1, 2. Nĩkĩ Vaulo ũtasengʼawʼa nĩ mathĩna ala maendeee kũmũkwata e Yelusaleme?

 ĨTINA wa kũvenanwa na nguthu ya andũ mathatĩte mũno kũu Yelusaleme, Vaulo nĩwekiwʼe yela ĩngĩ. Mũtũmwa ũsu waĩ kĩthito kingĩ ndaasengwʼa nĩ mathĩna ala maendeee kũmũkwata e ku Yelusaleme. Atavĩtwʼe kana nĩweeteelwe nĩ “kyovo na mathĩna” ndũanĩ ĩsu. (Meko 20:22, 23) Na o na kau Vaulo ndeesĩ nesa maũndũ ala mesaa kũmũkwata, nĩweesĩ kana nũkũendeea kũthĩnwʼa kwondũ wa ĩsyĩtwa ya Yesũ.—Meko 9:16.

² O na Aklĩsto amwe maĩ athani nĩmakanĩtye Vaulo kana aĩ ovwe na aitwawa “mokonĩ ma andũ ma mbaĩ ingĩ.” (Meko 21:4, 10, 11) Navu mbeenĩ, ve nguthu ya Ayuti yatatĩte kũmũaa, na kavinda kakuvĩ ĩtina wa vau, ala maĩ Nzamanĩ ya Ayuti moonekaa ta “matonya kũtembũanga Vaulo mamũae” maikananĩa nũndũ wa ndeto ila waĩ ananeena. Yu mũtũmwa ũsu aĩ kyovonĩ aendeee kũsungwa nĩ asikalĩ ma Lomi na eteele kũsikatĩwa makoani angĩ maingĩ. (Meko 21:31; 23:10) Kũneena ũla wʼo, mũtũmwa Vaulo aĩ na vata wa kwĩkĩwa vinya!

3. Tũkwataa vinya kuma va nĩ kana tũendeee na wĩa witũ wa kũtavanyʼa?

³ Ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo, nĩtwĩsĩ kana “onthe ala mendaa kwĩkala me na kĩkĩo kya Ngai na me ngwatanĩo vamwe na Klĩsto Yesũ makathĩnwʼa.” (2 Tim. 3:12) Mavinda kwa mavinda, o naitũ nĩtwendaa kwĩkĩwa vinya nĩ kana tũendeee na wĩa wa kũtavanyʼa. Tũtũngaa mũvea mwingĩ ta kĩ, nũndũ wa ndeto sya kwĩkĩa vinya ila tũkwataa ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte kwĩsĩla mavuku maitũ na maũmbano ala mavangĩthawʼa nĩ “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ”! (Mt. 24:45) Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana vai mũmaitha o na ũmwe wa ũvoo mũseo ũkaĩla. Maikamina athũkũmi make me kĩkundi kana kũũngamya wĩa wa kũtavanyʼa. (Isa. 54:17;Yel. 1:19) Nao nata ĩũlũ wa mũtũmwa Vaulo? We nĩweekĩiwe vinya nĩ kana aendeee kumya ũkũsĩ mwĩanĩu o na kau nĩwavĩngawa? Ethĩwa nĩ wʼo, eekĩiwe vinya kwa nzĩa yĩva, na we mwene eekie ata?

4, 5. Vaulo eekĩiwe vinya ata, na nĩkĩ tũtonya kwasya ũtethyo ũsu wookie ĩvindanĩ yĩla yaaĩlĩte vyũ?

⁴ Mũtũmwa Vaulo nĩwakwatie vinya ũla wendaa wĩoo ũla waatĩĩe amina kũtaananwʼa na Nzama ya Ayuti. Maandĩko maĩtye atĩĩ: “Mwĩaĩi aũngama  vakuvĩ nake, na amwĩa: ‘Ĩthĩwa na ũkũmbaũ! Nũndũ o tondũ wĩthĩĩtwe ũyumya ũkũsĩ mwĩanĩu ĩũlũ wakwa vaa Yelusaleme, o ta ũu no nginya umye ũkũsĩ Lomi.’” (Meko 23:11) Ndeto isu sya kwĩkĩa vinya kuma kwa Yesũ, nĩsyaĩkĩĩthisye Vaulo kana ndalea kũtangĩĩwa. Nĩweesĩ kana nũkũvonoka na aivika Lomi, na aikwata mwanya wa kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa Yesũ kũu.

⁵ Vaulo eekĩiwe vinya ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte vyũ. O mũthenya ũla waatĩĩe, aũme Ayuti mbee wa 40 “[nĩmavangie] mũvango na meevĩta makyasya kana mo nĩmakwatwe nĩ kĩumo ethĩwa nĩmeũya kana kũnywʼa matamũaĩte Vaulo.” Kwĩsĩla “mũvangonĩ ũsu wa kwĩvĩta” Ayuti nĩmoonanisye nesa ũndũ matwʼĩte vyũ kũmũaa Vaulo. Maĩkĩĩaa kana ethĩwa wĩvĩto ũsu woo waĩ ũlee kwĩanĩa nũndũ wa itumi na, maitĩa kũkwatwa nĩ kĩumo, kana ũndũ mũthũku. (Meko 23:12-15) Mũvango woo, ũla wavĩtũkĩthĩtwʼe nĩ anene ma athembi na atumĩa, waĩ Vaulo atũngwe ĩngĩ kũla kwĩ Nzama ya Ayuti na aiendeea kũkũlwʼa makũlyo nĩ kana mamanye nesa ĩũlũ wa maũndũ ala wasilĩlwe. Ĩndĩ ala mavangĩte mũvango ũsu maĩ meteele Vaulo nzĩanĩ atũngĩtwe na maimũaa.

6. Mũvango wa kũmũaa Vaulo wavuaniwʼe ata, na andũ ma mũika meĩmanyĩsya kyaũ ngewanĩ ĩsu?

⁶ Ĩndĩ, mwanake ũmwe ũla inyia wake wasyaanĩwʼe na Vaulo nĩweewie ĩũlũ wa mũvango ũsu na atavya Vaulo. Na ĩndĩ Vaulo eea mwanake ũsu nĩ athi atavye mũnene wa ita sya Lomi weetawa Kilautiosi Lisiasi. (Meko 23:16-22) Kwa wʼo, Yeova nĩwendete andũ ma mũika ala, o ta mwanake ũsu ũtawetetwe ĩsyĩtwa, methĩawa na ũkũmbaũ wa kũvĩtya mavata ma andũ ma Ngai mbee wa moo, na mayĩka kyonthe kĩla matonya me aĩkĩĩku nĩ kana makwate mbau wĩa wa Ũsumbĩ.

7, 8. Kilautiosi Lisiasi eekie mĩvango yĩva nĩ kana asũvĩe Vaulo?

⁷ Yĩla Kilautiosi Lisiasi, ũla waũngamĩe aũme 1,000, wataviwʼe mũvango ũla waseũvĩtwʼe wa kũmũaa Vaulo, nĩwaumisye mwĩao vombanwʼe aũme 470 maendanyʼe na Vaulo. Aũme asu maĩ asikalĩ, aũme me na matumo, na aũme matũlĩte mbalasi, na maĩ maume Yelusaleme ũtukũ ũsu na maimũtwaa Vaulo nginya Kaisalea e mũsũvĩĩku. Mavika kũu, maĩ mamũnengane kwa Ngavana Velike. a O na kau Kaisalea, vala anene ma Lomi ala masumbĩkĩte Yutia mekalaa, vaĩ na Ayuti aingĩ, namba nene ya ala mekalaa kũu maĩ andũ ma mbaĩ ingĩ. Maũndũ kũu meekawa kĩvathũkanyʼo vyũ na ũndũ kwailye Yelusaleme, kũla andũ aingĩ athatu moonanasya kĩmena kyoo ĩũlũ wa ndĩni ingi na kwĩlikya maandamanonĩ. O na ĩngĩ Kaisalea nĩwʼo waĩ mũsyĩ mũnene wa ita sya Lomi ila syaĩ Yutia.

⁸ Nĩ kana eke kwosana na mĩao ya Lomi, Lisiasi nĩwamũtũmĩie Velike valũa amũeleetye ĩũlũ wa ĩkoani yĩu. Lisiasi nĩwawetie kana ĩtina wa kũmanya kana Vaulo aĩ laiaa wa Lomi, nĩwamũtangĩĩie kumana na Ayuti ala “maĩ vakuvĩ kũmũaa.” O na ĩngĩ Lisiasi nĩwawetie kana katĩ wa maũndũ ala Vaulo wasikatĩwe, ndaaona ũndũ o na ũmwe waĩ “ũtonya kũtuma oawa kana ovwa,” ĩndĩ nũndũ wa mũvango  ũsu wa kũmũaa Vaulo, nĩwamũtũngie kũla kwĩ Velike nĩ kana ngavana ũsu ethukĩĩsye ala mamũsikatĩte na ayĩka ũtwi.—Meko 23:25-30.

9. (a) Mĩao ĩla yaaĩle kũsũvĩa Vaulo e laiaa wa Lomi yatũlilwe ata? (b) Nĩ ĩndĩĩ tũtonya kũtũmĩa ũthasyo ũla twĩ nawʼo twĩ laiaa ma nthĩ yitũ?

⁹ We Lisiasi nĩwawetie ũwʼo maũndũnĩ ala waandĩkie? Ndaaneena ũwʼo wʼonthe. Veonekana atataa kwĩyendeesya vala ve ngavana ũsu nĩ kana amwone kwa nzĩa nzeo. Kĩtumi kĩla kyatumie avonokya Vaulo ti aĩ nũndũ eethĩie nĩ laiaa wa Lomi. Kwongela kĩu, Lisiasi ndaasya kana nĩwaĩtye Vaulo “[ovwe] na nyololo ilĩ” na ĩtina aumya mwĩao “[akũlwʼe] makũlyo akũnĩtwe ivoko.” (Meko 21:30-34; 22:24-29) Kwoou, Lisiasi aĩ anatũla mĩao ĩla yaaĩle kũsũvĩa Vaulo e laiaa wa Lomi. Ũmũnthĩ, Satani nũtũmĩaa kĩthito kya andũ ma ndĩni ala matũvĩngaa nĩ kana maendeee kũtũthĩnyʼa, na nũndũ wa ũu nĩmatonya kũlikĩlĩĩla ũthasyo witũ wa kũmũthaitha Ngai. Ĩndĩ o ta Vaulo, mavinda maingĩ andũ ma Ngai nĩmatonya kũtũmĩa ũthasyo ũla me nawʼo me laiaa ma nthĩ yoo kwĩtetea kwosana na mĩao .

10. Vaulo asikatĩwe mavĩtyo meva maito?

¹⁰ Kũu Kaisalea, Vaulo ‘nĩwatwaiwe nyũmbanĩ ya Mũsumbĩ Elote na asungwaʼ eteele ala mamũsikatĩte mavike kuma Yelusaleme. (Meko 23:35) Ĩtina wa mĩthenya ĩtano, Mũthembi Mũnene Anania, wokili weetawa Telitulo, na kĩkundi kya atumĩa, nĩmavikie. Mbee, Telitulo ambie kũmũkatha Velike nũndũ wa maũndũ ala weekaa Ayuti, na nĩvatonyeka akethĩwa eekie ũu nĩ kana amwendeesye na aimwona e mũndũ mũseo. b Ĩtina wa ũu, nĩwambĩĩie kũelesya ĩkoani yĩu mbee wa koti. Ambĩĩie na kwasya ũũ ĩũlũ wa Vaulo: “Nĩ mũndũ wa ithokoo, na nũtumĩte Ayuti onthe kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ maleana na silikalĩ, na nĩwe mũtongoi wa kĩkundi kya ndĩni ya Anasaleti. O na nũnendaa kũvukya ĩkalũ, na kwoou twamũkwata.” Ayuti ala angĩ o namo “[nĩmambĩĩie] kũmũsikata, makyasya kana maũndũ asu nĩ ma wʼo.” (Meko 24:5, 6, 9) Kũleana na silikalĩ, kwĩthĩwa mũtongoi wa kĩkundi kĩthũku mũno, na kũvukya ĩkalũ, maĩ mavĩtyo maito mũno ala maĩ matonya kũtuma mũndũ asilĩlwa kũawa.

11, 12. Vaulo aleanile ata na maũndũ ala wasikatĩwe?

¹¹ Na ĩndĩ Vaulo nĩwanengiwe mwanya aneene. Ambĩĩie kwa kwasya atĩĩ: “Nĩ na ũtanu kwĩtetea mbee waku.” Nĩwaleanile vyũ na maũndũ asu wasikatĩwe. Mũtũmwa ũsu ndavukĩtye ĩkalũ, kana akatata kwĩkĩa angĩ vinya maleane na silikalĩ. Nĩwawetie kana eethĩĩtwe ate Yelusaleme kwa “myaka mingĩ” na aetete “mĩthĩnzĩo ya tei,” ĩla nĩ mĩvothi kwondũ wa Aklĩsto ala ũkya woo ũtonya kwĩthĩwa  waumanĩte na nzaa na kũthĩnwʼa. Vaulo nĩwakindĩlĩĩile kana atanamba kũlika ĩkalũnĩ ‘nĩweetheetye kwosana na Mĩao,’ na kana nĩwatatĩte “kwĩthĩwa na wasya mũtheu wa ngoo mbee wa Ngai na mbee wa andũ.”—Meko 24:10-13, 16-18.

¹² Ĩndĩ o na vailye ũu, Vaulo nĩweetĩkĩlile kana aumasya ũthũkũmi mũtheu kwa Ngai wa aa-ũmae make “kwosana na nzĩa ĩla [mamĩtaa] kĩkundi kya ndĩni ya Anasaleti.” Ĩndĩ aendeeie kũkindĩlĩĩla kana nĩwaĩkĩĩaa “maũndũ onthe ala maandĩkĩtwe Mĩaonĩ na Mavukunĩ ma Athani.” Na o ta asu mamũsikatĩte, nĩwaĩkĩĩaa wĩkwatyo wa “ũthayũũkyo wa ala alũngalu na ala mate alũngalu.” Na ĩndĩ Vaulo nĩwakũlilye ala mamũsikatĩte maĩkĩĩthye ũwʼo wa ndeto syoo. Aisye atĩĩ: “Andũ aa me vaa maelesye nĩ ĩvĩtyo yĩva moonie yĩla naũngamĩte mbee wa Nzama ya Ayuti, eka o ũndũ ũũ ũmwe naneenie na wasya mũnene yĩla naũngamĩte katĩ woo: ‘Yu nĩ mbee wenyu ngĩsilĩlwa nũndũ wa kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa kana akwʼũ makathayũũkwʼa!’”—Meko 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Nĩkĩ twaĩlĩte kũatĩĩa ngelekanyʼo nzeo ya Vaulo ya kumasya ũkũsĩ twĩ na ũkũmbaũ mbee wa ala me na ũkũmũ silikalĩnĩ?

¹³ Vaulo nĩwatwĩkĩĩie ngelekanyʼo nzeo ya kũatĩĩa yĩla twesa kũtwawa mbee wa anene ma silikalĩ nũndũ wa ũthaithi witũ na kũsikatĩwa maũndũ ma ũvũngũ ta kwĩtwa andũ ma kũlua nduuthĩ, maleanaa na silikalĩ, kana aatĩĩi ma “kĩkundi kĩthũku mũno kya ndĩni.” Vaulo ndaaenda kwĩyendeesya kũla kwĩ ngavana ũsu kwa kũweta maũndũ mate ma wʼo, o tondũ Telitulo weekie. Vaulo nĩwekalile auĩtye na e na ndaĩa. Nĩwanyuvie ndeto syake nesa, na aelesya ũwʼo ũtheinĩ ate kũvithanyʼa kĩndũ. Vaulo nĩwawetie kana “Ayuti amwe kuma kĩsio kya Asia” ala mamũsikatĩe kũvukya ĩkalũ mayaĩ vo, na kana kwosana na mĩao, nĩwaĩlĩte kũmakũlya makũlyo nĩ kana eyĩwʼĩe maũndũ ala mamũsikatĩe.—Meko 24:18, 19.

¹⁴ Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya vyũ nĩ kana, Vaulo ndaakilya akalea kumya ũkũsĩ  ĩũlũ wa maũndũ ala waĩkĩĩaa. E na ũkũmbaũ, mũtũmwa ũsu nĩwaeleisye ĩngĩ mũĩkĩĩo wake ĩũlũ wa ũthayũũkyo, ũndũ ũla watumĩte kwĩthĩwa na ngananĩo yĩla waĩ mbee wa Nzama ya Ayuti. (Meko 23:6-10) Aendeee na kwĩtetea, Vaulo nĩwakindĩlĩĩile ĩũlũ wa wĩkwatyo wa ũthayũũkyo. Nĩkĩ? Nũndũ Vaulo aumasya ũkũsĩ ĩũlũ wa Yesũ na ĩũlũ wa ũthayũũkyo wake, ũndũ ũla ala mamũvĩngaa mataĩ mesa kwĩtĩkĩla. (Meko 26:6-8, 22, 23) Ĩĩ, makananĩaa ĩũlũ wa ũthayũũkyo, na mũno mũno, mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Yesũ na kũthayũũkwʼa kwake, ũndũ ũla watumĩte kwĩthĩwa na ngusanĩsyo isu.

¹⁵ O ta Vaulo, no tumye ũkũsĩ twĩ na ũkũmbaũ na no tũkwate vinya kumana na ndeto ii Yesũ watavisye amanyĩwʼa make: “Mũkamenwa nĩ andũ onthe kwondũ wa ĩsyĩtwa yakwa. Ĩndĩ ũla ũkomĩĩsya kũvika mũthya, ũsu akatangĩĩwa.” Yo nĩtwaĩle kũthĩnĩka ĩũlũ wa kĩla twaĩle kwasya? Aiee, nũndũ Yesũ atũĩkĩĩthisye ũũ: “Mamũtwaĩte makamũnengane, mũikavũavũane ĩũlũ wa ũndũ mwĩneena kana kĩla mwĩneena; ĩndĩ kĩla mwĩnengwa saanĩ o ũsu, neenai kĩu, nũndũ ti inywʼĩ mwĩĩthĩwa mũineena, ĩndĩ nĩ veva mũtheu wĩĩthĩwa ũineena.”—Mko. 13:9-13.

16, 17. (a) Velike eekie ata, na aisye ata yĩla Vaulo wasilĩlawa? (b) Nĩkĩ Velike ũtonya kwĩthĩwa akwatiwe nĩ wia, na kĩtumi kyake kya kwenda kwona Vaulo ĩngĩ kyaĩ kĩva?

¹⁶ Yĩĩ ti yo yaĩ ĩvinda ya mbee kwa Ngavana Velike kwĩwʼa ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa Aklĩsto. Ngewa ĩsu yaĩtye: “Nũndũ Velike nĩweesĩ nesa maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Nzĩa ĩno [ndeto ila syatũmĩawa kũelesya Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa], amea mathi, na asya: ‘Yĩla Lisiasi mũnene wa ita wĩtheea kũũ, nĩwʼo nĩumya ũtwi ĩũlũ wa maũndũ aa menyu.’ Na ĩndĩ eeaĩa mũnene wa asikalĩ kana Vaulo navingĩwe ĩndĩ ainengwa ũthasyo mũna, na ana-a-asa make maikasiĩĩwe kũmũtetheesya.”—Meko 24:22, 23.

¹⁷ Ĩtina wa mĩthenya yĩana ũna, Velike e na mũka Ndilusila, ũla waĩ mũndũ mũka Mũyuti, nĩmatũmanie Vaulo na “[mamwĩthukĩĩsya] aineena ĩũlũ wa mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” (Meko 24:24) Ĩndĩ o na vailye ũu, yĩla Vaulo waneenie ĩũlũ wa “ũlũngalu na ĩũlũ wa kwĩsiĩĩa na ũsilĩlo ũla wĩũka, Velike nĩwakwatiwe nĩ wia,” na kĩtumi nũndũ nĩvatonyeka maũndũ asu makethĩwa mathĩnisye wasya wake wa ngoo nũndũ wa maũndũ mathũku ala weekaa. Nũndũ wa ũu, amwĩie Vaulo atĩĩ: “Amba kũthi, ĩndĩ yĩla nĩkwata mwanya ngaũtũmana ĩngĩ.” Ĩtina wa vau Velike nĩwamwonie Vaulo mavinda maingĩ, ĩndĩ ti aĩ nĩkwĩthĩwa endaa kwĩmanyĩsya ũla wʼo, vandũ va ũu, eekwatasya kana Vaulo nũkũmũnenga ĩvaki.—Meko 24:25, 26.

18. Nĩkĩ Vaulo waneenie na Velike na mũka ĩũlũ wa “ũlũngalu na ĩũlũ wa kwĩsiĩĩa na ũsilĩlo ũla wĩũka”?

¹⁸ Nĩkĩ Vaulo waneenie na Velike na mũka ĩũlũ wa “ũlũngalu na ĩũlũ wa kwĩsiĩĩa na ũsilĩlo ũla wĩũka”? Lilikana, mendaa kũmanya kĩla mũndũ waĩlĩte kwĩka nĩ kana ethĩwe na “mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” Vaulo, ũla weesĩ nesa kana maĩ andũ mataĩ na mwĩkalĩle mũtheu, maĩ angʼendu, na mataatĩĩaa sila wa katĩ,  nĩwamatavisye ũtheinĩ kyonthe kĩla kyendekaa nĩ kana mũndũ atwʼĩke mũatĩĩi wa Yesũ. Kĩla Vaulo wamatavisye kyoonanisye kĩvathũkanyʼo kĩnene kĩla kyaĩ vo, katĩ wa myolooto ya Ngai ya mwĩkalĩle na mwĩkalĩle ũla Velike na mũka meethĩawa nawʼo. Kĩu kyaaĩle kũmatetheesya mone kana andũ onthe makaumya ũtalo kwa Ngai ĩũlũ wa kĩla masũanĩaa, maneenaa, na mekaa. O na ĩngĩ kyaaĩle kũmatetheesya kũmanya kana ũndũ ũla wa vata vyũ kwĩ ũndũ Velike wesaa kũmũsilĩla Vaulo, waĩ ũsilĩlo ũla e na mũka mesaa kũsilĩlwa nĩ Ngai. Kwoou, ti ũsengyʼo kwona Velike “[akwatiwe] nĩ wia”!

19, 20. (a) Yĩla twĩ ũtavanyʼanĩ, twaĩle kwĩkana ata na andũ ala monanasya nĩ ta mekwendeewʼa nĩ ũla wʼo ĩndĩ ũyĩthĩa kwa wʼo maikwenda kũvĩndũa mwĩkalĩle woo wosane na ũwʼo ũsu? (b) Twĩsĩ ata kana Velike ndaĩ mũnyanya wa Vaulo?

¹⁹ Yĩla twĩ ũtavanyʼanĩ, nĩtũtonya kũkomana na andũ mailye ta Velike. Mbeenĩ no moneke ta mekwendeewʼa nĩ ũla wʼo, ĩndĩ ũyĩthĩa kwa wʼo maikwenda kũvĩndũa mwĩkalĩle woo wosane na ũwʼo ũsu. Nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho mũno yĩla tũũtata kũtetheesya andũ ta asu. Ĩndĩ o na vailye ũu, o ta Vaulo, nĩtũtonya kũtũmĩa ũĩ na tũimatavya ĩũlũ wa myolooto ya Ngai ya mwĩkalĩle. Noĩthwa ũwʼo ũtonya kũkiita ngoo syoo. O na ũu wĩ o vo, ethĩwa nĩmoonanyʼa ũtheinĩ vyũ kana maikwenda kũtia mwĩkalĩle woo ũtaĩle, nĩtwaĩlĩte kũmatia na tũimantha ala kwa wʼo mekwendeewʼa nĩ ũla wʼo.

²⁰ Ngewanĩ ya Velike, ndeto ii nĩsyoonanisye ũndũ kwa wʼo wailye ngoonĩ: “Ĩtina wa myaka ĩlĩ, Velike nĩwaumie kĩvĩlanĩ na kyatiĩwa Volikio Vesito; na nũndũ Velike nĩwendaa kwendeesya Ayuti, atia Vaulo e mwove.” (Meko 24:27) Velike ndaĩ mũnyanya wa wʼo wa Vaulo. Nĩweesĩ nesa kana aatĩĩi ma “Ĩla Nzĩa” mayaleanaa na silikalĩ na mayaĩ andũ ma kũlua nduuthĩ mayenda kwĩthĩwe na moalyũku. (Meko 19:23) O na ĩngĩ nĩweesĩ kana Vaulo ndatũlĩte mwĩao o na ũmwe wa Lomi. Ĩndĩ o na vailye ũu, Velike nĩwatiie mũtũmwa ũsu e mwove nũndũ nĩwendaa “kwendeesya Ayuti.”

21. Nĩ kyaũ kyakwatie Vaulo ĩtina wa Volikio Vesito kũtwʼĩka ngavana, na vate nzika Vaulo aendeeie kũkwata vinya kuma va?

²¹ O tondũ mũsoa wa mũthya nthĩnĩ wa Meko ma Atũmwa kĩlungu kya 24 wonanĩtye, Vaulo aĩ o mwove yĩla ngavana Velike waumie kĩvĩlanĩ na kyatiĩwa Volikio Vesito. Na kwoou Vaulo nĩwambĩĩie kwĩthukĩĩwʼa nĩ anene me kĩvathũkanyʼo. Kwa wʼo, mũtũmwa ũũ waĩ na ũkũmbaũ “[nĩwatwaiwe] mbee wa asumbĩ na makavana.” (Luka 21:12) O tondũ tũkwona, ĩtina aĩ aumye ũkũsĩ e mbee wa mũtongoi ũla waĩ na ũkũmũ mũnene vyũ ĩvindanĩ yĩu. Maũndũnĩ asu onthe, Vaulo ndaaĩtĩkĩla o na vanini mũĩkĩĩo wake ũthingithĩke. Vate nzika nĩwaendeeie kwĩkĩwa vinya nĩ ndeto ii sya Yesũ: “Ĩthĩwa na ũkũmbaũ!”