Inyia wakwa aĩ na myaka 17 ĩla wanzyaie mwaka wa 1960. Nake ĩthe wakwa atũtiie o na ndambĩte kũsyawa. Nĩ na inyia wakwa twekalaa na ũmau na ũsũa taoninĩ nini yĩtawa Burg, ĩla yĩ kĩsionĩ kyeetawa German Democratic Republic, kana East Germany. Andũ aingĩ mayaĩkĩĩaa kana kwĩ Ngai, o na andũ ma mũsyĩ witũ maĩkĩĩaa oou. Tũyoonaa Ngai e wa vata kwitũ.

Nĩendeee na kwĩana, nĩnatanaa mũno nũndũ ũmau nĩwambendete. Nĩwamanyĩisye kwĩka maũndũ maingĩ ta kũlĩsa mĩtĩnĩ ngatilange ngava. Na nũndũ naĩ o kamwana, nĩnatanĩaa maũndũ asu mũno. Nekalaa nĩ mũtanu, na neekaa maũndũ ndeũkĩa na ndeũmaka.

Mũthenya ũmwe nĩ na myaka mũonza, nĩkweekĩkie ũndũ wa kũmakya mũno. No ĩndĩ naĩ mwaka wa kelĩ kuma nambĩĩa kũthi sukulu. Mũthenya ũmwe numĩte sukulu, nĩnalĩsile kĩtuĩ kya sitima. Ĩla nalĩsile ũtũlu wa vuti 25 (mita 8), nĩnakũniwe nĩ sitima waĩ na mwaki mwingĩ mũno. Nesie kũvĩndũka nĩ sivitalĩ na weethĩa nĩĩw’a ta nde na moko. Na nũndũ moko asu mavĩte naĩ mũno vyũ, yaĩ no nginya matilwe nĩ kana maikatume mwĩĩ ũla ũngĩ wambĩĩa kũwaa. Inyia wakwa, ũmau na ũsũa nĩmaũmĩiw’e mũno nĩ ũndũ ũsu. Ĩndĩ nũndũ naĩ o mũnini, ndyamanyaa nesa ũndũ maũndũ makethĩwa mailyĩ nũndũ wa kũtilwa moko onthe.

Ĩtina wa kuma sivitalĩ, nĩnasyokie sukulu. Syana nĩsyanthekeaa, ikanzukumanga, na kũngimanga nũndũ ndyaĩ nĩtonya kwĩsiĩĩa. Neew’aa ndiũmĩa mũno nũndũ wa kũthĩnw’a na kũtavw’a ndeto sya kĩvũthya. Ĩtina wa ĩvinda, nĩnatwaiwe sukulu ya syana ila syĩ na mathĩna ma mamutha ĩla yeetawa Birkenwerder School for the Disabled. Na nũndũ sukulu ĩsu yaĩ vaasa na mũsyĩ, inyia wakwa, ũmau na ũsũa mayaĩ matonya kũka kũmbona, na kwoou namonaa o ĩla twavinga sukulu. Kwa ĩvinda ya myaka ĩkũmi ĩla yaatĩĩe, neanie nĩ vaasa namo.

Nĩneemanyĩisye kwĩka maũndũ maingĩ nĩtũmĩĩte maaũ makwa. Kwasũanĩa ũiya lĩu ũkwete kĩsiko kana ũma na syaa sya maaũ! Ũsu nĩ ũndũ ũmwe neemanyĩisye kwĩkaa nĩtũmĩĩte maaũ makwa. O na ĩngĩ, nĩneemanyĩisye kũswakaa maeo na kũsanũa nzw’ĩĩ nĩtũmĩĩte syaa sya maaũ. O na ĩla ngũneena na andũ, nĩnatũmĩaa maaũ makwa ĩla ngũelesya maũndũ. Kwa nzĩa ĩsu, maaũ makwa nĩmo mathũkũmaa ta moko.

Nĩ vakuvĩ kũvikya myaka ĩkumi na ĩtatũ, nĩnendete  mũno kũsoma mavuku ala maelesya ĩũlũ wa maũndũ ma saenzi ala masũanĩawa ta matonya kwĩkĩka ĩvindanĩ yũkĩte (science fiction). Mavinda amwe nasũanĩaa kana nĩ ũndũ ũtonyeka ngethĩwa na moko maseũvĩtw’e kwa nzĩa yĩ mwanya nginya ũkethĩa no meke kĩla ũndũ w’onthe. Nambĩĩie kũnyw’a sikala nĩ na myaka 14. Nanyw’a sikala, neew’aa nĩ mũndũũme o ta ala angĩ. No ta naasya atĩĩ: ‘O nakwa no nĩke ũu. Sikala ĩnyusawa nĩ andũ aima, methĩwe me na moko kana mai na moko.’

Nĩnakwatene mũno na maũndũ ala meekawa kĩsionĩ kitũ. Nĩnalikile kĩkundinĩ kya andũ ma mũika kĩla kyeetawa Free German Youth, na kyatetheeaw’a nĩ silikalĩ. Naĩ mũandĩki kĩkundinĩ kĩu na kĩu kyaĩ kĩanda kyanengetwe ndaĩa kĩsionĩ kitũ. O na ĩngĩ, nĩnalikile kĩkundinĩ kya kwina, nĩnaandĩkaa mavuku ma voemu na nĩnendete kũisoma, na nĩnathaũkaa mathaũ ma andũ ala me na mathĩna ma mamutha. Ĩtina wa kũmanyĩw’a maũndũ maingĩ, nĩnambĩĩie kũthũkũma kambunĩnĩ ĩla yaĩ taoninĩ yitũ. Nĩendeee na kwĩana, nĩneekĩaa moko ma kũseũvya nũndũ nendaa kwĩthĩwa ta andũ ala angĩ.

Mũthenya ũmwe neteele kũlĩsa ngalĩ ya mwaki nĩthi wĩanĩ, ve mũndũũme wookie kũneena nakwa. Tũendeee na kũneena, angũlilye kana nĩnonaa ve ĩvinda yĩkavika Ngai andetheesye nĩthĩwe na moko makwa ĩngĩ. Ĩkũlyo yĩu yatumie nĩseng’a mũno. Nĩnendaa nĩthĩwe na moko makwa ĩngĩ, ĩndĩ noonaa ũndũ ũsu ta ndoto na ũtatonyeka! Na ũndũ ũngĩ nĩ kana ndyaĩkĩĩaa kana kwĩ Ngai. Nũndũ wa ũu, kuma mũthenya ũsu ndyendaa kwĩsa kũkomana na mũndũũme ũsu.

Ĩtina wa ĩvinda, ve mũndũ mũka twathũkũmaa ĩmwe wanthokisye mũsyĩ kwoo. Tũendeee o na kũnyw’a kaawa, asyai make nĩmambĩĩie kũneena ĩũlũ wa Yeova Ngai. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yakwa ya mbee kwĩw’a kana Ngai e ĩsyĩtwa. (Savuli 83:18) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, naisye na ngoo atĩĩ: ‘O na ethĩwa Ngai etawa ata, nyie nĩnĩsĩ kũi Ngai. Na nĩngũĩkĩĩthya andũ aa kana ũu nĩ w’o.’ Na nũndũ ndyaĩ na nzika ĩũlũ wa mawoni makwa, nĩneetĩkĩlile kũneenea Mbivilia vamwe namo. Ĩndĩ ũndũ wa kũsengy’a nĩ kana ndyaĩ nĩĩkĩĩthya kana kũi Ngai.

O ũndũ twaendeee kũneenea kwa ũliku ĩũlũ wa mawathani ala me Mbivilianĩ, now’o mawoni makwa ma kana kũi Ngai maendeeie mathelete. Mawathani maingĩ ala me Mbivilianĩ nĩmeanĩie o na kau maandĩkĩtwe myaka maana maingĩ kana ngili mbingĩ mĩvĩtu. Ĩvindanĩ yĩmwe tũineenea Mbivilia, nĩtwasianĩisye maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ na wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Mathayo kĩlungu kya 24, Luka kĩlungu kya 21, na 2 Timotheo kĩlungu kya 3. O tondũ ndakĩtalĩ ũtũmĩaa maũndũ ala waelew’a nĩ mũwau kũmanya kĩla waĩle kũthima, now’o maũndũ ala maeleetw’e nthĩnĩ wa mawathani asu mandetheeisye kũmanya kana tũilyĩ ĩvindanĩ yĩla Mbivilia yĩtaa ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo.’ * Maũndũ asu manzeng’isye mũno nũndũ nĩnoonaa mayĩkĩka, ĩndĩ ndyamanyaa kana maendeee kwĩanĩsya wathani wa Mbivilia.

Naĩ na mũĩkĩĩo kana neemanyĩasya ũla w’o. Nĩnambĩĩe kũmũvoya Yeova Ngai na naeka kũnyw’a sikala o na kau namĩnyw’ĩte mbee wa myaka ĩkũmi. Naendeeie kwĩmanyĩsya Mbivilia vakuvĩ mwaka ũmwe. Matukũ 27, Mwei wa 4, 1986, navatisĩiwe kalaĩnĩ kanene  kaĩ vandũ veevithanĩtye nũndũ ĩvindanĩ yĩu wĩa wa Ngũsĩ sya Yeova waĩ mũkũne maluvuku kĩsionĩ kya East Germany.

Nũndũ wĩa witũ waĩ mũkũne maluvuku, twoombanaa twĩ ikundi nini mĩsyĩ kwa andũ na kwondũ wa ũu neesĩ o Ngũsĩ nini. Mũthenya ũmwe nĩkweethĩiwe ũndũ ndataĩĩe, silikalĩ nĩyambĩtĩkĩlilye nĩthi West Germany, vala Ngũsĩ sya Yeova itaĩ ngũne maluvuku. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yakwa ya mbee kũthi maũmbanonĩ manene ma Ngũsĩ sya Yeova na kwonana na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ngili mbingĩ. Ndyaĩ naaona ũndũ ta ũsu.

Ĩtina wa Ũkũta wa Berlin (Berlin Wall) kũvalũka, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyavetewe maluvuku. Yu twaĩ tũtonya kũmũthaitha Yeova Ngai twĩ na ũthasyo. Nĩnendaa kwongeleela masaa ala natũmĩaa ũtavany’anĩ. Ĩndĩ nĩnakĩaa kũneena na andũ ndesĩ. Neew’aa ndaĩlĩte nũndũ wa wonzu ũla naĩ naw’o, na nũndũ nĩ mũnini naeeiwe kũla kwĩkalaa andũ ala mena thĩna wa mamutha ma mwĩĩ. Ĩndĩ mwakanĩ wa 1992, nĩnatatie kũtavany’a masaa 60 mweinĩ ũmwe. Nĩnatavanisye nesa na ũu watuma nĩthĩwa na ũtanu mwingĩ. Kwondũ wa ũu, nĩnatwie kwĩkaa ũu kĩla mwei kwa ĩvinda ya myaka ĩtatũ.

Kĩla ĩvinda nĩnĩlilikanaa ndeto ii syĩ Mbivilianĩ: ‘Nũũ ũla mwonzu, nakwa ndi mwonzu?’ (2 Akolintho 11:29) Nũndũ nĩ na kĩlĩko na wasya, nĩnĩtataa ũndũ ndonya kũtetheesya angĩ o na ethĩwa nĩnĩthĩawa na wonzu wa mwĩĩ. Nũndũ ndi moko, nĩnĩthĩawa ndonya kũmew’ĩa tei andũ ala me na mawonzu ma mwĩĩ. Nĩnĩsĩ ũndũ mũndũ wĩw’aa aũmĩa ngoo ĩla ũkwenda kwĩka ũndũ na ũyĩthĩa ndatonya kũwĩka. Nĩnĩtataa ũndũ ndonya nĩmekĩe vinya ala mekwĩw’a ũu. Kũtetheesya andũ ala angĩ kwa nzĩa ĩsu nĩkũtumaa nĩthĩwa nĩ na ũtanu.

Kwa w’o, ve mavinda amwe nĩw’aa nĩtũlĩkĩte ngoo. Nĩnĩw’aa ndyenda kwĩthĩwa nĩilyĩ andũ ala angĩ. O na kau nĩnĩthĩawa ndonya kũtethya mawĩa ma kĩla mũthenya, nĩkuaa ĩvinda yingĩ, na nĩnĩtũmĩaa vinya mwingĩ kwĩ ũndũ naĩle kwĩka takethĩwa ndyĩthĩawa na wonzu wa mamutha. Ndeto ii nĩsyo imbĩkĩaa vinya kĩla mũthenya: ‘Nĩndonya maũndũ onthe nthĩnĩ wake ũla ũndonyethasya.’ (Avilivi 4:13) Yeova nũnengae vinya wĩanĩtye wa kũtethya maũndũ ma kĩla mũthenya. O na nĩnĩmanyĩte kana Yeova ndaaeka kũndetheesya, na nĩkyo kĩtumi ndakesa kũeka kũmũthũkũma.

Yeova nũngathimĩte kwa kũnenga mũsyĩ, na ũndũ ũsu nĩ wa mwanya nũndũ ĩla naĩ mũnini, o na nĩ wa mũika, ndyaaĩkala na andũ makwa ma mũsyĩ. Yu nĩ na kĩveti kĩseo mũno kĩtawa Elke, na nĩkĩmbendete na kĩ tei. O na eka ũu, Ngũsĩ sya Yeova milioni mbingĩ nĩsyĩthĩĩtwe syĩ ũndũ ũmwe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa, ũu nĩ kwasya kana nthĩ yonthe, twĩ andũ ma mũsyĩ ũmwe.

Nĩnĩkiakiaw’a mũno nĩ watho wa Ngai wa kũtw’a “maũndũ onthe meũ,” nthĩnĩ wa Nthĩ Nzaũ. Na ũmwe wa maũndũ ala Ngai ũkatw’a meũ nĩ kũnenga moko makwa. (Ũvuan’yo 21:5) Nĩnĩeleawa nesa watho ũsu nalilikana maũndũ ala Yesũ weekie ĩla waĩ kũũ nthĩ. Kwa ngelekany’o, nĩwavoisye mũndũ ũmwe vau kwa vau ũla waĩ mwonzu maaũ, o na ĩvinda yĩla mũndũ ũmwe watililwe kũtũ, Yesũ nĩwamũkiitie na o vau kwa vau avoa. (Mathayo 12:13; Luka 22:50, 51) Mawatho ma Yeova na syama ila Yesũ weekaa nĩtumaa nĩĩkĩĩa vyũ kana o mĩtũkĩ nĩkilye nĩnavetewa mawonzu onthe ma mwĩĩ.

Ũathimo ũla mũnene vyũ naakwata nĩ kũmũmanya Yeova Ngai. Yeova nĩwĩthĩĩtwe e Ĩthe wakwa na Mũnyanyae wakwa, na nĩwe ũngiakiasya na akanenga vinya. Nĩw’aa o tondũ Mũsumbĩ Ndaviti weew’aa. Aandĩkie atĩĩ: ‘Yeova nĩwe vinya wakwa, nũndetheeasya. Kwondũ wa ũu ngoo yakwa nĩtanaa mũno.’ (Savuli 28:7) Ndeto isu nĩ nzeo mũno na nĩsyo ngwenda kũkwata nĩlũmĩtye vyũ thayũnĩ wakwa w’onthe. Ngekalaa nĩilũmĩtye vyũ o na kau ndi moko.