1. Yesũ akindĩlĩĩile ũndũ wĩva ũtukũ wake wa mũthya kũũ nthĩ?

ŨTUKŨ wake wa mũthya kũũ nthĩ, Yesũ nĩwoonanisye kana nĩwathĩnĩkĩaa mũno ũndũ kwĩĩthĩwa kwa aatĩĩi make ĩvinda yũkĩte. O na nĩwamũvoyie Ĩthe wake ĩũlũ wa ũndũ ũsu ayasya atĩĩ: “Ndiũvoya nĩ kana ũmaumye kũũ nthĩ, ĩndĩ nĩ kana ũmasũvĩe kwa ũsu mũthũku. Namo ti ma nthĩ, o ũndũ nyie ndi wa nthĩ.” (Yoana 17:15, 16) Nthĩnĩ wa mboya ĩsu ya kuma ngoonĩ, Yesũ nĩwoonanisye kana nĩwamendete mũno aatĩĩi make. O na nĩwoonanisye kana ndeto ila waĩ anamatavya amwe moo ũtukũ ũsu, syaĩ sya vata. Ameie ũũ: “Mũti ma nthĩ.” (Yoana 15:19) Vate nzika, Yesũ nĩwoonie wĩ ũndũ wa vata mũno kwa aatĩĩi make kwĩkala mevathanĩte na nthĩ!

2. Yesũ awetaa “nthĩ” yĩva?

² “Nthĩ” ĩla Yesũ wawetie nĩ andũ onthe ala mavathanĩtw’e na Ngai. Andũ asu masumbĩkĩtwe nĩ Satani, na nĩmatw’ĩkĩthĩtw’e ngombo nĩ veva wa kwĩyenda na wa ngathĩĩo ũla umanaa nake. (Yoana 14:30; Aeveso 2:2; 1 Yoana 5:19) Vai nzika kana ‘ũnyanya na nthĩ ĩsu nĩ ũmaitha na Ngai.’ (Yakovo 4:4) Ĩndĩ, vatonyeka ata andũ ala mekwenda kwĩkala wendonĩ wa Ngai makethĩwa me o kũũ nthĩ na mayĩthĩwa mevathanĩte nayo? Matonya kwĩka ũu ethĩwa, (1) nĩmekũendeea kwĩthĩwa me aĩkĩĩku kwa Ũsumbĩ wa Ngai ũla ũsumbĩkĩtwe nĩ Klĩsto, na mailea kwĩlikya siasanĩ, (2) nĩmekũleana na veva wa nthĩ ĩno, (3) nĩmekwĩkĩa ngũa nesa na kwĩyanakavya kwa nzĩa ĩla yaĩle, (4) mayĩenda kwĩthĩwa me ma kĩlasi kya ĩũlũ, na (5) nĩmekwĩkĩa mĩio ya kaũ ya kĩ-veva. Ekai tũneenee maũndũ asu atano.

3. (a) Yesũ aĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa siasa sya ĩvinda yake? (b) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana aatĩĩi ma Yesũ etĩkĩw’a mauta nĩ andũ maũngamĩte vandũ vake? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

³ Vandũ va kwĩlikya siasanĩ ĩla syaendeee ĩvindanĩ yake, Yesũ aendeeie kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ũsumbĩ ũsu nĩ silikalĩ ya ĩtunĩ ĩla waĩ ethĩwe e Mũsumbĩ wayo. (Ndanieli 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Kwoou, ĩla waĩ mbee wa Vontio Vilato, Ngavana Mũlomi, Yesũ aĩ atonya kwasya, “Ũsumbĩ wakwa ti wa nthĩ ĩno.” (Yoana 18:36) Aatĩĩi ala aĩkĩĩku ma Klĩsto nĩmaatĩĩaa ngelekany’o yake kwa kwĩthĩwa me aĩkĩĩku kwake na Ũsumbĩ wake, na kwa kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũsu. (Mathayo 24:14) Mũtũmwa Vaulo aandĩkie atĩĩ: “[Nũndũ] twĩ atũmwa kwondũ wa Klĩsto [kana “andũ maũngamĩte vandũ va Klĩsto,” NWT], nĩtũũmwĩsũva kwondũ wa Klisto, mwĩw’anĩthw’e na Ngai.” *—2 Akolintho 5:20.

4. Aklĩsto onthe ma w’o monanasya ata kana nĩ aĩkĩĩku kwa Ũsumbĩ wa Ngai? (Sisya ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 52.)

⁴ Andũ ala matũmawa nĩ nthĩ yoo makaũngame vandũ vayo me nthĩ ya ũeninĩ, mailikĩlĩĩlaa maũndũ ma kĩ-nthĩnĩ ma nthĩ ĩsu matũmĩtwe, o na mayĩlikasya siasanĩ syayo. Vandũ va ũu, mathĩnĩkĩaa mavata ma silikalĩ ya nthĩ ĩla ĩmatũmĩte. Ũu now’o aatĩĩi ma w’o etĩkĩw’a mauta ma Klĩsto mekaa, nũndũ ‘kwoo nĩ ĩtunĩ.’ (Avilivi 3:20) Aklĩsto asu etĩkĩw’a mauta nĩmatavanasya na kĩthito ĩũlũ wa Ũsumbĩ, na nũndũ wa ũu nĩmatetheesye andũ milioni mbingĩ ma “malondu angĩ” ma Klĩsto ‘mew’anĩthw’e na Ngai.’ (Yoana 10:16; Mathayo 25:31-40) Malondu asu angĩ nĩmamakwataa mbau ana-a-asa ma Yesũ etĩkĩw’a mauta. Ikundi isu syelĩ nĩ ĩĩthya yĩmwe, na itavanasya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Masia, ite kũlika o na vanini siasanĩ sya nthĩ.—Soma Isaia 2:2-4.

5. Ve kĩvathũkany’o kĩva katĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto na Aisilaeli ma tene, na kĩvathũkany’o kĩu kyonekaa ata?

 ⁵ O vamwe na kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku kwa Klĩsto, ve maũndũ angĩ matumaa Aklĩsto ma w’o matelikya siasanĩ. Ithyĩ twĩ nthĩnĩ wa ngwatanĩo ya ana-a-asa kuma nthĩ mbingĩ, na ũu ũtumaa twĩthĩwa twĩ kĩvathũkany’o na Aisilaeli ma tene ala  mekalaa nthĩnĩ wa nthĩ o ĩmwe ĩla manengetwe nĩ Ngai. (Mathayo 28:19; 1 Vetelo 2:9) Kwoou, ethĩwa tũkeelikya syamanĩ sya siasa sya nthĩ yitũ, ũkeethĩwa ũte ũndũ laisi kũtavany’a ũvoo wa Ũsumbĩ. O na tũkeethĩwa tũilikya ngwatanĩo yitũ ya Kĩklĩsto mũisyonĩ mũnene. (1 Akolintho 1:10) O na ĩngĩ kũnaumĩla kaũ, ũndũ ũsu no ũtume tũkita na ana-a-asa maitũ ala twĩyĩaĩwe tũmende. (Yoana 13:34, 35; 1 Yoana 3:10-12) Kwoou, Yesũ aĩ na kĩtumi kĩseo kya kũmea amanyĩw’a make maikelikye kaũnĩ. O na nĩwameie mende amaitha moo.—Mathayo 5:44; 26:52; sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Nyie Nĩnĩvathanaa na Kwĩlikya Kaũnĩ Kana Siasanĩ?” ĩthangũnĩ ya 55.

6. Kwĩyumya kwaku kwa Ngai kũtumaa wĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kũmwĩw’a Kaisali?

⁶ Ithyĩ Aklĩsto ma w’o tũmwĩyumĩsye Ngai, ĩndĩ tũyĩyumĩsye mũndũ, nthĩ, kana kĩkundi o na kĩva kya andũ. Ĩandĩko ya 1 Akolintho 6:19, 20 yaĩtye atĩĩ: “Mũi menyu ene; nũndũ nĩmũthooetwe na thooa mũnene.” Kwoou, o na kau aatĩĩi ma Yesũ nĩmamũnengae “Kaisali” kĩla kĩmwaĩle kwa kũmwony’a ndaĩa, kũĩva koti, na kũmwĩw’a ethĩwa kwĩka ũu kũyĩũleana na mĩao ya Ngai, mo mayũlawa nĩ kũmũnenga “Ngai syĩndũ sya Ngai.” (Maliko 12:17; Alomi 13:1-7) Syĩndũ isu nĩ ũthaithi woo, o vamwe na kũmwenda Ngai na ngoo yonthe, na kwĩthĩwa maimwĩw’a kuma ngoonĩ. O na nĩmethĩawa meyũmbanĩtye kũkw’a kwondũ wake.—Luka 4:8; 10:27; soma Meko ma Atũmwa 5:29; Alomi 14:8.

7, 8. ‘Veva wa nthĩ’ nĩ kyaũ, na ‘ũtethasya wĩa’ ata nthĩnĩ wa andũ ala mate ewi?

⁷ Nzĩa ĩngĩ ĩla Aklĩsto monanasya nĩmevathanĩte na nthĩ nĩ kwa kũleana na veva mũthũku wayo. Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Ithyĩ tũiaaosa veva wa . . . nthĩ, ĩndĩ nĩtwosete [veva] ũla wumaa kwa Ngai.” (1 Akolintho 2:12) O na nĩwameie Aeveso atĩĩ: “Mwaendie . . . ĩvinda ya tene kwĩanana na . . . nthĩ ĩno, kwĩanana na mũnene wa mavinya ma yayaya [kana “vinya wa nzeve,” NWT], . . . [nayo nĩyo] veva ũla wĩkaa wĩa yu nthĩnĩ wa ana ma ũlei.”—Aeveso 2:2, 3.

 ⁸ “Nzeve,” kana veva wa nthĩ ĩno, nĩ vinya ũtonekaa ũla ũtumaa andũ matamwĩw’a Ngai na methĩwa na “wendi wa mwĩĩ na wendi wa metho.” (1 Yoana 2:16; 1 Timotheo 6:9, 10) Veva ũsu nĩwĩthĩawa na “vinya” nũndũ nũtonya kũkusya mwĩĩ witũ wĩ na naĩ, o na nũtonya kũlika nthĩnĩ witũ tũteũmanya. O na ĩngĩ, veva ũsu ndũnengae andũ mwanya wa kũveva, nũndũ wĩthĩawa ũmasukumĩte ĩvinda yonthe, naw’o ũnyaĩĩkĩte kĩla vandũ o ta nzeve. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, veva ũsu ‘ũtethasya wĩa’ nthĩnĩ wa andũ ala mate ewi kwa kũtuma mambĩĩa kwĩthĩwa na ndaĩa ite kwosana na kwenda kwa Ngai, ta kwĩyenda, mĩtũlyo, ũlei, ĩtomo ya kwenda ũnene, na veva wa kũatĩĩa mawoni ma mũndũ mwene. * Kwa ũkuvĩ, veva wa nthĩ ũtumaa andũ mambĩĩa kwĩthĩwa na imanyĩo ta sya Ndevili.—Yoana 8:44; Meko ma Atũmwa 13:10; 1 Yoana 3:8, 10.

9. Nĩ kwa nzĩa syĩva veva wa nthĩ ũtonya kũlika nthĩnĩ wa ilĩko na ngoo sitũ?

⁹ W’o veva wa nthĩ no ũlike na ũkekala ngoonĩ na ilĩkonĩ sitũ? Ĩĩ, ethĩwa tũkeethĩwa tũte metho. (Soma Nthimo 4:23. *) Mavinda maingĩ, ũndũ ũsu wambĩĩaa mũndũ ateũmanya, o na no wambĩĩe kwĩsĩla atindany’a maitũ ala matonya kwoneka ta aseo, ĩndĩ ũyĩthĩa maimwendete Yeova. (Nthimo 13:20; 1 Akolintho 15:33) O na veva ũsu nũtonya kũlika mũndũnĩ kwĩsĩla mavuku me na ũvoo ũtaĩle, kwĩsĩla isesenĩ sya Indaneti ila syĩ na maũndũ makonetye ũlaalai, na kwĩsĩla maũvoo maumanĩte na ala makaĩĩte mũĩkĩĩo. Ĩngĩ, veva ũsu no ũlike mũndũnĩ kwĩsĩla maũndũ ma kwĩtanĩthya mataĩle kana kwĩsĩla mathaũ, ala matumaa andũ methĩwa na veva mũthũku wa masindano. Ũu nĩ kwasya kana veva ũsu no wumane na andũ kana kĩndũ o na kĩva kĩla kĩtonya kũtuma twĩthĩwa na mawoni ma Satani, kana ma nthĩ ĩno ũtongoesye.

10. Tũtonya kũleana na veva wa nthĩ ĩno ata?

 ¹⁰ Tũtonya ata kwĩyĩkalya ene wendonĩ wa Ngai, na tũileana na veva wa nthĩ ĩno ũla ũtonya kũtũlikya mũisyonĩ? No kwa kũtũmĩa nesa ũtethyo wa kĩ-veva ũla Yeova ũtũnengete, na kũvoya tũte kũeka atũnenge veva wake mũtheu. Yeova nĩ mũnene vyũ kũthonoka Ndevili, na kũthonoka nthĩ ĩno nthũku ĩtongoew’e nĩ ũ Ndevili. (1 Yoana 4:4) Kwoou, nĩ ũndũ wa vata ta kĩ kũlũmany’a na Yeova kwĩsĩla mboya!

11. Veva wa nthĩ ũtumĩte mĩkĩĩle ya ngũa yĩthĩwa ĩilyĩ ata?

¹¹ Mwĩkĩĩle wa ngũa, kwĩyanakavya, na ũtheu nĩ maũndũ matonya kũtũtetheesya kũmanya veva ũla ũtongoesye mũndũ. Nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ, andũ mekĩaa ngũa naĩ mũno, na ũu nĩwatumie mũtangaasi ũmwe wa televiseni asya kana, o mĩtũkĩ ũkeethĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kũvathũkany’a malwaya na ala mate malwaya. O na twĩlĩtu tũla tũtanamba kũvikĩĩa myaka ĩkũmi na ĩtatũ nĩtwambĩĩe kwĩthĩwa na kĩmanyĩo kĩu kya kwĩkĩa ngũa naĩ. Ĩkaseti yĩmwe ya ũvoo yaisye kana twĩlĩtu tũu twendaa ngũa ila “itiĩte mwĩĩ ũtheinĩ na ite kwonany’a ndaĩa.” Kĩmanyĩo kĩngĩ nĩ kwĩkĩa ngũa mũndũ ateũmaka, na ũu wonanasya kana e na veva wa ũlei na ndenengete ndaĩa.

12, 13. Nĩ myolooto yĩva yaĩle kũtũtongoesya nthĩnĩ wa mĩkĩĩle yitũ ya ngũa na kwĩyanakavya?

¹² Nũndũ twĩ athũkũmi ma Yeova, nĩtwaĩle kwĩkĩa ngũa nesa. Ũu nĩ kwasya kana ngũa sitũ syaĩle kwĩthĩwa syĩ ntheu na syĩ sya kwendeesya, na iyosana na ũndũ ũla tũkwĩka. Mavinda onthe, mwĩkĩĩle witũ wa ngũa na kwĩyanakavya kwitũ kwaĩle kwonany’a “wĩnyivyo na kĩlĩko,” o vamwe na “meko maseo. Maũndũ asu nĩmaĩlĩte kwa onthe ‘ala maumbũlaa kũmũkĩa Ngai’ o na ethĩwa nĩ aũme, kana nĩ aka. Ĩla tũkwĩka ũu, kĩeleelo kitũ kĩla kĩnene ti kwĩyonany’a, ĩndĩ nĩ ‘kwĩyĩkalya ithyĩ ene wendonĩ wa Ngai.’ (1 Timotheo 2:9, 10; Yuta 21) Ĩĩ, twĩenda kwĩyanakavya kũla kũnene kwĩthĩwe “mũndũ ũla ũtonekaa wa ngoo, . . . ũla wĩ vata mũno mbee wa Ngai.”—1 Vetelo 3:3, 4.

¹³ Ĩngĩ, lilikana kana mĩkĩĩle yitũ ya ngũa na kwĩyanakavya nĩ maũndũ matonya kũtuma andũ mosa ũthaithi wa w’o naĩ, kana makawosa nesa. Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “wĩnyivyo” nĩtonya kũtũmĩwa kũelesya ĩũlũ wa mwĩkalĩle. Ĩla yatũmĩwa kwa nzĩa ĩsu, ndeto ĩsu yonanasya kana mũndũ e na kĩkĩo, ndaĩa nene, na nũnengae ndaĩa woni wa andũ ala angĩ. Kwoou, o na vala nĩtũtonya kũsũanĩa kana twĩ na ũthasyo wa kwĩkĩa ngũa ila tũkwenda, nĩtwaĩle kũmanya kana ĩla tũkwĩka  ũu no nginya tũthĩnĩkĩe mũno wasya wa ngoo wa andũ ala angĩ. Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kũmũetee Yeova na andũ make ndaĩa, o vamwe na kwĩyĩĩkĩĩthya ene kana twĩ athũkũmi make, na kwĩka ‘maũndũ onthe kwa kũmũtaĩa.’—1 Akolintho 4:9; 10:31; 2 Akolintho 6:3, 4; 7:1.

14. Nĩ makũlyo meva twaĩle kwĩkũlya ĩũlũ wa mĩkĩĩle yitũ ya ngũa, kwĩyanakavya, na ũtheu?

¹⁴ Ĩla tũũtavany’a, kana ĩla twĩ maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, nĩtwaĩle kũlilikana kana nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩthĩwa twĩ atheu, twĩkĩĩte ngũa nesa, na tũkeyanakavya ũndũ vaĩle. Ĩkũlye atĩĩ: ‘Andũ nĩmasaanĩaw’a nĩ mwĩkĩĩle wakwa wa ngũa na ũndũ nĩyanakavasya? Nĩmasaanĩaw’a nĩ ũndũ nosaa ũtheu wakwa wa kĩ-mwĩĩ? Mo maũndũ asu mawetwa ala nĩ ũtheu, mĩkĩĩle ya ngũa, na kwĩyanakavya, nĩmatumaa angĩ mew’a mate eanĩe? Nyie nonaa woni wakwa ĩũlũ wa maũndũ asu ne w’o wa vata mũno kwĩ kwĩka maendeeo kĩkundinĩ?’ Nyie nonaa kava ngaema kwĩka maendeeo kĩkundinĩ, ĩndĩ ndiendeea kwĩka maũndũ matonya kũtuma angĩ mew’a mate eanĩe?—Savuli 68:6; Avilivi 4:5; 1 Vetelo 5:6.

15. Nĩkĩ Ndeto ya Ngai ĩte na mĩao ĩwetete maũndũ ĩmwe kwa ĩmwe ĩũlũ wa mĩkĩĩle ya ngũa, kwĩyanakavya, na ũtheu?

¹⁵ Nthĩnĩ wa Mbivilia, Yeova ndanengete Aklĩsto mĩao ĩwetete maũndũ ĩmwe kwa ĩmwe ĩũlũ wa mĩkĩĩle yoo ya ngũa, kwĩyanakavya, na ũtheu. Ekĩte ũu nũndũ we ndendaa kũtũsiĩĩa kũtũmĩa ilĩko sitũ kana kũtũmĩa ũthasyo ũla twĩ naw’o  wa kwĩka motwi. Vandũ va ũu, endaa twĩthĩwe andũ aimu na maatĩĩaa myolooto ya Mbivilia, ala ‘nũndũ wa kũtũmĩa ũtonyi woo wa kũelewa maũndũ,’ methĩawa matonya ‘kũũmanyĩsya kũvathũkany’a ũseo na ũthũku.’ (Aevelania 5:14, NWT) Ĩndĩ ve ũndũ ũmwe wa vata mũno Ngai wendaa. Endaa tũtongoew’e nĩ wendo, na ũu nĩ kwasya kana nĩtwaĩle kũmwenda Ngai, na kũmwenda mũtũi. (Soma Maliko 12:30, 31.) O na myolooto ĩsu yĩ o vo, twĩ na ũthasyo wa kwĩkĩa ngũa na kwĩyanakavya kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Ũu ũtonya kwoneka kwĩsĩla ngũa syĩ kĩvathũkany’o ila andũ atanu ma Yeova methĩawa mekĩĩte maũmbanonĩ moo, o na ethĩwa me kĩsionĩ kĩva ĩũlũ wa nthĩ.

16. Ve kĩvathũkany’o kyaũ katĩ wa veva wa nthĩ na maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye, na twaĩle kwĩkũlya makũlyo meva?

¹⁶ Veva wa nthĩ wĩthĩawa na ũseleke, na nũtumaa andũ milioni  mbingĩ mona mbesa na malĩ ta mo maũndũ ala maetae ũtanu. Ĩndĩ Yesũ aisye: “Thayũ wa mũndũ ndumaa syĩndũnĩ syake, o na syĩ nyingĩ ata.” (Luka 12:15) Nthĩnĩ wa ĩandĩko yĩu, Yesũ ndamanyĩasya andũ mekale thayũ wa kwĩyĩima, kana kwĩvata maũndũ mũno. Ĩndĩ, amanyĩasya kana andũ ala makwataa thayũ na ũtanu wa w’o nĩ “ala me na ũkya wa ngoo,” na matendaa kwĩthĩwa me ma kĩlasi kya ĩũlũ, ĩndĩ mendaa kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova. (Mathayo 5:3; 6:22) Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩĩkĩĩaa vyũ maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye, kana nĩatĩĩaa “ĩthe wa ũvũngũ”? (Yoana 8:44) Nĩ kyaũ kyonanaw’a nĩ ndeto syakwa, ieleelo syakwa, mwĩkalĩle wakwa, na maũndũ ala nĩvĩtasya mbee?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yoana 6.

17. Weta moathimo amwe matanĩawa nĩ andũ ala matendaa kwĩthĩwa me ma kĩlasi kya ĩũlũ.

¹⁷ Mbivilia ĩtũtavĩtye atĩĩ: “Ĩthĩwai mwĩ eki ma ndeto.” (Yakovo 1:22) Kwasũanĩa ĩũlũ wa moathimo amwe matanĩawa nĩ ala matendaa kwĩthĩwa me ma kĩlasi kya ĩũlũ. Andũ asu nĩmakwataa ũthũmũo ũthũkũminĩ wa Ũsumbĩ. (Mathayo 11:29, 30) O na mayĩthĩawa na mawĩmakĩo maingĩ, na ũu ũtumaa matethĩwa na mathĩna maingĩ ma ngoo na ma kĩlĩko. (Soma 1 Timotheo 6:9, 10.) Nũndũ nĩmeanĩawa nĩ maũndũ ala ma vata thayũnĩ, nĩmakwataa ĩvinda yingĩ ya kwĩthĩwa vamwe na andũ moo ma mũsyĩ na anyanya moo Aklĩsto. O na nĩmatonya kũkoma too mũseo. (Mũtavan’ya 5:12) Nĩmakwataa ũtanu mũnene nũndũ wa kũnengane, na nĩmekaa ũu kwĩanana na ũtonyi woo. (Meko ma Atũmwa 20:35) Ĩngĩ, nĩmethĩawa na “wĩkwatyo mwingĩ,” mũuo wa ngoo, na kwĩw’a me eanĩe. (Alomi 15:13; Mathayo 6:31, 32) Asu vate nzika nĩ moathimo manene mũno!

18. Mbivilia ĩeleetye ata ĩũlũ wa mũmaitha witũ, nzĩa ila ũtũmĩaa, na ũndũ ‘tũkĩlanasya vinya’ nake?

¹⁸ Aklĩsto ala meyĩkalasya ene wendonĩ wa Ngai nĩmasũvĩawa nĩ kana Satani ndakamasiĩĩe maeke kũmũthũkũma Ngai.  Satani endaa kũmasiĩĩa nũndũ nĩwĩsĩ kũmũthũkũma Ngai nokw’o kũtonya kũtuma methĩwa na ũtanu, na kũkwata thayũ ũtathela. (1 Vetelo 5:8) Vaulo aisye atĩĩ: “Kũkĩlan’ya vinya kwitũ ti kũkĩlan’ya na mwĩĩ na nthakame, ĩndĩ nĩ kũkĩlan’ya na monene, na mokũmũ, na ala masumbĩkĩte kĩvindunĩ kĩĩ, na nguthu sya maveva ma ũthũku ĩtunĩ.” (Aeveso 6:12) “Kũkĩlan’ya vinya” kwonanasya andũ mekũkita makwatene, mate kũtũmĩa mavuti kana mĩsinga, ĩla ĩtũmĩawa nĩ mũndũ evithĩte na e vaasa na mũmaitha wake. O na ĩngĩ, ndeto “monene,” “mokũmũ,” na “ala masumbĩkĩte” syonanasya kana syũmbe sya veva nĩsyĩthĩawa syĩvangĩte nesa syũkite naitũ.

19. Elesya ĩũlũ wa mĩio ya kaũ ya kĩ-veva ya Mũklĩsto.

¹⁹ O na kau nĩtwĩthĩawa na mawonzu me kĩvathũkany’o, no twĩthĩwe twĩ asindi. Ũu ũtonyeka ata? Nĩ kwa kwĩkĩa “mĩio yonthe ya kaũ ya Ngai.” (Aeveso 6:13) Ĩandĩko ya Aeveso 6:14-18 yĩeleetye ũũ ĩũlũ wa mĩio ĩsu ya kaũ: “Ũngamai ĩndĩ, mwĩvotoete inyunyunĩ syenyu na w’o, na mwĩkĩĩte ngao ya kĩthũi ya ũlũngalu, na maũũnĩ menyu mwĩkĩĩte iatũ sya kwĩyũmban’ya sya ũvoo mũseo wa mũuo; na vamwe na mĩio ĩsu yonthe mũkyosa ngao ya mũĩkĩĩo, ĩla kwondũ wayo mũkatonya kũvosya mĩsyĩ yonthe yĩ na mwaki ya ũla mũthũku. Na osai ngovia ya ũtangĩĩo, na ũvyũ wa [veva], naw’o nĩ ndeto ya Ngai: mũkĩvoya nthĩnĩ wa [veva] mavinda onthe na mboya syonthe na kwĩsũva.”

20. Kaũ witũ wa kĩ-veva wĩthĩawa wĩ kĩvathũkany’o ata na wa mũsikalĩ?

²⁰ Nũndũ Ngai nĩwe ũtũnengete mĩio ĩsu ya kaũ ya kĩ-veva, twamĩkĩa kĩla ĩvinda, ĩkatũsũvĩaa. Kĩvathũkany’o na asikalĩ ma nthĩ ala matonya kwĩkala ĩvinda ĩasa mate kũkita, Aklĩsto methĩawa kaũnĩ ĩvinda yonthe, makw’e kana mavĩte, nginya ĩla Ngai ũkananga nthĩ ya Satani na kũmekya maveva onthe mavuku ĩimanĩ yĩte kĩtulu. (Ũvuan’yo 12:17; 20:1-3) Kwoou, ndũkakw’e ngoo ethĩwa ũendeee kũkitana na mawonzu kana mawendi mathũku, nũndũ no nginya ithyonthe ‘twĩkanyange’ nĩ kana twĩkale twĩ aĩkĩĩku kwa Yeova. (1 Akolintho  9:27) Ĩĩ, ĩvinda yĩla tũte kũkĩlany’a vinya, nĩw’o twaĩle kwĩw’a twĩ mũisyonĩ!

21. Tũtonya ata kũsinda kaũnĩ witũ wa kĩ-veva?

²¹ Ũndũ ũngĩ nĩ kana, tũitonya kũsinda kaũ ũsu kwa vinya witũ. Nĩkyo kĩtumi Vaulo ũkũtũlilikany’a kana ve vata wa kũmũvoya Yeova “nthĩnĩ wa [veva] mavinda onthe.” Ĩla tũendeee kwĩka ũu, nĩtwaĩle kũmwĩthukĩĩsya Yeova kwa kwĩmanyĩsya Ndeto yake, na kwĩthĩwa twĩ ngwatanĩo na “asikalĩ” ala angĩ mavinda onthe, nũndũ tũyũkitaa kaũ ũsu twĩ ithyoka! (Vilemona 2; Aevelania 10:24, 25) Ala maatĩĩaa maũndũ asu kwa ũĩkĩĩku makasinda. O na mavĩngwa, makeethĩawa matonya kũtetea mũĩkĩĩo woo me alũmu.

22, 23. (a) Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũtetea mũĩkĩĩo witũ mavinda onthe, na nĩ makũlyo meva twaĩle kwĩkũlya? (b) Twĩsũngĩwa ĩkũlyo yĩva kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe?

²² Yesũ aisye, “Nũndũ mũti ma nthĩ, . . . nthĩ nĩnĩũmũmena.” (Yoana 15:19) Kwoou, Aklĩsto maĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye ĩvinda yonthe kũtetea mũĩkĩĩo woo, ĩndĩ mayĩka ũu kwa ndaĩa na ũuu. (Soma 1 Vetelo 3:15.) Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩeleawa nĩkĩ mavinda amwe ithyĩ Ngũsĩ sya Yeova twĩthĩawa na mawoni me kĩvathũkany’o na ma andũ aingĩ? Ĩla vendeka nĩthĩwe na mawoni me kĩvathũkany’o, nyie nĩnĩthĩawa na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana kĩla Mbivilia na ngombo yĩ na kĩthito ĩwetete nĩkyo kya w’o? (Mathayo 24:45; Yoana 17:17) Na ĩla nendeka kwĩka ũndũ ũla ũmwendeeasya Yeova, nĩnĩthĩawa nĩyũmbanĩtye kwĩthĩwa nĩ kĩvathũkany’o, na nĩnĩtanĩaa kwĩthĩwa nĩilyĩ ũu?’—Savuli 34:2; Mathayo 10:32, 33.

²³ Ĩndĩ, mavinda maingĩ wendi witũ wa kwĩvathana na nthĩ nũtumaa tũtatwa kwa nzĩa iteũmanyĩka laisi. Kwa ngelekany’o, o tondũ tũwetie mwambĩlĩlyonĩ, Ndevili nũtũmĩaa maũndũ ma kwĩtanĩthya nĩ kana elelũkye athũkũmi ma Yeova methĩwe me ma nthĩ. Tũtonya kũnyuva ata maũndũ ala maĩle ma kwĩtanĩthya, ala matonya kũtwĩkĩa vinya na kũtuma twĩthĩwa na wasya mũtheu wa ngoo? Nĩtũũsũngĩwa ĩkũlyo yĩu kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe.