1-3. Nĩkĩ mũtũmwa Vaulo waendie ndũanĩ ya Kolintho, na akomanie na mawetu meva?

 TWAĨ mũthyanĩ wa mwaka wa 50 ĩtina wa Klĩsto. Ĩvinda yĩu mũtũmwa Vaulo aĩ Kolintho. Ndũa ya Kolintho yaĩ nthwii mũno, na yaĩ na akũni aingĩ ma viasala; vaĩ Akiliki, Alomi, na Ayuti. a Ĩndĩ Vaulo ndaendete ndũanĩ ĩsu kũthooa, kũthoosya syĩndũ, kana kũmantha wĩa. Atwaĩtwe kũu nĩ ũndũ wa vata mũnango, nawʼo nĩ kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ o na vailye ũu, aĩ na vata wa vandũ va kwĩkala, na ndendaa o na vanini kũtwʼĩkĩa angĩ mũio aimetangya mbesa. Ndendaa andũ masũanĩe kana atũmĩaa ndeto ya Ngai kwĩanĩsya mavata make. Kwoou we eekie ata?

² Vaulo nĩweemanyĩĩtye ũtũĩka wa kũseũvya maeema. Kũseũvya maeema kũyaĩ laisi. Ĩndĩ nĩweeyũmbanĩtye vyũ kũtethya wĩa na moko make nĩ kana eanĩsye mavata make. Ĩndĩ we esaa kũkwata wĩa ata ndũanĩ ĩsu andũ meethĩawa makwatene mũno? Na esaa kũkwata ata vandũ vaseo va kwĩkala? O na kau nĩ wʼo kana Vaulo nĩwaaĩle kũthĩnĩkĩa maũndũ asu, ndaĩ esa kũlwa nĩ ũthũkũmi wake, ũla woonaa wĩ wa vata vyũ thayũnĩ wake.

³ Ĩtina Vaulo nĩwesie kwĩkala Kolintho kwa kavinda, na nĩweethĩiwe na mosyao maseo ũthũkũminĩ wake. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngewanĩ yake e kũu, kĩla kĩtonya kũtũtetheesya tũendeee kumya ũkũsĩ nesa kĩsionĩ kitũ?

4, 5. (a) Vaulo ekalaa va yĩla waĩ Kolintho, na atethasya wĩa mwaũ? (b) Vaulo atonya kwĩthĩwa eemanyĩisye ata wĩa wa kũseũvya maeema?

⁴ Mũthenya ũmwe ĩtina wa Vaulo kwĩkalanga Kolintho, nĩwakomanie na mũndũũme Mũyuti weetawa Akwila na mũka, ũla weetawa Vilisila kana Vilisika. Akwila na Vilisila mathamĩĩie Kolintho yĩla Mũsumbĩ Kilautiosi waumisye mwĩao “Ayuti onthe maume Lomi.” (Meko 18:1, 2) Akwila na Vilisila nĩmamũthokisye Vaulo mekale nake; o na nĩmamũthokisye mathũkũmae ĩmwe. Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ matethasya wĩa ũmwe [na Vaulo], ekala kwoo na athũkũma vamwe namo, nĩkwĩthĩwa maĩ aseũvya ma maeema o take.” (Meko 18:3) Nũndũ wa wendo mwingĩ ũla Vaulo wooniwʼe nĩ  Akwila na Vilisila, nĩwaendeeie kwĩkala kwoo ĩvinda yonthe ya ũthũkũmi wake e Kolintho. Nĩvatonyeka ũkethĩa ĩvindanĩ yĩu wekalaa kwoo nowʼo waandĩkie valũa imwe syake tũsomaa Mbivilianĩ. b

⁵ Vatonyeka ata Vaulo, ũla wamanyĩĩtwʼe “maaũnĩ ma Kamalieli,” akethĩwa aĩ mũseũvya wa maeema? (Meko 22:3) Ve maũndũ monanasya kana Ayuti ma ĩvindanĩ ya atũmwa mayoonaa ta ũndũ wĩ nthoni kũmanyĩsya syana syoo ũtũĩka mũna wa wĩa wa moko, o na ethĩwa syana isu nĩ nzomu. Nĩvatonyeka Vaulo akethĩwa eemanyĩisye ũtũĩka wake e wa mũika, nĩkwĩthĩwa aumĩte ndũanĩ ya Taliso, ĩla yaĩ Silisia, na yaĩ nguma mũno nũndũ nĩkwʼo kwaumaa kĩtambaa kĩla kyatũmĩawa kũseũvya maeema (cilicium). Ĩndĩ mo maeema maseũvawʼa ata? Nĩvatonyeka aseũvya ma maeema makethĩwa mookothaa ndii na maituma kĩtambaa kĩla kyatũmĩawa kũseũvya maeema. Na ethĩwa ti ũu, matilangaa kĩtambaa kĩu kyaĩ kyũmũ na maitumanyʼa ilungu ila matilanga itwʼĩke maeema. Ĩndĩ o na methĩwe meekaa ata, ndwaĩ wĩa wĩ laisi.

6, 7. (a) Vaulo oonaa ata wĩa wake wa kũseũvya maeema, na twĩsĩ ata kana Akwila na Vilisila maĩ na woni o ta ũsu? (b) Ũmũnthĩ Aklĩsto maatĩĩaa ata ngelekanyʼo ya Vaulo, Akwila, na Vilisila?

⁶ Vaulo ndoonaa kũseũvya maeema tawʼo wĩa wake ũla mũnene. Atethasya wĩa ũsu nĩ kana ũmũtetheesye kũtavanyʼa ũvoo mũseo “vate ndĩvi.” (2 Ako. 11:7) Namo Akwila na Vilisila moonaa ata wĩa woo wa kũseũvya maeema? Nũndũ maĩ Aklĩsto, vate nzika, maĩ na woni o ta wa Vaulo. Na twĩasya ũu nũndũ o na ĩvinda yĩla Vaulo waumie Kolintho mwakanĩ wa 52 ĩtina wa Klĩsto, nĩmatiie viasala woo na maendanyʼa nake nginya Eveso. Na ĩvindanĩ yĩla maĩ kũu, kĩkundi kyoombanĩaa nyũmbanĩ yoo. (1 Ako. 16:19) Ĩtina, nĩmasyokie Lomi na no mesie kũka Eveso ĩngĩ. Akwila  na Vilisila maĩ na kĩthito kingĩ na nĩmavĩtasya Ũsumbĩ mbee thayũnĩ woo. O na nĩmeeyumasya na ngoo yonthe matetheesye angĩ, na kĩu nĩkyatumie matũngĩwa mũvea nĩ “ikundi syonthe sya andũ ma mbaĩ ingĩ.”—Alo. 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Ũmũnthĩ Aklĩsto nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Vaulo, Akwila, na Vilisila. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa me kĩthito kingĩ nĩmathũkũmaa meyumĩtye vyũ nĩ kana ‘maikamwaĩkye mũndũ o na wĩva mũio mũito.’ (1 Ath. 2:9) Aingĩ ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe nĩmethĩawa me ngelekanyʼo nzeo nũndũ nĩmathũkũmaa mĩthenya kauta kwa kyumwa kana myei kauta, nĩ kana meanĩsye mavata moo yĩla maendeee na ũthũkũmi woo. Na o ta Akwila na Vilisila, athũkũmi aingĩ ma Yeova nĩmonanasya ũlau woo kwa kũthokya asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko mĩsyĩ kwoo. Ala ‘maendeeaa kũthokya aeni na ũlau’ nĩmeyoneete ũndũ kwĩka ũu kũmathangaasya na kũkamalũlũmĩĩlya.—Alo. 12:13.

8, 9. Vaulo eekie ata Ayuti maendeea kũmũvĩnga, na ĩtina wa vau ambĩĩie kũtavanĩasya va?

⁸ Vaulo oonaa wĩa wa kĩ-mwĩĩ o ta ũndũ wa kũmũtetheesya eanĩsye ũthũkũmi wake. Na kĩu nĩkyoonekie ũtheinĩ yĩla Sila na Timotheo mavikie kuma Masetonia me na mĩthĩnzĩo mingĩ. (2 Ako. 11:9) Vau kwa vau, Vaulo “nĩwambĩĩie kũtavanyʼa ĩla ndeto na kĩthito mũno [kana, “kũtũmĩa ĩvinda yake yonthe kũtavanyʼa,” The Jerusalem Bible].” (Meko 18:5) Ĩndĩ o na vailye ũu, o ũndũ Vaulo waendeeie na kũtavanyʼa na kĩthito kingĩ, nowʼo Ayuti maendeeie kũmũvĩnga. Nũndũ wa ũu, nĩwavuunzie ngũa syake, kwonanyʼa kana ndaĩ atonya kũtũlwa mũtĩ nũndũ wa Ayuti asu maĩ manalea ũvoo wa Klĩsto, ũla ũtangĩĩaa thayũ. Ameie atĩĩ: “Nthakame yenyu nĩyĩthĩwe ĩũlũ wa mĩtwe yenyu. Nyie nĩ mũtheu. Kuma yu na kũendeea nĩthi kwa andũ ma mbaĩ ingĩ.”—Meko 18:6; Esek. 3:18, 19.

⁹ Yu Vaulo esaa kũtavanyʼa va? Ve mũndũũme ũmwe weetawa Tito Yusito wamũthokisye nyũmbanĩ yake, ĩla yakwatene na ĩsinakoke. No kwĩthĩwa aĩ mũndũ wa mbaĩ ingĩ waalyũlĩte mũĩkĩĩo akatwʼĩka Mũyuti. Ĩtina wa ũu, Vaulo nĩwambĩĩie kũtavanĩasya vau nyũmba kwake vandũ va ĩsinakokenĩ. (Meko 18:7) O na kau ĩvinda yonthe yĩla Vaulo waĩ Kolintho ekalaa kwa Akwila na Vilisila, nyũmba ĩsu ya Yusito nĩyo watũmĩaa kũmbanĩsya andũ yĩla ũkũtavanyʼa.

10. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Vaulo ndatwʼĩte kũtavya ũvoo mũseo andũ ma mbaĩ ingĩ me oka?

¹⁰ O na kau Vaulo aisye kana ethi kwa andũ ma mbaĩ ingĩ, yo ũu nĩ kwasya kana aĩ anakola vyũ kũtavya ũvoo mũseo Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ ala maalyũlĩte mũĩkĩĩo makatwʼĩka Ayuti, o na ethĩwa nĩmekwendeewʼa? Aiee! Kwa ngelekanyʼo, ve mũndũũme weetawa “Kilisivo, mũũngamĩi wa ĩsinakoke, [wamũĩkĩĩie] Mwĩaĩi, vamwe na andũ onthe ma nyũmba yake.” Na veonekana ve angĩ maĩ ĩsinakokenĩ yĩu mamũatĩĩie Kilisivo, nũndũ Mbivilia yaĩtye kana “Akolintho aingĩ ala meewie [nĩmambĩĩie] kũĩkĩĩa na kũvatiswa.” (Meko 18:8) Nũndũ wa ũu, nyũmba ya Tito Yusito nĩyambĩĩie kũtũmĩwa nĩ kĩkundi kya Kĩklĩsto, kĩla kyaĩ kĩnambĩĩwʼa ndũanĩ ya Kolintho. Kwoou ethĩwa Luka aandĩkie maũndũ ala me ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa maatĩanĩe nesa o ũndũ meekĩkaa o tondũ wakothaa kwĩka, ũu nĩkwonanyʼa kana Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ ala maalyũlĩte mũĩkĩĩo, matwʼĩkie Aklĩsto ĩtina wa Vaulo kũvuunza ngũa syake. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, kĩu nĩkyonanĩtye nesa vyũ kana Vaulo nĩweethĩawa eyũmbanĩtye kũvĩndũka kwosana na ũndũ maũndũ mailye nĩ kana atavye kĩla mũndũ ũkwenda kũmwĩthukĩĩsya ũvoo mũseo.

11. Ngũsĩ sya Yeova ũmũnthĩ iatĩĩaa ngelekanyʼo ya Vaulo ata yĩla iũtavya ũvoo mũseo ala methĩawa ndĩninĩ ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto?

¹¹ Isionĩ mbingĩ ũmũnthĩ, kwĩ aingĩ me ndĩninĩ ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto, na nĩmaatĩĩaa mũno syĩthĩo sya ndĩni isu. Na isionĩ imwe amisonalĩ ma ndĩni isu nĩmekĩĩte kĩthito kingĩ maalyũle andũ aingĩ matwʼĩke aatĩĩi moo. Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana mavinda maingĩ andũ ala meyĩtaa Aklĩsto methĩawa movetwe nĩ syĩthĩo sya ndĩni, o ta ila syoovete Ayuti ala maĩ ndũanĩ ya Kolintho. Nũndũ wa ũu, o ta Vaulo, ithyĩ Ngũsĩ sya Yeova, nĩtwĩkĩaa kĩthito kingĩ tũvikĩe andũ ta asu nĩ  kana tũmatetheesye maelewe Maandĩko nesa. O na yĩla matũvĩnga kana atongoi moo ma ndĩni matũthĩnyʼa, tũikusaa ngoo. Nĩtwĩsĩ kana ve aingĩ “me na kĩthito kwondũ wa Ngai, ĩndĩ ti kwosana na ũmanyi wa wʼo,” na nĩvatonyeka amwe moo makethĩwa me ala auu mekwenda kwĩwʼa ũwʼo ĩũlũ wa Ngai.—Alo. 10:2.

12. Nĩ ndeto syĩva sya kwĩkĩa vinya Yesũ wamũtavisye Vaulo woninĩ?

¹² Ethĩwa Vaulo aĩ na nzika ĩũlũ wa kũendeea na ũthũkũmi wake Kolintho, nzika isu iilea kwĩthĩwa syathelile ũtukũ ũla Mwĩaĩi Yesũ wamumĩlĩĩile woninĩ na amwĩa atĩĩ: “Ndũkakĩe, ĩndĩ endeea kũneena na ndũkakilye, nũndũ nĩ vamwe naku na vai mũndũ ũkakwĩka ũndũ ũtonya ũkũũmĩsya; nĩkwĩthĩwa nĩ na andũ aingĩ ndũanĩ ĩno.” (Meko 18:9, 10) Isu syaĩ ndeto sya kwĩkĩa vinya ta kĩ! Mwĩaĩi mwene amũĩkĩĩthisye kana nũkũmũsũvĩana na amaitha, na kana vaĩ andũ aingĩ maĩ na ngoo nzeo ndũanĩ ĩsu. We eekie ata ĩtina wa kwonwʼa woni ũsu? Mbivilia yaĩtye kana “[nĩwekalile] kũu mwaka ũmwe na nusu akĩmamanyĩsya ndeto ya Ngai.”—Meko 18:11.

13. Vaulo atonya kwĩthĩwa asũanĩaa kyaũ aendeee kũthengeea kĩvĩla kya sila, na aĩ na kĩtumi kĩva kya kũĩkĩĩa kana kĩla wasũanĩaa kĩimũkwata?

¹³ Ĩtina wa Vaulo kwĩkala Kolintho mwaka ta ũmwe, ve ũndũ ũngĩ weekĩkie wamũĩkĩĩthya vyũ kana kwa wʼo Mwĩaĩi aĩ vamwe nake. “Ayuti nĩmamũkĩlĩle Vaulo na ngoo ĩmwe na mamũtwaa mbee wa kĩvĩla kya sila,” kĩla kyeetawa beʹma. (Meko 18:12) Andũ amwe masũanĩaa kana kĩvĩla kĩu kyaĩ vandũ vaakĩĩĩtwe na mavia manake ma langi wa mbuluu na mweũ, ala masĩtwe mavisa manake me kĩvathũkanyʼo. Nĩvatonyeka vandũ vau vakethĩwa vaakĩtwe katĩkatĩ wa soko ũla waĩ ndũanĩ ya Kolintho. Vaĩ na mwanya mũnene mbee wa kĩvĩla kĩu kya sila, ũla waĩ ũtonya kwĩanĩa ĩkomano ĩnene ya andũ. Andũ amwe mavukũaa syĩndũ sya tene maĩkĩĩaa kana kĩvĩla kĩu kya sila kyaĩ matambya o manini kuma ĩsinakokenĩ yĩla yaĩ vakuvĩ na nyũmba ya Yusito. Vaulo athengeee kĩvĩla kĩu kya sila nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa Sitivini, ũla wakimangiwe na mavia akwʼa na mavinda amwe ũwetawa tawe Mũklĩsto wa mbee kũkwʼa nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Vaulo, ũla ĩvinda yĩu ya Sitivini weetawa Saulo,  “nĩweetĩkĩlanile na kũawa” kwake. (Meko 8:1) We Vaulo aĩ akwatwe nĩ ũndũ ta ũla wamũkwatĩte Sitivini? Aiee, na kĩtumi nũndũ athĩtwe ũũ: “Vai mũndũ ũkakwĩka ũndũ ũtonya ũkũũmĩsya.”—Meko 18:10.

14, 15. (a) Ayuti mamwilĩĩile Vaulo ĩvĩtyo yĩva, na nĩkĩ Kalio wekisye ĩkoani yake ĩtheka? (b) Nĩ ũndũ wĩva wamũkwatie Sosithene, na kĩu kĩtonya kwĩthĩwa kyamũtetheeisye ata?

¹⁴ Kweethĩiwe ata ĩtina wa Vaulo kũtwawa mbee wa kĩvĩla kya sila? Mavika vau meethĩie mũsili wa makoani weetawa Kalio, ũla waĩ ngavana wa Akaia. Kalio aĩ mũkũũe wa mũsomi ũmwe waĩ Mũlomi weetawa Seneka. Ayuti maisye ũũ ĩũlũ wa Vaulo: “Mũndũ ũũ emanyĩsya andũ mamũthaithe Ngai kwa nzĩa ĩte kwosana na mĩao.” (Meko 18:13) Ayuti asu no ta maasya kana Vaulo athingʼĩĩasya Ayuti maalyũle mũĩkĩĩo woo. Ĩndĩ we Kalio ndaaona ve “ĩvĩtyo kana ũndũ mũthũku” Vaulo wĩkĩte. (Meko 18:14) Kalio ndendaa o na vanini kwĩlikya ngusanĩsyonĩ sya Ayuti. Na ũu nĩwʼo nũndũ o na Vaulo atanesa kũneena ũndũ o na ũmwe etetee, Kalio nĩwekisye ĩkoani yĩu ĩtheka! Ũu watumie Ayuti ala mamũsikatĩte Vaulo mathata mũno. Maendie kũminĩa kĩtai kyoo vala ve Sosithene, ũla ũtonya kwĩthĩwa atwʼĩkie mũũngamĩi wa ĩsinakoke ĩtina wa Kilisivo. Mamũkwatie na “mambĩĩa kũmũvũĩa vau mbee wa kĩvĩla kya sila.”—Meko 18:17.

¹⁵ Ĩndĩ yo nĩkĩ Kalio ũtaasiĩĩa ĩkomano yĩikamũvũe Sosithene? Nĩvatonyeka akethĩwa asũanĩaa kana Sosithene nĩwe watongoesye nguthu ĩla yamũvithũkĩĩte Vaulo. Na kwoou no kwĩthĩwa oonaa ũsu ne mũnzyũ ũmwaĩle. Ĩndĩ ethĩwe nĩwe watongoesye nguthu ĩsu kana tiwe, kĩu kyamũkwatie nĩkĩtonya kwĩthĩwa kyaumĩlilye mosyao maseo. Valũanĩ wa mbee ũla Vaulo waandĩkĩie kĩkundi kya Kolintho myaka kauta ĩtina wa ũndũ ũsu, nũwetete mũndũ wĩtawa Sosithene ũla ũmwĩtĩte mwana-a-asa. (1 Ako. 1:1, 2) We Sosithene ũsu Vaulo wawetie valũanĩ wake no we ũla wavũĩwe ndũanĩ ya Kolintho? Akethĩwa newe, nĩvatonyeka kĩu kyamũkwatie kĩkethĩwa nekyo kyatumie atwʼĩka Mũklĩsto.

16. Ndeto ii sya Yesũ itonya kũtũtetheesya ata ũthũkũminĩ witũ: “Endeea kũneena na ndũkakilye, nũndũ nĩ vamwe naku”?

¹⁶ Lilikana kana ĩtina wa Ayuti kũlea kwĩthukĩĩsya ũvoo ũla Vaulo watavanasya, nĩwʼo Mwĩaĩi Yesũ wamwĩie atĩĩ: “Ndũkakĩe, ĩndĩ endeea kũneena na ndũkakilye, nũndũ nĩ vamwe naku.” (Meko 18:9, 10) Nĩtwaĩle kũlilikanaa ndeto isu, na mũno mũno yĩla tũũvĩngwa. Tũyaĩle kũlwa kana Yeova nũsomaa ngoo, na nũkusasya kwake ala me na ngoo nzeo. (1 Sam. 16:7; Yoa. 6:44) Ũsu nĩ ũndũ wa kũtwĩkĩa vinya ta kĩ tũendeee kwĩkĩa kĩthito ũthũkũminĩ witũ! Andũ ta 300,000 nĩmavatisawa kĩla mwaka, na ũu nĩ kwasya kana andũ ta 800 nĩmavatisawa kĩla mũthenya. Yesũ athĩte ũũ onthe ala maatĩĩaa mwĩao wake wa ‘kũtwʼĩkĩthya andũ ma mbaĩ syonthe amanyĩwʼaʼ: “Nĩ vamwe nenyu mĩthenya yonthe nginya mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ.”—Mt. 28:19, 20.

17, 18. Vaulo atonya kwĩthĩwa asũanĩaa ĩũlũ wa kyaũ e kyalonĩ kya kũthi Eveso?

¹⁷ Tũyĩsĩ nesa ethĩwa woni wa Kalio ĩũlũ wa ala mamwilĩĩlaa Vaulo mavĩtyo ma ũvũngũ nĩwʼo watumie kwĩthĩwa na mũuo kwa kavinda kĩkundinĩ kĩla kyaĩ  kĩnambĩĩwʼa Kolintho. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana Vaulo nĩwekalile “mĩthenya ĩngĩ mingĩ” aitwʼĩka nĩwataanĩsya na ana-a-asa ma Kolintho. Mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 52 ĩtina wa Klĩsto, Vaulo nĩwavangie kũlikĩla meli kĩlĩndĩnĩ kya Kengelea, kĩla kyaĩ mũendo wa kĩlomita ta 11, ngalĩko ya wumĩlonĩ wa syũa ya Kolintho, nĩ kana athi nginya Silia. Ĩndĩ atanamba kuma Kengelea, “nĩweenziwe nzwʼĩĩ syake nũndũ nĩweeyĩavĩte.” c (Meko 18:18) Ĩtina wa ũu, nĩwoosie Akwila na Vilisila na aendanyʼa namo kyalonĩ kĩu nginya ndũanĩ ya Eveso, ĩla yaĩ kĩsionĩ kya Asia Nini, mesĩle Ũkanganĩ wa Aekea.

¹⁸ Meli yamina kũkũsya kĩlĩndĩnĩ kya Kengelea, Vaulo nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa ĩũlũ wa ĩvinda yonthe yĩla weethĩĩtwe Kolintho. E ndũanĩ ĩsu, nĩweeyoneete maũndũ maingĩ maĩ matonya kũtuma ethĩwa na ũtanu ngoonĩ. Nĩwatavanĩtye ndũanĩ ĩsu mwaka ũmwe na nusu, na nĩwakwatĩte mosyao maseo. Aĩ anambĩĩsya kĩkundi kya mbee ndũanĩ ĩsu, kĩla kyoombanĩaa nyũmba kwa Yusito. Amwe matwʼĩkĩte etĩkĩli nĩ Yusito, Kilisivo vamwe na andũ ma nyũmba yake, na angĩ aingĩ. Vaulo nĩwendete Aklĩsto asu watetheetye makemanyĩsya ũwʼo. Ĩtina nĩwesie kũmaandĩkĩa aĩtye maĩ ta valũa ũandĩkĩtwe ngoonĩ yake. O naitũ nĩtwĩthĩawa tũmendete mũno ala tũtetheesye makambĩĩa kũmũthaitha Yeova. Twĩwʼaa mũyo ta kĩ twoona ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu mailye ta “valũa sya kũĩkĩĩthya nithyĩ aaũ”!—2 Ako. 3:1-3.

19, 20. Vaulo eekie ata avika Eveso, na ngelekanyʼo yake yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa mĩvango yitũ ya kĩ-veva?

¹⁹ Vaulo avika Eveso, nĩwambĩĩie kũtavanyʼa ate kwananga ĩvinda. Akililye avika oou, “alika ĩsinakokenĩ na [ambĩĩa kũsũanĩa] na Ayuti.” (Meko 18:19) Ĩvindanĩ yĩu, Vaulo ndaaĩkala Eveso kwa ĩvinda yĩasa. O na kau nĩmamwĩsũvie mũno ekalange namo, “ndaaĩtĩkĩla.” Aitaanĩsya namo ameie atĩĩ: “Ngasyoka ĩngĩ kwenyu ethĩwa nĩ kwenda kwa Yeova.” (Meko 18:20, 21) Vate nzika, Vaulo nĩweesĩ kana vaĩ na wĩa mwingĩ wa kũtavanyʼa waaĩlĩte kũtethwʼa ndũanĩ ya Eveso. Na nĩkyo kĩtumi waĩ na mea ma kũsyoka ndũanĩ ĩsu ĩngĩ, ĩndĩ aeka maũndũ mokonĩ ma Yeova. Vaulo nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo twaĩle kũlilikanaa. Ethĩwa twĩ na mĩvango ya kĩ-veva tũkwenda kwĩanĩsya, no nginya ithyĩ ene twĩkĩe kĩthito. Ĩndĩ o na vailye ũu, kĩla ĩvinda nĩtwaĩle kũekaa Yeova atũtongoesye na tũyĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩka kwosana na kwenda kwake.—Yak. 4:15.

²⁰ Vaulo nĩwataanĩisye na Akwila na Vilisila Eveso, na athi na meli nginya Kaisalea. Auma vau, veonekana akwatie nzĩa “ambata” nginya Yelusaleme na akethya kĩkundi kĩla kyaĩ kũu. (Meko 18:22) Ĩtina wa vau, nĩwasyokie kwoo ndũanĩ ya Andiokia, ĩla yaĩ Silia. Yu aĩ anamina kyalo kyake kya kelĩ kya ũmisonalĩ nesa. We eeteelwe nĩ kyaũ kyalonĩ kyake kya mũthya kya ũmisonalĩ?