We nũũlilikana ĩla mwana waku wasyaiwe? Waĩ na mea ma kũmũkĩka. Asyai makwata mwana o tondũ Carlo na Mia makwatie, nĩmatanaa, ĩndĩ nĩmethĩawa na kĩmako ĩla matavw’a kana mwana woo nĩ mũwau, kana e na wonzu.

We wĩ na kana kawau? No ũsaanĩw’e ũndũ ũtonya kũmĩanĩsya na thĩna ũsu. Ethĩwa vailyĩ ũu, ndũkakw’e ngoo. Asyai angĩ o taku nĩmakĩlilye vinya thĩna ta ũsu. Sisya mathĩna atatũ methĩawa, na ala matonya kũũkwata, na ũisisya ũndũ ũĩ kuma Mbivilianĩ ũtonya kũũtetheesya.

Asyai aingĩ nĩmakwatawa nĩ kyeva ĩla mamanya kana mwana woo nĩ mũwau. Juliana kuma Mexico easya: “Ndyaaĩkĩĩa ĩla ndakĩtalĩ syandavisye kana mwana wakwa Santiago nĩwawaĩte ũwau wa w’ongo (cerebral palsy).” Aendeee kwasya atĩĩ: “Natelemile mũno.”  Angĩ nĩmatonya kwĩw’a o tondũ Villana kuma Italia weewie. Easya ũũ: “Nĩnatwie kwĩthĩwa na kana o na kũtw’ĩka nĩ ũndũ wĩ mũisyo kwa aka ma mũika wakwa kũsyaa. Nĩnĩw’aa navĩtisye ĩla mwana wakwa wakwatwa nĩ mathĩna nũndũ wa ũwau wa kĩlĩko.”

Ethĩwa nũtũlĩkĩte ngoo, kana nĩwĩw’aa wavĩtisye, lilikana kana ũsu nĩ ũndũ wĩthĩawa. Kĩyaĩ kĩeleelo kya Ngai andũ makwatawe nĩ ũwau. (Mwambĩlĩlyo 1:27, 28) Ngai ndaamomba asyai me na ũtonyi wa kwĩtĩkĩla maũndũ ala mataĩlĩte. Ti ũthũku kwĩthĩwa na kyeva ĩla wamanya kana mwana waku nĩ mũwau. Nũtonya kũkua ĩvinda ĩasa kwĩtĩkĩla kana nĩwaĩle kũmĩanĩsya na thĩna ũsu.

Nata ethĩwa nũkwĩtũla mũtĩ nũndũ wa ũwau wa kana kaku? Lilikana kana maũndũ ta ũko, vala mũndũ ũĩ, na maũndũ angĩ nĩmalyũlaa ũima wa mwĩĩ wa kana, ĩndĩ vai mũndũ wĩsĩ nesa ũndũ maalyũlaa. O na ĩngĩ, nũtonya kwambĩĩa kũmũtũla mũtĩ ũla mũtwaanĩte. Ndũketĩkĩle kwĩka ũu. Nĩ ũndũ waĩlĩte kwĩthĩwa na ngwatanĩo na ũla mũtwaanĩte, na mũyĩkĩa kĩthito kũsũvĩa kana kenyu.—Mũtavan’ya 4:9, 10.

ŨTAO: Ĩmanyĩsye ĩũlũ wa ũwau wa kana kaku. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Nĩ kana mũsyĩ wĩthĩwe wĩ mũseo ũĩ nĩwendekaa, na nĩ kana mũsyĩ ũsu ũlũlũmĩĩlw’e, ũmanyi nĩwendekaa.”—Nthimo 24:3, New Century Version.

Nũtonya kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ ĩũlũ wa ũwau wa kana kaku ĩla waneena na ala masomeete maũndũ ma ũiiti, na kũsoma mavuku ala maeleetye ũwau ũsu. Nũtonya kũvw’ananĩthya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ũwau wa kana kaku na kwĩmanyĩsya kĩthyomo kyeũ. Mwambĩĩonĩ wĩw’aa ve vinya kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩu, ĩndĩ nũtonya kũkĩmanya.

Carlo na Mia, ala mawetiwe mwambĩlĩlyonĩ, nĩmaneenie na ndakĩtalĩ na maenda kwa mũvĩa ũmwe ũthĩnĩkĩaa syana ila syĩ na ũwau ũla wakwatĩte mwana woo. Measya ũũ: “Kwĩka ũu nĩkwatũtetheeisye kũelewa mathĩna ala matonya kwĩthĩwa, o na twamanya maũndũ ala mũndũ wĩ na ũwau wa kĩlĩko ũtonya kwĩka. Nĩtwamanyie kana mwana witũ no ekale o ta andũ ala angĩ. Ũndũ ũsu nĩwatũnengie ũkiakisyo.”

Nũtonya kwona kũsũvĩa kana kawau ne ũndũ ũũnoasya mũno. Jenney kuma New Zealand easya: “Myaka mĩvũthũ ĩtina wa kũmanya kana mwana wakwa nũwaĩte ũwau wa kũkonzeka ĩvĩndĩ ya mũongo (spina bifida), nĩnanoaa mũno na kũĩa ĩla natethya wĩa wa nyũmba.”

Thĩna ũngĩ nĩ kana wĩw’aa ta wĩ weka. Ben nĩwĩthĩawa na mwana ũwaĩte ũwau wa malangũ (muscular dystrophy) na ũngĩ wĩtawa Asperger’s syndrome. Easya: “Andũ aingĩ maitonya kũelewa thĩna ũla twĩthĩawa naw’o.” Nũtonya kwĩthĩwa wendaa kũelesya mũndũ thĩna waku. Ĩndĩ, aingĩ ma anyanyau mayĩthĩwa na syana ndwau. Kwondũ wa ũu nĩvatonyeka ũkaemwa nĩ kũmaelesya thĩna waku.

ŨTAO: Mantha ũtethyo. Ĩtĩkĩla ũtethyo ũla wanengwa. Juliana, ũla ũwetiwe mbeenĩ, easya: “Mavinda angĩ nyie nĩ na mũũme wakwa nĩtwĩw’aa nthoni kũmantha ũtethyo.” Ĩndĩ aendeee kwasya: “Nĩtũmanyĩte kana nĩtwaĩle kũtetheew’a. Ĩla andũ angĩ matũtetheesya, kĩmako kitũ nĩkĩolekaa.” Ĩtĩkĩla kuma ngoonĩ ĩla mũnyanyau, kana mũndũ wa mũsyĩ watw’a kwĩkala na kana kaku ĩla mwĩ maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, kana vandũ vangĩ. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Mũnyanya nĩwendanaa ĩndĩ yonthe; na [nĩ] mwana-a-ĩthe [w]asyaiwe kwondũ wa kũthĩnũkasya.”—Nthimo 17:17.

Sũvĩa ũima waku wa mwĩĩ. O tondũ ambiũlanzi yaĩle kwongelwa mauta kĩla ĩvinda nĩ kana ĩendeee kũtwaa awau sivitalĩ, now’o waĩlĩte kwongela vinya waku kwĩsĩla kũya nesa, kũkoota maleenyũ, na kũthyũmũa, nĩ kana ũendeee kũtetheesya kana kaku ũndũ vaĩle. Javier, ũla wĩthĩawa na kana kau mamutha easya: “Mwana wakwa ndatonya kũthi, kwoou nonaa nĩnaĩle kũtata kũya nesa nũndũ ninyie nĩmũtwaa kĩla vandũ. Maaũ makwa nĩmo maaũ make!”

Ũtonya kwĩka ata nĩ kana wĩthĩwe na ĩvinda ya kũthĩnĩkĩa ũima waku wa mwĩĩ? Asyai amwe nĩmaumanĩasya kũsũvĩa kana koo kala kawau. Kwondũ wa ũu, ũmwe nũtonya kũthyũmũa, kana akatethya wĩa ũngĩ. Nĩ ũndũ ũtonya kwĩthĩwa wĩ vinya, ĩndĩ nĩwaĩle kũtw’a nĩ maũndũ meva mate ma vata ala ũtonya kũeka nĩ kana ũkwate ĩvinda ya kũthĩnĩkĩa ũima waku wa mwĩĩ. Mayuri kuma India easya: “Ĩtina nĩwĩsaa kũmanyĩa.”

Neena na mũnyanyau ũla wĩsĩ nũtonya kũũtethya. O na anyanyau ala matethĩawa na syana ndwau nĩmatonya  kũũkiakisya. O na ĩngĩ, nũtonya kũmũvoya Yeova Ngai. Yo mboya nĩtonya kũũtethya? Yazmin ũla wĩ na syana ilĩ iwaĩte ũwau wĩtawa cystic fibrosis easya ũũ: “Nĩnĩkwatawa nĩ thĩna mwingĩ ũkethĩa nĩĩw’a ta ngũkw’a.” Ĩndĩ, aendeee kwasya: “Nĩnĩmũvoyaa Yeova nĩkwate vinya na ndikethĩwe na kyeva. Neeka ũu nĩw’aa ndonya kũmĩĩsya.”—Savuli 145:18.

Ũwau wa kana nũtonya kũalyũla maũndũ ta, mĩĩle ya mũsyĩ, kũla andũ ma mũsyĩ meũthi, na ĩvinda yĩla asyai meũtũmĩa kũtindany’a na kĩla kana. Kwondũ wa ũu, syana ila ingĩ nitonya kwona iteũthĩnĩkĩwa nesa. O na ĩngĩ, asyai nĩmatonya kũthĩnĩkĩa mũno kana kala kawau na ũu ũituma mũtwaano woo wĩthĩwa na mathĩna. Lionel kuma Liberia easya: “Mavinda angĩ kĩveti kyakwa kyaasya kana nĩkyo kĩthĩnĩkĩaa mũno kana kaitũ kala kawau, ĩndĩ nyie ndikathĩnĩkĩaa. Nĩw’aa kyambũthya, na mavinda angĩ nĩnĩneenaa ndeto ite nzeo.”

ŨTAO: Vanga mwĩke maũndũ ala syana syaku syendaa nĩ kana ũsiĩkĩĩthye kana nũsyendete. Jenney, ũla ũwetiwe mbeenĩ easya: “Mavinda angĩ nĩtwĩkaa maũndũ ala mamwendeeasya mwana witũ ũla mũkũũ, o na ethĩwa nĩ kũya lĩu mũkaawanĩ ũla we wendete mũno.”

Nĩ kana ũsũvĩe mũtwaano waku, neena na ũivoya vamwe na ũla mũtwaanĩte. Aseem, ũla umĩte India na wĩthĩawa na kana kawaĩte mũng’athũko easya: “O na kũtw’ĩka nĩ na kĩveti kyakwa twĩthĩawa tũnoete mũno na tũte eanĩe, nĩtũmanthaa mwanya wa kwĩkala nthĩ, kũneena, na kũvoya vamwe. Kĩla kwakya syana sitũ itanamba kũamũka, nĩtũneeneaa mũsoa ũmwe wa Mbivilia.” O na angĩ nĩmaneenaa me vamwe matanamba kũkoma. Kũneenea maũndũ mwĩ vamwe, na kũvoya kuma ngoonĩ kũkalũlũmĩĩlya mũtwaano wenyu ĩvindanĩ ya mathĩna. (Nthimo 15:22) Andũ amwe matwaanĩte measya ũũ: “Kwĩthĩwa twĩ vamwe ĩvinda ya mathĩna nĩ ũndũ ũmwe wĩthĩĩtwe wĩ wa kwendeesya kwitũ.”

Mbivilia nĩyathanĩte kana o mĩtũkĩ Ngai akamina mowau na mawonzu onthe ala mathĩnasya syana na andũ ala akũũ. (Ũvuan’yo 21:3, 4) Mũthenyanĩ ũsu, “ũla ũtwĩe kw’o ndakasya, Nyie nĩ mũwau.” *—Isaia 33:24.

Maũndũ maku nĩmatonya kwĩthĩwa me maseo o na ethĩwa kana kaku nĩ kawau. Carlo na Mia ala mawetiwe mbeenĩ measya: “O na maũndũ mathũka, ndũkakw’e ngoo. Tata mũno kũtanĩa maũndũ ma kwendeesya ĩũlũ wa kana kaku nũndũ nĩ maingĩ.”