Mũandĩki ũmwe Mũyuti wĩtawa Philo aandĩkie ũvoo ũkonanĩtye na ũla wĩ Meko ma Atũmwa 2:5-11, aeleetye ĩũlũ wa nguthu ya andũ ĩla yookie Yelusaleme Vendekosito Mwaka wa 33.

Philo aandĩkie ũũ ĩũlũ wa aeni ala mookaa Yelusaleme: “Nguthu sya andũ aingĩ kuma nthĩ, ithama syĩ kĩvathũkany’o, o na angĩ kuma ngalĩ ya umĩlonĩ wa syũa, ũthũĩlonĩ wa syũa, ngalĩ ya ĩũlũ na ngalĩ ya ĩtheo mookaa kĩla ĩvinda ya sikũkũ.” O na nĩwaumĩĩisye ndeto imwe kuma valũanĩ ũla watũmĩtwe nĩ Akiliva, ũla waĩ mwĩsũkũũe wa Elote Mũnene, aandĩkĩe Mũsumbĩ wa Lomi weetawa Caligula. Valũanĩ ũsu Akiliva aĩtye ũũ ĩũlũ wa Yelusaleme: “Ndũa ĩsu nene . . . nĩ mũsyĩ mũnene wa nthĩ mbingĩ, ĩndĩ ti o Yutia yoka nũndũ wa andũ aingĩ ala maumaa kw’o mavinda kwa mavinda makathi nthĩ ingĩ.”

Akiliva nĩwaandĩkie nthĩ ila Ayuti mathamĩĩie nasyo nĩ Mesovotamia, ngalĩ ya ĩũlũ ya Africa, Asia Nini, Ũkiliki, na ithama sya Mediterranea. Mũsomi ũmwe wĩtawa Joachim Jeremias aisye atĩĩ, “O na kau [Akiliva] ndaaweta ĩũlũ wa savalĩ sya kũthi Yelusaleme, no nginya ũndũ ũsu wĩthĩwe weekawa nũndũ yaĩ lasima Ayuti onthe mathi Yelusaleme kwondũ wa ũthaithi.”—Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 16:16.

Veethĩawa sikũkũ itatũ kĩla mwaka ku Yelusaleme nasyo nĩ Vasaka, Vendekosito, na Mboka ya Malwanda. Ĩvindanĩ ya atũmwa, andũ ngili mbingĩ nĩmaendaa Yelusaleme kwondũ wa sikũkũ isu, meethĩawa maumĩte Isilaeli yonthe na angĩ meethĩawa maumĩte nthĩ ingĩ. (Luka 2:41, 42; Meko ma Atũmwa 2:1, 5-11) Andũ asu onthe yaĩ no nginya makwate vandũ va kwĩkala.

Amwe makomaa kwa anyanyae, na angĩ maikomboa nyũmba. Namo angĩ makomaa maeemanĩ ngalĩ ya nthĩnĩ kana ya nza ya ũkũta wa Yelusaleme. Ĩvinda yake ya mũthya e Yelusaleme, Yesũ akomie ndũanĩ yaĩ vakuvĩ yeetawa Vethania.—Mathayo 21:17.

Ve myako yeethĩiwe vakuvĩ na ĩkalũ ĩla yaĩ na kũndũ kwa kũthambĩa. Myako ĩsu ĩwetawa tayo andũ ala mookaa Yelusaleme mekalaa na maithambĩa matanamba kũthi ĩkalũnĩ. Mũandĩko weethĩiwe ũandĩkĩtwe nyũmbanĩ isu woonanisye kana Theodotus, ũla waĩ mũthembi na mũtongoi wa ĩsinakoke, “aakie ĩsinakoke kwondũ wa andũ kũsomeawa mĩao na . . . aaka nyũmba sya aeni sya kũkoma na syĩ na vandũ va kũthambĩa.”