĩ ũũ.’ (Sav. 64:3) Mũklĩsto ndaĩlĩte kwĩkala ũu. Ngelekany’o ĩmwe ya “ndeto syĩ ũũ” nĩ ila ndeto andũ matũmĩaa me na kĩeleelo kya kũvũthĩĩsya angĩ kana kũmaumany’a. Mavinda maingĩ andũ maitũmĩa ndeto ta isu methĩawa mayenda kũthekany’a, ĩndĩ nĩ laisi mũno ikatw’ĩka sya kĩvũthya na numano. Ndeto ta isu nthũku nĩ mũthemba ũmwe wa numano, na Aklĩsto meĩtwe ‘nĩmavete’ ũneeni ta ũsu kwoo. O na kau ndeto sya mathekany’a nitumaa andũ matanĩa ngewa, tũyaĩle kũthekya andũ tũitũmĩa ndeto ikũũmĩsya ala angĩ kana ikũmavũthĩĩsya. Mbivilia ĩtwĩĩte atĩĩ: “Ndeto nthũku itikaume makanyw’anĩ menyu, ĩndĩ no ila nzeo sya kwaka o ũndũ vata wĩana, nĩ kana imanenge mumo ala mekwĩw’a.”—Aev. 4:29, 31.

11. Ngoo yitũ ĩkonanĩtye ata na ndeto ila tũũtũmĩa?

¹¹ Yesũ amanyĩisye kana ũndũ “ũla wusũĩte ngoo nĩw’o kanyw’a ũneenaa.” (Mt. 12:34) Kwoou wenda kũtũmĩa ndeto nzeo, amba kũĩkĩĩthya kĩla kĩ ngoonĩ nĩ kĩseo. Mavinda maingĩ ndeto sitũ syonanasya ũndũ twosaa ala angĩ. Kwoou ethĩwa ngoonĩ nĩtwendete angĩ na twĩ ĩnee, ndeto sitũ ikeethĩawa syĩ nzeo na syĩ sya kwaka.

12. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkamanyaa nĩ ndeto syĩva tũtonya kũtũmĩa?

¹² Nĩ kana ũkwate ndeto nzeo ũtonya kũtũmĩa, no nginya ũsũanĩe mũno na ũyĩka ũtwi mũseo. O nake Mũsumbĩ Solomoni, o na kau aĩ mũĩ, “nĩwasũanĩaa, na kũmantha,” nĩ kana ‘one ndeto syĩ mũyo, na ũvoo ũla ũandĩkĩtwe ũlũngalunĩ, o ndeto sya w’o.’ (Mũta. 12:9, 10) We nĩwĩw’aa wĩ ũndũ wĩ vinya kũkwata “ndeto syĩ mũyo” ũtonya kũtũmĩa? Ethĩwa nĩwonaa ve thĩna, no kwĩthĩwa waĩle kwĩkĩa kĩthito ũmanye ndeto mbingangĩ. Kĩndũ kĩmwe kĩtonya kũũtetheesya nĩ kũsisya ũndũ ndeto itũmĩĩtwe Mbivilianĩ na mavukunĩ maitũ. Woona ndeto ũtesĩ tata  ũmĩelewe. Na ũndũ ũla wa vata, tata wĩmanyĩsye kũtũmĩaa ndeto kwa nzĩa ĩtonya kũtetheesya andũ. Mbivilia nĩtũtavĩtye ũndũ Yeova wĩkalanasya na Mwana wake mũsyawa wa mbee. Yaĩtye: “Yeova nũnengete [Yesũ] ũĩmĩ wa ala mamanyĩĩtw’e, nĩ kana nĩmanye nzĩa ya kũmũtetheesya na ndeto ũla wĩ na mĩnoo.” (Isa. 50:4) Kwosa ĩvinda tũvindĩĩsye kĩla tũkwenda kũweta no kũtũtetheesye kũkwata ndeto ila syaĩle. (Yak. 1:19) No twĩkũlye-ĩ, ‘O w’o ki ndeto ii no itetheesye mũndũ amanye kĩla ngwenda kũweta? Ndeto ila ngwenda kũtũmĩa itonya kũtuma ũla ngũneena nake ew’a ata?’

13. Nĩkĩ ve vata tũkatũmĩaa ũneeni ũkũeleeka?

¹³ Mbaĩ ya Isilaeli yavuvaa masoo kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Mũvuvĩle ũmwe waĩ wa kũmbany’a andũ, mũvuvĩle ũngĩ waĩ wa kũmombũũkya, naw’o ũngĩ waĩ wa kũtavya ita syambĩĩe kũkita. Kwoou ĩla Mbivilia yaelekany’a ũneeni ũkũeleeka nesa na soo ũũvuvwa, yĩthĩawa ĩitũmĩa ngelekany’o yaĩle. Kwasũanĩa kĩla kĩtonya kwĩkĩka ita sya kaũ ikaelya kũvuvĩwa wasya itesĩ! O ta ũu, tũkatw’ĩka tũkaneenaa na nthimo kana tũkaneenaa ta tũũvithany’a kĩla tũũweta, andũ no molanĩlw’e nĩ kĩla tũũmatavya kana makakyosa ũndũ ũngĩ. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana twaĩle kũtavasya andũ maũndũ tũteũmavuva kana tũteũmasũanĩa nĩ kana tũtw’ĩke atĩ nĩtwatũmĩa ndeto ikũeleeka laisi.—Soma 1 Akolintho 14:8, 9.

14. Nengane ngelekany’o ĩmwe ĩkwonany’a ũndũ Yesũ watũmĩaa ũneeni wĩ laisi.

¹⁴ Vai mũndũ ũngĩ waamanya kũnyuva ndeto nesa ta Yesũ. Kwasũanĩa ũtavany’a wake ũla wĩ ĩvukunĩ ya Mathayo kĩlungu kya 5 nginya kya 7. Nthĩnĩ wa ũtavany’a ũsu atũmĩie ndeto nini ĩndĩ syĩ na ũvoo mũito. Ũneeni wake ndwaĩ na ngathĩĩo na ndaatũmĩa ndeto itonya kũlanĩlya ala angĩ kana kũmaũmĩsya. Atũmĩaa ndeto syĩ laisi na ite vinya nĩ kana ilike ngoonĩ sya ala ũkũneena namo. Kwa ngelekany’o, nĩ kana amatetheesye maeke kwĩmakĩa mũno ĩũlũ wa kĩla makaĩsaa, amaeleisye ũndũ Yeova ũĩthasya nyũnyi sya yayaya. Amina ũu amaelekanilye na nyũnyi isu na amakũlya atĩĩ: “Inyw’ĩ mũi vata mũno kwĩ syo?” (Mt. 6:26) Isu ti ndeto nzeo mũno na syĩ laisi vyũ nginya ũkethĩa niũkiita ngoo? Kwaekai yu tũsisye ũla ũndũ ũngĩ wa katatũ.

15. Nĩkĩ no nginya tũtũmĩae ndeto syĩ mumo?

¹⁵ O tondũ twaĩle kũnyuva nesa ndeto ila tũũtũmĩa, now’o twaĩle kũsisya mũno ũndũ tũũneena. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe Yesũ nĩwaneenie na andũ e ĩsinakokenĩ yaĩ ndũanĩ ya kwoo ya Nasaleti. Ala mamwĩthukĩĩsye ‘nĩmaseng’ie nũndũ wa ndeto sya mumo ila syaumie kanyw’anĩ wake.’ (Luka 4:22) Twatũmĩa ndeto syĩ mumo nĩtũkiitaa ngoo sya ala tũũneena namo, na tũikesa kũvũthĩw’a kĩu. O na eka ũu, twatũmĩa ndeto syĩ mumo no tũtume ũla tũũneena nake esũvĩka na mĩtũkĩ. (Nth. 25:15) No tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ kwa kũneenasya ala angĩ nesa tũuĩtye, na kwa kũtata tũkasũanĩaa ũndũ ndeto sitũ itonya kũtuma mew’a. Ĩvinda yĩmwe ĩla Yesũ woonie andũ amwe mekĩĩte kĩthito kingĩ nĩ kana mamwĩw’e aitavany’a, amew’ĩie tei na “ambĩlĩlya kũmamanyĩsya maũndũ maingĩ.” (Mko. 6:34) O na ĩla waumangawa, ndaatũngĩthya na ndeto nthũku.—1 Vet. 2:23.

16, 17. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ĩla tũũneena na andũ ma mũsyĩ kana anyanyae maitũ ala me kĩkundinĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.) (b) Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũseo wa kũtũmĩa ndeto syĩ na mumo.

¹⁶ Ethĩwa twĩneena na mũndũ twĩsene nake vyũ, nĩ laisi tũkaema kũmũneeny’a nesa tũuĩtye kana tũkaema kũsũanĩa kĩla tũũmũtavya. O na nĩ laisi tũkenda kũmũtavya maũndũ sanzũ. Nĩvatonyeka tũkeka ũu ĩla tũũneena na mũndũ wa mũsyĩ kana  Mũklĩsto twĩ ndũũ. Ĩndĩ we Yesũ nĩwĩthĩwa oonaa e na ũthasyo wa kũneeny’a amanyĩw’a make naĩ nũndũ atĩ aĩ ndũũ namo? Ti w’o o na vanini! Kwa ngelekany’o, ala amanyĩw’a wakothaa kũtinda namo mũno matindĩaa kũkananĩa nũũ mũnene katĩ woo, ĩndĩ Yesũ amalũngile atũmĩĩte ndeto syĩ na ĩnee vamwe na ngelekany’o ya kana kanini. (Mko. 9:33-37) Atumĩa no maatĩĩe ngelekany’o ĩsu ya Yesũ nĩ kana makataaa angĩ me na “veva wa ũuu.”—Aka. 6:1.

¹⁷ Mavinda angĩ mũndũ no aũneeny’e naĩ, ĩndĩ wamũsũngĩa na ndeto syĩ na mumo maũndũ no methĩwe me maseo. (Nth. 15:1) Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno. Ve mwanake wa mwĩĩtu-a-asa ũmwe weekaa maũndũ mate maseo evithĩte. Ĩvinda yĩmwe mwĩĩtu-a-asa ũngĩ atavisye inyia ndeto ii o na ate na ũthũku nake: “Mwa kote ũthũku kwona ũemetwe nĩ kũea.” Inyia wa mwanake ũsu ambie o kũvindya na ĩndĩ amũsũngĩa atĩĩ: “Waweta w’o, maũndũ ti maseo yu tũĩ, ĩndĩ no nĩendeee kũmũmanyĩsya. Wĩũka kũndumũsya Ali–Maketoni yavĩta; ĩvinda yĩu nĩw’o twĩmanya ethĩwa nĩnĩemetwe.” Nũndũ inyia wa mwanake ũsu asũngĩie auĩtye, maendeeie kwĩkalany’a nesa e na mwĩĩtu-a-asa ũsu. Na nũndũ mwanae nĩweewie ndeto isu syonthe, nĩweewie eekĩwa vinya. Amanyie kaĩ inyia ndaĩ aamwĩkĩsya ngoo! Kyu kyatumie atila itindo ila waĩ nasyo. Ĩtina wa ĩvinda nĩwavatisiwe na esa kwĩtwa Mbetheli. Kwoou twĩthĩwe twĩ na ana-a-asa maitũ, twĩ mũsyĩ, kana twĩ na andũ angĩ tũtesĩ, ndeto sitũ “syĩthĩwe na mumo mavinda onthe, isamae mũnyũ.”—Ako. 4:6.

18. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ ĩla tũũneena?

¹⁸ Ũtonyi ũla twĩ naw’o wa kũelesya angĩ kĩla kĩ kĩlĩkonĩ na kĩla kĩ ngoonĩ nĩ ũtonyi wa ũsengy’o. Kwoou nĩtũatĩĩei ngelekany’o ya Yesũ kwa kũsiasya nĩ ĩndĩĩ twaĩle kũneena, kwa kũtataa tũtũmĩe ndeto ila syaĩle, na kwa kwĩkĩa kĩthito tũneenae ndeto syĩ na mumo. Tweeka maũndũ asu onthe, tũkatũmĩaa ũĩmĩ witũ kwaka ala tũũneena namo na kũmwendeesya Yeova, ũla nĩwe watũnengie mũthĩnzĩo ũũ ũseũvĩte ũu wa kũneena.