1, 2. Naaũ maumĩte Vilivi maendete Thesalonika, na nĩ kyaũ matonya kwĩthĩwa masũanĩaa?

 VAULO, Sila, na Timotheo maĩ kyalonĩ kya kĩlomita mbee wa 130 kuma Vilivi nginya Thesalonika. Mesĩle lelũnĩ wĩ iĩmanĩ wakothaa kwĩsĩlwa nĩ andũ aingĩ na waseũvĩtwʼe nĩ mavundi me na ũtũĩka ma Lomi. Wĩsĩlĩte lelũnĩ ũsu waĩ ũtonya kwĩwʼa mawasya me kĩvathũkanyʼo, ta wasya wa mangʼoi mekwanyʼa, kelele wa ndĩa sya makasya ma mbalasi, na kelele wa andũ me kĩvathũkanyʼo ala mesĩle vo. Amwe moo nĩvatonyeka makethĩwa maĩ asikalĩ, akũni ma viasala, na ala masaa mavisa. Kyalo kĩu kĩyaĩ laisi kwa Vaulo na Sila nũndũ maĩ manavũwa me Vilivi na maĩ na kyalya.—Meko 16:22, 23.

² Nĩ kyaũ kyatetheeisye aũme asu kũmĩĩsya me kyalonĩ kĩu, o na kau kyaĩ kĩasa? Ngewa ila maeaa me kyalonĩ kĩu nĩsyamatetheeisye mũno. No nginya methĩwe matanie mũno malilikana ũndũ wa kwendeesya ũla weekĩkie Vilivi, yĩla ũla mũsikalĩ wa yela na mũsyĩ wake matwʼĩkie etĩkĩli. Ũndũ ũsu nĩwatumie matwʼa vyũ kũendeea kũtavanyʼa ndeto ya Ngai. O na vailye ũu, me vakuvĩ kũvika ndũanĩ ya Thesalonika, ĩla yaĩ ũtee wa ũkanga, no kwĩthĩwa meekũlasya ũndũ Ayuti ala maĩ ndũanĩ ĩsu meũmakua. Mo nĩmesaa kũmavithũkĩa kana kũmavũa o tondũ meekĩtwe me Vilivi?

3. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twavindĩĩsya kĩla Vaulo weekaa nĩ kana ethĩwe na ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa?

³ Ĩtina, Vaulo nĩwaeleisye ũndũ weewʼaa yĩla waandĩkĩie Aklĩsto ma Thesalonika valũa. Ameie atĩĩ: “O na kau mwambĩlĩlyonĩ, o tondũ mwĩsĩ, nĩtwathĩnie na twathĩnwʼa mũno twĩ Vilivi, nĩtweethĩiwe na ũkũmbaũ kuma kwa Ngai waitũ wa kũmũtavya ũvoo mũseo wa Ngai, o na kau nĩtwavĩngiwe mũno.” (1 Ath. 2:2) Ndeto sya Vaulo syĩonanyʼa kana nĩwakĩaa kũthi ndũanĩ ya Thesalonika nũndũ wa maũndũ ala mamakwatie me Vilivi. We no ũvindĩĩsye ũndũ Vaulo weewʼaa? Mavinda amwe nĩwĩwʼaa ve vinya kũtavanyʼa ũvoo mũseo? Vaulo nĩwamwĩkwatasya Yeova amũnenge vinya na aimũtetheesya ethĩwe na ũkũmbaũ. Kwĩmanyĩsya ngelekanyʼo ĩla Vaulo watũtiĩe no kũũtetheesye wĩke oou.—1 Ako. 4:16.

4. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Vaulo nũtonya kwĩthĩwa ekalile Thesalonika ĩvinda yĩasanga kwĩ syumwa itatũ?

⁴ Mbivilia yaĩtye kana yĩla Vaulo waĩ Thesalonika, nĩwatavanisye  ĩsinakokenĩ Savato itatũ. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana ekalile ndũanĩ ĩsu syumwa o itatũ? Aiee. Tũyĩsĩ ĩtina wa kũvika ndũanĩ ĩsu akuie ĩvinda yĩana ata ayĩsa kũtwʼĩka nĩwathi ĩsinakokenĩ. O na ĩngĩ, valũa ila waandĩkie nĩsyonanĩtye kana yĩla we na ala waendanĩtye namo maĩ Thesalonika, nĩmathũkũmaa nĩ kana meanĩsye mavata moo. (1 Ath. 2:9; 2 Ath. 3:7, 8) O na mavindanĩ elĩ e kũu, nĩwaeteiwe syĩndũ sya kũtũmĩa nĩ ana-a-asa kuma Vilivi. (Avi. 4:16) Kwoou veonekana Vaulo ekalile Thesalonika ĩvinda yĩasanga kwĩ syumwa itatũ.

5. Vaulo atũmĩie nzĩa yĩva kũkiita ngoo sya ala mamwĩthukĩĩsye?

⁵ Nĩkwĩthĩwa yu Vaulo aĩ anakwata ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa, nĩwaneenie na ala moombanĩĩte ĩsinakokenĩ. O tondũ wakothaa kwĩka, “nĩwasũanĩie namo aitũmĩa Maandĩko, na nĩwaeleisye na aĩkĩĩthya kwĩsĩla maandĩko kana waĩ ũndũ wa vata Klĩsto athĩne na aithayũũkwʼa. Aisye atĩĩ: ‘Ũsu nĩwe Klĩsto, na nĩwe Yesũ ũla ngũmũtavya ĩũlũ wake.’” (Meko 17:2, 3) We nĩwoona kana kĩeleelo kya Vaulo kĩyaĩ kũtanĩthya ala mamwĩthukĩĩsye, ĩndĩ endaa masũanĩĩe nesa kĩla wamamanyĩasya? Nĩweesĩ kana andũ ala mookaa masinakokenĩ nĩmeesĩ Maandĩko na nĩmamanengete ndaĩa. Ĩndĩ o na vailye ũu, mayaeleawa Maandĩko nesa. Kwoou Vaulo nĩwasũanĩie vamwe namo, na amaĩkĩĩthya nesa kuma Maandĩkonĩ kana Yesũ, ũla waumĩte Nasaleti, nĩwe waĩ Masia ũla wathanĩtwe, kana Klĩsto.

6. Yesũ atũmĩaa Maandĩko ata kũsũanĩa vamwe na ala mamwĩthukĩĩasya, na kwĩka ũu kweethĩawa na mosyao meva?

⁶ Vaulo aatĩĩie ngelekanyʼo ya Yesũ, ũla watũmĩaa Maandĩko ta mo mũsingi wa maũndũ ala wamanyĩasya. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Yesũ watavanasya vaa ĩũlũ wa nthĩ, nĩwatavisye aatĩĩi make kana kwosana na Maandĩko, Mwana wa mũndũ aĩ athĩne, akwʼe, na aithayũũkwʼa. (Mt. 16:21) Ĩtina wa kũthayũũkwʼa, Yesũ nĩwamaumĩlĩĩile amanyĩwʼa make. Vate nzika, ũu nĩwoonanisye kana aneenete wʼo. Ĩndĩ, nĩwasyokie amaelesya maũndũ angĩ mamũkonetye. Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wa maũndũ amwe watavisye amanyĩwʼa make: “Ambĩĩe na Mose na Mavuku onthe ma Athani, amaelesya nesa maũndũ ala mamũkonetye nthĩnĩ wa Maandĩko onthe.” Kweethĩiwe ata amina kwĩka ũu? Amanyĩwʼa nĩmasengʼie na makũlanyʼa atĩĩ: “Yo tũinewʼa ngoo sitũ iyakana yĩla ũkũneenaa naitũ nzĩanĩ, aitũvuanĩsya nesa Maandĩko?”—Luka 24:13, 27, 32.

7. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũtũmĩa Maandĩko ta mo mũsingi wa momanyĩsyo maitũ?

⁷ Ũvoo ũla wĩ nthĩnĩ wa Ndeto ya Ngai wĩ ũtonyi. (Aevl. 4:12) O tondũ Yesũ, Vaulo, na atũmwa ala angĩ meekaa, maũndũ ala Aklĩsto mamanyĩasya ũmũnthĩ methĩawa maumĩte Ndetonĩ ya Ngai. O naitũ nĩtũsũanĩaa vamwe na ala tũũmatavya ũvoo mũseo tũtũmĩĩte Maandĩko, na tũkasyoka tũkamaelesya kĩla Maandĩko asu monanasya, na tũimaĩkĩĩthya kana kĩla tũmanyĩasya kĩthĩawa kyumĩte Mbivilianĩ, kwa kũmĩsoma vamwe namo. Ũvoo ũla tũtavasya andũ ti witũ. Kwoou yĩla twatũmĩa Mbivilia mavinda maingĩ, nĩtũmatetheeasya kũelewa kana maũndũ ala tũũmanyĩsya ti maitũ, ĩndĩ maumĩte kwa Ngai. O na ĩngĩ, nĩtwaĩlĩte kũlilikanaa kana Ndeto ya Ngai nĩyo mũsingi wa ũvoo ũla tũtavanasya. Ndeto ĩsu nĩ ya kwĩkwatwʼa vyũ. Kwʼo kũmanya ũu nĩkũtumaa wĩthĩwa na ũkũmbaũ wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo, o ta Vaulo?

8-10. (a) Andũ ma Thesalonika meekie ata yĩla meewie ũvoo mũseo? (b) Nĩkĩ Ayuti amwe mamwĩwʼĩaa Vaulo kĩwĩu? (c) Ayuti ala mamũvĩngaa Vaulo meekie ata?

⁸ Vaulo nĩweeyoneete ũtheinĩ ũwʼo wa ndeto ii sya Yesũ: “Ngombo tiyo nene kwĩ vwana wayo. Ethĩwa nĩmanthĩnisye, o nenyu makamũthĩnyʼa; ethĩwa nĩmakwatie ndeto yakwa, o na yenyu makamĩkwata.” (Yoa. 15:20) Vaulo e Thesalonika nĩwakomanie na andũ maĩ na mawoni me kĩvathũkanyʼo. Amwe nĩmamwĩthukĩĩisye, ĩndĩ angĩ nĩmaleile ũvoo wake. Luka aandĩkie ũũ ĩũlũ wa ala mamwĩthukĩĩisye Vaulo: “Amwe moo [Ayuti] matwʼĩka etĩkĩli [Aklĩsto] na mambĩĩa kũendanyʼa na Vaulo na Sila, na ũu nowʼo ĩkomano ĩnene ya Akiliki ala mathaithaa Ngai vamwe na aka aingĩ me nguma meekie.” (Meko 17:4) Vate nzika, amanyĩwʼa asu eũ nĩmatanie mũno yĩla matetheeiwʼe kũelewa Maandĩko nesa.

⁹ O na kau amwe nĩmoonaa ndeto sya Vaulo syĩ sya vata, angĩ nĩmamũvevetanĩisye maeo. Ayuti amwe ala maĩ Thesalonika nĩmamwĩwʼĩaa Vaulo kĩwĩu nũndũ “ĩkomano ĩnene ya Akiliki” nĩyeethukĩĩisye ũvoo ũla watavanasya. Nĩkwĩthĩwa Ayuti asu mendaa kũalyũla andũ ma mbaĩ ingĩ ala maĩ Akiliki metĩkĩle mũĩkĩĩo woo, mamanyĩasya Maandĩko ma Kĩevelania na moonaa Akiliki asu ta amanyĩwʼa moo. Kwoou yĩla Vaulo wamanyĩasya ĩsinakokenĩ, Ayuti asu nĩmambĩĩe kwona ta ũkũmavena aatĩĩi moo! Na nũndũ wa ũu, nĩmathatie mũno.   

¹⁰ Luka nũtũtavĩtye kĩla kyeekĩkie ĩtina wa vau. Aĩtye: “Ayuti nĩmakwatiwe nĩ kĩwĩu na moombanyʼa aũme amwe athũku ala molũũlaa sokonĩ, na maseũvya nguthu na maete ithokoo ndũanĩ. Nĩmavithũkĩie nyũmba ya Yasoni mayenda kũmaumaalya Vaulo na Sila mamatwae nguthunĩ ĩsu. Na malea kũmethĩa, mamũkusũlanyʼa Yasoni na ana-a-asa amwe na mamatwaa kũla kwĩ anene ma ndũa, na maneenaa na wasya mũnene, makyasya: ‘Ala andũ maetete ithokoo mbingĩ ĩũlũ wa nthĩ yonthe me kũũ o nakwʼo, na Yasoni amathokya kwake. Andũ aa onthe nĩmaleanaa na mĩao ya Kaisali, makyasya kana kwĩ mũsumbĩ ũngĩ wĩtawa Yesũ.’” (Meko 17:5-7) Kũvithũkĩwa nĩ nguthu ĩsu kwesaa kũtuma maũndũ methĩwa mailye ata kwa Vaulo na ala waĩ namo?

11. Vaulo na ala watavanasya namo masikatĩwe kyaũ, na ala mamasikatĩte matonya kwĩthĩwa masũanĩaa matũlĩte mwĩao wĩva? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹¹ Ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wa kwendeesya o na vanini yĩla nguthu ya andũ yambĩĩsya ithokoo. Nguthu ta ĩsu yĩthĩawa ĩilyĩ ta ũsĩ ũvingĩte. Andũ ala me nguthunĩ ta ĩsu methĩawa mathatĩte mũno na ti laisi kũmavoovya. Na ĩsu nĩyo nzĩa ĩla Ayuti matũmĩie nĩ kenda mavetange Vaulo na Sila kĩsionĩ kĩu. Ĩtina wa Ayuti ‘kũete ithokoo’ ndũanĩ, nĩmatatie kũĩkĩĩthya anene ma ndũa kana maũndũ ala Vaulo na Sila masikatĩwe maĩ maito mũno. Ũndũ wa mbee ũla masikatĩwe nĩ kana Vaulo na ala watavanasya namo ũvoo wa Ũsumbĩ “maetete ithokoo mbingĩ ĩũlũ wa nthĩ yonthe,” o na kau ti mo matumĩte kwĩthĩwa na ithokoo Thesalonika! Ũndũ wa kelĩ ũla masikatĩwe waĩ mũitango. Ayuti asu maasya kana amisonalĩ  asu matavanasya ĩũlũ wa Mũsumbĩ ũngĩ, ũla nĩ Yesũ. Kwoou mendaa kwonanyʼa kana amisonalĩ asu nĩmatũlĩte mwĩao wa Kaisali. a

12. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana mavĩtyo ala Aklĩsto ma Thesalonika masikatĩwe maĩ matonya kũmalikya mũisyonĩ mũnene?

¹² Lilikana kana atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti masikatĩĩte Yesũ mavĩtyo o ta asu. Mamwĩie Vilato atĩĩ: “Twĩthĩie mũndũ ũũ aimasya andũ . . . na akyasya we mwene nĩ Klĩsto mũsumbĩ.” (Luka 23:2) Nũndũ wa ũu, Vilato nĩwatwʼĩĩie Yesũ kũawa, na no kwĩthĩwa eekie ũu aikĩa kwoneka nĩ mũsumbĩ ta ũkũkwata mbau mũndũ ũkũleana na ũsumbĩ wake. O ta ũu, mavĩtyo ala Aklĩsto asu maĩ Thesalonika masikatĩwe maĩ matonya kũmalikya mũisyonĩ mũnene. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye ũũ: “Mũisyo ũla waĩ mbee woo waĩ mũnene mũno nũndũ o mũndũ kũtwʼĩka ‘ewetanĩwʼa na kũleana na mũsumbĩ kwaĩ kũtonya kũtuma oawa.’” Mo amaitha asu nĩmeanĩisye kĩeleelo kyoo?

13, 14. (a) Nĩkĩ nguthu ya andũ yaemiwe nĩ kũũngamya wĩa wa kũtavanyʼa? (b) Vaulo oonanisye ata kana nĩwaatĩĩie ũtao ũla Yesũ wanenganĩte, na tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata?

¹³ Nguthu ĩsu nĩyaemiwe nĩ kũũngamya wĩa wa kũtavanyʼa kũu Thesalonika. Nĩkĩ? Mbee, nũndũ Vaulo na Sila maĩ maumie ndũanĩ ĩsu. O na ĩngĩ, anene ma ndũa ĩsu mayaĩkĩĩaa kana maũndũ ala mamailĩĩlĩte nĩ ma wʼo. Ĩtina wa kwĩtya “mbesa ila syendekaa,” nĩmalekilye Yasoni na ana-a-asa ala angĩ maetetwe mbee woo. (Meko 17:8, 9) Vaulo nĩwaatĩĩie ũtao wa Yesũ ũla waĩtye “ĩkalai mwĩ metho ta nzoka na mwĩ auu ta mavũĩ.” Eekie ũu kwa kuma vala vaĩ na mũisyo na aendeea kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩngĩ. (Mt. 10:16) Vate nzika, ũkũmbaũ ũla Vaulo waĩ nawʼo ndwoonanasya kana aĩ mũndũ ũtakũlasya kĩla kĩkamũkwata. Aklĩsto ũmũnthĩ matonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata?

¹⁴ Ũmũnthĩ atongoi ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto nĩmekĩaa andũ vinya mavĩnge Ngũsĩ sya Yeova. Mekaa ũu kwa kũneena ũvũngũ ĩũlũ wa Ngũsĩ. Maasya kana Ngũsĩ iiatĩĩaa mĩao ya silikalĩ na iilũmanasya na nthĩ yoo, na kĩu nĩkĩtumaa ala me na ũkũmũ maithĩnyʼa. O ta ala mathĩnasya andũ ma Ngai ĩvindanĩ ya atũmwa, ũmũnthĩ ala matũvĩngaa methĩawa matongoewʼe nĩ kĩwĩu. O na vekala ata, Aklĩsto ma wʼo mayĩkaa ũndũ ũtonya kũmalikya thĩnanĩ. Kwoou vatonyeka, nĩtwĩvathanaa na kũkananĩa na andũ asu methĩawa me athatu, na matendaa kũtwĩthukĩĩsya. Vandũ va ũu, tũendeeaa na wĩa witũ twĩ na mũuo, na nũndũ wa ũu, nĩvatonyeka tũkesa kũmasyokea ĩvinda yĩngĩ yĩla mauĩtye.

15. Andũ ma Velia meekie ata yĩla mataviwʼe ũvoo mũseo?

¹⁵ Nĩ kenda Vaulo na Sila methĩwe me asũvĩĩku, nĩmaendie kĩsionĩ kya Velia,  kĩla kyaĩ ũasa wa kĩlomita ta 65 kuma Thesalonika. Yĩla mavikie kũu, Vaulo nĩwaendie ĩsinakokenĩ na ambĩlĩĩlya kũneena na ala moombanĩĩte vo. No nginya ethĩwe eewie mũyo mũno kwĩthĩa andũ mekwendeewʼa nĩ ũvoo mũseo! Luka aandĩkie kana Ayuti ma Velia “nĩmendaa kwĩmanyĩsya mũno kwĩ ala ma Thesalonika, nũndũ nĩmeetĩkĩlile ĩla ndeto na mea maingĩ, na nĩmakunĩkĩlaa Maandĩko kĩla mũthenya nĩ kana mamanye kana ũu nĩwʼo maũndũ asu mailye.” (Meko 17:10, 11) Ĩndĩ ũu ti kwasya kana Athesalonika ala meetĩkĩlĩte ũla wʼo mayaĩ na woni mũseo. Twĩasya ũu nũndũ ĩtina, Vaulo amaandĩkĩie atĩĩ: “Tũmũtũngĩaa Ngai mũvea ĩvinda yonthe nĩkwĩthĩwa nĩmweetĩkĩlile ndeto ya Ngai ĩla mweewie kuma kwitũ, na mũyaamĩtĩkĩla ta ndeto ya andũ, ĩndĩ ta ndeto ya Ngai, o tondũ kwa wʼo ĩilye, na nĩendeee kũtethya wĩa nthĩnĩ wenyu inywʼĩ etĩkĩli.” (1 Ath. 2:13) Kyo nĩ kyaũ kyatumie Ayuti asu ma Velia menda kwĩmanyĩsya?

16. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana andũ ma Velia “nĩmendaa kwĩmanyĩsya mũno”?

¹⁶ O na kau waĩ ũvoo mũeni kwa andũ ma Velia, mayaaĩthĩwa na nzika nawʼo kana makambĩĩa kũwumanyʼa. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana meetĩkĩlaa maũndũ kĩtumbo. Mbee, nĩmamwĩthukĩĩisye nesa Vaulo. Na ĩndĩ meyĩĩkĩĩthya maũndũ ala meemanyĩĩtye kwa kũkunĩkĩla Maandĩko ala Vaulo wamaeleetye. O na ĩngĩ, mayeemanyĩasya Ndeto ya Ngai na kĩthito mũthenya wa Savato wĩ wʼoka, ĩndĩ nĩ kĩla mũthenya. Na meekaa ũu me na “mea maingĩ,” kwa kwosa mwanya masisye kana Maandĩko nĩmoosanĩte na maũndũ meũ ala meemanyĩĩtye. O na nĩmoonanisye kana maĩ na wĩnyivyo kwa kwĩka moalyũku, nĩkwĩthĩwa ‘aingĩ moo nĩmatwʼĩkie etĩkĩli.’ (Meko 17:12) Nĩkyo kĩtumi Luka waĩtye kana “nĩmendaa kwĩmanyĩsya mũno”!

17. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana andũ ma Velia matũtiĩe ngelekanyʼo nzeo, na tũtonya ata kũmĩatĩĩa o na ĩtina wa kũtwʼĩka etĩkĩli?

 ¹⁷ Andũ ma Velia mayasũanĩaa kana kĩla meekie ĩtina wa kũtavwʼa ũvoo mũseo no kĩse kũandĩkwa Ndetonĩ ya Ngai, nĩ kana kĩtũmĩawe ta ngelekanyʼo nzeo ya kũatĩĩawa nĩ Aklĩsto. Meekie o kĩla Vaulo weekwatasya nĩmekwĩka na kĩla Yeova Ngai wendaa meke. O ta ũu, nĩtwĩkĩaa andũ vinya makunĩkĩle Mbivilia nesa nĩ kenda make mũĩkĩĩo woo matũmĩĩte kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai. Ĩndĩ twamina kũtwʼĩka etĩkĩli, ũu nĩ kwasya tũyaĩlĩte kwĩthĩwa na woni ta ũla waĩ na andũ ma Velia? O ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, nowʼo wĩthĩawa wĩ ũndũ wa vata mũnango twĩthĩwe na mea ma kũmanyĩwʼa nĩ Yeova na tũiatĩĩa na mĩtũkĩ maũndũ ala tweemanyĩsya. Tweeka ũu, tũkeethĩawa tũimwĩtĩkĩlya Yeova atũlũnge na aitũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩka kwosana na kwenda kwake. (Isa. 64:8) Kwĩka ũu kũkamwendeeasya Ĩthe waitũ wa ĩtunĩ na akatũtũmĩaa kwĩanĩsya kĩeleelo kyake.

18, 19. (a) Nĩkĩ Vaulo waumie Velia, na wũmĩĩsyo wake nĩ ngelekanyʼo nzeo ata kwitũ? (b) Naaũ Vaulo waaĩlĩte kũtavya ũvoo mũseo ĩtina wa vau, na mekalaa va?

¹⁸ Vaulo ndaaĩkala Velia mũno. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Yĩla Ayuti kuma Thesalonika mamanyie kana ndeto ya Ngai nĩyatavanawʼa Velia nĩ Vaulo, nĩmookie kwʼo mookĩlya ithokoo na mathatya ĩkomano. Na vau kwa vau ana-a-asa mamwĩa Vaulo athi ũkanganĩ, ĩndĩ Sila na Timotheo matiwa. Ĩndĩ ala mamumaaĩtye Vaulo mathi nake nginya Athene, na mauma kũu ĩtina wa Vaulo kũmeaĩa kana Sila na Timotheo maĩle kũka kũla ũĩ mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka.” (Meko 17:13-15) Amaitha asu ma ũvoo mũseo nĩmatwʼĩte vyũ kũendeea kũthĩnyʼa Vaulo! Na kĩtumi nũndũ o na ĩtina wa kũmũlũngya Thesalonika, nĩmasyokie mamũatĩĩa nginya Velia na matata kũkĩlya ithokoo, ĩndĩ vaemela. Vaulo nĩweesĩ kana aĩ na kĩsio kĩnene kya kũtavanyʼa, na kwoou ate kwananga ĩvinda nĩwaendie kĩsionĩ kĩngĩ. Ekai o naitũ tũtwʼe vyũ kũendeea kũtavanyʼa tũte kwĩtĩkĩlya mũndũ o na wĩva aũngamye wĩa witũ!

¹⁹ Ĩtina wa Vaulo kumĩsya ũkũsĩ mwĩanĩu Ayuti ala mekalaa Thesalonika na Velia, vate nzika, nĩweemanyĩisye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa vata wa kumya ũkũsĩ na ũkũmbaũ, na kũtũmĩa Maandĩko yĩla tũũneena na andũ angĩ. O naitũ nĩtwĩmanyĩĩtye maũndũ maingĩ. Yu Vaulo aĩ atavye ũvoo mũseo andũ ma mbaĩ ingĩ ala mekalaa Athene, ala maĩ na mũĩkĩĩo wĩ kĩvathũkanyʼo na ala wakomanĩte namo ĩvinda ĩvĩtu. Kweethĩiwe ata avika ndũanĩ ya Athene? Nĩtũkwona ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.