1-3. (a) Nĩ maũndũ meva maumĩlile mesaa kũete mũaanĩko kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kĩla kyaĩ kĩnaambĩĩwʼa? (b) Tũtonya kũtetheka ata tweemanyĩsya ĩũlũ wa ngewa ĩno yĩ ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa?

 VAULO na Valanava maĩ manasyoka Andiokia ya Silia kuma kyalonĩ kyoo kya mbee kya ũmisonalĩ. Maĩ na ũtanu mwingĩ mũno. Maĩ na ũtanu nũndũ Yeova aĩ “[anavingũĩa] andũ ma mbaĩ ingĩ mũomo malike mũĩkĩĩonĩ.” (Meko 14:26, 27) Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ũvoo mũseo nĩwatavanĩtwʼe Andiokia, na andũ “aingĩ” ma mbaĩ ingĩ makatwʼĩka etĩkĩli na makambĩĩa kũthaitha na ana-a-asa ala angĩ kĩkundinĩ.—Meko 11:20-26.

² Ũvoo wa kwendeesya ĩũlũ wa wongeleku ũsu weethĩiwe kĩkundinĩ nĩwavikie Yutia. Ĩndĩ ti onthe maatana meewʼa ũvoo ũsu. Vandũ va ũu, watumie ila ngusanĩsyo syaĩ inambĩĩa ĩũlũ wa nzaĩko syongelekeela. Etĩkĩli Ayuti maaĩlĩte kũmona ata etĩkĩli ala mataĩ Ayuti, namo etĩkĩli ala mataĩ Ayuti maaĩlĩte kũmyona ata Mĩao ya Mose? Ũndũ ũsu nĩwatumie kwĩthĩwa na ngananĩo ila syesaa kũtuma kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩaanĩka. Kwoou, wʼo thĩna ũsu wathĩnĩkĩiwe ata?

³ Ngewa ĩno yĩ ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa nĩkũtũmanyĩsya maũndũ maingĩ ma vata. Maũndũ asu no matũtetheesye twĩke motwi ma ũĩ ũndũ vaumĩla thĩna ũtonya kũete mũaanĩko kĩkundinĩ ũmũnthĩ.

4. Nĩ woni wĩva ũtaĩle etĩkĩli amwe meethĩawa nawʼo, na ũndũ ũsu umĩlasya ĩkũlyo yĩva?

⁴ Luka aandĩkie atĩĩ: “Aũme amwe nĩmatheeie kuma Yutia mooka Andiokia na mambĩĩa kũmanyĩsya ana-a-asa, makyasya: ‘Mwalea kwaĩkwa kwosana na kĩthĩo kya Mose, mũitonya kũtangĩĩwa.ʼ” (Meko 15:1) Mbivilia ndĩwetete ethĩwa ‘aũme asu maumĩte Yutia’ maĩ Avalisi matanamba kũalyũla mũĩkĩĩo woo na kũtwʼĩka Aklĩsto. Methĩwe maĩ Avalisi mbeenĩ, kana mayaĩ Avalisi, veonekana nĩmalikĩtwe nĩ mosũanĩo ala meethĩawa na kĩkundi kĩu kya Ayuti. O na ĩngĩ, nĩmatonya kwĩthĩwa maisye kana matũmĩtwe nĩ atũmwa na atumĩa ala maĩ Yelusaleme, o na kau mayeekĩte ũu. (Meko 15:23, 24) Ĩndĩ yo nĩkĩ Ayuti ala maĩ etĩkĩli maendeee na kũkwatĩĩa nzaĩko o na kau nĩvavĩtĩte myaka ta 13 kuma mũtũmwa Vetelo athokya andũ ma  mbaĩ ingĩ ala mataĩ aĩke kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, o tondũ weeĩaĩwe nĩ Ngai? a—Meko 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumaa Ayuti amwe ala maĩ Aklĩsto makwatĩĩa mũno mwĩao wa kwaĩkwa? (b) Yo ũtianĩo wa nzaĩko waĩ kĩlungu kĩmwe kya ũtianĩo wa Avalaamu? Elesya. (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

⁵ Nĩvatonyeka kũkethĩwa kwaĩ na itumi kauta ila syatumaa Ayuti makwatĩĩa mwĩao ũla wakonetye kwaĩkwa. Mbee, Yeova nĩwe weeĩaĩte aũme maĩkwe. Na kwĩka ũu kwoonanasya kana me na ngwatanĩo ya mwanya vamwe nake. Nzaĩko yaĩ yambĩĩie na Avalaamu na mũsyĩ wake tene, o na mbee wa ũtianĩo wa Mĩao, o na kau ĩtina nĩyesie kwĩkĩwa ũtianĩonĩ ũsu. b (Ali.12:2, 3) Mĩao ya Mose nĩyawetete kana o na ekali ma ũeninĩ maĩ no nginya maĩkwe nĩ kana matanĩe maũndũ mana ma mwanya ta kũya Vasaka. (Kuma 12:43, 44, 48, 49) Na nũndũ wa itumi isu, Ayuti nĩmavũthasya aũme mate aĩke, na mamonaa me avuku.—Isa. 52:1.

⁶ Na kwoou Ayuti ala maĩ etĩkĩli nĩmendekaa methĩwe na mũĩkĩĩo na wĩnyivyo nĩ kana metĩkĩlane na ũwʼo ũla waĩ ũnavuanwʼa. Yu ũtianĩo mweũ nĩwʼo wambĩĩe kũtũmĩka vandũ va ũtianĩo wa Mĩao. Na kwoou mũndũ kũsyaĩwa mbaĩnĩ ya Ayuti kũyoonanasya kana nĩwatwʼĩka ũmwe wa andũ ma Ngai. Ayuti ala maĩ Aklĩsto matwĩe isionĩ ila syekalaa Ayuti nĩmendekaa methĩwe na ũkũmbaũ wa kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa Klĩsto, o ta etĩkĩli ala matwĩe Yutia, na mayĩtĩkĩla andũ ma mbaĩ ingĩ ala mataĩ aĩke ta ana-a-asa moo.—Yel. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Nĩ ũwʼo wĩva ‘aũme ala maumĩte Yutia’ mataũeleetwe nesa?

⁷ Vate nzika, myolooto ya Ngai ndyavĩndũkĩte. Na twĩasya ũu nũndũ myolooto ĩla mĩnene Mĩaonĩ ya Mose nĩyeekĩiwe ũtianĩonĩ mweũ. (Mt. 22:36-40) Kwa ngelekanyʼo, Vaulo aandĩkie ũũ ĩũlũ wa nzaĩko: “Mũyuti nĩ ũla ũilye ũu nthĩnĩ, na nzaĩko yake nĩ ĩla ya ngoonĩ kwĩsĩla veva mũtheu na ti kwĩsĩla mĩao mĩandĩke.” (Alo. 2:29; Kũt. 10:16) ‘Aũme asu maumĩte Yutia’ mayaeleawa nĩ ũwʼo ũũ ĩndĩ maasya kana Ngai ndaamina mwĩao ũla wakonanĩtye na nzaĩko. Yo nĩmesaa kũalyũla woni ũsu maĩ nawʼo?

8. Nĩkĩ ũndũ ũla wakonetye nzaĩko watwaiwe mbee wa nzama ĩla yatongoesye, ĩla yaĩ Yelusaleme?

⁸ Luka aendeee na kwasya: “Ĩtina wa Vaulo na Valanava kũkananĩa mũno na aũme asu [ala ‘aũme matheeie kuma Yutiaʼ] na kũlea kwĩwʼana namo, nĩveekiwe mũvango nĩ kana Vaulo, Valanava, na andũ angĩ mambate Yelusaleme kũla kwĩ  atũmwa na atumĩa makamakũlye ĩũlũ wa ũndũ ũsu.” c (Meko 15:2) ‘Kũkananĩa na kũlea kwĩwʼana’ kũu kwoonanasya kana ikundi isu ilĩ syaĩ na mawoni me kĩvathũkanyʼo na kĩla kĩmwe nĩkyakwatĩĩaa woni wakyo mũno, na kĩkundi kĩla kyaĩ Andiokia kĩyaĩ kĩtonya kũmina thĩna ũsu. Nĩ kana kwĩthĩwe na mũuo na ngwatanĩo, kĩkundi nĩkyeekie ũtwi wa ũĩ na kyatwaa ũndũ ũsu “Yelusaleme kũla kwĩ atũmwa na atumĩa,” ala nĩmo maĩ nzama ĩla ĩtongoesye. Atumĩa ala maĩ Andiokia matonya kũtũmanyĩsya kyaũ?

9, 10. Nĩ kwa nzĩa yĩva ana-a-asa ma Andiokia, o vamwe na Vaulo na Valanava matũtiĩe ngelekanyʼo nzeo ũmũnthĩ?

⁹ Ũndũ ũmwe wa vata tũkwĩmanyĩsya nĩ kana nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩa vyũ ũseũvyo wa Ngai. Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ana-a-asa ma Andiokia nĩmeesĩ kana ana-a-asa onthe ala maĩ nzamanĩ ĩla yatongoesye maĩ Ayuti. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmaĩkĩĩe kana ana-a-asa ma nzama ĩla yatongoesye nĩmeũthĩnĩkĩa ũndũ ũsu wakonetye nzaĩko matongoewʼe nĩ Maandĩko. Nĩkĩ maĩkĩĩe ũu? Kĩtumi nũndũ kĩkundi kĩu nĩkyaĩkĩĩe kana Yeova aĩ atũmĩe veva wake mũtheu, vamwe na Yesũ Klĩsto, ũla nĩwe Mũtwe wa kĩkundi kya Kĩklĩsto kũtongoesya maũndũ. (Mt. 28:18, 20; Aev. 1:22, 23) Yĩla maũndũ maito maumĩla ũmũnthĩ, ekai tũatĩĩe ngelekanyʼo nzeo ya etĩkĩli ala maĩ Andiokia kwa kũĩkĩĩa ũseũvyo wa Ngai vamwe na ana-a-asa etĩkĩwʼa mauta ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye.

¹⁰ O na ĩngĩ, nĩtũũlilikanwʼa vata wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo na wũmĩĩsyo. Vaulo na Valanava manyuvĩtwe nĩ veva mũtheu mathi mbaĩnĩ ingĩ, ĩndĩ mayaatũmĩa ũkũmũ ũsu manengetwe kũmina thĩna ũsu waumĩlile Andiokia wakonetye nzaĩko ĩvindanĩ yĩu waumĩlile. (Meko 13:2, 3) O na eka ũu, Vaulo ĩtina aandĩkie ũũ: “Nambatie kũu [Yelusaleme] nũndũ nĩnakwatie ũvuanyʼo,” kwonanyʼa kana nĩwatongoewʼe nĩ Ngai ũndũnĩ ũsu. (Aka. 2:2) O namo atumĩa ũmũnthĩ nĩmekĩaa kĩthito maendeee kwĩthĩwa na wĩnyivyo na wũmĩĩsyo,  yĩla maũndũ matonya kũete mũaanĩko maumĩla. Vandũ va kũkwatĩĩa mawoni moo ene, nĩmamwĩkwatasya Yeova kwa kũsisya kĩla Maandĩko maĩtye na kũatĩĩa myolooto ĩla ĩnenganawe nĩ ngombo ndĩkĩĩku.—Avi. 2:2, 3.

11, 12. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũmweteela Yeova?

¹¹ Mavindanĩ amwe nĩvatonyeka tũkethĩwa twaĩlĩte kweteela Yeova atũnenge ũmanyi mwingangĩ ĩũlũ wa ũndũ mũna. Kwa ngelekanyʼo, kuma Kolinelio etĩkĩwʼa mauta, vavĩtie myaka ta 13 Yeova aikaatwʼĩka nĩwamina thĩna ũsu wakonetye andũ ma mbaĩ ingĩ kwaĩkwa. Nĩkĩ Yeova weeteelile ĩvinda yĩasavĩte ũu nĩ kana amine thĩna ũsu? Nĩvatonyeka Ngai akethĩwa endaa ĩvinda yĩanĩtye yĩvĩte nĩ kana wĩthĩe nĩ laisi kwa Ayuti ala maĩ na ngoo nzeo kwĩtĩkĩlana na ũalyũku ũsu mũnene. O na eka ũu, kũthela kwa ũtianĩo mũkũũ ũla wakonetye nzaĩko, weethĩĩtwe vo kwa myaka 1,900 na watianĩiwe na ũmae woo Avalaamu, kũyaĩ ũndũ mũvũthũ o na vanini!—Yoa. 16:12.

¹² Nĩ kĩanda kya mwanya ta kĩ kũmanyĩwʼa na kũlũngwa nĩ Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ũla nĩ mũseo na wĩ wũmĩĩsyo! Mavinda onthe nĩtũtethekaa twaatĩĩa maũndũ ala ũkũtũmanyĩsya. (Isa. 48:17, 18; 64:8) Kwoou, ekai twĩtĩkĩlanae na ũmanyi mweũ ũla twakwata wa maandĩko amwe vamwe na moalyũku ala meekwa ũseũvyonĩ wa Yeova vandũ va kũkwatĩĩa mawoni maitũ kana kũleana na moalyũku ala meekwa. (Mũta. 7:8) Wamanya kana nĩwambĩĩe kũkwatĩĩa mawoni maku kana kũleana na moalyũku ala meekwa, wĩona ata ũkamũvoya Yeova aũtetheesye na ũivindĩĩsya myolooto ĩla yĩ ĩvukunĩ ya Meko ma Atũmwa kĩlungu kya 15? d

13. Tũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova ya wũmĩĩsyo yĩla twĩ ũtavanyʼanĩ?

¹³ Nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo ethĩwa nĩtwĩmanyĩasya Mbivilia na andũ mewʼaa wĩ ũndũ wĩ vinya kũtia momanyĩsyo ma ũvũngũ kana syĩthĩo itosanĩte na maandĩko ila monaa syĩ sya vata. Yĩla kweethĩwa ũu, wĩthĩwa wĩ ũseo tũkaeka ĩvinda yĩana ũna yĩvĩte nĩ kana veva wa Ngai ũthũkũme nthĩnĩ wa ngoo ya mũmanyĩwʼa ũsu. (1 Ako. 3:6, 7) O na ĩngĩ, nĩtwaĩlĩte kũvoya ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Kĩla twĩsĩ nĩ kana ĩvinda yĩla yaĩlĩte yavika, Ngai akatũtetheesya tũmanye kĩla twaĩlĩte kwĩka.—1 Yoa. 5:14.

14, 15. Kĩkundi kya Andiokia kyoonanisye ata kana nĩkĩnengete ndaĩa Vaulo, Valanava, na ala angĩ maĩ namo, na nĩ kwa nzĩa yĩva ana-a-asa asu meethĩiwe me ũathimo kwa etĩkĩli ala angĩ?

¹⁴ Luka aendeee kũelesya ũũ: “Ĩtina wa kumaawʼa nĩ kĩkundi, nĩmaendie mesĩla Voenike na Samalia, na nĩmaeleasya nesa ũndũ andũ ma mbaĩ ingĩ maĩ manaalyũla mũĩkĩĩo na ũndũ ũsu nĩwamatanĩthasya mũno ana-a-asa onthe.” (Meko 15:3) Yĩla ana-a-asa ma kĩkundi kĩu maumaaisye Vaulo, Valanava, na ala angĩ maĩ namo, nĩmamonisye wendo wa Kĩklĩsto na kana nĩmamanengete ndaĩa na nĩmamendeaa moathimo kuma kwa Ngai. Ana-a-asa ma Andiokia nĩmatũtiĩe ngelekanyʼo ĩngĩ nzeo ya kũatĩĩa. We nũnengae ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa Aklĩsto  “na mũno mũno ala [atumĩa] methĩawa na kĩthito nthĩnĩ wa kũneena na kũmanyĩsya”?—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Andũ asu maĩ kyalonĩ nĩmeethĩiwe me ũathimo kwa Aklĩsto ala maĩ Voenike na Samalia nũndũ nĩmamaeleisye “nesa” ĩũlũ wa maũndũ maseo ala meeyoneie yĩla matavanasya isionĩ ila syaĩ na andũ ma mbaĩ ingĩ. Amwe matonya kwĩthĩwa mamethukĩĩisye nĩ Ayuti etĩkĩli ala makĩĩe isionĩ isu ĩtina wa Sitivini kũawa nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Na ũu nowʼo vailye o na ũmũnthĩ. Livoti ila syonanasya ũndũ Yeova ũathimĩte wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nĩsyĩkĩaa vinya ana-a-asa maitũ na mũno mũno ala makwatĩtwe nĩ matatwa. We nũendaa maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, na maũmbanonĩ manene? Nũsomaa ĩũlũ wa maũndũ monekete, kana ngewa sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ila syĩthĩawa mavukunĩ maitũ? Yĩla weeka maũndũ asu nũtethekaa nĩ livoti ta isu.

16. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana nzaĩko yaĩ ĩnambĩĩa kumĩlya thĩna mũnene?

¹⁶ Ĩtina wa kũthi ta kĩlomita 550 melekele ngalĩ ya ĩtheo, ana-a-asa asu maumĩte Andiokia nĩmesie kũvika kũla maendete. Luka aandĩkie ũũ: “Na yĩla mavikie Yelusaleme, nĩmathokiwʼe nesa nĩ kĩkundi na atũmwa vamwe na atumĩa, namo mamaelesya maũndũ maingĩ ala Ngai weekĩte kwĩsĩla kwoo.” (Meko 15:4) Ĩndĩ yĩla meewie ũu, “amwe ala maĩ ma kĩkundi kya ndĩni ya Avalisi, ala maĩ manatwʼĩka etĩkĩli, mookĩla ivĩlanĩ syoo, na masya: ‘No nginya maĩkwe na maitavwʼa maatĩĩe Mĩao ya Mose.’” (Meko 15:5) Nĩ ũndũ wĩ ũtheinĩ kana vaĩ na thĩna mũnene ĩũlũ wa Aklĩsto ala mataĩ Ayuti kwaĩkwa kana kũlea kwaĩkwa, na ũsu waĩ ũndũ mũito waaĩle kũthĩnĩkĩwa.

17. Naaũ maĩ nzamanĩ ĩla yatongoesye ĩla yaĩ Yelusaleme, na nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie “atumĩa” mekĩwa nzamanĩ ĩsu?

¹⁷ Nthimo 13:10 yaasya atĩĩ: “Kwa ala mataawa nesa kwĩ ũĩ.” O tondũ ĩandĩko yĩu yonanĩtye, “atũmwa na atumĩa [nĩmoombanie] vamwe nĩ kana masũanĩe” ĩũlũ wa ngusanĩsyo ila syookĩlile syakonetye nzaĩko. (Meko 15:6) “Atũmwa na Atumĩa” nĩmo moombanie kwondũ wa kĩkundi kyonthe kya Kĩklĩsto o tondũ Nzama Ĩla Ĩtongoesye yĩkaa ũmũnthĩ. Nĩkĩ “atumĩa” matetheanĩasya na atũmwa? Lilikana kana mũtũmwa Yakovo aĩ anooawa, na vu ĩtina mũtũmwa Vetelo nĩwoovetwe kwa ĩvinda yĩana ũna. Nĩvatonyeka atũmwa ala angĩ makethĩwa mesaa kũkwatwa nĩ maũndũ ta asu? Vathi ũu, aũme asu angĩ etĩkĩwʼa mauta maĩ matonya kũũngamĩa maũndũ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, o na atũmwa mate vo.

18, 19. Vetelo awetie ndeto syĩva ngito, na syatetheeisye ala mamwĩthukĩĩsye kũelewa kyaũ nesa?

 ¹⁸ Luka aendeee na kwasya: “Ĩtina wa kũũneenea kwa ũito, Vetelo nĩwookĩlile, na amea: ‘Ana-a-asa, nĩmwĩsĩ kana kuma tene nĩnanyuviwe nĩ Ngai kuma katĩ wenyu nĩ kana kwĩsĩla kanywʼa wakwa andũ ma mbaĩ ingĩ mewʼe ndeto ya ũvoo mũseo na maiĩkĩĩa. Na nũndũ Ngai nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩ ngoonĩ, nĩwaumisye ũkũsĩ kwa kũmanenga veva mũtheu, o ũndũ watũnengie ithyĩ. Na ndaaĩkĩa kĩvathũkanyʼo katĩ witũ namo, ĩndĩ nĩwamatheisye ngoo nũndũ wa mũĩkĩĩo woo.’” (Meko 15:7-9) Kwosana na ĩvuku yĩmwe, ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “kũũneenea kwa ũito” mũsoanĩ wa 7 no ĩtũmĩke kwonanyʼa “kũmantha,” kana “kũkũlĩĩlya.” Veonekana kana ana-a-asa asu maĩ na mawoni me kĩvathũkanyʼo na mayakĩaa kwĩyĩelesya.

¹⁹ Ndeto ila Vetelo waneenie nĩsyalilikanilye onthe kana aĩ vo yĩla andũ ma mbee ma mbaĩ ingĩ mataĩ aĩke, ala nĩ Kolinelio na mũsyĩ wake, metĩkĩwʼe veva mũtheu mwakanĩ wa 36 ĩtina wa Klĩsto. Kwoou, ethĩwa Yeova aĩ anamina kĩvathũkanyʼo kĩla kyaĩ vo katĩ wa Ayuti na andũ mate Ayuti, nũũ waĩ atonya kũleana na kĩu? O na ĩngĩ, yu mũndũ aĩ atonya kũtalĩlwa ũlũngalu kwĩsĩla mũĩkĩĩo wake nthĩnĩ wa Klĩsto, ĩndĩ ti kwosana na ũndũ ũkũatĩĩa Mĩao ya Mose.—Aka. 2:16.

20. Nĩ kwa nzĩa yĩva ala makwataa mbau kwaĩkwa kwa andũ ma mbaĩ ingĩ ‘mamũtataa Ngai’?

²⁰ Nũndũ wa ũkũsĩ mwĩanĩu ũla waĩ vo wa ndeto ya Ngai na veva mũtheu, Vetelo aminĩĩie na kũkũlya atĩĩ: “Kwoou nĩkĩ mũũmũtata Ngai kwa kũmaĩkya amanyĩwʼa aa ĩsoki yĩla aa-ũmae maitũ, o naitũ, tũtaĩ tũtonya kũkua? Ĩndĩ yu twĩ na mũĩkĩĩo kana tũtangĩĩawa kwĩsĩla ũseo mwingĩ wa Mwĩaĩi Yesũ o ũndũ ũmwe namo.” (Meko 15:10, 11) Ala makwatĩĩaa mwĩao ũla wakonetye kwaĩkwa no ta meekaa ‘kũmũtata Ngai.’ Mendaa kũlasimĩthya andũ ma mbaĩ ingĩ maatĩĩe mwĩao o na Ayuti ene mataĩ matonya kũũatĩĩa ũndũ vaĩlĩte vyũ. Na nũndũ wa ũu, maaĩle kũsilĩlwa kũawa. (Aka. 3:10) Vandũ va ũu, Ayuti ala mamwĩthukĩĩsye Vetelo nĩmaaĩlĩte kwonanyʼa kana nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa ũseo mwingĩ ũla Ngai wamonisye kwĩsĩla Yesũ.

21. Valanava na Vaulo matetheeisye ata ngewanĩ ĩla yaendeee yakonetye nzaĩko?

²¹ Vate nzika ndeto sya Vetelo nĩsyakiitie ngoo sya ala mamwĩthukĩĩsye nũndũ ‘ĩkomano yonthe nĩyavindisye.’ Ĩtina wa ũu, Valanava na Vaulo nĩmaeleisye “syama na maũndũ maingĩ ma ũsengyʼo ala Ngai weekĩte andũnĩ ma mbaĩ ingĩ kwĩsĩla vala maĩ.” (Meko 15:12) Kũvikĩĩa vau, atũmwa na atumĩa maĩ matonya kũsisya ũkũsĩ ũla waumĩtwʼe na mayĩka ũtwi ũkwosana na kwenda kwa Ngai.

22-24. (a) Nzama Ĩla Ĩtongoesye ũmũnthĩ ĩatĩĩaa ata ngelekanyʼo ya nzama ĩla yatongoesye ĩvindanĩ ya atũmwa? (b) Atumĩa onthe matonya kwonanyʼa ata kana nĩmanengae ndaĩa mĩvango ĩla ĩatĩĩawa ũseũvyonĩ?

²² O na ũmũnthĩ, yĩla ana-a-asa ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye makomana, nĩmakunĩkĩlaa  Ndeto ya Ngai nĩ kana ĩmatongoesye, na nĩmavoyaa na kĩthingʼĩĩsyo nĩ kana manengwe veva mũtheu. (Sav. 119:105; Mt. 7:7-11) Nĩ kana methĩwe matonya kwĩka ũtwi ũũkwata mbau kwenda kwa Ngai, kĩla mwana-a-asa Nzamanĩ ĩsu nũnengawe maũndũ ala meũneenea kwĩ tene nĩ kana ethĩwe atonya kũmavindĩĩsya na kũvoya kwondũ wamo. (Nth. 15:28) Yĩla moombana, ana-a-asa asu etĩkĩwʼa mauta nĩmeyĩeleasya me athalĩku na me na ndaĩa. Na yĩla meũneenea maũndũ, nĩmatũmĩaa Mbivilia mavinda maingĩ.

²³ Atumĩa ma kĩkundi nĩmaĩlĩte kũatĩĩa ngelekanyʼo ĩsu. Na ethĩwa ve ũndũ mũito maneenea na maemwa nĩ kwĩka ũtwi, no makũlye ũtethyo kuma ovisinĩ wa ũvonge kana ana-a-asa ala manyuvĩtwe nĩ ovisi ũsu ta asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko. Na ethĩwa ve vata, ovisi wa ũvonge no ũandĩkĩe Nzama Ĩla Ĩtongoesye.

²⁴ Yeova nũathimaa ala manengae ndaĩa mĩvango ĩla ĩatĩĩawa ũseũvyonĩ, ala mamwĩnyivĩasya, ala methĩawa malũmanĩtye nake, na ala methĩawa na wũmĩĩsyo. O tondũ tũkwona ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, kwĩka ũu nĩkũtumaa ana-a-asa methĩwa na mũuo wa wʼo, maendeea nesa kĩ-veva, na mayĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu.