ĨSOMO YA 6
Sitivini—“Aĩ na Vinya wa Ngai na Nĩwamwonetye Ũseo”
Kĩla tũkwĩmanyĩsya twasũanĩa ũndũ Sitivini waumisye ũkũsĩ mbee wa Nzama ya Ayuti e na ũkũmbaũ
Kwosana na Meko ma Atũmwa 6:8–8:3
1-3. (a) Nĩ ũndũ wĩva waĩ ũtonya kũtuma Sitivini akwatwa nĩ wia, ĩndĩ oonekaa ailye ata o na maũndũ mailyĩ ũu? (b) Twĩneenea makũlyo meva?
SITIVINI aĩ mbee wa koti, athyũlũlũkĩtwe nĩ asili 71 maĩ nyũmbanĩ nene ya kũsilĩla makoani, ĩla ĩtonya kwĩthĩwa yai vakuvĩ na ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme. Asili asu nĩmo maĩ Nzama ya Ayuti, na yu mendaa kũsilĩla Sitivini. Maĩ aũme me ũkũmũ mwingĩ mũno, nĩmethukĩĩawʼa nĩ andũ, na aingĩ moo mayanengete ndaĩa amanyĩwʼa ma Yesũ. Asili asu moombanĩtwʼe nĩ mũthembi mũnene Kaiava, ũla watongoesye ĩkoani myei kauta mĩvĩtu, ĩvinda yĩla Yesũ watwʼĩĩwe kũawa nĩ Nzama ya Ayuti. We Sitivini aĩ na wia?
2 Ve ũndũ wa kwendeesya woonekaa ũthyũnĩ wa Sitivini. Asili asu moonaa ũthyũ wake “ũilye ta wa mũlaĩka.” (Meko 6:15) Alaĩka methĩawa matũmĩtwe nĩ Yeova Ngai, na kwoou, methĩawa na kĩtumi kĩseo kya kwĩthĩwa mateũkĩa, mauĩtye, na mateũtelemanga. Ũu nĩwʼo vailye kwa Sitivini. Na o na asili asu mai na kĩmena kingĩ nĩmeene ũu ũtheinĩ. Kyo nĩ kyaũ kyatumaa ethĩwa auĩtye ũu?
3 Ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu no ũmanyĩsye Aklĩsto ũmũnthĩ ũndũ wa vata. Ĩndĩ tũtanamba kũkwata ũsũngĩo, nũseo tũkamba kũmanya kĩla kyatumie Sitivini esa kũvika vau. We ateteete ata mũĩkĩĩo wake ĩvindanĩ ĩvĩtu? Na tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yake ata?
‘Nĩmookĩlilye Ithokoo Katĩ wa Andũʼ (Meko 6:8-15)
4, 5. (a) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Sitivini aĩ mwana-a-asa wa vata kĩkundinĩ? (b) Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Sitivini “aĩ na vinya wa Ngai na nĩwamwonetye ũseo”?
4 O tondũ kĩlungu kĩvĩtu kyonanĩtye, Sitivini aĩ ũtethyo mũnene kĩkundinĩ kĩĩ kya Kĩklĩsto kyaĩ kĩnambĩĩwʼa. Aĩ ũmwe katĩ wa aũme mũonza ala meetĩkĩlile na ngenda kũtetheesya atũmwa yĩla makũlilwe manengane ũtethyo. O na ĩngĩ, no tũelewe ũndũ waĩ na wĩnyivyo wingĩvĩte twavindĩĩsya inengo ila waĩ nasyo. Ĩandĩko ya Meko ma Atũmwa 6:8 yaĩtye kana nĩweekaa “maũndũ manene ma ũsengyʼo na syama” o ta ila atũmwa meekaa. O na ĩngĩ, yaĩtye kana “aĩ na vinya wa Ngai na nĩwamwonetye ũseo.” Ũu wĩonanyʼa ata?
5 Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “nĩwamwonetye ũseo,” no yonanyʼe “aĩ na ĩnee yingĩ.” Kwoou, veonekana kana Sitivini aĩ mũuu na nĩwakuaa andũ nesa, na kĩu nĩkyatumaa andũ aingĩ mendeeawʼa nĩwe. Aneenaa kwa nzĩa ĩkũkiita ngoo, na andũ aingĩ nĩmendeeawʼa nĩ kũmwĩthukĩĩsya. Aneenaa kuma ngoonĩ, na nĩwoonanasya nesa ũndũ matonya kũtetheka nĩ ũwʼo ũla wamamanyĩasya. Na vandũ va kwĩtũlya nũndũ wa mĩthĩnzĩo na inengo ila waĩ nasyo, nĩwanengaa Yeova nguma syonthe, na nĩwoonanasya kana nũkũthĩnĩkĩa andũ ala ũkũneena namo. Na kĩu no kĩtume tũelewa nesa nĩkĩ avĩnganĩsya make mamũmenaa.
6-8. (a) Nĩ mavĩtyo meva elĩ avĩnganĩsya ma Sitivini mamwilĩĩlaa, na nĩkĩ meekie ũu? (b) Ngelekanyʼo ya Sitivini nĩ ya vata kwa Aklĩsto ata ũmũnthĩ?
6 Aũme kauta nĩmookĩlile makananĩe na Sitivini. Ĩndĩ “mayaamũsinda nũndũ wa ũĩ wake na veva ũla wamũtongoeasya kũneena.” a Meekie kwĩyĩkĩĩthya nthoni. Vathi ũu, “maneenie na andũ amwe kĩmbithĩnĩ” nĩ kana mailĩĩle mũatĩĩi ũsu wa Klĩsto mavĩtyo mate vo. O na ‘nĩmookĩlilye ithokoo katĩ wa andũ,’ atumĩa, na aandĩki, nĩ kana Sitivini akwatwe kya vinya na aitwawa mbee wa Nzama ya Ayuti. (Meko 6:9-12) Andũ ala mamũvĩngaa mamwilĩĩle maũndũ elĩ: Kũmũuma Ngai, na kũmũuma Mose. Maasya eekĩte ũu ata?
7 Asu mamũilĩĩlaa maũndũ ma ũvũngũ maisye kana Sitivini nĩwamũumĩte Ngai kwa kũneenea naĩ “vandũ vaa vatheu,” kana kwa ndeto ingĩ, ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme. (Meko 6:13) O na ĩngĩ, maisye kana nĩwamũumĩte Mose nũndũ nĩwaneeneie naĩ Mĩao ya Mose, na nĩwavĩndũĩte syĩthĩo ila Mose wamanyĩĩtye. Yĩu yaĩ ĩvĩtyo ĩnene mũno, nũndũ ĩvindanĩ yĩu Ayuti nĩmanengete ĩkalũ ndaĩa, vamwe na maũndũ ala makonetye Mĩao ya Mose na mĩao ĩngĩ mingĩ ya andũ ĩla yongeletwe Mĩaonĩ ya Mose. Kwoou mavĩtyo asu Sitivini wasikatĩawa moonanasya kana aĩ mũndũ mũthũku mũno waaĩlĩte kũawa!
8 Nĩ ũndũ wa kũmakya kana yĩu tiyo yaĩ ĩvinda ya mũthya kwa atongoi ma ndĩni kũtũmĩa nzĩa ta ĩsu kũthĩnyʼa athũkũmi ma Ngai. O na ũmũnthĩ, andũ ma ndĩni nĩmatũmĩaa atongoi ma nthĩ kũthĩnyʼa Ngũsĩ sya Yeova. Tũtonya kwĩka ata yĩla twaneenewa maũndũ mate ma wʼo? Ngelekanyʼo ya Sitivini no ĩtũtetheesye.
Kumya Ũkũsĩ na Ũkũmbaũ Ĩũlũ wa “Ngai wa Ũtheu” (Meko 7:1-53)
9, 10. Andũ ala maumanasya Mbivilia maasya ata ĩũlũ wa ndeto ila Sitivini waneenie akũlwʼa etetee mbee wa Nzama ya Ayuti, na nĩ kyaũ twaĩle kũlilikanaa?
9 O tondũ vonanĩtwʼe mwambĩĩonĩ wa ĩsomo yĩĩ, Sitivini asiwʼa ũthyũ oonekaa auĩtye ta mũlaĩka yĩla ĩkoani yake yaendeee kwĩthukĩĩwʼa. Ĩtina wa ũu, Kaiava nĩwaneenie nake na amũkũlya atĩĩ: “Maũndũ asu nĩ ma wʼo?” (Meko 7:1) Na ĩndĩ Sitivini alika vo aneene. Na nĩwaneenie vate ngũĩ!
10 Andũ amwe maumanasya Mbivilia nĩmaneenea naĩ ndeto ila Sitivini waneenie nũndũ maasya o na kau nĩwaneenie ndeto mbingĩ, iyonekaa ikonanĩtye o na vanini na mavĩtyo ala wailĩĩlwe. Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana Sitivini nĩwatũtiĩĩe ngelekanyʼo nzeo mũno tũtonya kũatĩĩa yĩla ‘tũũtetea’ ũvoo mũseo. (1 Vet. 3:15) Ndũkolwe kana Sitivini asikatĩawa ĩvĩtyo ya kũmũuma Ngai, nũndũ wa kũneenea naĩ ĩkalũ; na kũmũuma Mose, nũndũ wa kũneenea naĩ Mĩao. Kwoou yĩla wanengiwe mwanya etetee, nĩwaeleisye ngewa ya Isilaeli amĩaanĩtye nthĩnĩ wa ilungu itatũ, ĩndĩ akindĩlĩĩle maũndũ mana ma vata. Yu ekai tũneenee ilungu isu syĩ itatũ, kĩmwe kũthi kĩla kĩngĩ.
11, 12. (a) Sitivini atũmĩie ngelekanyʼo ya Avalaamu nesa ata? (b) Ngewa ya Yosevu yoosanĩte ata na kĩla Sitivini waneeneaa?
11 Ĩvinda ya athũkũmi ma Ngai ma tene. (Meko 7:1-16) Sitivini ambĩĩe kwa kũneena ĩũlũ wa Avalaamu, ũla Ayuti mamũnengete ndaĩa mũno nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Yĩla waneeneaa ũndũ ũsu wa vata meetĩkĩlanaa, nĩwakindĩlĩĩile kana Yeova, ũla nĩwe “Ngai wa ũtheu,” nĩwamumĩlĩĩile Avalaamu ya mbee e Mesovotamia. (Meko 7:2) Ĩvinda yĩu Avalaamu aĩ mwĩkali wa ũeninĩ Nthĩ ya Watho. Ndaĩ na ĩkalũ kana Mĩao ya Mose. Kwoou nĩ ũndũ ũtekwosana na kĩlĩko kũsũanĩa kana mũndũ aĩ atonya kũtalwa ta mũĩkĩĩku kwa Ngai no ũndũ wa kũatĩĩa Mĩao ya Mose na kũlũmanyʼa na mũvango wa ĩkalũ.
12 O nake Yosevu, ũla waĩ wa mũvĩa wa Avalaamu, nĩwanengetwe ndaĩa nĩ ala meethukĩĩsye Sitivini. Ĩndĩ nĩwamalilikanilye kana o na kau Yosevu aĩ mũlũngalu, nĩwathĩniwʼe na athoowʼa ta ngombo nĩ ana-a-inyia make, ala mesie kumĩlya mbaĩ sya Isilaeli. Na o na vailye ũu, nĩwatũmĩiwe nĩ Ngai kwĩtaana Aisilaeli yĩla kwaĩ na yũa. Vate nzika, Sitivini nĩweene nesa ũndũ ngewa ya Yosevu yavwʼanene na ya Yesũ Klĩsto. Ĩndĩ ndaaenda kumĩlya ũndũ ũsu ũtheinĩ nĩ kana ala waneenaa namo maikaeke kũmwĩthukĩĩsya.
13. Maũndũ ala Sitivini wawetie ĩũlũ wa Mose moonanisye ata kana ailĩĩlawa ũvũngũ, na nĩ kyaũ wendaa kũtavya ala mamwĩthukĩĩsye?
13 Ĩvindanĩ ya Mose. (Meko 7:17-43) Sitivini nĩwaneenie maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Mose, na ũsu waĩ ũndũ wa ũĩ nũndũ aingĩ ala maĩ Nzamanĩ ya Ayuti maĩ Asatukai na nĩmaleaa mavuku ala angĩ onthe ma Mbivilia ate o ala maandĩkĩtwe nĩ Mose. Na tũikolwe kana ĩvĩtyo yĩmwe Sitivini wailĩĩlawa nĩ kana nĩwamũumĩte Mose. Kwoou vate nzika, ndeto syake nĩsyoonanisye ũtheinĩ vyũ kana nĩwanengete Mose ndaĩa mũno na ndavũthĩĩasya Mĩao. (Meko 7:38) Nĩwawetie kana o nake Mose nĩwaleilwe nĩ ala waendeee kũtata ũndũ ũtonya amatangĩĩe. Nĩmamũleile yĩla waĩ na myaka 40. Na mbee wa myaka 40 ĩtina wa vau, nĩmanyungunyĩisye ũtongoi wake ĩngĩ na ĩngĩ. b Kwa ũkuvĩ, Sitivini endaa kwĩa ala mamwĩthukĩĩsye atĩĩ: Andũ ma Ngai nĩmethĩĩtwe mailea ĩngĩ na ĩngĩ kũtongoewʼa nĩ ala Yeova ũnyuvĩte mamatongoesye.
14. Sitivini atũmĩie ngelekanyʼo ya Mose kũtetheesya ethukĩĩsya make maelewe kyaũ?
14 Sitivini nĩwalilikanilye ala mamwĩthukĩĩsye kana Mose nĩwathanĩte kana Isilaeli kũkaumĩla mwathani ũilye ta Mose. We mwathani ũsu nũũ, na andũ nĩmesaa kũmwĩtĩkĩla? Sitivini ndaasũngĩa ĩkũlyo yĩu saa isu, ayĩsũngĩie mũthyanĩ wa ndeto syake. Ĩndĩ nĩwambie kũelesya ũndũ ũngĩ wa vata. Aisye kana ve ũndũ wa mwanya Mose weemanyĩisye yĩla Yeova waneenie nake kwĩsĩla kala kakuthu kaakene. Nĩweemanyĩisye kana vandũ o na va, no vatalwe ta vatheu, o ta vau waĩ yĩla Yeova waneenaa nake. Kwoou wʼo waĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kũsũanĩa kana ũthaithi wa Yeova ũtonya kwĩkĩwa o nyũmbanĩ ĩmwe, ta ĩkalũnĩ yĩla yaĩ Yelusaleme? Ekai twone.
15, 16. (a) Sitivini aumĩlilye ũndũ wĩva ũtheinĩ yĩla waneeneaa ĩeema ya kũmbanĩa? (b) Sitivini endaa kũvuanyʼa kyaũ yĩla waneeneaa ĩkalũ ya Solomoni?
15 Ĩeema ya kũmbanĩa na ĩkalũ. (Meko 7:44-50) Sitivini nĩwalilikanilye ala mamwĩthukĩĩsye kana ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme yĩtanamba kwakwa, Ngai nĩweeaĩe Mose aseũvye ĩeema ya kũmbanĩa, yĩla yatũmĩawa kwondũ wa ũthaithi na yakuawa kuma kĩsio kĩmwe kũthi kĩngĩ. Kwoou, nũũ waĩ atonya kwasya kana ĩkalũ nĩyo yaĩ ya vata kwĩ ĩeema yĩu ya kũmbanĩa, ethĩwa Mose mwene nĩvo wathaithĩaa?
16 Ĩtina, yĩla Solomoni wesie kwaka ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme, nĩwaveveeiwe avuanyʼa ũndũ wa vata mũno mboyanĩ yake. Sitivini aikindĩlĩĩla kĩla Solomoni wawetie, aisye: “Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe ndekalaa nyũmbanĩ syakĩtwe na moko.” (Meko 7:48; 2 Mav. 6:18) Yeova nĩwatũmĩaa ĩkalũ kwĩanĩsya kwenda kwake, ĩndĩ ũu ti kwasya kana keka ĩkalũ yĩu yĩyaĩ vo kwenda kwake kũianĩa. Na kwoou athaithi make mayaĩ na kĩtumi kya kũsũanĩa kana nĩ kana ũthaithi woo wĩthĩwe wĩ mũtheu no nginya ũtwaĩĩwʼe nyũmbanĩ yakĩtwe nĩ mũndũ. Sitivini nĩwavuanisye ũndũ ũsu ũtheinĩ yĩla wawetie ndeto ii syumĩte ĩvukunĩ ya Isaia: “Ĩtu nĩ kĩvĩla kyakwa kya ũsumbĩ, nayo nthĩ nĩ kavĩla ka nyaaĩ syakwa. Mũkambakĩa nyũmba ya mũthemba mwaũ? Easya ũu Yeova. Kana nĩ va vandũ vakwa va kũthũmũa? Kwʼoko kwakwa nĩkwaseũvisye syĩndũ ii syonthe, kana ti wʼo?”—Meko 7:49, 50; Isa. 66:1, 2.
17. (a) Ndeto ila Sitivini waneenie syavuanisye ata mawoni mataĩlĩte ma ethukĩĩsya make? (b) Ndeto syake syoonanisye ata kana ndaĩ mavĩtyo?
17 Wasũanĩa maũndũ ala Sitivini waneenete e mbee wa Nzama ya Ayuti kũvikĩa vaa, we nũlea kana nĩwatũmĩĩte nzĩa ya ũĩ mũno kũvuanyʼa mawoni mataĩlĩte ma avĩnganĩsya make? Nĩwoonanisye ũtheinĩ kana Yeova nũendee kwĩanĩsya kĩeleelo kyake o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, ndatũmĩaa nzĩa ĩmwe kwĩka ũu, na ndekaa ũu ovetwe nĩ syĩthĩo sya andũ. Ala masũanĩaa kana kĩla kyaĩ kya vata nĩ ĩkalũ yanake mũno yĩla yaĩ Yelusaleme, vamwe na syĩthĩo ila syaumanĩte na Mĩao ya Mose, mayaeleawa o na vanini kĩeleelo kya kwĩthĩwa na mĩao na ĩkalũ. Sitivini no ta watũmĩaa ndeto syĩvithanĩtye kũkũlya atĩĩ: Yo kũmwĩwʼa Yeova ti kwʼo kwonanasya nesa vyũ kana mũndũ nũkũnenga ndaĩa Mĩao na ĩkalũ? Kwa wʼo, ndeto ila Sitivini waneenie nĩsyoonanisye nesa vyũ kana ndaĩ mavĩtyo o na vanini, nũndũ nĩweekĩte kyonthe kĩla ũtonya onanyʼe wĩwi wake kwa Yeova.
18. Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Sitivini ata?
18 Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa maũndũ ala Sitivini waneenie? Mbee, Sitivini nĩweesĩ Maandĩko nesa. O ta ũu, no nginya twĩmanyĩsye Ndeto ya Ngai nesa ethĩwa nĩtũkwenda “[kũmĩtũmĩa] ndeto ya ũla wʼo nesa.” (2 Tim. 2:15) O na ĩngĩ, ngelekanyʼo ya Sitivini no ĩtũmanyĩsye ũndũ tũtonya kũneenaa kwa ũĩ na tũtũmĩĩte ndeto nzeo. Ala mamwĩthukĩĩsye maĩ angʼendu mũno. Ĩndĩ nĩmaendeeie kũmwĩthukĩĩsya kwa ĩvinda yĩasa nũndũ anyuvie kũneenea maũndũ aũme asu moonaa me ma vata mũno. O na ĩngĩ, nĩwaneenaa namo e na ndaĩa, nũndũ o na aineena na aũme asu maĩ na ũkũmũ ametie “aa-ĩthe” make. (Meko 7:2) O naitũ nĩtwaĩlĩte kũmanyĩsya ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai twĩ na “ũuu na ndaĩa nene.”—1 Vet. 3:15.
19. Sitivini atavanisye ũvoo wa ũsilĩlo wa Yeova mbee wa Nzama ya Ayuti ata?
19 Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, tũikĩaa kũtavya andũ ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai aĩ nũndũ tũikwenda kũmaũmĩsya, na tũitataa kũolanga ũito wa ũvoo wa ũsilĩlo wa Yeova ũla tũtavanasya. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Sitivini. Kwa wʼo nĩwoonie ũtheinĩ kana ndeto ila waneenie mbee wa Nzama ya Ayuti iyaatuma asili asu maĩ na ngoo mbũmũ maalyũka. Kwoou, atongoewʼe nĩ veva mũtheu na ateũkĩa kĩndũ nĩwaminĩĩie ũvoo wake kwa kũmonyʼa kana mailye o ta aa-ĩthe moo ala mamũleile Yosevu, Mose, na athani ala angĩ onthe. (Meko 7:51-53) Na aneenie ũwʼo, nũndũ asili asu ma Nzama ya Ayuti nĩmo mooaie Masia, ũla waathanĩtwe nĩ Mose, na athani ala angĩ onthe. Kwoou andũ asu nĩmo maleete vyũ Mĩao ya Mose!
“Mwĩaĩi Yesũ, Osa Veva Wakwa” (Meko 7:54–8:3)
“Yĩla meewie maũndũ asu, nĩmathatie mũno na mambĩĩa kũmũvevetanĩsya maeo.”—Meko ma Atũmwa 7:54
20, 21. Nzama ya Ayuti yeekie ata ĩtina wa kwĩwʼa ndeto sya Sitivini, na Yeova amwĩkĩie vinya ata?
20 Ũwʼo wa ndeto sya Sitivini nĩwatumie asili asu mathata mũno. Mathatie weethĩa meĩkanyʼa ta me na ndũũka, na o na maambĩĩa kũmũvevetanĩsya maeo. Kũvikĩĩa vau, no nginya mũndũũme ũsu mũĩkĩĩku ethĩwe eene nesa vyũ kana asili asu maimwĩwʼĩa tei o na vanini, o ta Vwana wake, Yesũ.
21 Sitivini nĩwendaa ũkũmbaũ mwingĩ nĩ kana omĩĩsye ũndũ ũla wakilye ũmũkwata. Na vate nzika nĩweekĩiwe vinya nĩ woni ũla Yeova wamwonisye kavindanĩ kau. Nĩwooniwʼe ũtheu wa Ngai na oona Yesũ aũngamĩte kwʼokonĩ kwa aume kwa Yeova! Ĩndĩ yĩla Sitivini waendeee kũelesya ũndũ ũsu, asili asu meekie kũkunĩka matũ moo na moko. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmamwĩwʼĩte Yesũ e mbee woo ĩvindanĩ ĩvĩtu aimatavya kana nĩwe Masia na ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ aĩ ekale kwʼokonĩ kwa aume kwa Ĩthe wake. (Mko. 14:62) Na kwoou, woni ũsu Sitivini wooniwʼe waĩkĩĩthasya vyũ kana ndeto sya Yesũ syaĩ sya wʼo. Waĩ ũndũ wĩ ũtheinĩ vyũ kana Nzama ĩsu ya Ayuti yaĩ ĩmũvũnyanĩĩte na ĩkamũaa Masia! O na vailye ũu, asili asu nĩmookĩlile ĩmwe me onthe na manengane Sitivini akimangwe na mavia oawe. c
22, 23. Kĩkwʼũ kya Sitivini kyailye o ta kya Vwana wake kwa nzĩa syĩva, na nĩ kyaũ kĩnengae Aklĩsto ũkũmbaũ o ta ũla waĩ na Sitivini ũmũnthĩ?
22 Sitivini akwie o tondũ Vwana wake wakwie. Akwie e na mũuo wa ngoo, amwĩkwatĩtye Yeova vyũ, na aekeete ala mamũaie. Aisye “Mwĩaĩi Yesũ, osa veva wakwa,” na nĩvatonyeka akethĩwa aasya ũu nũndũ nĩwamwene Mwana wa mũndũ woninĩ e vamwe na Yeova. Vate nzika, Sitivini nĩweesĩ ndeto ii sya kwĩkĩa vinya Yesũ waneenie “Nyie ninyie ũthayũũkyo na ninyie thayũ.” (Yoa. 11:25) Mũthya, Sitivini nĩwavoyie Ngai na wasya mũnene na amwĩa atĩĩ: “Yeova, ndũkamatalĩle ĩvĩtyo yĩĩ.” Na isu nĩsyo syaĩ ndeto syake sya mũthya atanamba ũkwʼa.—Meko 7:59, 60.
23 Sitivini nĩwe waĩ wa mbee katĩ wa aatĩĩi ma Klĩsto ala mawetetwe Mbivilianĩ makwie nũndũ wa mũĩkĩĩo woo. (Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “ Akwie Nũndũ wa Mũĩkĩĩo Wake?”) Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana, ti we waĩ wa mũthya. Kũvika o na ũmũnthĩ, ve athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova mowaĩtwe nĩ andũ ma ndĩni, atongoi ma siasa, na avĩnganĩsya angĩ ta asu. Ĩndĩ o na vailye ũu, twĩ na kĩtumi kya kũmũĩkĩĩa Yeova o ta Sitivini. Yu tũĩ, Yesũ nĩ Mũsumbĩ, na nũnengetwe ũtonyi mwingĩ nĩ Ĩthe wake. Kwoou, vaiĩ kĩndũ kĩkamũsiĩĩa kũthayũũkya aatĩĩi make aĩkĩĩku.—Yoa. 5:28, 29.
24. Vaulo akwatie mbau ata kũawa kwa Sitivini, na ngelekanyʼo ya Sitivini yaendeeie kũtetheesya Aklĩsto ata?
24 Ve mwanake wa mũika weetawa Saulo weene maũndũ asu onthe maendeee. Na nĩwakwatie mbau kũawa kwa Sitivini nũndũ o na nĩwe watiiwe aisisya ngũa sya aũme ala makwetye kũmũkimanga Sitivini na mavia. Kavinda kakuvĩ ĩtina wa vau, nĩwe watongoesye kũthĩnyʼa Aklĩsto. Ĩndĩ ngelekanyʼo ya Sitivini nĩyaendeeie kũtetheesya Aklĩsto asu kwa ĩvinda yĩasa. Kũsũanĩa ĩũlũ wa kĩkwʼũ kyake nĩkwaendeeie kũmathangaasya maendeee kwĩkala me aĩkĩĩku o na mathĩnwʼa mũno wĩana ata. Na eka ũu, Saulo ũla ĩtina wesie kwĩtwa Vaulo, nĩwesie kwĩlila mũno nũndũ wa kũkwata mbau ala mamũaie Sitivini. (Meko 22:20) O na kau nĩwatetheeisye ala mamũaie, ĩtina nĩwesie kũmanya kana aĩ “mũumi wa Ngai na mũthĩnyʼa wa andũ make na [mũndũ] mũngʼendu.” (1 Tim. 1:13) Vate nzika, Vaulo ndaĩ esa kũlwa nĩ Sitivini na ndeto ngito ila waneenie mũthenya ũsu. O na Vaulo nũneeneete na akaandĩka ĩũlũ wa maũndũ amwe mawetiwe nĩ Sitivini mũthenya ũsu. (Meko 7:48; 17:24; Aevl. 9:24) Ĩtina, Vaulo nĩwesie kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na ũkũmbaũ o ta Sitivini, ũla ‘waĩ na vinya wa Ngai na wamwonetye ũseo.’ Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ atĩĩ, Ithyĩ nĩtũkũendeea kwĩthĩwa na ũkũmbaũ na mũĩkĩĩo ta ũsu waĩ na Sitivini?
a Amwe katĩ wa ala mamũvĩngaa, maĩ ma “Ĩsinakoke ya Andũ Athasye.” Nĩvatonyeka andũ asu makethĩwa maĩ ala makwatĩtwe nĩ Alomi na ĩtina makalekwa; kana makethĩwa maĩ ngombo sya mbaĩ ingĩ ila syathaĩtwe na ikaalyũla mũĩkĩĩo ikatwʼĩka Ayuti. Amwe maumĩte Silisia, o ta Saulo, ũla waumĩte kĩsionĩ kya Taliso. O na vailye ũu, ũvoo ũsu ndũeleetye kana Saulo aĩ ũmwe katĩ wa ala maumĩte Silisia maemiwe nĩ kũmũsinda Sitivini.
b Sitivini nĩwawetie maũndũ mana matawetetwe vandũ vangĩ Mbivilianĩ. Ta kwa ngelekanyʼo, nĩwawetie ĩũlũ wa kĩsomo kya Mose e Misili, myaka ĩla waĩ nayo aitoloka Misili, na myaka ĩla wekalile Mitiani.
c Nĩvethĩawa na nzika kana silikalĩ ya Lomi nĩyanengete Nzama ya Ayuti ũkũmũ wa kũtwʼĩĩa mũndũ kũawa. (Yoa. 18:31) Ĩndĩ o na ethĩwa vailye ata, veonekana kana Sitivini ooaiwe nĩ andũ mathatĩte, ĩndĩ ti kwĩthĩwa ũsu waĩ ũtwi ũmĩte kotinĩ.
