Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

Kĩla ũthi nthĩnĩ wa ũvoo ũla wĩ vo

ĨSOMO YA 28

“Kũvika Itulu sya Nthĩ”

“Kũvika Itulu sya Nthĩ”

Ngũsĩ sya Yeova niendeesye wĩa ũla wambĩĩiwʼe nĩ aatĩĩi ma Yesũ Klĩsto ĩvindanĩ ya atũmwa

1. Ngũsĩ sya Yeova syĩkaa ata o ta Aklĩsto ma ĩvindanĩ ya atũmwa?

 AKLĨSTO ma ĩvindanĩ ya atũmwa nĩmaumisye ũkũsĩ na kĩthito. Wĩnyivyo nĩwatumie metĩkĩla kũtetheewʼa na kũtongoewʼa nĩ veva mũtheu. O na yĩla mathĩniwʼe mayaaeka kũtavanyʼa. Na Ngai nĩwamaathimie mũno. Ũu nowʼo Ngũsĩ sya Yeova syĩkaa ũmũnthĩ.

2, 3. Nĩ kyaũ kĩtumaa ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩthĩwa yĩ ya mwanya?

2 Vate nzika, nĩwĩkĩĩtwe vinya nĩ ngewa sya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo ila syĩ ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa, yĩla yĩ maũndũ maingĩ ma kwendeesya! Nĩ ya mwanya mũno, nũndũ noyo ĩvuku yoka ĩveveee yĩeleetye ngewa yonthe ĩũlũ wa Aklĩsto ma mbee.

3 Ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩwetete andũ 95 kuma nthĩ 32, ndũa 54, na ithama 9. Nĩ ngewa ya kwendeesya mũno ĩũlũ wa andũ maĩ ma kĩlasi kya nthĩ, athaithi ma ndĩni sya ũvũngũ maĩ mĩtũlyo, atongoi ma siasa maĩ ngathĩĩo, na andũ angʼendu ala mathĩnasya angĩ. Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, ĩĩ nĩ ngewa ya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku ma ĩvinda ya atũmwa, ala makomanie na matatwa o ta ala maũkwataa, ĩndĩ maendeea kũtavanyʼa ũvoo mũseo na kĩthito.

4. Nĩkĩ twonaa andũ ta mũtũmwa Vaulo, Tavitha, na ngũsĩ ingĩ ndĩkĩĩku sya tene ta anyanya maitũ?

4 Yu nĩvavĩtĩte myaka vakuvĩ 2,000 kuma ĩvinda ya mũtũmwa Vetelo na mũtũmwa Vaulo, ala maĩ na kĩthito kingĩ; Luka, ũla mũiiti mwendwa; Valanava, ũla waĩ mũlau; Sitivini, ũla waĩ na ũkũmbaũ; Tavitha, ũla weethĩawa na ngoo nzeo; Litia, ũla wathokasya aeni; na ngũsĩ ingĩ mbingĩ ila syaĩ ndĩkĩĩku. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtũmonaa ta anyanya maitũ. Nĩkĩ? Nũndũ o tamo, Yesũ nĩwatwĩaĩe tũtwʼĩkĩthye andũ amanyĩwʼa. (Mt. 28:19, 20) Nĩ ũathimo mũnene ta kĩ kũtethya wĩa ũsu!

“. . . kũvika itulu sya nthĩ.”—Meko ma Atũmwa 1:8

5. Aatĩĩi ma tene ma Yesũ mambĩĩie kũtavanyʼa va?

5 Kwavindĩĩsya ĩũlũ wa wĩa ũla Yesũ wanengie aatĩĩi make. Ameie atĩĩ: “Mũkakwata vinya yĩla veva mũtheu wĩũka ĩũlũ wenyu, na mũkeethĩwa mwĩ ngũsĩ syakwa Yelusaleme, Yutia yonthe, na Samalia, na kũvika itulu sya nthĩ.” (Meko 1:8) Mbee, veva mũtheu nĩwatetheeisye amanyĩwʼa maumya ũkũsĩ “Yelusaleme.” (Meko 1:1–8:3) Na ĩndĩ matongoewʼe nĩ veva mũtheu, nĩmaumisye ũkũsĩ “Yutia yonthe, na Samalia.” (Meko 8:4–13:3) Kuma vu, nĩmambĩĩie kũtavanyʼa ũvoo mũseo “kũvika itulu sya nthĩ.”Meko 13:4–28:31.

6, 7. Nĩ syĩndũ syĩva itũtetheeasya ũtavanyʼanĩ ila ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma ĩvinda ya atũmwa mataĩ nasyo?

6 Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku ma ĩvinda ya atũmwa mayaĩ na Mbivilia yĩ nima, ũndũ mamĩtũmĩa wĩanĩ wa kumya ũkũsĩ. Ĩvuku ya ũvoo mũseo ya Mathayo yaminie kũandĩkwa ta mwaka wa 41 ĩtina wa Klĩsto. Valũa imwe sya Vaulo syaandĩkiwe ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩtaminĩtwe kũandĩkwa, ta mwaka wa 61, ĩtina wa Klĩsto. Kwoou Aklĩsto asu ma mbee mayaĩ na kovi syoo ene sya Maandĩko Matheu kana mavuku me kĩvathũkanyʼo ma kũtiĩa ala mekwendeewʼa. Nĩwʼo kana Aklĩsto Ayuti nĩmeewʼaa Maandĩko ma Kĩevelania maisomwa ĩsinakokenĩ matanamba kũtwʼĩka amanyĩwʼa ma Yesũ. (2 Ako. 3:14-16) Ĩndĩ o na vailye ũu, maaĩle kwĩthĩwa amanyĩwʼa me kĩthito nũndũ nĩvatonyeka makethĩwa maumasya maandĩko mũtwe yĩla meũtavanyʼa.

7 Ũmũnthĩ, aingĩ maitũ me na Mbivilia yoo ene na mavuku maingĩ maeleetye Mbivilia. Tũendeee kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa kwa kũtavanyʼa ũvoo mũseo nthĩnĩ wa nthĩ 240 na kwa ithyomo mbingĩ.

Nĩtwĩkĩawa Vinya Nĩ Veva Mũtheu

8, 9. (a) Veva mũtheu watetheeisye amanyĩwʼa ma Yesũ kwĩka ata? (b) Ngombo ndĩkĩĩku yĩendeee kwĩka ata ĩtetheewʼe nĩ veva mũtheu?

8 Yĩla Yesũ wanengie amanyĩwʼa make wĩa wa kumya ũkũsĩ, ameie atĩĩ: “Mũkakwata vinya yĩla veva mũtheu wĩũka ĩũlũ wenyu.” Ĩtina wa ĩvinda, aatĩĩi ma Yesũ maĩ maumye ũkũsĩ ĩũlũ wa nthĩ yonthe matongoewʼe nĩ veva wa Ngai, kana vinya wake wa kwĩka maũndũ. Vetelo na Vaulo matetheewʼe nĩ veva mũtheu nĩmavoisye andũ, maumya ndaimoni, o na mathayũũkya akwʼũ! Ĩndĩ o na vailye ũu, veva mũtheu nĩwanengie Aklĩsto ma mbee vinya wa kũtethya wĩa ũngĩ wa vata mũnango. Nĩwatetheeisye atũmwa na amanyĩwʼa angĩ kũnenga andũ ũmanyi wa wʼo ũtonya kũtuma makwata thayũ wa tene na tene.—Yoa. 17:3.

9 Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto, amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmaneenie “na ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo, o tondũ veva wamatonyethisye kũneena.” Na nũndũ wa ũu, maumya ũkũsĩ ĩũlũ wa “maũndũ manene ma Ngai.” (Meko 2:1-4, 11) Ũmũnthĩ, tũitonya kũneena ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo kwa nzĩa ya kyama. Ĩndĩ nũndũ wa kũtetheewʼa nĩ veva mũtheu wa Ngai, ngombo ndĩkĩĩku nĩyĩendeee kumĩthya mavuku maeleetye Mbivilia kwa ithyomo mbingĩ. Kwa ngelekanyʼo, kovi milioni mbingĩ sya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya, na ya Amkeni! nitumbĩthawʼa kĩla mwei, nakyo kĩsese kitũ kya jw.org, kĩthĩawa na vitio na mavuku maeleetye Mbivilia kwa ithyomo mbee wa 1,000. Syĩndũ isu syonthe nitũtetheeasya kũtavanyʼa “maũndũ manene ma Ngai” kwa andũ ma mbaĩ syonthe, ngo, na ithyomo.—Ũvu. 7:9.

10. Nĩ maũndũ meva meanĩĩtwʼe wĩanĩ wa kũalyũla Mbivilia kuma mwakanĩ wa 1989?

10 Kuma mwaka wa 1989, ngombo ndĩkĩĩku yĩthĩĩtwe ĩyĩkĩa kĩthito nĩ kana Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ wa Maandĩko Matheu ĩkwatĩkane ithyomonĩ mbingĩ. Yu tũĩ, Mbivilia ĩno nĩminĩte kũalyũlwa kwa ithyomo mbee wa 200, na kovi milioni mbingĩ ikaumĩthwʼa, na ũtalo ũsu no ũendeee kwongeleka. Maũndũ asu maitonyeka tũtatetheewʼe nĩ Ngai na veva wake.

11. Nĩ kyaũ kĩanĩĩtwʼe wĩanĩ wa kũalyũla mavuku ala maumĩthawʼa nĩ Ngũsĩ sya Yeova?

11 Wĩa wa ũalyũli ũendeee kũtethwʼa nĩ Aklĩsto ngili mbingĩ, ala meyumĩtye nthĩnĩ wa nthĩ mbee wa 150. Na kĩu kĩyaĩlĩte kũtũsengyʼa, nũndũ vai ũseũvyo ũngĩ ĩũlũ wa nthĩ ũtongoeawʼa nĩ veva mũtheu nĩ kana ũendeee “[kumya] ũkũsĩ mwĩanĩu” nthĩ yonthe ĩũlũ wa Yeova Ngai, Mũsumbĩ wake wa Kĩ-masia, na Ũsumbĩ ũla yu ũsumbĩkĩte ĩtunĩ!—Meko 28:23.

12. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Vaulo na Aklĩsto angĩ kumya ũkũsĩ?

12 Yĩla Vaulo waumĩisye ũkũsĩ Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ e Andiokia ya Visitia, “ala maĩ na ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene, [nĩmatwʼĩkie] etĩkĩli.” (Meko 13:48) Luka aiminĩĩa ĩvuku ya Meko ma Atũmwa, aandĩkie kana Vaulo “[nĩwatavanasya] ũvoo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai . . . e na ũthasyo mwingĩ wa kũneena na ate na kĩsiĩĩi.” (Meko 28:31) Mũtũmwa ũsu atavanasya va? Atavanasya Lomi, ĩla yaĩ taoni nene ya ũsumbĩ ũla waĩ mũnene ĩũlũ wa nthĩ! Aatĩĩi ma tene ma Yesũ meanĩisye kyonthe kĩla meanĩisye mayumya ũkũsĩ matetheewʼe nĩ veva mũtheu, methĩwe meekaa ũu kwa kumya maũvoo kana o matũmĩĩte nzĩa ingĩ.

Nĩtũmĩĩasya o na Yĩla Twathĩnwʼa

13. Nĩkĩ twaĩlĩte kũvoya yĩla tũũthĩnwʼa?

13 Yĩla amanyĩwʼa ma tene ma Yesũ mathĩniwʼe, nĩmamwĩsũvie Yeova amanenge ũkũmbaũ. Kwaendie ata? Nĩmausũiwe nĩ veva mũtheu na wamekĩa vinya matavanyʼe ndeto ya Ngai me na ũkũmbaũ. (Meko 4:18-31) O naitũ nĩtũvoyaa tũkwate ũĩ na vinya wa kũendeea kũtavanyʼa o na twathĩnwʼa. (Yak. 1:2-8) Na nũndũ Ngai nũtũathimaa na aitũtetheesya kwĩsĩla veva wake, nĩtũendeeaa kũtavanyʼa. Vai kĩndũ o na kĩmwe kĩsa kũũngamya wĩa wa kumya ũkũsĩ, o na ethĩwa nĩ ũvĩnganĩsya mwingĩ kana nĩ kũthĩnwʼa mũno. Vate nzika, yĩla tũũthĩnwʼa, nĩtwaĩlĩte kũvoya tũkwate veva mũtheu, ũĩ, na ũkũmbaũ, nĩ kana tũendeee kũtavanyʼa ũvoo mũseo.—Luka 11:13.

14, 15. (a) “Thĩna ũla waumĩlile nũndũ wa Sitivini” watumie kwĩthĩwa ata? (b) Ĩvindanĩ yitũ, andũ aingĩ ma Siberia mamanyie ũwʼo ata?

14 Sitivini atanamba kũawa nĩ amaitha make, nĩwaumisye ũkũsĩ e na ũkũmbaũ. (Meko 6:5; 7:54-60) Nũndũ wa “thĩna mũnene” ũla waumĩlile ĩvindanĩ yĩu, amanyĩwʼa onthe, ate o atũmwa, nĩmanyaĩĩkiwʼe isionĩ syonthe sya Yutia na Samalia. Ĩndĩ kĩu kĩyaaũngamya wĩa wa kumya ũkũsĩ. Vilivu nĩwaendie Samalia “kũmatavya ũvoo ĩũlũ wa Klĩsto” na akwata mosyao maseo mũno. (Meko 8:1-8, 14, 15, 25) O na ĩngĩ, tũsomaa atĩĩ: “Ala manyaĩĩkĩtwʼe nĩ thĩna ũla waumĩlile nũndũ wa Sitivini nĩmaendie nginya Voenike, Kuvolo, na Andiokia, na matavasya Ayuti me oka ĩla ndeto. Ĩndĩ aũme amwe ala maumĩte Kuvolo na Kulene mooka Andiokia na mambĩĩa kũneena na andũ ala maneenaa Kĩkiliki, maimatavya ũvoo mũseo ĩũlũ wa Mwĩaĩi Yesũ.” (Meko 11:19, 20) Kwoou thĩna ũsu nĩwatumie ũvoo wa Ũsumbĩ ũnyaĩĩkwʼa.

15 Ĩvindanĩ yitũ, ũndũ ta ũsu nĩweekĩkie nthĩnĩ wa nthĩ ĩla tene yeetawa Soviet Union. Mũno mũno myakanĩ ya 1950, Ngũsĩ sya Yeova ngili mbingĩ nĩsyaumiwʼe kwoo na syatwawa Siberia. Na nũndũ syatwaawa isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, ũvoo mũseo nĩwaendeeie kũnyaĩĩkwʼa kĩsionĩ kĩu kyaĩ kĩnene. Vate nzika, Ngũsĩ singĩvĩte ũu iyaĩ syĩsa kũkwata mbesa ila syendekaa nĩ kana ithi ũasa wa kĩlomita 10,000 ikatavanyʼe ũvoo mũseo! Ĩndĩ o na vailye ũu, silikalĩ nĩyo yaitũmaa kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo nthĩ ĩsu. Mwana-a-asa ũmwe aisye kana, “ala maĩ na ũkũmũ nĩmatumie andũ ngili mbingĩ, ala maĩ na ngoo nzeo ku Siberia, mamanya ũla wʼo.”

Yeova Nũtũathimĩte Mũno

16, 17. Ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩtũĩkĩĩthĩtye ata kana Yeova nũathimaa wĩa wa kumya ũkũsĩ?

16 Vate nzika, Yeova nĩwaathimie Aklĩsto ma mbee. Vaulo na angĩ nĩmavandie na manyithya, “ĩndĩ Ngai aendeea na kwĩanyʼa.” (1 Ako. 3:5, 6) Maũndũ ala mawetetwe ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa nĩmaĩkĩĩthĩtye kana Yeova nũathimaa kĩthito kya ala maumasya ũkũsĩ. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia yaĩtye kana “ndeto ya Ngai [nĩyaendeeie] kũnyaĩĩka, na ũtalo wa amanyĩwʼa waendeea kwongeleka mũno Yelusaleme.” (Meko 6:7) O na ĩngĩ, o ũndũ wĩa wa kumya ũkũsĩ wandeeie kũnyaĩĩka, nowʼo “ikundi syonthe sya Yutia na Kalilii na Samalia [syeethĩiwe] na ĩvinda ya mũuo na kũlũlũmĩĩlwʼa; na nũndũ wa kũmũkĩa Yeova na kũkiakiwʼa nĩ veva mũtheu, [kweethĩwa] na wongeleku mũnene.”—Meko 9:31.

17 Ngũsĩ syaĩ na ũkũmbaũ nĩsyaumĩisye ũkũsĩ Ayuti na andũ ala maneenaa Kĩkiliki ndũanĩ ya Andiokia ya Silia. Ngewa ĩsu yaĩtye atĩĩ: “Kwʼoko kwa Yeova kwaĩ vamwe namo, na aingĩ matwʼĩka etĩkĩli na mamũatĩĩa Mwĩaĩi.” (Meko 11:21) O na ĩngĩ, ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩneenea maendeeo ala meethĩiwe ndũanĩ ĩsu, yaĩtye kana “ndeto ya Yeova [nĩyaendeeie] kũnyaĩĩka na andũ aingĩ matwʼĩka etĩkĩli.” (Meko 12:24) Na nũndũ wa ũkũsĩ mwĩanĩu ũla Vaulo na angĩ maumĩisye andũ ma mbaĩ ingĩ, “ndeto ya Yeova nĩyaendeeie kwĩana na kwĩthĩwa na vinya.”—Meko 19:20.

18, 19. (a) Twĩsĩ ata kana “kwʼoko kwa Yeova” kwĩ vamwe naitũ? (b) Nengane ngelekanyʼo yonanĩtye kana Yeova nũtwʼĩĩkaa andũ make.

18 Vate nzika, “kwʼoko kwa Yeova” kwĩ vamwe naitũ ũmũnthĩ. Na nĩkyo kĩtumi andũ aingĩ ũmũnthĩ maendeee kũtwʼĩka etĩkĩli na kwonanyʼa kana nĩmeyumĩtye mamũthũkũme Ngai kwa kũvatiswa. Ũndũ ũngĩ nĩ kana tũyĩsa kũmĩĩsya ũvinganĩsya, o na mavinda amwe kũthĩnwʼa mũno, na tũkaendeea kũtavanyʼa, o ta Vaulo na Aklĩsto angĩ ma tene, tũtatetheewʼe na tũkaathimwa nĩ Ngai. (Meko 14:19-21) Kĩla ĩvinda, Yeova Ngai ethĩawa vo kwondũ witũ. “Moko [make] ma tene na tene” nĩmatũtwʼĩĩkaa kĩla ĩvinda matatwanĩ maitũ onthe. (Kũt. 33:27) Mwa tũlilikanae kana kwondũ wa ĩsyĩtwa yake ĩnene, Yeova ndesa o na ĩndĩĩ kũtia andũ make!—1 Sam. 12:22; Sav. 94:14.

19 Kwa ngelekanyʼo, nũndũ Mwana-a-asa Harald Abt nĩwaendeeie kumya ũkũsĩ, silikalĩ ya Nazi nĩyamũtwaie kambinĩ ya kũthĩnĩsya andũ ya Sachsenhausen, ĩvindanĩ ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Twĩ Mwei wa 5, 1942, asikalĩ ma Gestapo nĩmaendie mũsyĩ kwa kĩveti kyake, Elsa, moosa kelĩtu koo, na makwata Elsa mathi nake. Ĩtina wa kũkwatwa, nĩwatwaiwe kambinĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Mwĩĩtu-a-asa Abt aĩtye atĩĩ: ‘Myakanĩ ĩla naĩ kambinĩ sya kũthĩnĩsya andũ Germany nĩneemanyĩisye ũndũ wa vata mũno. Nĩnamanyie ũndũ veva wa Yeova ũtonya kũtũlũlũmĩĩlya mũno wĩana yĩla twĩ ĩtatwanĩ yĩito mũno! Ndanamba kũkwatwa, nĩnasomete valũa wa mwĩĩtu-a-asa mũna waĩtye kana yĩla wĩ ĩtatwanĩ yĩito, veva wa Yeova nũkũtetheeasya wĩkale ũuĩtye. Nasũanĩaa ta wongelete ndeto syake mũnyũ. Ĩndĩ yĩla nyie mwene nakwatiwe nĩ matatwa, nĩnamanyie kana kĩla wawetaa kyaĩ kya wʼo. Kwa wʼo, ũu nĩwʼo kwĩthĩawa kũilye. Ti laisi kũelewa ũndũ ũsu ũtambĩte kũũkwata. Ĩndĩ nyie nĩwangwatie.’

Endeea Kumya Ũkũsĩ Mwĩanĩu!

20. Vaulo eekie ata yĩla waĩ kyovonĩ kya nyũmba, na kĩu kĩtonya kũmekĩa vinya ata ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe maitũ?

20 Ĩvuku ya Meko ma Atũmwa yĩminĩĩe na ngewa ya Vaulo aitavanyʼa na kĩthito “ũvoo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai.” (Meko 28:31) Nũndũ Vaulo aĩ kyovonĩ kya nyũmba, ndaĩ na ũthasyo wa kũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba e kũu Lomi. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwaendeeie kũmaumĩsya ũkũsĩ onthe ala mookaa vala ũĩ. Ũmũnthĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe maitonya kuma nyũmba. O na nĩvatonyeka makethĩwa matatonya kuma kĩtandanĩ, kana mekalaa kũla kũsũvĩĩawa ala akũũ, awau, kana me na wonzu mũna. Ĩndĩ o na vailye ũu, mayaaeka kũmwenda Ngai na nĩmethĩawa na wendi mwingĩ wa kumya ũkũsĩ. Nĩtũmavoyeaa, na no tũmũkũlye Ĩthe witũ wa ĩtunĩ amatetheesye makomane na andũ ala me na wendi wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wake na ieleelo syake nzeo.

21. Nĩkĩ twaĩlĩte kumya ũkũsĩ na mĩtũkĩ?

21 Aingĩ maitũ nĩtũtonya kũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba kana o kwa nzĩa ingĩ. Kwoou, ekai kĩla ũmwe witũ eke kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana twĩanĩsye kĩanda kitũ twĩ atavanyʼa ma Ũsumbĩ, nakyo nĩ kumya ũkũsĩ “kũvika itulu sya nthĩ.” No nginya wĩa ũũ ũtethwʼe na mĩtũkĩ, nũndũ “wonanyʼo” wa kwĩthĩwa vo kwa Klĩsto wĩ ũtheinĩ vyũ. (Mt. 24:3-14) Vai saa sya kwananga! Yu tũĩ, twĩ na “maũndũ maingĩ ma kwĩka wĩanĩ wa Mwĩaĩi.”—1 Ako. 15:58.

22. Nĩ kyaũ twaĩlĩte kũtwʼa kwĩka o tũendeee kweteela mũthenya wa Yeova?

22 O tũendeee kweteela kũka kwa “mũthenya mũnene na wa ũtĩsya wa Yeova,” ekai tũtwʼe vyũ kũendeea kumya ũkũsĩ twĩ na ũkũmbaũ na twĩ aĩkĩĩku. (Yoe. 2:31) No tũkwate andũ aingĩ mailye ta andũ ma Velia ala “[meetĩkĩlile] ĩla ndeto na mea maingĩ.” (Meko 17:10, 11) Kwoou, tũendeee kumya ũkũsĩ nginya yĩla ũkethĩa nĩ ta tũkwĩwa atĩĩ: “Nĩwĩkĩte nesa, ngombo nzeo na ndĩkĩĩku!” (Mt. 25:23) Twaendeea kwĩanĩsya na kĩthito kĩanda kitũ wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa ũmũnthĩ na twaendeea kũlũmanyʼa na Yeova, vate nzika, tũkatana kũvika tene na tene nũndũ wa kĩla tweanĩisye wĩanĩ wa ‘kumya ũkũsĩ mwĩanĩu’ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai!